Kalendarzyk reakcjonisty na rok 2017 – Jacek Bartyzel – Bibula

Kalendarzyk reakcjonisty na rok 2017 – Jacek Bartyzel

Kalendarzyk reakcjonisty – styczeń 2017

1 stycznia 1467 roku urodził się w Kozienicach (Ziemia Sandomierska) Zygmunt Jagiellończyk, przedostatni z sześciu synów Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki (zwanej Matką Królów), od 1506 król Polski Zygmunt I Stary; po śmierci ojca (1492) był jedynym z synów, który nie piastował żadnych godności, dopiero od swojego najstarszego brata, króla Czech i Węgier, Władysława II Jagiellończyka, otrzymał Księstwo Głogowskie (1499) i Opawskie (1501), a w 1504 namiestnictwo całego Śląska i Łużyc Dolnych; po śmierci (1506) króla Aleksandra I Jagiellończyka, wbrew postanowieniom unii mielnickiej z 1501, która zakładała wspólną elekcję polsko-litewską, został przez litewską radę wielkoksiążęcą obrany (13 września 1506) i wyniesiony (20 października 1506) na tron litewski; 8 grudnia 1506 obrany na sejmie piotrkowskim przez Senat Królestwa Polskiego na króla Polski, przybył do Krakowa 20 stycznia 1507, a 24 stycznia został ukoronowany w katedrze wawelskiej; w polityce zagranicznej dążył przede wszystkim do powstrzymania ekspansji moskiewskiej (wojny w latach 1507-1508, 1512-1522 i 1534-1537) na wschodnie rubieże Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz do rozerwania (pierwszego w historii) antypolskiego sojuszu niemiecko-rosyjskiego (cesarza Maksymiliana I i wielkiego księcia Wasyla III); cel pierwszy, pomimo świetnego zwycięstwa litewsko-polskiego w bitwie pod Orszą (1514) oraz zdobycia Staroduba (1535), nie został w pełni osiągnięty, gdyż nie udało się odzyskać utraconego Smoleńska i Nowogrodu Siewierskiego, a jedynie (utracony w 1500) Homel; cel drugi powiódł się w pełni, gdyż na zjeździe wiedeńskim w 1515 cesarz wycofał się z sojuszu z Moskwą oraz uznał prawa Polski do lenna Prus; jednakowoż ceną za zmuszenie wielkiego mistrza krzyżackiego (i siostrzeńca króla Zygmunta) Albrechta Hohenzollerna do złożenia (po dwuletniej wojnie z zakonem krzyżackim 1519-1521) hołdu lennego (tzw. hołd pruski 1525) była zgoda na sekularyzację i luteranizację Prus Książęcych, co w (odległej wprawdzie) przyszłości i wskutek kolejnych błędów popełnianych przez władców Polski stało się zalążkiem potęgi pruskiej i w konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej; przez znaczną część panowania Zygmunta trwały też utarczki z Tatarami Krymskimi oraz Mołdawianami, rozstrzygnięte dopiero świetnym zwycięstwem hetmana Jana Tarnowskiego pod Obertynem (1531); zarówno polityczne, jak wyznaniowe kłopoty sprawiał także bogaty i skłonny do nadmiernej samodzielności oraz przyjmujący herezję luterską Gdańsk – w 1526 król na miejscu rozprawił się z luterańskimi buntownikami, ściętymi w liczbie czternastu na Długim Targu oraz przywrócił nabożeństwa katolickie w mieście, niestety, pomimo królewskich edyktów zakazujących pod karą śmierci rozpowszechniania dzieł kacerskich luteranizm, a za nim i inne odłamy protestantyzmu szerzyły się po całej Rzeczypospolitej z prędkością pożaru; w polityce wewnętrznej kierował się legalizmem, godząc się z postanowieniami konstytucji „nihil novi” z 1505, poszerzającej uprawnienia izby poselskiej: zwoływał coroczne sejmy, z reguły uzyskując uchwały podatkowe na tzw. obronę potoczną; doprowadził do częściowego oddłużenia skarbu i wzmocnił działalność mennicy, uporządkował cła i dbał o rozwój miast królewskich; mimo to średnia szlachta, niezadowolona z naruszania zasady niełączenia urzędów przez elitę senatorską oraz gospodarki królewszczyznami (co stało się zaczątkiem ruchu na rzecz tzw. egzekucji praw), wszczęła w 1537 rokosz, nazwany pogardliwie „wojną kokoszą” (z powodu wyjedzenia drobiu); po nagłym (i zagadkowym) wygaśnięciu męskiej linii książąt mazowieckich w 1526 królowi udało się inkorporować Mazowsze do Korony; za namową drugiej żony – włoskiej księżniczki Bony Sforza – w 1522 przeforsował przyznanie jego synowi, Zygmuntowi Augustowi, tronu wielkoksiążęcego na Litwie, a w 1529 – królewskiego tronu polskiego (elekcja vivente rege); od koronowania tegoż w 1530 jako króla-koregenta ojca nazywano „Starym”; zarazem wydał (1530, 1538) dwa statuty, które ustanawiały na przyszłość królewską elekcję wolną (electio Regis libera) i powszechną (viritim), na którą mógł przybyć „każdy [szlachcic], kto by chciał” (unusquisque qui vellet); był wielkim mecenasem sztuki, którego panowanie zapoczątkowało (przy wydatnym udziale Bony) rozwój sztuki renesansowej w Polsce, na czele z przebudową Zamku Królewskiego na Wawelu i Kaplicy Zygmuntowskiej – „perły renesansu toskańskiego na północ od Alp”; rozkwit kultury humanistycznej, początek literatury narodowej, a także – mimo porażek i połowiczności – niewątpliwie mocarstwowy status monarchii Zygmuntowskiej składają się łącznie na określenie jego (i jego następcy) panowania jako Złotego Wieku w Polsce, jemu osobiście zaś zjednało szacunek i podziw zarówno poddanych, jak intelektualnej elity w Europie, na czele z Erazmem z Rotterdamu; zmarł w 1548 roku.

3 stycznia 1892 roku urodził się w Bloemfontein (Wolne Państwo Orania) John Ronald Reuel Tolkien, filolog klasyczny i znawca literatury wczesnoangielskiej, poliglota znający ponad 30 języków, w tym wymarłe (i twórca nowych), prozaik i poeta; był synem bankiera, być może pochodzenia niemieckiego (saskiego albo mazurskiego), lecz przodkowie od wieków mieszkali w Anglii i zazwyczaj trudnili się rzemiosłem; w 1895 przyjechał wraz z matką do Anglii i zamieszkał w Birmingham; w 1899 matka konwertowała na katolicyzm i wychowała w jego duchu dzieci, sama je także uczyła, zwłaszcza języków i literatury; w 1911 Tolkien podjął studia klasyczne w Exeter College w Oksfordzie, interesował się w szczególności językoznawstwem porównawczym i językiem walijskim; na bazie języka fińskiego zaczął natomiast tworzyć sztuczny język, który stał się później mową elfów (guenya) w mitologicznym Śródziemiu; po spotkaniu i nawróceniu na katolicyzm Edith Bratt (1889-1971) poślubił ją 22 marca 1916 (małżeństwo dochowało się czworga dzieci); po wybuchu I wojny światowej został powołany do 11. Batalionu regimentu Strzelców z Lancashire: walczył m.in. w bitwie nad Sommą, lecz po ujawnieniu się u niego symptomów gorączki okopowej został 8 listopada 1916 odesłany na leczenie do kraju; w 1920 rozpoczął pracę jako docent w Instytucie Języka Angielskiego w Leeds; poważną karierę naukową rozpoczął dopiero w 1925 jako kierownik Katedry Języka Staroangielskiego w Pembroke College (Oksford); tam poznał też C.S. Lewisa, wraz z którym założył literackie koło Inklingów; równolegle do pracy naukowej, już na przełomie lat 20. i 30., zaczął tworzyć opowieści fantastyczne, z których jako pierwszy (1937) opublikowany został Hobbit, czyli tam i z powrotem; w 1945 został profesorem anglistyki w Merton College (Oksford), a jego literackie dzieło życia, największa i najbardziej inspirująca tradycjonalistów (m.in. włoska destra tolkieniana) mitopeja naszych czasów – Władca Pierścieni – zostało opublikowane w 1954, przynosząc mu ciągle wzrastającą, zwłaszcza od lat 60., sławę; zmarł w 1973 roku, a kolejne jego dzieła publikował pośmiertnie jego syn Christopher (ur. 1924); był niezłomnym rzymskim katolikiem i obrońcą tradycyjnej liturgii, „niekonstytucyjnym” (i prawdopodobnie legitymistycznym) monarchistą oraz „filozoficznym anarchistą”, wrogiem wszelkich totalitaryzmów i demoliberalizmu; choć został kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego, uważał się za Anglika, a nie Brytyjczyka, i przenosił uroki angielskiej prowincji („Shire”) nad imperializm rodaków.

14 stycznia 1892 roku zmarł w Londynie, w wieku 85 lat (ur. 15 VII 1808), abp Henry Edward kard. Manning; po ukończeniu studiów w oksfordzkim Balliol College został (1832) duchownym anglikańskim; w 1838 ożenił się, lecz żona zmarła bezpotomnie po kilku latach (medalion z jej portretem nosił na łańcuszku zawieszonym na szyi również jako duchowny katolicki, do śmierci); w latach 40. zbliżył się do ruchu oksfordzkiego (zw. też traktariańskim), dążącym do odnowienia „Kościoła Wysokiego”, którego jednym z animatorów był późniejszy kardynał, bł. Jan Henryk Newman (1801-1890); później niż Newman, bo dopiero 6 kwietnia 1851, konwertował na katolicyzm, a kilka miesięcy później został wyświęcony przez pierwszego abpa Westminsteru – Nicholasa kard. Wisemana (1802-1865); w latach 1852-1855 studiował w Rzymie; po śmierci Wisemana został mianowany 16 maja 1865 drugim w historii abpem Westminsteru, tym samym zaś zwierzchnikiem całego katolickiego Kościoła Anglii; pod jego energicznymi rządami podwoiła się liczba kapłanów katolickich w Anglii oraz wzrosła liczba katolickich szkół i klasztorów; jako uczestnik Soboru Watykańskiego I należał do najczynniejszych zwolenników promulgowania dogmatu o nieomylności papieskiej; należał do czołowych autorów ultramontańskich w XIX wieku, jak również propagatorów nauczania społecznego papieża Leona XIII w Rerum novarum; kapelusz kardynalski otrzymał z rąk papieża bł. Piusa IX w 1875, a w 1878 brał udział w konklawe, które wybrało jego następcę; jego ogromny autorytet sprawił, że rząd brytyjski poprosił go o mediację w czasie strajku dokerów londyńskich w 1890, która okazała się skuteczna ku obopólnemu zadowoleniu pracodawców i pracobiorców.

17 stycznia 1842 roku urodził się w Korczynie (Krośnieńskie) św. bp Józef Sebastian Pelczar, duszpasterz, homiletyk, apologeta, historyk i masonoznawca; studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu podjął po uzyskaniu matury (1860); święcenia kapłańskie przyjął 17 lipca 1864; w latach 1866-1868 studiował jednocześnie na dwóch uczelniach rzymskich: Collegium Romanum (Gregorianum) i w Instytucie św. Apolinarego (dziś Uniwersytet Laterański); po powrocie do kraju wykładał w seminarium przemyskim, a następnie przez 22 lata na Uniwersytecie Jagiellońskim jako profesor i dziekan Wydziału Teologicznego; w roku akademickim 1882/83 był rektorem UJ; był działaczem Towarzystwa św. Wincentego Ã Paulo oraz Towarzystwa Oświaty Ludowej (przez 16 lat prezesem TOL); w 1894 założył w Krakowie Zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, zw. potocznie sercankami; w 1899 został bpem pomocniczym diecezji przemyskiej, a rok później – bpem diecezjalnym; był biografem bł. Piusa IX oraz propagatorem nauki społecznej Leona XIII i św. Piusa X; pisał wartościowe prace historyczne o prześladowaniach Kościoła podczas rewolucji francuskiej oraz o strukturze i celach masonerii; zmarł w 1924 roku; papież Jan Paweł II beatyfikował go 2 czerwca 1991 podczas IV pielgrzymki do Polski oraz kanonizował w Rzymie 18 maja 2003; jest patronem diecezji rzeszowskiej.

24 stycznia 1967 roku zmarł w Rzymie, w wieku 88 lat (ur. 27 IX 1878), Luigi Federzoni, pseudonim literacki Giulio De’Frenzi, prozaik, publicysta i polityk nacjonalistyczny; Bolończyk, syn pisarza Giovanniego Federzoniego; w 1900 ukończył studia literaturoznawcze na Uniwersytecie Bolońskim, a następnie prawo; od 1904 redagował przegląd literacki „Resto del Carlino”, a od 1905 był redaktorem dziennika „Giornale d’Italia”; w 1910 został współzałożycielem Włoskiego Towarzystwa Nacjonalistycznego (Associazione Nazionalista Italiana), powstałego z inicjatywy głównego teoretyka nacjonalizmu włoskiego, Enrica Corradiniego (1865-1931), rychło stając się jego głównym przywódcą; jako przedstawiciel – wraz z prawnikiem Alfredem Rocco (1875-1935) – tzw. grupy rzymskiej reprezentował nurt zdecydowanie monarchistyczny i prokatolicki w początkowo niejednorodnym ANI (pośród założycieli byli również nacjonaliści liberalni i republikańscy), który ostatecznie zwyciężył na III Kongresie w 1914; zainaugurował kampanię antymasońską, demaskując masonerię jako głównego wroga ojczyzny i Kościoła oraz zwornik bloku liberalno-socjalistycznego; od 1911 współredagował tygodnik „L’Idea Nazionale”, a od 1913 był deputowanym do parlamentu; należał również do grona przywódców stowarzyszenia Król i Ojczyzna (Re e Patria); jego głównym przedmiotem zainteresowań była możliwość ekspansji Włoch w basenie mórz Adriatyckiego i Śródziemnego oraz wskrzeszenia imperium rzymskiego; w 1917 założył wraz z ekonomistą Maffeo Pantaleonim (1857-1924) prowojenny Związek Parlamentarny Obrony Narodowej, po czym ochotniczo wstąpił do wojska i odznaczył się w walkach nad Piavą jako porucznik artylerii; od 1923 do 1926 był prezesem Włoskiego Towarzystwa Geograficznego; po (wymuszonej ultimatum B. Mussoliniego) fuzji nacjonalistów z Partią Faszystowską (w 1923) piastował najpierw urząd ministra kolonii, następnie (1924-1926) ministra spraw wewnętrznych – który musiał opuścić wskutek konfliktu z radykalnym „rasem” faszystowskim, Robertem Farinaccim (1892-1945) – oraz ponownie (1926-28) ministra kolonii; został też „gerarchą” Wielkiej Rady Faszystowskiej; był jednym z 250 (w tym 33 Żydów) sygnatariuszy Manifestu Intelektualistów Faszystowskich (m.in. L. Pirandelli, G. D’Annunzio, F.T. Marinetti, G. Ungaretti, U. Spirito), zredagowanego przez filozofa Giovanniego Gentilego (1875-1944) i opublikowanego 21 kwietnia 1925; żywił nadzieję, że nacjonaliści będą mieli na faszystów wpływ „markujący i edukacyjny”, ale po totalizacji systemu w 1926 został odsunięty od stanowisk decyzyjnych; od 1928 był senatorem – nominatem królewskim, a od 1929 do likwidacji tej instytucji w 1939 przewodniczącym Senatu Królestwa; w 1935 został członkiem najstarszej (założonej w 1603, m.in. przez Galileusza) nieprzerwanie istniejącej akademii naukowej na świecie – Accademia dei Lincei; od 1937 do 1940 przewodniczył Instytutowi Faszystowskiemu Afryki Włoskiej oraz towarzystwu wydającemu przegląd „Nowa Antologia”; w 1938 został członkiem oraz prezesem Królewskiej Akademii Włoskiej i Instytutu Encyklopedii Włoskiej; protestował przeciwko sojuszowi z III Rzeszą oraz wprowadzeniu (pod naciskiem Niemiec) ustaw rasowych; na posiedzeniu Wielkiej Rady Faszystowskiej zwołanej (po wielu latach) 25 lipca 1943 głosował za wnioskiem Dina Grandiego (1895-1988) o wotum nieufności dla Mussoliniego; w następstwie tego w procesie werońskim (8-10 stycznia 1944) pod jurysdykcją Włoskiej Republiki Społecznej został skazany zaocznie na śmierć; rok później Sąd Najwyższy Królestwa Włoch skazał go z kolei na dożywocie za działalność faszystowską; wykonania obu wyroków uniknął, ponieważ znalazł azyl (przy pośrednictwie Stolicy Świętej) w ambasadzie Portugalii; dzięki pomocy papieskiego Kolegium Ukraińskiego Św. Jozafata udało mu się wyjechać pod fałszywym nazwiskiem do Ameryki Południowej, następnie zamieszkał w Portugalii, gdzie do 1949 wykładał literaturę włoską na uniwersytetach w Coimbrze i Lizbonie; amnestionowany w grudniu 1947, wrócił do Włoch ostatecznie w 1951; pozostawał w stałym kontakcie z Głową Domu Sabaudzkiego, „królem majowym” Humbertem II, oraz patronował ugrupowaniom monarchistycznym związanym z opcją sabaudzką.

29 stycznia 1967 roku zmarł w Bydgoszczy, w wieku 91 lat (ur. 29 I 1876), Adam Franciszek Józef Grzymała-Siedlecki, h. Grzymała, krytyk literacki i teatralny, komediopisarz, reżyser, powieściopisarz, nowelista, tłumacz i dziennikarz; pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, a jego ojciec był powstańcem styczniowym; podczas studiów inżynierskich w Warszawie znalazł się w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej za udział w nielegalnych kołach samokształceniowych; po zwolnieniu przeniósł się do Krakowa, gdzie studiował matematykę i polonistykę na UJ; publikować zaczął w 1897, współpracując m.in. z konserwatywnym „Czasem” oraz z czołowymi periodykami drugiej, klasycyzującej fazy Młodej Polski („Museion”, „Sfinks”); opublikowana w 1909 książka o Wyspiańskim była pierwszym tak obszernym studium twórczości „czwartego wieszcza”; był założycielem (1905) i kierownikiem Teatru Ludowego w Krakowie, a następnie kierownikiem literackim Teatru im. J. Słowackiego (1906-1911) i Teatru Rozmaitości w Warszawie (1913-1915), a w latach 1916-1918 jednoczesnym dyrektorem Teatru im. Słowackiego i Teatru Ludowego; w latach 1911-1912 podróżował po Europie Zachodniej; po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeniósł się do Warszawy i został współredaktorem „Tygodnika Ilustrowanego” (do 1921); jako korespondent tego pisma na kongres pokojowy, był jednym z reprezentantów prasy polskiej przy podpisywaniu Traktatu Wersalskiego; w czasie wojny polsko-bolszewickiej był z kolei korespondentem wojennym; jako zwolennik obozu narodowego, zaprzyjaźniony osobiście z jego kierownikami, współpracował z narodowo-demokratycznym „Kurierem Warszawskim” i z chrześcijańsko-narodową „Rzeczpospolitą”; jesienią 1923 przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie mieszkał do lipca 1934, angażując się mocno w życie kulturalne i polityczne miasta (był zwolennikiem jego włączenia do województwa pomorskiego oraz uczynienia go jego stolicą); w 1934 powrócił do Warszawy, gdzie przeżył także okupację niemiecką; przesłuchiwany przez gestapo, w związku z jego przedwojennymi antyniemieckimi artykułami, już w 1940; od listopada 1942 do lutego 1943 był więziony na Pawiaku; w kwietniu 1945 ponownie zamieszkał w Bydgoszczy oraz wstąpił do opozycyjnego, katolickiego Stronnictwa Pracy (zmuszonego do samozawieszenia się rok później); przez wiele jeszcze lat był bardzo aktywny, zwłaszcza jako wykładowca historii teatru, kierownik literacki, pisarz oraz reżyser, a w 1961 otrzymał dożywotni tytuł honorowego dyrektora Teatru Polskiego w Bydgoszczy; jego napisane i wydane pod koniec życia książki wspomnieniowe są bezcennym źródłem do historii kultury polskiej od końca XIX wieku, zwłaszcza historii polskiej sceny i aktorstwa; był laureatem m.in. Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (1937) oraz Nagrody artystycznej im. Włodzimierza Pietrzaka (1964).

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” luty 2017

10 lat temu, 1 lutego 2004 roku, zmarł w Pampelunie, w wieku 88 lat, Ãlvaro d’Ors y PÃ©rez-Peix, historyk i teoretyk jurysprudencji, światowej sławy romanista, znawca prawa rzymskiego w Egipcie, wizygockiego, foralnego, kanonicznego i cywilnego, tradycjonalistyczny filozof polityki; syn trójjęzycznego (katalońskiego, kastylijskiego i francuskiego) pisarza i filozofa oraz promotora frankistowskiej polityki kulturalnej Eugenia d’Orsa y Roviry (1881-1954) i rzeźbiarki MarÃi PÃ©rez-Peix; kierownik Katedry Prawa Rzymskiego na uniwersytetach w Grenadzie (1943-45), Santiago de Compostelli (1945-60) i Nawaryjskim (1961-93; od 2004 profesor honorowy), profesor wizytujący uczelni włoskich, portugalskich i niemieckich; członek licznych akademii i towarzystw naukowych hiszpańskich, francuskich, włoskich, niemieckich i argentyńskich; doktor h.c. uniwersytetów w Tuluzie, Coimbrze i Rzymie (La Sapienza); kawaler wielu orderów, w tym Krzyża Alfonsa X Mądrego i Wielkiego Krzyża św. Rajmunda de PeÃ±afort; karlista – doradca króla de iure Ksawerego I (D. Javier de Borbón-Parma), lecz nietypowy, bo również schmittianin (i osobisty przyjaciel Carla Schmitta), rozwijający zwłaszcza temat „wroga publicznego”; zapadł na zdrowiu po śmierci (2003) swojej żony (i matki ich jedenaściorga dzieci) Palmiry Lois.

1000 lat temu, 3 lutego 1014 roku, zmarł w Gainsborough (Lincolnshire, Anglia), w wieku ok. 54 lat, Swen I Widłobrody (duń. Svend TveskÃ¦g, norw. Svein Tjugeskjegg, ang. Svein Forkbeard), syn pierwszego chrześcijańskiego władcy Danii, Haralda Sinozębego, i zięć księcia Polski Mieszka I, ojciec Kanuta Wielkiego; od 986 lub 987 król Danii i Norwegii (tron norweski utracił przejściowo w latach 995-1000 na rzecz Olafa I Tryggvassona), w 1013 roku podbił Anglię i 25 XII 1013 został ukoronowany na króla Anglii; po śmierci jego ciało ugotowano i oddzielono skórę od kości, aby te przewieźć do Danii i pochować w katedrze w Roskilde. Kwestią sporną jest, czy w głębi duszy sprzyjał pogańskiej religii przodków.

10 lat temu, 3 lutego 2004 roku, zmarł w Lizbonie, w wieku 89 lat, gen. KaÃºlza Oliveira de Arriaga, wojskowy, geostrateg, polityk i pisarz polityczny; wieloletni bliski współpracownik premierów A. Salazara i M. Caetano, profesor Instytutu Wyższych Studiów Wojskowych, w schyłkowym okresie autorytarnego Nowego Państwa (1970-73) naczelny dowódca sił zbrojnych w Mozambiku podczas wojny z rebelią nacjonalitarnego ruchu o ideologii marksistowsko-leninowskiej FRELIMO, wspieraną przez ZSSR, Chiny i Kubę (Guerra de Ultramar); po rewolucji 1974 roku próbował odbudować postsalazarystowską prawicę chrześcijańsko-narodową, stając na czele (1977-97) Niezależnego Ruchu na rzecz Rekonstrukcji Narodowej / Partia Prawicy Portugalskiej (MIRN/PDP), kandydując także z jej ramienia na urząd prezydenta; od 1966 roku członek Rady zakonu rycerskiego Ordem de Cristo.

80 lat temu, 4 lutego 1934 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 81 lat, Richard Ritter Kralik von Meyrswalden, poeta, dramaturg i katolicki filozof kultury; pochodził z niemiecko-czeskiej, uszlachconej rodziny fabrykantów o wysokiej kulturze, zwłaszcza muzycznej (jego młodsza siostra Mathilde była wybitnym kompozytorem); w literaturze przedstawiciel neoromantyzmu, uprawiający poezję religijną oraz wskrzeszający tradycję misteryjną, łączącą gatunek hiszpańskiego dramatu eucharystycznego (auto sacramental) P. Calderona z teatrem monumentalnym R. Wagnera; współzałożyciel katolickiego stowarzyszenia Gralbund i przeglądu „Der Gral” (1906-37); monarchista; udekorowany przez cesarza Franciszka Józefa I orderem Źelaznej Korony (Eisernen Krone), a przez papieża Leona XIII orderem Św. Grzegorza.

60 lat temu, 6 lutego 1954 roku, zmarł w Berlinie (Zachodnim), w wieku 91 lat, Friedrich Meinecke, historyk idei, teoretyk historiografii i polityk; od 1893 roku redaktor „Historische Zeitschrift”; profesor uniwersytetów w Strasburgu, Fryburgu i (od 1914) Berlinie, członek Bawarskiej i Pruskiej Akademii Nauk; autor fundamentalnych dzieł na temat państwa narodowego, idei racji stanu i historyzmu oraz rozróżnienia pomiędzy „narodami kulturalnymi” i „narodami państwowymi”, uważany także za twórcę pojęcia „historia idei”; monarchista, (protestancki) konserwatysta i nacjonalista (m.in. o nastawieniu antypolskim); założyciel (1917) Związku Ludowego na rzecz Wolności i Ojczyzny; po upadku cesarstwa stał się „republikaninem z rozumu” (Vernunftsrepublikaner) i założył (1923) Niemiecką Partię Demokratyczną (DDP); w okresie hitleryzmu zrezygnował z pełnienia funkcji publicznych; po II wojnie światowej autor rozliczeniowego dzieła na temat „niemieckiej katastrofy” oraz współorganizator i pierwszy rektor Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego.

5 lat temu, 7 lutego 2009 roku, zmarł w Barcelonie, w wieku 86 lat, Francisco Canals Vidal, filozof, teolog, historyk Kościoła i myśliciel polityczny; kierownik Katedry Filozofii w Instytucie Jaime Balmesa (1956-66) i Katedry Metafizyki (Ontologii i Teodycei) na Uniwersytecie Barcelońskim (1967-87), współpracownik przeglądu „Cristiandad”, współtwórca Barcelońskiej Szkoły Tomistycznej, członek Papieskiej Akademii Rzymskiej, inicjator Międzynarodowego Towarzystwa Tomasza z Akwinu, doktor h.c. Abat Oliba CEU w Barcelonie, Papieskiego i Królewskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu w Manili i FASTA w Mar de Plata, 26 IX 2002 mianowany przez papieża bł. Jana Pawła II Kawalerem Komandorem Orderu (Zakonu) Św. Grzegorza Wielkiego; ojciec jedenaściorga dzieci; jeden z największych tomistów XX wieku, historyk rozwoju ortodoksji katolickiej w toku pierwszych siedmiu soborów oraz mistyki katolickiej; wniósł oryginalny wkład do teologii Królestwa Bożego (Reino de Dios) i św. Józefa jako Patriarchy Ludu Bożego; tradycjonalista, wnoszący do karlizmu mocny ton obrony tradycji katalońskiej przeciwko centralizmowi absolutystycznemu i liberalnemu, ale również przeciwko laickiemu i separatystycznemu nacjonalizmowi („katalonizmowi”); redaktor protestu 61 hiszpańskich profesorów przeciwko demoliberalnej konstytucji z 1978 roku, jako nierozpoznającej autorytetu Boga w porządku politycznym i prowadzającej do nowego totalitaryzmu laickiego, wskutek uznania państwa za jedynego Demiurga, mogącego regulować suwerennie kwestie małżeństwa, rodziny, wychowania i ekonomii, podług woli partii większościowej, choćby i komunistycznej.

150 lat temu, 10 lutego 1864 roku, urodził się w Weinhaus (Wiedeń) Witold Leon książę Czartoryski h. Czartoryski, polityk konserwatywny (związany z „Podolakami”), działacz społeczny i gospodarczy, dendrolog; założyciel (1906) Towarzystwa Kółek Ziemian, poseł do Sejmu Galicyjskiego (1908-14), od 1913 roku dziedziczny członek austriackiej Izby Panów; w 1918 roku mianowany przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego komisarzem ds. Galicji; już przed I wojną światową zbliżył się (na tle kwestii ukraińskiej) do endecji i w latach 1922-30 był senatorem RP I i II kadencji z ramienia Związku Ludowo-Narodowego; bardzo religijny, był członkiem Sodalicji Mariańskiej i działaczem Akcji Katolickiej. Zmarł w 1945 roku. Jednym z jego dwanaściorga dzieci był bł. męczennik Kościoła o. Michał Czartoryski OP (z urodzenia Jan Franciszek ks. Czartoryski, 1897-1944), kapelan AK, rozstrzelany przez Niemców w szpitalu wraz z rannymi i chorymi, których nie chciał opuścić.

75 lat temu, 10 lutego 1939 roku, zmarł w Watykanie, w wieku 81 lat, Ojciec Święty Pius XI (z urodzenia: Ambrogio Damiano Achille Ratti), prezbiter od 1879 roku, potrójny doktor prawa kanonicznego, teologii i filozofii; od 1914 roku prefekt Biblioteki Watykańskiej i pronotariusz apostolski, od 25 IV 1918 wizytator apostolski w Polsce i na Litwie, a od 6 VI 1919 nuncjusz apostolski w Polsce i jednocześnie abp tytularny Nafpaktos (jako jeden z dwóch, oprócz przedstawiciela Turcji, członków korpusu dyplomatycznego pozostał w Warszawie podczas bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 roku; zaprzyjaźnił się z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim, lecz popadł w konflikt z bpem krakowskim Adamem ks. Sapiehą, co stało się powodem jego odwołania); od 15 VI 1921 abp Mediolanu, do godności kardynalskiej wyniesiony przez papieża Benedykta XV 19 VII 1921; od 6 II 1922 roku 259. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; wezwał rządców i narody świata do uznania Społecznego Panowania Chrystusa Króla, ustanawiając także Jego święto (Quas primas, 11 XII 1925), lecz aktywność społeczno-polityczną katolików chciał zawęzić do bezpośrednio kontrolowanej przez Kościół (inaugurowanej 23 XII 1922) Akcji Katolickiej, dezawuując inicjatywy autonomiczne i nieklerykalne (potępienie Action FranÃ§aise, napięcia pomiędzy Akcją Katolicką a karlizmem w Hiszpanii), oraz do odnowienia ustroju stanowo-zawodowego jako remedium na błędy liberalizmu i zagrożenie socjalizmem (Quadragesimo anno, 15 V 1931); potępił fałszywy, irenistyczny ekumenizm (Mortalium animos, 6 I 1928), trzykrotnie (1926, 1932, 1937) prześladowania Kościoła w Meksyku, udzielając (Iniquis afflictisque, 18 XI 1926) meksykańskim katolikom zezwolenia na opór czynny, lecz trzy lata później zmuszając cristeros do złożenia broni; potępił także ucisk Kościoła w Republice Hiszpańskiej (Dilectissima nobis, 3 VI 1933) i zaakceptował powstanie narodowo-wojskowe z 1936 roku jako mające charakter Krucjaty; potępił faszystowską statolatrię (Non abbiamo bisogno, 29 VI 1931), hitlerowski rasizm (Mit brennender Sorge, 14 III 1937) i bezbożny komunizm (Divini Redemptoris, 19 III 1937); nadał tytuł Doktora Kościoła świętym: Albertowi Wielkiemu, Piotrowi Kanizjuszowi, Robertowi Bellarminowi i Janowi od Krzyża, wyniósł na ołtarze m.in. Teresę z Lisieux, Jana Bosko, bpa Jana Fishera, Tomasza More’a (jako patrona polityków), Piotra Kanizjusza, Alberta Wielkiego i Andrzeja Bobolę.

10 lat temu, 11 lutego 2004 roku, zmarł w Pizie, w wieku 57 lat, Marco Tangheroni, historyk i eseista, mediewista, od 1980 roku profesor zwyczajny na uniwersytecie w Sassami (Sardynia), a od 1983 – w Pizie, współpracownik „New Cambridge Medieval History”, działacz Przymierza Katolickiego (Alleanza Cattolica) i współpracownik wielu periodyków katolickich; komentator scholiów Nicolasa Gomeza Davili.

60 lat temu, 15 lutego 1954 roku zmarł w Saint-Jean-de-Luz (PyrÃ©nÃ©es-Atlantiques, Akwitania), w wieku 65 lat, Maxime Real del Sarte, jeden z największych rzeźbiarzy XX wieku, bohater i inwalida wojenny (stracił lewą dłoń), gorący katolik i czciciel św. Joanny d’Arc (autor wielu jej pomników), rojalista – założyciel i szef Camelots du Roi, „gazeciarzy królewskich” Action FranÃ§aise.

80 lat temu, 17 lutego 1934 roku, zginął, odpadając od szczytu trzydziestodwumetrowej skały Grand Bon Dieu w Ardenach, w pobliżu Meches-les-Dames, w wieku 58 lat, Albert I Koburg (Albert Leopold ClÃ©ment Marie Meinrad de Saxe-Cobourg), Król-Źołnierz (Roi Soldat) i Król-Rycerz (Roi Chevalier); młodszy syn Filipa Koburga, hr. Flandrii, bratanek króla Leopolda II, od 1905 roku następca tronu belgijskiego, od 17 grudnia 1909 roku 3. król Belgów (Roi des Belges); bohaterski władca narodu napadniętego (pomimo neutralności Belgii) przez Niemcy w czasie I wojny światowej, ostatni w dziejach Europy monarcha, który osobiście dowodził na polach bitew, żyjąc w okopach i latając samolotem nad liniami wroga, oszczędzając wszelako żołnierską krew i nie pozwalając użyć armii belgijskiej do wielkich ofensyw pod Verdun i Sommą, będących wielkimi rzeziami.

70 lat temu, 19 lutego 1944 roku, urodził się w Rzymie Gianfranco De Turris, eseista i dziennikarz; twórca programu RAI Radio 1 „L’Argonauta”; tradycjonalista integralny w nurcie evoliańskim (sekretarz Fundacji Juliusa Evoli i konsultant Edizioni Mediterranee), miłośnik i znawca literatury fantastycznej (zwłaszcza H.P. Lovecrafta i J.R.R. Tolkiena) i przewodniczący Nagrody J.R.R. Tolkiena w latach 1980-92, stąd zaliczany również do tzw. prawicy tolkieniańskiej (destra tolkieniana).

60 lat temu, 19 lutego 1954 roku, urodził się John Joseph Haldane, filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Św. Andrzeja (St Andrews) w Fife (Szkocja) i dyrektor tamtejszego Centrum Etyki, Filozofii i Spraw Publicznych; zajmuje się filozofią umysłu, historią filozofii średniowiecznej (zwłaszcza Akwinatą) i szkocką filozofią XVIII wieku (zwłaszcza Th. Reidem), etyką, filozofią polityczną, filozofią religii, estetyką i rolą sztuki w edukacji duchowej; rzymski katolik, kawaler Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (OESSH); reprezentant tomizmu analitycznego, krytyk liberalizmu (zwłaszcza teorii sprawiedliwości J. Rawlsa), za św. Augustynem nawołuje do ponownego odkrycia ideału narodu jako wspólnoty moralnej, która rozpoznaje sens swojego bytowania w publicznych, symbolicznych formach ekspresji, takich jak pogrzeb monarchy czy bohatera narodowego.

100 lat temu, 22 lutego 1914 roku, urodził się w Bonito (Kampania) Alfredo Covelli, polityk monarchistyczny (prosabaudzki); deputowany do Konstytuanty (1946-48) z Narodowego Bloku Wolności (BNL) oraz do siedmiu kolejnych legislatur od 1948 do 1976; w 1948 roku założył konserwatywną Partię Narodowo-Monarchistyczną (PNM) i stał na jej czele do 1959, czyli do jej połączenia się z (powstałą w 1954 roku jako chadekizująca secesja z PNM) Partią Monarchistyczno-Ludową (PMP) Achille’a Lauro we Włoską Partię Demokratyczną Jedności Monarchistycznej (PDIUM); wskutek ponownego konfliktu i rozłamu podczas wyborów w 1968 roku, przeprowadził (w 1971) fuzję PDIUM z neofaszystowskim Włoskim Ruchem Społecznym (MSI), współtworząc Włoski Ruch Społeczny – Prawica Narodowa (MSI-DN), którego był przewodniczącym w latach 1972-73, lecz po konflikcie z G. Almirante w 1977 roku utworzył nową partię konserwatywną Demokracja Narodowa – Zgromadzenie Prawicy (DN-CD), która jednak rozpadła się dwa lata później; 15 I 1998 Wiktor Emanuel Sabaudzki mianował go przewodniczącym honorowym Rady Senatorów Królestwa. Zmarł tegoż roku.

70 lat temu, 22 lutego 1944 roku urodził się w Mediolanie Maurizio Blondet, dziennikarz i publicysta; współpracownik „Oggi”, „il Giornale”, „Avvenire”, „la Padania” i „Certamen”; tradycjonalista katolicki, demaskator gnozy pogańskiej, tajnej władzy oligarchicznej finansjery, „fanatyków apokalipsy” i judeo-neokonserwatyzmu.

75 lat temu, 23 lutego 1939 roku, urodził się w Wiedniu Gerd-Klaus Kaltenbrunner, filozof i eseista; po ukończeniu studiów filozoficznych i prawniczych na Uniwersytecie Wiedeńskim przeniósł się (1962) do RFN i związał się z wydawnictwem Verlag Herder; współpracował z „Merkur”, „Zeitbühne”, „Criticón”, „Epoche”, „Theologisches”, „MUT” i „Junge Freiheit”; w latach 70. podjął próbę intelektualnej „rekonstrukcji konserwatyzmu” w odpowiedzi na lewacką rewoltę ’68 oraz mieszczańsko-liberalny nihilizm, określając swoją metapolityczną pozycję mianem „ewolucyjnego Tradycjonalizmu”; wielbiciel baroku i kontrreformacji katolickiej, jako ostatniej epoki kultury tradycyjnej, autor dwóch monumentalnych trylogii o Europie zaprezentowanej w ponad setce mikrobiografii pisarzy i myślicieli każdego kraju europejskiego (Polskę reprezentuje A. Cieszkowski) i o „duchu Europy”; od lat 90. wycofał się ze świata „planowej gospodarki rynkowej” i antykultury do „transcendentalnej gospodarki równoległej”, zamieszkując także w pustelni jako „świecki mnich”, utrzymujący ze światem tylko kontakt listowny, poświęcając odtąd życie na modlitwę, czytanie i pisanie (m.in. dzieł apologetycznych i hagiograficznych), zwrócił się ku badaniom szkół i tradycji religijno-mistycznych, jak zwłaszcza „teologii negatywnej” (Pseudo-Dionizy Areopagita, Mistrz Eckhart, Mikołaj z Kuzy), filozofii idealistycznej (F.W.J. Schelling, W. Struve), katolickiej mistyki romantycznej (K. Emmerich i C. Brentano) i „tradycjonalizmu integralnego” (R. GuÃ©non, J. Evola, L. Ziegler). „Chrześcijański ezoteryk” i „pogodny apokaliptyk”, należący do już „prawie niewidzialnego” Kościoła katolickiego – „ostatniej trzódki wiernych”, która mogłaby się nazywać „Kościołem integralno-katolickim”, „Kościołem katolicko-ortodoksyjnym” lub „Katolickim Kościołem Czasów Ostatecznych”. Zmarł w 2011 roku.

30 lat temu, 24 lutego 1984 roku, zmarł w Münster, w wieku 71 lat, Helmut Schelsky, socjolog; studiował filozofię, germanistykę, historię i historię sztuki; od 1932 członek SA, od 1933 Narodowosocjalistycznego Związku Studentów (NSDStB), a od 1937 NSDAP; jako (od 1940) asystent Arnolda Gehlena, a następnie Hansa Freyera, współtworzył wraz z nimi tzw. Szkołę Lipską, przeciwstawiającą się neomarksistowskiej Szkole Frankfurckiej; po wojnie (od 1949) profesor socjologii w Hamburgu, później w Münster i Dortmundzie, założyciel centrum badań interdyscyplinarnych w Rhedzie, zwanym „niemieckim Princeton”; zaliczany do nurtu konserwatyzmu technekratycznego” (nie „technokratycznego”, lecz zwracającego uwagę na zjawisko bezosobowego panowania techniki); krytyk „kapłańskiej” władzy intelektualistów, dążących do moralnej dyskredytacji autorytetu państwa, a w jej obrębie zwłaszcza „terapeutycznej”, psychologicznej elity „nowej klasy”.

20 lat temu, 25 lutego 1994 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 86 lat, Juan Beneyto PÃ©rez, filozof prawa i polityki; zaczynał jako teoretyk i obrońca prawa foralnego, lecz po studiach w Bolonii i Berlinie stał się sympatykiem faszyzmu i narodowego socjalizmu, wiążąc się z ruchem narodowo-syndykalistycznym (JONS) R. Ledesmy Ramosa; współzałożyciel organu Falangi „Arriba”, podczas wojny domowej Dyrektor Generalny Rady Prasowej i przewodniczący Towarzystwa Hiszpańsko-Niemieckiego; po wojnie długoletni kierownik Katedry Prawa na Uniwersytecie Complutense w Madrycie; członek Królewskiej Akademii Kultury Walencjańskiej; obok L. Legaza Lacambry i F.J. Conde główny reprezentant jurysprudencji państwa frankistowskiej: w pierwszej fazie teoretyk państwa totalitarnego, jako „ludowego państwa autorytarnego”, oraz monopartii, której wyrazem jest „zhierarchizowane przywództwo” na czele z wodzem (caudillo), będące też „samokreującą się monarchią”, interpretowaną jednak również jako współczesna aplikacja tomistycznego „rządu mieszanego” (oraz tradycji wizygockiej), gdzie wódz to odpowiednik króla, a monopartia – arystokracji i okraszaną cytatami z tradycjonalistów (Donoso, Balmes, Mella); w drugiej fazie odszedł od koncepcji totalitarnych, zwracając się ku konserwatyzmowi katolickiemu i ujmując frankizm jako neotradycjonalizm.

60 lat temu, 26 lutego 1954 roku, zmarł w Wallingford (Oxfordshire), w wieku 93 lat, William Ralph Inge, anglikański duchowny i filozof; od 1907 roku profesor teologii w Jesus College (Cambridge), od 1911 do śmierci – dziekan katedry św. Pawła w Londynie; przewodniczący Towarzystwa Arystotelesowskiego (1920-21) i członek Akademii Brytyjskiej; Rycerz Komandor Zakonu Wiktoriańskiego (CVO); kontynuator XVII-wiecznej szkoły platoników z Cambridge oraz najlepszy w swojej epoce znawca Plotyna i neoplatonizmu, który adaptował też do mistycyzmu chrześcijańskiego; ze względu na podkreślanie autonomii indywidualnego doświadczenia religijnego niechętnie nastawiony do autorytetu i Kościoła Rzymskiego; konserwatysta kulturowy, którego silny pesymizm zyskał mu przydomek „posępnego Dziekana” (The Gloomy Dean).

80 lat temu, 27 lutego 1934 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 71 lat, ks. Umberto Benigni, duchowny katolicki i historyk Kościoła; od 1893 roku redaktor dziennika „L’Eco d’Italia”, a od 1901 – „La Voce della VeritÃ ”; w 1902 roku rozpoczął pracę w Kurii Rzymskiej, będąc od 1906 podsekretarzem w Kongregacji ds. Nadzwyczajnych i tytularnym prałatem Domu Jego Świątobliwości oraz bliskim współpracownikiem sekretarza stanu Rafaela kard. Merry del Val; w 1907 roku zainicjował wydawanie codziennego biuletynu informacyjnego „La Corrispondenza di Roma” (od 1909 w języku francuskim pt. „La Correspondance de Rome”, a w 1913-14 „Cahiers de Rome”); równolegle w 1909 roku zorganizował (niemające formalnego statusu kanonicznego, lecz z polecenia i z poparciem papieża św. Piusa X) „integrystyczne” stowarzyszenie pn. Sodalitium Pianum – zwane też potocznie „La SapiniÃ¨re” [„Las Jodłowy”] – którego celem było zwalczanie ukrytego bądź jawnego modernizmu wewnątrz Kościoła, zgodnie z ustaleniami encykliki Pascendi Dominici gregis, opartego zaś o sieć kościelnych współpracowników i informatorów w całej Europie, wspieranego też przez Kongregację Konsystorialną i jej prefekta, Gaetano kard. De Lai, lecz rozwiązanego przez papieża Benedykta XV w 1921 roku z powodu „zmiany okoliczności”; „Sapiniera” i jej twórca przeszli do „czarnej legendy” modernistów, jako „tajna policja kościelna” z „ery stalinowskiej Watykanu”.

70 lat temu, 27 lutego 1944 roku, urodził się w Buslingthorpe (Lincolnshire) Roger Scruton, filozof kultury i sztuki, myśliciel polityczny i kompozytor; ukończył Jesus College w Cambridge, przez wiele lat (1971-92) był profesorem estetyki w londyńskim Birbeck College, następnie (1992-95) profesorem filozofii w Boston University, wreszcie profesorem wizytującym w wielu uczelniach brytyjskich i amerykańskich; pochodząc z proletariackiej rodziny, konserwatystą stał się jako obserwator lewackiej rewolty na uczelniach paryskich w maju 1968 roku; w 1974 roku został członkiem Konserwatywnej Grupy Filozoficznej, założonej przez sir Hugh Frazera, zaś w 1982 roku sam założył (i prowadził go przez 18 lat) magazyn „The Salisbury Review”, jako organ tradycjonalistycznego – nieliberalnego – konserwatyzmu, nawiązującego do tradycji High Thoryism i przeciwstawiającego się „libertarianizacji” Partii Konserwatywnej przez M. Thatcher (acz jako obrońca państwa narodowego popierał jej antybrukselską politykę zagraniczną); w latach 80. i 90. wielokrotnie odwiedzał Polskę, Czechy i Węgry, wspierając różne inicjatywy konserwatywne; jest też jednym z nielicznych autorów konserwatywnych dość obficie tłumaczonych i wydawanych w Polsce.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” marzec 2017

2 marca 1967 roku zmarł w Madrycie, w wieku 93 lat (ur. 8 VI 1873), JosÃ© Augusto Trinidad MartÃnez Ruiz, znany lepiej jako AzorÃn, powieściopisarz, dramaturg, krytyk literacki, eseista, publicysta i polityk, jeden z „Wielkiej Szóstki” (M. de Unamuno, R. de Maeztu, P. Baroja, R. Valle-Inclán, A. Machado) Pokolenia ‘98; syn działacza monarchistycznej Partii (Liberalno-)Konserwatywnej (Partido Liberal-Conservador), deputowanego z jej ramienia i współpracownika ministra wielu resortów, Francisca Romero Robledo (1838-1906), sam w młodości skłaniał się ku anarchizmowi (P. Kropotkin), znajdując się też pod wpływem filozofii A. Schopenhauera i F. Nietzschego; podczas studiów prawniczych w Walencji rozpoczął współpracę z licznymi periodykami jako krytyk literacki; przetłumaczył też Intruza M. Maeterlincka; w 1896 przeniósł się do Madrytu, gdzie nawiązał współpracę głównie z republikańskim „El PaÃs” [„Kraj”] oraz „El Progreso” [„Postęp”] późniejszego premiera II Republiki Alejandra Lerroux; wraz z Baroją i Maeztu założył literacką Grupę Trzech (Grupo de los Tres), będącą zalążkiem modernistycznego i nacjonalistyczno-liberalnego Pokolenia ‘98; po sukcesie czytelniczym jego drugiej (autobiograficznej) powieści, Antonio AzorÃn (1904), zaczął się posługiwać na stałe nazwiskiem tytułowego bohatera jak swoim pseudonimem literackim; począwszy od 1905 zwrócił się ku konserwatyzmowi, stając się działaczem Partii Konserwatywnej i współpracownikiem jej przywódcy, pięciokrotnego premiera, Antonia Maury (1853-1925), oraz ministra Juana de la Ciervy y PeÃ±afiela (1864-1938); pomiędzy 1907 a 1919 był pięciokrotnie wybieranym deputowanym do Kortezów, a w latach 1917-1919 – również podsekretarzem w ministerstwie edukacji; współpracował regularnie z monarchistycznym dziennikiem „ABC” i – jako krytyk literacki – z barcelońską „La Vanguardia”; w 1924 został członkiem Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; wybuch wojny domowej zaskoczył go w stolicy, skąd zdołał się wydostać do Francji dzięki pomocy późniejszego „nr 2” (do 1942) dyktatury frankistowskiej, Ramona Serrano SuÃ±era (1901-2003); w 1946 został odznaczony Wielkim Krzyżem Orderu Alfonsa X Mądrego; jego twórczość literacką znamionuje stylistyczne wyrafinowanie, impresjonizm, nowatorska technika (w beletrystyce) konfrontowania ze sobą postaci żyjących w różnych epokach historycznych, głębokie wniknięcie (w eseistyce) w ducha „kastycyzmu” (casticismo) oraz umiłowanie do hiszpańskiego pejzażu, zwłaszcza andaluzyjskiego.

6 marca 1942 roku zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, w wieku 54 lat (ur. 3 VIII 1887), Roman Franciszek Rybarski, ekonomista, myśliciel polityczny i polityk narodowy; pochodził z ziemi oświęcimskiej; od 1906 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego; już jako student związał się z ruchem narodowym – był działaczem Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i (od 1910) członkiem tajnej Ligi Narodowej; ukończył również Szkołę Nauk Politycznych w Paryżu; od 1916 wydawał miesięcznik „Rok Polski”; w 1917 został profesorem UJ; po odzyskaniu niepodległości pełnił różne funkcje w ministerstwach gospodarczych, ale w 1921 powrócił do pracy naukowej, wpierw na Politechnice Warszawskiej, a od 1923 na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie objął Katedrę Skarbowości; na zlecenie premiera Władysława Grabskiego (1874-1938) przygotował projekt statutu Banku Emisyjnego, a w 1924 zredagował ostateczny projekt ustawy o Banku Polskim i po jego utworzeniu wszedł w skład jego pierwszej Rady; po przewrocie majowym powrócił do czynnej polityki w opozycyjnym Związku Ludowo-Narodowym (od 1928 – Stronnictwie Narodowym), jak również w Obozie Wielkiej Polski; od 1928 do 1935 posłował do Sejmu (II i III kadencji), piastując funkcję prezesa Klubu Narodowego; w SN należał do skrzydła tzw. starych (zwanych też „grupą profesorską”), nieodrzucających parlamentaryzmu, acz uznających potrzebę jego zreformowania i ukrócenia tzw. sejmokracji; po uchwaleniu w 1935 konstytucji kwietniowej oraz nowej ordynacji wyborczej bojkotował wraz z całym stronnictwem wybory; choć zmarginalizowany w latach 30. również w SN, należał do czołowych publicystów „Gazety Warszawskiej” / „Warszawskiego Dziennika Narodowego”, „Myśli Narodowej”, „Polityki Narodowej” i „Kuriera Poznańskiego”; podczas okupacji niemieckiej wszedł do struktur politycznych Polskiego Państwa Podziemnego, zostając dyrektorem Departamentu Skarbu w Delegaturze Rządu RP na Kraj; aresztowany przez Gestapo w maju 1941, został osadzony na Pawiaku, a 23 VII 1941 wywieziony – w transporcie liczącym 350 więźniów, w tym z innym działaczem SN, prof. Witoldem T. Staniszkisem (1880-1941) – do Auschwitz; w obozie był współorganizatorem (m.in. wraz z założycielem i pierwszym liderem ONR, Janem Mosdorfem) ruchu oporu i konspiracji ZWZ/AK; za tę działalność został przez Niemców rozstrzelany; jako ekonomista teoretyk uchodzi za czołowego przedstawiciela umiarkowanego liberalizmu wolnorynkowego, sam jednak uważał się również na tym gruncie za reprezentanta szkoły narodowej (gospodarczego nacjonalizmu); głosił konieczność stałości prawa gospodarczego, nienaruszalności własności prywatnej, niskich podatków, szkodliwość zaś przymusowych ubezpieczeń społecznych, koncesji i monopoli; opowiadał się za odpaństwowieniem kredytu i oddaniem go w ręce prywatne, a w kwestii kredytów zagranicznych dopuszczał branie tylko długoterminowych, dających szansę na uruchomienie nowych linii produkcyjnych; piętnował jednak lichwę oraz uznawał ograniczone formy wspierania gospodarki przez państwo dla tworzenia ogólnych warunków rozwoju gospodarczego oraz uzupełnienia działalności prywatnej w sektorach korzystnych dla ogółu.

12 marca 1942 roku zmarł w Lizbonie, w wieku 86 lat (ur. 30 III 1855), ppłk JosÃ© Fernando de Sousa, inżynier, wojskowy, dziennikarz, publicysta, pisarz i polityk katolicki oraz monarchistyczny; był synem lekarza, a ukończył politechnikę oraz wojskową szkołę inżynierii lądowej, po czym wstąpił do sił zbrojnych; w 1900 musiał jednak opuścić wojsko wskutek odmowy – z pobudek religijnych – pojedynkowania się z redaktorem dziennika „O SÃ©culo” [„Wiek”], czego żądał od niego minister wojny (mimo iż pojedynki były już zabronione przez prawo); następnie, do upadku monarchii (1910), pracował jako inżynier w Ministerstwie Robót Publicznych oraz jako członek Rady Dyrektorów Kolei Państwowych; w 1904 został radcą stanu; już od 1892 uprawiał regularnie dziennikarstwo, zrazu w fachowych periodykach technicznych, lecz od 1897 był redaktorem naczelnym półoficjalnego organu portugalskiego episkopatu – „Correio Nacional” [„Kurier Narodowy”] – i pozostał nim aż do 1919, redagując równolegle lizboński dziennik „Portugal” oraz (od 1916) – „A Ordem” [„Ład”]; w 1903 został współzałożycielem – powstałej na bazie Akcji Katolickiej i Centrum Narodowego – Partii Nacjonalistycznej (Partido Nacionalista), której przywódcą był Jacinto CÃ¢ndido da Silva (1857-1926), i z jej ramienia został w 1906 deputowanym; jako gorący monarchista („manueliński”) nie pogodził się z reżimem republikańskim i został członkiem kierowniczej Rady Sprawy Monarchicznej (Causa Monárquica) oraz wicenamiestnikiem (lugar-tenente) przebywającego na wygnaniu w Londynie króla konstytucyjnego »Emanuela II«; w 1915 został współzałożycielem oraz jednym z trzech – obok Alberta Torresa Pinheiro (1874-1962) i Diogo Pacheco do Amorima (1888-1976) – przywódców Portugalskiego Centrum Katolickiego (Centro Católico PortuguÃªs), w którym pierwsze doświadczenia polityczne zdobywał również przyszły premier-dyktator Nowego Państwa, António de Oliveira Salazar (1889-1970); w 1919 założył też dziennik monarchistyczny i katolicki „A Ã‰poca”, lecz już w marcu następnego roku premier z radykalnej Partii Demokratycznej António Maria Baptista nakazał jego aresztowanie z powodu treści zamieszczanych artykułów; w tym samym roku zaczął się jego konflikt z chadeckim skrzydłem Centrum, zakończony opuszczeniem przezeń CCP w 1925; w 1926 został wybrany senatorem; po wycofaniu przez biskupów poparcia dla monarchistycznej linii „A Ã‰poca” zaczął wydawać w 1927 własny, niezależny dziennik „A Voz” [„Głos”], który redagował aż do swojej śmierci; jako „nieprzejednany katolik i reakcjonista” uważany jest za jednego z intelektualnych „ojców” przewrotu z 28 maja 1926 oraz salazaryzmu.

16 marca 2007 roku zmarł w Antony (Hauts-de-Seine, ÃŽle-de-France), w wieku 86 lat (ur. 25 V 1920), Georges Bordonove, pisarz, historyk i biograf; członek Komitetu wsparcia ruchu monarchistycznego Jedność Kapetyńska (L’UnitÃ© capÃ©tienne); laureat wielu nagród literackich, w tym Akademii Francuskiej; zarówno jako powieściopisarz, jak i historyk, specjalizował się w biografistyce wielkich postaci historycznych oraz władców, czego najbardziej monumentalnym przedsięwzięciem był zapoczątkowany w 1980 dwudziestopięciotomowy cykl Królowie, którzy stworzyli Francję.

20 marca 1942 roku zginął (rozstrzelany przez Niemców) w Zgierzu k. Łodzi, w wieku 40 lat (ur. 24 II 1902), Kazimierz Kowalski, prawnik i polityk narodowy; ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej, absolwent prawa na UW (1926); już podczas studiów związał się z obozem narodowym, jako działacz Młodzieży Wszechpolskiej; po ukończeniu aplikacji sędziowskiej pracował jako sędzia w Chełmie i Łodzi, lecz w 1931 przeszedł do adwokatury, zakładając kancelarię w Łodzi; wtedy też powrócił do działalności politycznej, wstępując do Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego; w 1933 został prezesem Zarządu Okręgu SN w Łodzi; niebywale rozwinął aktywność stronnictwa w kręgach rzemieślniczych i robotniczych, czego efektem było oddanie na SN aż 98 tys. głosów w wyborach samorządowych w 1934 (przy 6 tysiącach zdobytych cztery lata wcześniej): mówiono więc, że „zdobył Łódź dla Dmowskiego”; sukces ponowił w 1936, kiedy to nacjonaliści uzyskali 27 mandatów do Rady Miasta; w uznaniu dla tych działań z rekomendacji R. Dmowskiego w lutym 1935 wszedł do Komitetu Głównego SN oraz nieformalnej „siódemki” (następnie „dziewiątki”), a w październiku 1937 został prezesem SN; w stronnictwie, wraz z Jędrzejem Giertychem (1903-1992), reprezentował kierunek najbardziej nieprzejednany wobec sanacji, toteż bywał kilkakrotnie aresztowany; potępił też udział Polski w rozbiorze Czechosłowacji; wiosną 1939 opowiedział się zdecydowanie za stawieniem oporu Niemcom, wyrażając jedynie ubolewanie, że w nadchodzącej wojnie ideowi sojusznicy polskich narodowców (Włochy i Hiszpania) będą obiektywnie naszymi przeciwnikami, bo znajdą się w obozie niemieckim; z powodu krytyki jego bezkompromisowego stanowiska wobec obozu rządzącego w czerwcu 1939 ustąpił z funkcji prezesa SN na rzecz bardziej ugodowego Tadeusza Bieleckiego (1901-1982); po nastaniu okupacji niemieckiej włączył się w działalność podziemną Narodowo-Ludowej Organizacji Wojskowej, zorganizowanej przez prof. Karola Stojanowskiego (1895-1947); aresztowany przez Gestapo w grudniu 1941 i wielokrotnie torturowany, został rozstrzelany w publicznej egzekucji wraz z około stu innymi rodakami, w tym własnym bratem.

25 marca 1867 roku urodził się w Hadyńkowcach (Tarnopolskie) bł. Grzegorz [Hrihoryj] Chomyszyn, biskup greckokatolicki, męczennik; w latach 1902-1904 rektor seminarium duchownego we Lwowie, od 1904 ordynariusz stanisławowski; przyjmując specyfikę Cerkwi greckokatolickiej i upatrując jej misję w doprowadzeniu schizmatyków do jedności z Kościołem pod przewodnictwem papieża, starał się ograniczać separatyzm w obrzędowości oraz wpływy moskalofilstwa i prawosławia; zastąpił w liturgii słowo „prawosławny” [chrześcijanin] terminem „prawowierny”, popularyzował kult Najświętszego Sakramentu, święto Bożego Ciała i kult św. Jozafata Kuncewicza; wprowadził w diecezji obowiązkowy celibat księży; zwalczał szowinistyczny i zbrodniczy nacjonalizm ukraiński, popierał zaś Ukraińską Katolicką Partię Ludową (UKNP); współpracował też z konserwatystami i monarchistami polskimi (Jan Bobrzyński, „Nasza Przyszłość”); aresztowany po raz pierwszy przez NKWD w 1939, lecz wówczas zwolniony, ponownie aresztowany w kwietniu 1945, zmarł 28 grudnia 1945 w więzieniu łukianowskim w Kijowie; beatyfikowany (wraz z 28 innymi męczennikami greckokatolickimi) przez papieża Jana Pawła II 27 czerwca 2001 roku.

29 marca 1892 roku urodził się w Csehmindszent (Węgry) József Pehm, znany później jako abp József kard. Mindszenty, Sługa Boży Kościoła katolickiego, monarchista, niezłomny obrońca wiary katolickiej i narodu węgierskiego przed hitleryzmem i komunizmem; wyświęcony w 1915, już cztery lata później znalazł się po raz pierwszy w więzieniu, podczas żydo-komunistycznego reżimu („Węgierska Republika Rad”) BÃ©li Kuhna; w 1924 mianowany opatem tytularnym klasztoru Pornó, a w 1937 prałatem papieskim; w 1941 zmienił rodowe nazwisko na oznaczające zarazem nazwę rodzinnej miejscowości i uroczystość Wszystkich Świętych (węg. Mindszent); w marcu 1944 został biskupem VeszprÃ©m – jego konsekracja nastąpiła 10 dni po zajęciu Węgier przez armię niemiecką; poszukiwany przez Gestapo za udzielanie pomocy polskim uchodźcom, został uwięziony, lecz zwolniono go w lipcu po interwencji regenta, adm. M. Horthyego; ponownie uwięziony w listopadzie (wraz z trzema byłymi premierami i wielu innymi osobistościami) po ustanowieniu pod auspicjami III Rzeszy reżimu faszystowskich „Strzałokrzyżowców”, przez których (z powodu sprzeciwu wobec deportacji Żydów do Auschwitz-Birkenau) został oskarżony o zdradę; uwolniony w kwietniu 1945, w październiku tegoż roku został mianowany przez papieża Piusa XII arcybiskupem metropolitą Ostrzyhomia (Esztergom), tym samym zaś prymasem Węgier, a w lutym 1946 – wyniesiony do godności kardynalskiej; po sowietyzacji Węgier, której przeciwstawiał się z całą mocą, aresztowany 28 grudnia 1948, oskarżony o zdradę stanu i antypaństwową konspirację; poddany przez 39 dni okrutnym torturom oraz działaniu narkotyków, które skutkowały obciążającymi samooskarżeniami, w 1949 został skazany w procesie „pokazowym” na dożywocie, oficjalnie za sprzeciwianie się wprowadzeniu republiki i nacjonalizacji szkół katolickich (papież Pius XII nałożył ekskomunikę na wszystkich jego oprawców); uwolniony podczas powstania narodowego w październiku 1956, poparł publicznie (przez radio) powstańców oraz rząd I. Nagyego, który przeszedł na stronę narodu; po stłumieniu w listopadzie powstania przez armię sowiecką ogłoszony kontrrewolucjonistą przez kolaboracyjny rząd J. Kádára, uzyskał azyl w ambasadzie amerykańskiej, w której spędził 15 lat; pomimo wielu nacisków z Watykanu (od lat 60.) nigdy nie godził się na rezygnację z urzędu biskupiego i godności prymasa w zamian za możność wyjazdu za granicę; ostatecznie padł ofiarą watykańskiej Ostpolitik za czasów Pawła VI, został zmuszony do opuszczenia Węgier; w 1973 pozbawiono go urzędu arcybiskupiego i godności prymasa; również i potem był szykanowany z powodu nieprzestrzegania nałożonego nań zakazu publikacji i odbywania podróży do diaspory węgierskiej na różnych kontynentach; zmarł w 1975 w Wiedniu; jego szczątki spoczęły w ojczyźnie, zgodnie z jego życzeniem, dopiero wtedy (1991), gdy „gwiazda moskiewskiej bezbożności znikła z nieba Maryi i św. Stefana”; w 1996 został otwarty jego proces beatyfikacyjny.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” kwiecień 2017

Prawdopodobnie 2 kwietnia 742 (lecz być może dopiero 747 lub 748) roku urodził się, zapewne w Akwizgranie, Karol I Wielki (łac. Carolus Magnus, niem. Karl der GroÃŸe, franc. Charlemagne), wnuk Karola Młota, syn Pepina Krótkiego, od 9 października 768 koregent (wraz z bratem Karlomanem) Królestwa Franków, od 4/5 grudnia 771 jedyny król Franków (rex Francorum) oraz król Burgundii, od 774 król Akwitanii i król Longobardów; 25 grudnia 800 koronowany w Rzymie przez papieża Leona III na cesarza rzymskiego – pierwszego na Zachodzie od 476 roku, „Pokój Czyniący Imperator Karol Wielki, Zarządca Cesarstwa Rzymskiego” (Carolus Magnus Pacificus Imperator, Romanorum Imperium Gubernans); w wersji tytulatury z 806 roku – „Imperator, Cezar, Karol, nigdy nie zwyciężony król Franków, rektor Imperium Rzymskiego, pobożny, szczęśliwy, zwycięzca i triumfator oraz wieczny August”; twórca imperium liczącego ponad milion km², sięgającego od Morza Północnego po Korsykę i płn. Włochy oraz od Marchii Hiszpańskiej po Saksonię; ojciec Europy w sensie politycznym, religijnym i kulturowym, protektor tzw. renesansu karolińskiego (opat bł. Alkuin z Yorku, Paweł Diakon, Einhard, Szmaragd z Saint-Mihiel, abp Agobard z Lyonu, Amalaryk z Metzu, bp Jonasz z Orleanu, Hraban Maur), archetyp chrześcijańskiego cesarza; zmarł w 814 roku w Akwizgranie, pozostawiając władzę swemu najmłodszemu, jedynemu żyjącemu, ślubnemu synowi – Ludwikowi I Pobożnemu (będącemu już ukoronowanym współcesarzem i współregentem od 13 września 813).

3 kwietnia 1367 roku urodził się w Bolingbroke (Lincolnshire, East England) Henryk (Henry) Lancaster, hr. (earl) Derby, znany też jako Henry of Bolingbroke, a od 30 września 1399 – jako Henryk IV, król Anglii i pan (Lord) Irlandii; najstarszy syn Jana z Gandawy (John of Gaunt), 1. księcia (Duke) Lancaster – trzeciego syna Edwarda III, brat stryjeczny i towarzysz zabaw przyszłego (od 1377) króla – Ryszarda II (1367-1400), podczas którego koronacji pełnił urząd miecznika; w 1384 otrzymał tytuł hr. (earl) Northampton; dwa lata później, podczas tzw. Wspaniałego Parlamentu (Merciless Parliament) stanął po stronie tzw. Lordów Apelantów, protestujących przeciwko „tyranii” doradców króla, uniknął jednak represji ze strony królewskiego kuzyna, kiedy ten w 1389 uwolnił się spod „opieki” Apelantów; w 1390 postanowił udać się na wyprawę krzyżową, za cel obierając jednak już nawróconą Litwę; jako gość zakonu krzyżackiego, został powitany w Królewcu przez marszałka zakonu Engelharda Rabego, a w Malborku został przyjęty przez wielkiego mistrza Konrada von Wallenroda; we wrześniu 1390 wziął udział w (nieudanym) oblężeniu Wilna; po uzyskaniu od papieża Bonifacego IX odroczenia ślubów krucjatowych powrócił w 1391 do Anglii; jeszcze w 1392 wziął udział w kolejnej krzyżackiej rejzie na Litwę, a następnie udał się z pielgrzymką do Jerozolimy; do Anglii powrócił ponownie w 1393, a w 1396 wziął udział w wyprawie holenderskich hrabiów Wittelsbachów przeciwko Fryzom; jego stosunki z królem układały się dotąd dobrze i w 1397 otrzymał tytuł księcia (Duke) Hereford; dopiero gdy wdał się w spór z księciem Norfolk (Thomasem de Mowbrayem) i obaj oskarżyli się wzajemnie o zdradę wobec króla, Ryszard II skazał ich obu na wygnanie (Henryka na lat 10, a Norfolka dożywotnio); na emigracji w Paryżu Henryk nawiązał kontakt z uprzednio już wygnanym abpem Canterbury Thomasem Arundelem, w następstwie czego obaj podjęli decyzję o obaleniu Ryszarda; bieg zdarzeń do tego prowadzących przyspieszył zgon (3 lutego 1399) ojca Henryka – Jana z Gandawy, gdyż król odmówił Henrykowi przekazania dóbr ojca, jeśli ten nie przybędzie i poprosi o nie osobiście; wykorzystując pobyt Ryszarda w Irlandii, latem 1399 Henryk wylądował z zebraną armią w Dover i niemal bez oporu sił wiernych królowi opanował południową Anglię, zyskując także poparcie wpływowych lordów: Northumberlanda i Westmorlanda; przybyły do Walii Ryszard został rychło opuszczony przez swoją armię i oblężony w zamku Flynt; tam 18 sierpnia 1399 zgłosił propozycję abdykacji w zamian za ocalenie życia; nazajutrz spotkał się z Henrykiem i obaj ruszyli do Londynu, gdzie 29 września król ogłosił swoją abdykację, przyjętą następnego dnia przez parlament; większość lordów (przy sprzeciwie kilku lordów duchownych) zaproponowała objęcie tronu Henrykowi; rozwiązany parlament zebrał się ponownie, już w imieniu Henryka IV, 6 października; 11 października nowy król spędził dzień w towarzystwie starego i ustanowił Order Łaźni; 13 października 1399 został ukoronowany przez Arundela w Westminsterze; mimo ogłoszenia amnestii dla zwolenników obalonego króla zaczęły szerzyć się spiski, a po pojawieniu się pogłosek o próbie zamachu na Henryka Ryszard został umieszczony na zamku Pontefract w płn. Anglii i tam zmarł w niejasnych okolicznościach (prawdopodobnie uduszony przez „usłużnych” zauszników nowego króla) w lutym 1400; moralną karą za to była konieczność zmagania się nowego władcy z nieustannymi spiskami i rebeliami, wszczynanymi zarówno przez zwolenników Ryszarda, jak i tych, którzy poparli Henryka, ale poczuli się zawiedzeni jego wstrzemięźliwością w ich nagradzaniu i obdarzaniu zaszczytami; kolejno wybuchły: rebelia walijskiego księcia Owena Glendowera (1400/01), Henry’ego Percy’ego, zwanego „Gorącą Ostrogą” (Hotspur) w 1403; ojca tegoż – hr. Northumberlanda (1405) i wiele pomniejszych; choć wszystkie zostały stłumione – podobnie przygnieciona została również protoprotestancka i egalitarystyczna herezja lollardów – wpłynęły na wyczerpanie się sił króla i zmusiły go do zaniechania wielu ambitnych planów, na czele z marzeniem o zorganizowaniu kolejnej krucjaty dla odbicia Grobu Pańskiego z rąk niewiernych; w polityce zagranicznej utrzymywał konsekwentnie rozejm w „wojnie stuletniej” z Francją, pomimo okazji do wmieszania się w jej sprawy, jaką sprawiały wewnętrzne konflikty między Armaniakami a Burgundczykami, a w 1412 zawarł nawet traktaty pokojowe w Auxerre i Bourges; na przełomie 1400/1401 gościł w Anglii bizantyńskiego cesarza Manuela II Paleologa i podarował mu dużą sumę pieniędzy na walkę z Turkami osmańskimi; od 1405 stale chorował, toteż od 1410 faktyczne rządy sprawował jego syn Henryk, książę Walii, późniejszy Henryk V; zmarł 20 marca 1413 w opactwie westminsterskim, w komnacie zwanej Jerusalem, więc poniekąd zgodnie z przepowiednią, że umrze w Jerozolimie; jego szczątki nie spoczęły w westminsterskiej nekropolii królów angielskich, lecz w katedrze kanterberyjskiej, nieopodal grobowca męczennika, św. Tomasza Becketa, którego darzył szczególną czcią; jest tytułowym, choć nie głównym, bohaterem kroniki dramatycznej w dwu częściach Williama Shakespeare’a, który wybornie oddał dramat moralny tego władcy – człowieka szlachetnego i rozumnego, lecz cierpiącego nieustanne wyrzuty sumienia z powodu nieprawowitości swojego panowania i odpowiedzialności za śmierć poprzednika, a stąd też ukaranego i buntami poddanych, i niemożnością zrealizowania wielkich zamiarów.

3 kwietnia 1892 roku urodził się w Geisenheim (Hesja) o. Gustav Gundlach SJ, filozof społeczny, socjolog i etyk, jeden z najwybitniejszych reprezentantów katolickiej nauki społecznej w XX wieku; w trakcie studiów filozoficznych na Uniwersytecie Fryburskim (we Fryburgu Bryzgowijskim) wstąpił do zakonu jezuitów; od 1929 był profesorem filozofii społecznej i etyki w jezuickiej Wyższej Szkole Filozoficzno-Teologicznej Św. Jerzego we Frankfurcie nad Menem; jednocześnie od 1934 do 1962 był profesorem Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie; należał do grona najbliższych doradców papieży Piusa XI i Piusa XII, będąc m.in. konsultantem encykliki Quadragesimo anno (1931); nieporozumieniami i rezygnacją Gundlacha zakończyła się natomiast praca nad encykliką Mater et magistra (1961), do której opracowania został zrazu zaproszony przez papieża Jana XXIII; z powodu zdecydowanej obrony prawa do własności prywatnej już w latach 50. był kontestowany przez progresistowskich studentów Gregorianum, którzy zadawali mu pytanie „skoro własność prywatna ma tak wysoką rangę, to dlaczego w Raju jej nie było?”; atakowano go również za dopuszczanie wszelkich godziwych środków przeciwdziałających judaizacji duchowej Kościoła i infiltracji państwa przez żydowskich plutokratów lub bolszewików, a także za rozwinięcie koncepcji bellum iustum (poparte m.in. przez kard. A. Ottavianiego) w świetle stanowiska Piusa XII na temat moralnej dopuszczalności wojny nuklearnej dla ochrony wiary chrześcijańskiej oraz wolności i godności ludzi; Gundlach argumentował, że Bóg nie stworzył świata na wieczność, więc z pewnością kiedyś i tak zakończy jego istnienie, a z drugiej strony ludzie nie decydują o tym, kiedy to istnienie ma się zakończyć, należy zatem poddać się w takiej sytuacji Bożej Opatrzności, która zdecyduje, czy działania ludzkie podejmowane w sytuacji globalnego konfliktu z użyciem broni atomowej do tego końca doprowadzą, czy jeszcze nie; zmarł na atak serca w 1963 roku, tuż po wyborze swojego wieloletniego oponenta, kardynała Montiniego, na papieża.

4 kwietnia 1992 roku zmarł w Collado Villlaba k. Madrytu, w wieku 76 lat (ur. 18 XII 1915), VintilÄƒ Horia, rumuńsko-francusko-hiszpańsko-języczny pisarz (poeta, powieściopisarz, nowelista i eseista) oraz dyplomata; urodził się jako VintilÄƒ Caftangioglu w rumuńskich Multanach; ukończył Liceum Św. Sawy, a następnie studiował prawo, literaturę i filozofię na Uniwersytecie Bukareszteńskim; był uczniem wybitnego prawosławnego mistyka, teologa, poety i filozofa, zwolennika monarchii korporacyjnej Nichifora Crainica (1889-1972) oraz współpracownikiem jego pisma „GÃ¢ndirea” [„Myślenie”]; jak wielu innych czołowych intelektualistów jego pokolenia (E.M. Cioran, M. Eliade, C. Noica i in.) był też zafascynowany charyzmatyczną postacią Corneliu Z. Codreanu (1899-1938) i związał się z Legionem Michała Archanioła, jednak po 1938 roku przeszedł do Partii Narodowo-Chrześcijańskiej Alexandru C. Cuzy (1857-1947); na łamach „SfarmÄƒ PiatrÄƒ” zwalczał demokrację, liberalizm, żydomasonerię oraz wyrażał przeświadczenie, że faszyzm jest rewolucją duchową służącą odrodzeniu Europy; w epoce Narodowego Państwa Legionowego i dyktatury marsz. Iona Antonescu (1940-1944) pracował najpierw w ministerstwie propagandy, następnie jako attachÃ© prasowy ambasady rumuńskiej w Rzymie, później zaś w Wiedniu; gdy Rumunia odwróciła sojusze, został internowany (sierpień 1944) przez Niemców i osadzony w obozie w Karpaczu; po wojnie wyjechał wraz z żoną do Włoch, gdzie poznał Giovanniego Papiniego (1881-1956) i zaprzyjaźnił się z nim, lecz z powodu trudnej sytuacji materialnej wiosną 1948 wyjechał do Argentyny, gdzie wykładał na uniwersytecie w Buenos Aires oraz redagował neolegionowe pisma „RomÃ¢nia” i „ÃŽnsemnÄƒri” [„Uwagi”]; tymczasem w 1946 roku tzw. sąd ludowy w okupowanej przez Sowietów Rumunii skazał go zaocznie na 25 lat katorgi za bliżej nieokreślone „zbrodnie wojenne” (przypisano mu czyny jego brata – legionisty Gheorghe Caftangioglu) oraz „działalność w służbie faszyzmu i hitleryzmu… na niekorzyść narodu rumuńskiego”; w marcu 1953 wrócił do Europy, zamieszkując w Hiszpanii, a w latach 1960-1965 mieszkał w Paryżu; za powieść Bóg urodził się na wygnaniu otrzymał w listopadzie 1960 Nagrodę Goncourtów, lecz wówczas ambasada komunistycznej Rumunii wszczęła przeciwko niemu zniesławiającą kampanię na łamach prasy lewicowej (w atakach tych wyróżnił się J.-P. Sartre), dostarczając jej też sfabrykowane dowody rzekomego plagiatu; jednocześnie wysyłano wobec niego sygnały, że akcja defamacyjna mogłaby zostać wstrzymana, gdyby wyraził się pozytywnie na temat aktualnego reżimu panującego w Rumunii; pisarz odmówił wówczas przyjęcia nagrody (która jednak, zgodnie z regulaminem jej twórców, nie mogła być anulowana) i wyjechał ponownie do Hiszpanii, gdzie mieszkał do końca życia; ta sama powieść została jednak nagrodzona rok później we Włoszech Złotym Medalem Il Conciliatore [„Rozjemca”]; otrzymał również hiszpańską nagrodę „Uznanie dla ludzi złączonych z prawdą” (1972) oraz nagrodę „Dante Alighieri” przyznawaną przez Florencję (1981); rumuńska dziennikarka telewizyjna (bliska rodzinie królewskiej) Marilena Rotaru (ur. 1947) w latach 1991-1996 zrealizowała o nim serial dokumentalny Wspomnienie rumuńskiego uchodźcy oraz w 2002 film Powrót Vintili Horii; określany jako „reakcjonista”, „skrajny prawicowiec” i „faszysta”, sam najchętniej nazywał siebie „rycerzem rezygnacji” (co jest także tytułem jego powieści o hospodarze mołdawskim Stefanie Wielkim), którego emblematyczną figurą był wygnany do Dacji poeta Owidiusz, zmuszony jeść „chleb twardy i gorzki”; bohaterami jego „powieści metafizycznych” byli też m.in. Platon, Boecjusz, El Greco i Rilke; w stulecie urodzin pisarza, oprócz kilku poświęconych mu sympozjów w Hiszpanii i Rumunii, rada gminna jego rodzinnej miejscowości Segarea nadała mu 27 listopada 2015 pośmiertnie tytuł obywatela honorowego, lecz już 10 lutego 2016 decyzja ta została anulowana na żądanie żydowskiego Instytutu Elie Wiesela.

5 kwietnia 1817 urodził się w Lucernie (Szwajcaria) Philipp Anton von Segesser, historyk i polityk katolicki, konserwatysta i ultramontanin; wyjąwszy okres studiów prawniczych i historycznych w Heidelbergu, Bonn, Berlinie i Monachium, całe swoje życie poświęcił służbie dla tego jednego z największych szwajcarskich kantonów, które pozostały wierne katolicyzmowi; podczas szwajcarskiej wojny domowej (Sonderbundskrieg), toczonej od 3 do 29 listopada 1847 pomiędzy kantonami protestanckimi zdominowanymi przez liberałów i kantonami katolickimi i konserwatywnymi, pełnił funkcję szefa operacji w sekretariacie szefów kantonów katolickich; w trudnym okresie po przegraniu tej wojny przez mniejszość katolicką i przekształceniu luźnej dotąd konfederacji w państwo federalne, jako szef rządu kantonalnego w latach 1863-1867 i 1871-1888 zdołał przyczynić się do ocalenia autonomii przez wewnętrzną integrację kantonów katolickich, a także uchronić Lucernę przed szwajcarskimi naśladowcami Bismarckowskiego Kulturkampfu; swoje urzędowanie w 1871 rozpoczął od zgłoszenia propozycji wydania zakazu działalności masonerii; począwszy od pierwszych wyborów do parlamentu szwajcarskiego w 1848 aż do śmierci był członkiem federalnej Rady Narodowej; napisał także wiele prac z historii Lucerny; zmarł w 1888 roku.

6 kwietnia 1917 roku urodził się w Madrycie Francisco ElÃas de Tejada y SpÃnola, filozof prawa i polityki, teoretyk prawa naturalnego, historyk myśli politycznej, największy mistrz tradycjonalizmu i legitymizmu karlistowskiego; pochodził ze starej, szlacheckiej rodziny (pochodzenia włoskiego, z Genui) z Estremadury; jeden z jego przodków – ElÃas syn Sancha – w nagrodę za męstwo okazane podczas oblężenia Bredy (1625) otrzymał dla swoich potomków prawo dodawania jego imienia do nazwiska rodowego Tejada; jego rodzina była katolicka i konserwatywna, ale nie karlistowska; nauki pobierał w elitarnych kolegiach jezuickich, najpierw w ChamartÃn, a po wypędzeniu jezuitów z Hiszpanii przez rząd republikański – w Estremoz (Portugalia); przez dwa semestry studiował w Berlinie (1934) i Frankfurcie nad Menem (1935), a następnie wstąpił na Uniwersytet Centralny w Madrycie, gdzie studiował filozofię, literaturę i prawo, a w 1936 uzyskał magisterium z prawa; dokładnie w dniu wybuchu powstania narodowego (18 lipca 1936) wyjechał z Madrytu do Frankfurtu na kursy letnie dla cudzoziemców, lecz już 15 sierpnia przedostał się przez Pireneje do Nawarry, gdzie wstąpił do armii powstańczej; od 3 września był artylerzystą w dywizji gen. J.E. Vareli; 12 lutego 1937 rozpoczął kurs dla chorążych piechoty w Sewilli, lecz musiał go przerwać z powodu choroby; stopień podporucznika uzyskał 25 sierpnia tego roku; od października 1937 wygłaszał konferencje organizowane przez (powstańcze) Ministerstwo Edukacji Narodowej na uniwersytecie w Sewilli; po zakończeniu wojny obronił doktorat i w lipcu 1939 został ponownie wysłany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych na dalsze studia do Berlina, gdzie przeżył wstrząs spowodowany napaścią Niemiec na Polskę; do kraju wrócił w czerwcu 1940 i został adiunktem Nicolása PÃ©reza Serrano (1890-1961) na Uniwersytecie Madryckim; w 1941, w wieku zaledwie 24 lat, otrzymał katedrę filozofii prawa na Uniwersytecie w Murcji, od 1942 do 1951 zajmował taką samą katedrę na uniwersytecie w Salamance, a od 1951 do 1977 – w Sewilli (kierując jednocześnie katedrą historii idei i ustrojów politycznych, odbieraną mu okresowo w ramach szykan politycznych); jesienią 1977 otrzymał katedrę filozofii prawa na Uniwersytecie Complutense w Madrycie, lecz w lutym 1978 zmarł, nie doczekawszy końca roku akademickiego, wskutek powikłań po nieskomplikowanej operacji przepukliny; był zapalonym podróżnikiem, który zwiedził wszystkie kontynenty i wielkie archipelagi, oraz poliglotą znającym perfekcyjnie 12 języków oraz w różnym stopniu dalszych 26 (w tym sanskryt, chiński, japoński i bantu): czytał między innymi po polsku (znał i cenił polskich myślicieli renesansowych), a referaty na konferencjach międzynarodowych wygłaszał zawsze w języku danego kraju; napisał 115 książek oraz 163 większe rozprawy (niektóre pierwotnie w języku włoskim, portugalskim lub niemieckim) oraz ponad 900 mniejszych tekstów; był inicjatorem (1972) i pierwszym prezesem Międzynarodowego Stowarzyszenia Jusnaturalistów im. Filipa II, członkiem Akademii Nauk Społecznych i Politycznych w SÃ£o Paulo oraz Instytutu Studiów Katalońskich, a także doktorem h.c. kilku uczelni, w tym Uniwersytetu Barcelońskiego i w Buenos Aires; po jego śmierci wdowa, Gabriella PÃ¨rcopo (wnuczka rektora Uniwersytetu Neapolitańskiego), założyła Fundación Francisco ElÃas de Tejada, która od 1995 wydaje roczniki („Anales”); Uniwersytet Complutense przyznaje też corocznie nagrodę jego imienia w dziedzinie filozofii prawa.

Początkowo uchodził za czołowego (obok Juana Beneyto, Javiera Conde i Luisa Legaza Lacambry) teoretyka państwa narodowo-syndykalistycznego i caudillaje, lecz ów okres „faszystowski” w jego myśli trwał tylko niecałe dwa lata; jego związek z karlizmem rozpoczął się w 1940, kiedy związał się z prywatną Academia Mella, założoną przez karlistę, ks. Máxima Palomara, gdzie poznał m.in. Rafaela Gambrę (1920-2004); w następstwie tego stanął w radykalnej opozycji wobec dyktatury frankistowskiej, którą nazywał w niepublikowanych pismach „Caudilandią” i „tyranią antykatolicką”; w 1942 napisał i rozpowszechniał proklamację „Do studentów hiszpańskich”, w której wzywał do „Nowego Alzamiento”, aby nie poszło na marne poświęcenie w czasie Krucjaty, skonfiskowane przez reżim, którego „nędza polityczna kontrastuje z wielkością tego, co go wyłoniło”; w 1945 został dotkliwie pobity przez falangistowskich łobuzów w parku Retiro w pobliżu jego madryckiego mieszkania; jego szczególne oburzenie budziło uzurpowanie sobie przez Franco przywileju wyznaczenia przyszłego króla Hiszpanii; zawsze jednak bronił kraju, ustroju i Szefa Państwa, ilekroć przebywał za granicą i spotykał się z nagonką „antyfaszystów” na Hiszpanię; w 1949 został współredaktorem dwujęzycznego (portugalsko-kastylijskiego) kwartalnika „Reconquista”, którego założycielem był filozof prawa z Uniwersytetu Papieskiego w SÃ£o Paulo, JosÃ© Pedro GalvÃ£o de Sousa (1912-1992); w 1950 regent Wspólnoty Tradycjonalistycznej (Comunión Tradicionalista), książę Franciszek Ksawery Burbon Parmeński (don Francisco Javier de Borbón-Parma) powołał go do Rady Narodowej (Consejo Nacional) Wspólnoty; 31 maja 1952 zredagował (wraz z Rafaelem Gambrą i Melchorem Ferrerem) Acto de Barcelona, którym don Javier proklamował (podczas Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego) swoje prawa monarsze jako Ksawery I; po mianowaniu go w 1951 przez don Javiera członkiem Komitetu Stosunków Zewnętrznych CT wziął udział w Kongresie Książąt Niemieckich i został jej łącznikiem z cesarzem austriackim i królem Węgier de iure, arcyks. Ottonem von Habsburgiem (1912-2011); w 1952 nawiązał współpracę z miesięcznikiem „Arbor”, wydawanym przez „neotradycjonalistę” Rafaela Calvo Serera (1916-1988), i z wydawnictwem Rialp, w którego Bibliotece Myśli Współczesnej opublikował Monarchię tradycyjną (a Gambra – Monarchię społeczną i przedstawicielską), lecz współpraca ta zakończyła się, gdy Calvo Serer (i liczni inni opusdeistas) przeszli w latach 60. na pozycje demoliberalne; po 1955 pogodził się z nową, „posybilistyczną” linią polityczną Wspólnoty, obliczoną na stopniowe porozumienie z Franco, również w kwestii sukcesji tronu; tę nową linię sam zdefiniował jako uprawianie tradycjonalistycznej polityki kulturalnej w ramach systemu; idąc tą drogą, wynegocjował zgodę władz na utworzenie w 1958 wydawnictwa Montejurra (które opublikowało ponad 20 tomów) oraz sieci kół (CÃrculos Culturales) „Vázquez de Mella”, a w 1963 – Centrum Studiów Historycznych i Politycznych „General Zumulacárregui”, którego cotygodniowe posiedzenia odbywały się w „reżimowym” Instytucie Studiów Politycznych; zorganizowało ono również trzy Kongresy Studiów Tradycjonalistycznych (1964, 1971, 1983), a podczas drugiego z nich zaprezentowane zostało zredagowane (a faktycznie napisane) przez ElÃasa de Tejadę „kanoniczne” dzieło ¿QuÃ© es el Carlismo?; w 1966 poparł publicznie, w przemówieniu radiowym, ostatnią z ustaw konstytucyjnych państwa frankistowskiego – Ley Orgánica del Estado; w tym okresie doszło też do jego jedynej rozmowy w cztery oczy z Franco, który zaprosił go na konsultację w kwestii dynastycznej (acz z wyrażonej opinii, jak wiadomo, nie skorzystał); po 1962 przestał brać udział w działalności Wspólnoty, gdyż jako pierwszy z karlistów zorientował się, że przejmujący faktyczną kontrolę nad nią następca tronu – starszy syn Ksawerego I, don Carlos Hugo (1930-2010) – prowadzi ją ku przepaści z powodu wyznawanych przez siebie ideologicznych aberracji „monarchii demokratycznej”, „socjalizmu samorządowego” i „wolności religijnej”, co ElÃas de Tejada z właściwym sobie sarkazmem kwitował jako carloleninismo i carlomaoismo; już po upadku frankizmu zdążył jeszcze poprzeć młodszego syna Ksawerego I, don Sixto Enrique (ur. 1940), który podniósł porzucony przez brata sztandar Tradycji oraz zorganizował Wspólnotę Katolicko-Monarchistyczno-Legitymistyczną (Comunión Católico-Monárquica-Legitimista), która jednak nie odegrała żadnej roli politycznej; w czerwcu 1977 utworzył wraz z działaczem frankistowskiego „bunkra”, Blasem PiÃ±arem (1918-2014), Sojusz Narodowy 18 Lipca i został jego kandydatem do Senatu, lecz tuż przed wyborami się wycofał.

Fundamentem refleksji ElÃasa de Tejady, tak prawnej, jak i politycznej, jest antropologia filozoficzna wykluczająca dwie, wprawdzie przeciwstawne, lecz jednako naturalistyczne, koncepcje: optymizm i pesymizm; pierwszy, uznając człowieka za istotę naturalnie dobrą, prowadzi do ustanowienia systemu politycznego domagającego się niczym nieskrępowanej wolności, czyli do liberalizmu, którego logicznym finałem musi być anarchizm, oraz do pojmowania prawa jako woluntaryzmu większości, co znamionuje teorię demokratyczną; drugi, bazujący na przekonaniu, że człowiek jest nie tylko z natury zły, ale również zawsze skłania się w działaniu ku złemu, w konsekwencji uznania wszelkiej wolności za niebezpieczną musi zmierzać ku ustanowieniu organizacji politycznej gwarantującej, iż te naturalnie złe skłonności nie będą mogły nigdy się uzewnętrzniać; to prowadzi do totalitaryzmu w różnych postaciach (tyrania, cezaryzm, oligarchia, faszyzm, bolszewizm) oraz do pojmowania prawa jako woluntaryzmu jednostki lub nielicznej grupy; oba antropocentryzmy popełniają, mimo tak różnych wniosków, identyczny błąd w założeniu, polegający na stawianiu człowieka w centrum wszechświata oraz ignorowania dualizmu Stwórcy i stworzenia, a tym samym definiowaniu tego, co dobre lub złe, jedynie z punktu widzenia subiektywności ludzkiej: „zły” czy „dobry” z natury – człowiek antropocentrystów w każdym wypadku jednak jest deifikowany kosztem detronizacji Boga; natomiast katolicka wizja człowieka nie przesądza z góry o dobru i złu jakichkolwiek dzieł ludzkich, ponieważ nie uważa człowieka za stwórcę ładu (którego wzór jest mu dany), tylko za istotę mającą go rozpoznać, odczytać i realizować poprzez dzieła swoich rąk; ponad człowiekiem istnieje Byt Wszechmogący (Ser todopoderoso), będący źródłem i celem wszystkich rzeczy oraz ustanawiający porządek hierarchiczny (el orden jerárquico), któremu podporządkowane są wszystkie istoty żyjące we wszechświecie; wszechświat (kosmos) nie jest zatem chaosem, ponieważ odzwierciedla ład wprowadzony do stworzenia i nadający mu harmonię; harmonia ta posiada dwa filary: omnipotencję przyczyny pierwszej i wolność przyczyn wtórnych, z czego wynika, iż Bóg pragnie współpracy ze strony człowieka w ramach owej harmonii powszechnej; prócz daru wolności człowiek obdarowany został również rozumem po to, aby mógł rozpoznać ten sam porządek; człowiek postawiony wobec tego ładu, którego dokładne znamiona rozpoznaje rozum, i używając swojej wolności, może ów ład uszanować bądź pogwałcić go; w pierwszym wypadku wypełnia swoje przeznaczenie i spełnia czyn dobry, współpracując z dziełem boskim; w drugim wypadku jego dzieła są złe, bo sprzeczne z dziełem boskim, toteż człowiek zaciąga winę skutkującą karą; człowiek nie jest więc ani „dobry”, ani „zły” w bezwzględnym sensie i raz na zawsze: będzie on usprawiedliwiony (justo) bądź nie, w zależności od tego, czy respektuje boski porządek i współpracuje z nim, czy też go ignoruje bądź przeciwstawia się mu; skoro zatem jedne działania ludzkie skłaniają się ku temu, co dobre, inne zaś ku temu, co złe, skoro człowiek może chcieć zarówno dobra, jak i zła, a tak samo żyć w prawdzie albo w kłamstwie, to również system polityczny, odpowiedni dla tych jego różnorakich i sprzecznych skłonności, powinien być tak zbudowany, aby wolność i autorytet mogły się wzajemnie moderować, to znaczy, aby jego słuszna, tj. skłaniająca się ku dobru, wolność była ubezpieczona przez autorytet chroniący ją przed zbaczaniem ku czynieniu zła, jak również przez prawo do „wolności konkretnej wewnątrz konkretnego porządku”; w filozofii prawa, podejmując temat relacji prawa do moralności i polityki, ElÃas de Tejada głosił nadrzędność prudentia iuris (jurysprudencji rozumianej jako wiedza filozoficzna) nad prawniczą wiedzą praktyczną („techniczną”) i czysto naukową; aczkolwiek jego definicja prawa jako „normy politycznej o treści etycznej” przybliża się do normatywizmu, to jednak przed konsekwencjami tegoż, tj. pozytywizmem prawniczym, ustrzegło go zakorzenienie w klasycznej koncepcji prawa naturalnego; był on jusnaturalistą ze szkoły Akwinaty i scholastyków hiszpańskich XVI w.; prawo naturalne definiował jako „rezultat połączenia boskiej władzy Stwórcy z wolnością stworzeń rozumnych w dramatycznym napięciu nadprzyrodzonego przeznaczenia (la tensión dramática de un destino trascendente) pojętnego przez podbój natury, która rozumuje, decyduje i nakłada osobistą odpowiedzialność działania istot stworzonych za dokonywanie rozstrzygnięć w obrębie ograniczeń nakazywanych przez rozum rozpoznający się w uniwersalnym porządku ustanowionym przez miłującego Boga”; pierwszą funkcją prawa naturalnego jest bycie filozoficznym źródłem prawa, tzn. ostateczną podstawą prawa pozytywnego: prawo naturalne zakłada się w naturze ludzkiej i stanowi projekcję prawa wiecznego w rozumie ludzkim, wzbudzającą poruszenia woli ku właściwym celom człowieka, tak pozadoczesnym, jak ziemskim, koordynując racjonalnie swobodną aktywność człowieka; zawiera ono przeto w sobie etykę materialną wszelkiego prawa, tzn. jest „wyrazem i zbiorem zasad ładu moralnego paralelnego do porządku fizycznego świata, pobudzającym do płodnego dialogu pomiędzy Stwórcą a stworzeniem, obiektywnością obowiązku a subiektywnością wolności, pryncypiami bytu a naturą ludzką”; na takim modelowaniu społecznych instytucji człowieka, których sprawiedliwość unaocznia ich podporządkowanie nakazom boskim, zasadza się druga funkcja prawa naturalnego, którą jest służenie jako kryterium aksjologiczne praw stanowionych: ich usprawiedliwienie (justificación) ma charakter teleologiczny, przez cel, któremu prawa te są podporządkowane; podobnie jak inni przedstawiciele jusnaturalizmu hiszpańskiego swojej epoki (Ãlvaro d’Ors, Juan Antonio Widow) i nie bez związku z interpretacją takich wystąpień przeciwko zepsutym systemom politycznym, jak powstania wojskowe w Hiszpanii (1936) i Chile (1973), zamach na Hitlera (1944) czy cywilne powstanie węgierskie (1956), ElÃas de Tejada rozważał kwestię praw niesprawiedliwych (leyes injustas) oraz prawa do czynnego oporu (resistencia) wobec tyranii; uznając doktrynę tyranobójstwa (tiranicidio) nawet za kulminację katolickiego prawa naturalnego (derecho natural católico), sformułował wszelako szereg założeń warunkujących to uprawnienie: 1/ dualizm Stwórca – stworzenie, w ramach którego to Stwórca jest prawodawcą i sędzią; 2/ nieograniczoność władzy boskiej, a radykalne ograniczenie władzy człowieka, władnego wprawdzie dostosować się lub nie do danego przez Boga ładu naturalnego, lecz niezdolnego do samodzielnego stworzenia ładu moralnego; 3/ pomiędzy uprawnieniem do rządzenia a wykonywaniem władzy staje norma oceniająca wszelkie działanie: prawo naturalne; 4/ wszelki autorytet pochodzi od Boga, lecz rządzący traci ów autorytet, jeśli nie wykonuje swoich obowiązków; 5/ władca, który nie dostosowuje się do prawa naturalnego, traci swój autorytet, toteż poddany (el sÃºbdito), postawiony wobec wyboru pomiędzy posłuszeństwem rządzącemu człowiekowi a posłuszeństwem Bogu, musi podążać za nakazami Boga; 6/ jeżeli władza polityczna jest tylko siłą (fuerza) i przemocą (violencia), a nie służy sprawiedliwości, to jest tyranią; 7/ hiszpańska tradycja prawnonaturalna (w przeciwieństwie do myśli nowoczesnej) rozróżnia precyzyjnie siłę i rozum, polityczną normę współżycia i przepisy prawa; 8/ stawianie oporu władzy gwałcącej nakazy prawa naturalnego nie jest zwykłym uprawnieniem człowieka, jest obowiązkiem; a zatem – „doktryna tyranobójstwa jest najdobitniejszym (más acabada) wyrazem prawa naturalnego, kosmologicznego teocentryzmu i katolickiej koncepcji świata”; w filozofii politycznej ElÃas de Tejada dał syntezę doktrynalną hiszpańskiego tradycjonalizmu, ufundowaną na trzech filarach: porządku duchowego jedności katolickiej (unidad católica), porządku politycznego monarchii tradycyjnej (monarquÃa tradicional) i porządku społecznego przywilejów samorządowych prowincji (foralismo); jedność katolicka oznacza nierozerwalną więź Hiszpanii z rzymskim katolicyzmem, których stosunek ma się jak złożenie istoty (katolicyzmu) z istnieniem (narodami Hiszpanii), skutkujące absolutną wyłącznością katolickiej „ortodoksji publicznej”; oznacza to również radykalne przeciwstawienie i separację od rewolucyjnej, liberalnej, egalitarnej i ostatecznie totalitarnej cywilizacji europejskiej, ignorującej Boga i ogałacającej człowieka z transcendencji – teocentrycznej cywilizacji hiszpańskiej, stanowiącej ostatni w czasach nowożytnych bastion (kwitnącej w średniowieczu i w „Złotym Wieku” Habsburgów) Cristiandad i zobowiązanej do stania się imperium misyjnym; „Europa jest mechanizmem; to neutralizacja władz; formalna koegzystencja wyznań; moralność pogańska; absolutyzmy; demokracje; liberalizmy; domowe wojny nacjonalistyczne; abstrakcyjna koncepcja człowieka; państwa narodowe i organizacje międzynarodowe; parlamentaryzm; konstytucjonalizm; zburżuazyjnienie; socjalizm; protestantyzm, republikanizm; suwerenność; królowie, którzy nie rządzą; indyferentyzm, ateizm i antyteizm: w sumie rewolucja. Cristiandad, przeciwnie, jest organizmem społecznym; to chrześcijańska wizja władzy; jedność wiary katolickiej; władza ograniczona; krucjaty misyjne; koncepcja człowieka jako bytu konkretnego; Kortezy autentycznie reprezentujące rzeczywistość społeczną, rozumianą jako ciało mistyczne; systemy wolności konkretnych; kontynuacja historyczna przez wierność przodkom: w sumie tradycja”; określenie „monarchia tradycyjna” łączy w sobie aspekt duchowy, społeczny i polityczny; oznacza ono monarchię, która jest koniecznie: katolicka, apostolska, federatywna, reprezentatywna (w sensie reprezentacji organicznej, a nie atomistycznej – ciał społecznych, a nie jednostek) i legitymistyczna – lecz nie tylko w sensie dynastycznej „prawowitości pochodzenia” (legitimidad de origen), ale również „prawowitości wykonywania” (legitimidad de ejercicio) władzy w duchu posłuszeństwa nakazom prawa Bożego i naturalnego oraz prawom historycznym ojczyzny, prowincji i innych ciał pośredniczących; ElÃas de Tejada odrzuca zdecydowanie całą (zapoczątkowaną przez Machiavellego i Bodina) nowożytną koncepcję władzy politycznej (poder polÃtico), jako unifikującej i wszechobecnej aktywności rządu centralnego, będącą negacją zasady tradycyjnej, iż „władza polityczna nie jest niczym więcej, jak sternikiem (el rector), który koordynuje funkcjonowanie całości organizmu wspólnotowego, skłania ku sobie wole indywidualne i harmonizuje różne sektory bytu zbiorowego”; wyklucza to zarówno monarchię absolutystyczną, która monarchę doczesnego czyni nieznającym żadnych ograniczeń swojej władzy „suwerenem”, podczas gdy winien on być tylko, sprawującym władzę najwyższą w porządku politycznym, ziemskim Wikariuszem prawdziwego, Boskiego Suwerena, jak i zlaicyzowaną monarchię liberalną (w tym sensie „konstytucyjną” i parlamentarną), która z kolei pozbawia króla realnej władzy, a więc i możliwości wykonywania celu rządzenia; monarchia tradycyjna jest natomiast monarchią „ograniczoną” (limitada) – przez autorytet Kościoła w materii moralnej i przez egzystencję samowystarczalnego społeczeństwa w prawach konstytucyjnych; tradycjonalizm byłby jednak kaleki, gdyby nie oznaczał przywrócenia historycznego foralizmu, którym przez wieki żyły narody hiszpańskie, ciesząc się rozlicznymi fueros (przywilejami) i libertades (wolnościami), należnymi wspólnotom rodzinnym, lokalnym, municypalnym i prowincjonalnym; to te ciała społeczne, złączone wspólnością katolickiej wiary (la fe) i wierności (la fidelidad) katolickiemu królowi, tworzą „mistyczne ciało polityczne” (cuerpo mÃstico polÃtico) monarchii chrześcijańskiej na podstawie zasady pomocniczości (principio de subsidariedad); jedynie reprezentacja tych społeczności wyraża – w przeciwieństwie do opartej o błędną antropologię reprezentacji (egalitarnych) jednostek – społeczną koncepcję człowieka jako osoby konkretnej, będącej obrazem Boga, żyjącej w zgodzie ze swoją naturą, w historii i w społeczeństwie, we wspólnotach, w których z urodzenia musi zająć swoje miejsce i grać przypisaną jej rolę; w tym kontekście (pomocniczości, samorządności i regionalizmu) ElÃas de Tejada przywrócił też i konsekwentnie stosował tradycyjne pojęcie „Hiszpanij” w liczbie mnogiej (Las EspaÃ±as, a nie La EspaÃ±a), czyli wszystkich historycznych Koron i prowincji, tak na Półwyspie Iberyjskim, jak i wicekrólestw Hispanoameryki.

10 kwietnia 1817 roku urodził się w Nowo-Aksakowie (Gubernia Orenburska na Uralu) Konstantin Siergiejewicz Aksakow [ÐšÐ¾Ð½ÑÑ‚Ð°Ð½Ñ‚Ð¸Ð½ Ð¡ÐµÑ€Ð³ÐµÐµÐ²Ð¸Ñ‡ ÐÐºÑÐ°ÐºÐ¾Ð²], publicysta, historyk, krytyk literacki, językoznawca i poeta; syn prozaika Siergieja (1791-1859) i starszy brat poety Iwana (1823-1886) Aksakowów – wybitnych słowianofilów i sam również słowianofil; w 1832 rozpoczął studia filozoficzne i historyczne na Uniwersytecie Moskiewskim; początkowo, wraz z innym z „młodszych słowianofili”, Jurijem Samarinem (1819-1876), był zafascynowanym filozofią Hegla „prawosławnym heglistą”, lecz od 1840 uznał, że heglizm jest nie do pogodzenia ze słowianofilstwem; w obszarze tego nurtu reprezentował tendencję skrajnie idealizującą lud: chcąc zbliżyć się do niego, wędrował po kraju ubrany w chłopską sukmanę i staroruską „murmołkę” (czapkę noszoną ongiś faktycznie przez bojarów), co jednak stało się przyczyną fatalnych nieporozumień, gdyż lud (wedle relacji Piotra Czaadajewa) brał go za Persa; w 1855 napisał – adresowany do nowego cesarza, Aleksandra II – memoriał O stanie wewnętrznym Rosji, w którym postulował powrót średniowiecznego ideału wspólnoty gminnej (obszczyny), opartej wyłącznie na zaufaniu i jednomyślności, której nie powinny gwarantować żadne konwencje prawne („Gwarancja to zło. Tam, gdzie jest ona potrzebna, nie ma dobra; a życie, w którym nie ma dobra, niechaj się lepiej rozpada, niżby miało trwać przy pomocy zła.”), bez pańszczyzny i ze staroruską „wolnością wewnętrzną” (czyli od polityki), opartej na „prawdzie wewnętrznej”, przy zachowaniu przez monarchę pełnej suwerenności i decyzyjnej samodzielności w polityce zagranicznej; stosunki między „ziemią” (czyli wspólnotą ludową) a władzą winny opierać się na zasadzie całkowitej nieingerencji wzajemnej; państwo dobrowolnie zasięgałoby rady ludu na soborach ziemskich, ale decyzje powinny zapadać na mocy niczym nieskrępowanej woli monarszej; do końca życia był inwigilowany przez policję polityczną; zmarł w 1860 roku na greckiej wyspie Zakynthos.

11 kwietnia 2007 roku zmarł w Ferreux-Quincey (Szampania), w wieku 89 lat (ur. 3 I 1918), Marcel ChÃ©reil de la RiviÃ¨re, dziennikarz i działacz rojalistyczny i nacjonalistyczny; pochodził z Nantes, był zamożnym przemysłowcem z branży nieruchomości oraz członkiem Towarzystwa Studiów nad Ustrojami Społecznymi; w 1985 założył efemeryczną „Chronique de droite” [„Kronika Prawicy”], a w latach 1986-1991 wydawał dwumiesięcznik „La France monarchiste et lÃ©gitimiste”, jako organ Ruchu Francja i Królestwo (Mouvement France et RoyautÃ©); przez wiele lat był legitymistą popierającym księcia Andegawenii i Kadyksu (Alfonsa II de iure), lecz później zmienił zdanie i zaczął lansować ks. Sykstusa Henryka Burbon-Parma (prawowitego dziedzica koron hiszpańskich, który jednak do tronu francuskiego nigdy pretensji nie zgłaszał); był wielokrotnie kandydatem Frontu Narodowego w różnych wyborach.

13 kwietnia 1742 roku urodził się w Castres (Oksytania), a 15 czerwca 1817 roku zmarł w Paryżu, Antoine Sabatier de Castres, dziennikarz, leksykograf i pisarz; uczył się w seminarium w rodzinnym mieście, lecz uciekł zeń po otrzymaniu tonsury, pomimo braku święceń otrzymał pozwolenie używania tytułu księżowskiego (abbÃ©); od 1766 przebywał w Paryżu, gdzie wszedł w krąg „partii filozofów” (les philosophes), mając za protektora zwłaszcza deistę i materialistę Helwecjusza (1715-1771), lecz później zaczął bronić religii, współpracując z „L’Ami de la RÃ©ligion”; po wybuchu rewolucji związał się z antyrewolucyjnym „Journal politique et national” Rivarola (1753-1801), lecz po aresztowaniu ks. J.-S. Maury’ego (1746-1817) wyemigrował, aby „uniknąć latarni”, do Brukseli; cesarz rzymsko-niemiecki Leopold II zaprosił go do Wiednia, gdzie spędził cztery lata; pobyt zakończył się niefortunnie, gdyż profesor Uniwersytetu Wiedeńskiego Joseph de Sonnefels oskarżył go o bycie agentem Konwentu, toteż przez kilka miesięcy był więziony; po kilkuletniej tułaczce po Niemczech w 1803 osiadł na stałe w Hamburgu, gdzie pisał pamflety antyrewolucyjne; po Restauracji powrócił do Francji i w nagrodę za bronienie sprawy monarszej otrzymał od króla Ludwika XVIII emeryturę (którą uważał za niewspółmiernie niską w stosunku do usług, które oddał); do historii przeszedł jako jeden z „doktorów mniejszych” kontrrewolucji, znany przede wszystkim jako krytyk przedspołecznego „stanu natury”, którego nie negował, lecz zwracał uwagę na jego mizerię („Ludzie rodzą się nadzy, a cywilizacja ich odziewa; rodzą się zwierzętami, a ona czyni z nich ludzi; rodzą się ciemni i dzicy, a ona ich poucza i obłaskawia”); J.-J. Rousseau zresztą oszczędzał, uważając go za w gruncie rzeczy przychylnego religii i monarchii, natomiast zdecydowanie zwalczał Woltera i innych oświeceniowych „szyderców” oraz libertynów.

18 kwietnia 1892 roku urodził się w Bourbon-Lancy (SaÃ´ne-et-Loire, Burgundia-Franche-ComtÃ©) FranÃ§ois Camille Bernard de Vaulx, pisarz, dziennikarz i działacz rojalistyczny; pochodził ze szlachty burgundzkiej, od wieków dostarczającej monarchii oficerów, a Kościołowi kapłanów; przygotowywał się do studiów wojskowych w Saint-Cyr, lecz z powodów zdrowotnych nie mógł służyć w armii; w 1915 rozpoczął studia prawnicze na Sorbonie (uwieńczone doktoratem), podczas których zetknął się z Action franÃ§aise i wkrótce został stałym współpracownikiem jej dziennika; przez pewien czas był sekretarzem katolickiego polityka Federacji Republikańskiej, Louisa Marina (1871-1960), a od kwietnia 1917 do 1929 – Charlesa Maurrasa; w latach 30. współpracował nie tylko z „L’Action FranÃ§aise”, ale również z „Revue universelle”, „Candide” i „Je suis partout” [„Jestem wszędzie”]; w marcu 1940 opublikował u Fayarda komentowaną antologię tekstów Josepha de Maistre’a; w latach 1940-1943 był radcą w ministerstwie finansów Państwa Francuskiego (Ã‰tat FranÃ§ais); w establishmencie Vichy był jednym z głównych oponentów uległego wobec Niemców Pierre’a Lavala; w 1968 opublikował opartą na własnych wspomnieniach biografię Maurrasa; zmarł w 1976 roku.

19 kwietnia 1967 roku zmarł w Bad Honnef (Nadrenia Północna-Westfalia), w wieku 91 lat (ur. 5 I 1876), Konrad Hermann Josef Adenauer, prawnik i polityk katolicki; pochodził ze skromnej rodziny urzędniczej; studia prawnicze i nauk o państwie, odbywane we Fryburgu, Bonn i Monachium, uwieńczył doktoratem; należał do studenckich organizacji katolickich, a w 1906 związał się z partią niemieckich katolików Centrum (Zentrum); wybrany w tym samym roku do rady miejskiej Kolonii, trzy lata później został pierwszym radnym (zastępcą nadburmistrza), a w 1917 – nadburmistrzem tej metropolii, którą rządził do 1933, ciesząc się opinią znakomitego administratora, dbałego o potrzeby mieszkańców; równocześnie w latach 1917-1918 zasiadał w pruskiej Izbie Panów, a od 1920 był prezydentem Pruskiej Rady Stanu; dwukrotnie (1920, 1926) proponowano mu urząd kanclerza, lecz za każdym razem odmawiał, nie chcąc stawać na czele rządów zależnych od zmiennej większości parlamentarnej; w dwa miesiące po dojściu A. Hitlera do władzy, a bezpośrednio po demonstracyjnej odmowie wywieszenia na kolońskim ratuszu flagi ze swastyką i powitania kanclerza wizytującego miasto, został pozbawiony (marzec 1933) wszystkich urzędów publicznych; okres III Rzeszy spędził na ogół względnie spokojnie, w zaciszu domowym i hodując róże, niemniej dwukrotnie był uwięziony: krócej (przez dwa dni) po tzw. nocy długich noży (1934), dłużej – bo do listopada 1944 i wraz z (drugą) żoną, która przypłaciła to chorobą i śmiercią kilka lat później – po zamachu płk. Clausa von Stauffenberga (z którym nie miał nic wspólnego, bo nie angażował się w konspirację i spiski); po klęsce Niemiec wrócił zrazu na urząd nadburmistrza Kolonii, lecz mimo poparcia Amerykanów został zdymisjonowany (z powodu „nieprzydatności na urzędzie”) przez wrogich mu Brytyjczyków, rządzących tą strefą okupacyjną; 2 września 1945 został członkiem-założycielem Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej (PCD) w Nadrenii, a w grudniu tego samego roku wziął udział w zjeździe założycielskim i został wybrany przewodniczącym Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU) w brytyjskiej strefie okupacyjnej; jako przewodniczący (od 1 lipca 1948) Rady Parlamentarnej rządów krajowych ostro skrytykował władze okupacyjne za rabunkową gospodarkę; po utworzeniu (7 września 1949) Republiki Federalnej Niemiec i wyborach do Bundestagu, w których CDU otrzymała największą liczbę mandatów, został wybrany, większością jednego głosu (własnego), 15 września kanclerzem RFN; piastował ten urząd nieprzerwanie do 16 października 1963, kiedy ustąpił z powodu stanu zdrowia i podeszłego wieku; bez wątpienia był prawdziwym mężem stanu, który wyprowadził Niemcy z największej (i zawinionej przez nich samych) katastrofy w ich dziejach oraz stworzył podwaliny ich obecnej potęgi; w sensie ideowym był konserwatywnym chadekiem, akceptującym formalną demokrację „z autorytetem” opartym na XIX-wiecznej tradycji „państwa zwierzchniego” i zasadach chrześcijańskiej nauki moralnej (z czego nie zostało już nic).

28 kwietnia 1442 roku urodził się w Rouen (Normandia) Edward York, znany później jako król Anglii i pan (lord) Irlandii Edward IV od 4 marca 1461 do 31 października 1470 oraz ponownie od 11 kwietnia 1471 do śmierci (9 IV 1483); był drugim synem (i pierwszym, który przeżył dzieciństwo) Ryszarda Plantageneta, 3. księcia Yorku, urodzonym w czasie, gdy jego ojciec był namiestnikiem okupowanych przez Anglików ziem francuskich; od końca lat 50. brał udział w walkach swego ojca („Wojna Dwóch Róż”) z Lancasterami – stronnikami królowej Małgorzaty Andegaweńskiej (1430-1482), sprawującej faktyczne rządy w imieniu swego męża, chorego na umyśle Henryka VI; w 1460 został potrójnym hrabią (Cambridge, Marchii i Ulsteru); po śmierci swego ojca w bitwie pod Wakefield (30 grudnia 1460) został 4. księciem Yorku i zgłosił pretensje do korony angielskiej (uzasadnione, gdyż Yorkowie mieli pierwszeństwo w precedencji do tronu przed Lancasterami, nadto zaś syn Małgorzaty – Edward Westminster (1453-1471) – choć uznany przez Henryka VI, był z pewnością bękartem); pomimo klęski sprzyjającego mu 16. hr. Warwick (Richarda Neville’a, zw. The Kingmaker) pod St Albans (22 lutego 1461), z resztką jego armii wkroczył do Londynu, witany entuzjastycznie przez mieszkańców, i został ogłoszony królem; 29 marca 1461 zadał druzgocącą klęskę – dowodzonej przez Henryka Beauforta, 3. księcia Somerset – armii Lancasterów pod Towton; 28 czerwca 1461 koronował się w Westminsterze; przez następne lata Yorkowie likwidowali kolejne twierdze Lancasterów, a w 1465 wpadł w ich ręce Henryk VI, następnie osadzony w Tower; w tym samym czasie narósł konflikt pomiędzy nim a Warwickiem, spodziewającym się, że król będzie jego marionetką, w czym się przeliczył, aczkolwiek spór rozpoczął się, gdy Warwick zamierzał ożenić władcę z księżniczką francuską, Edward zaś oznajmił (przed parlamentem), że jest już żonaty z (nierówną mu stanem) lady Elżbietą Woodville; panoszenie się plebejskich krewniaków królowej na dworze irytowało nie tylko urażonego Warwicka, ale również młodszego brata króla, Jerzego, księcia Clarence, aż ostatecznie w 1469 wybuchł otwarty bunt, wzniecony przez niejakiego Robina z Redesdale (jak się potem okazało, oficera Warwicka); Warwick i Clarence wprowadzili króla w błąd co do rozmiarów rebelii oraz zaczęli rozpowszechniać plotki o nieślubnym pochodzeniu Edwarda IV, co automatycznie czyniło(by) Clarence’a prawowitym królem; po otwartej zdradzie Warwicka i Clarence’a, w bitwie pod Edgecote Moor (26 lipca 1469) król został pokonany i dostał się do niewoli; plany zastąpienia go przez Clarence’a spaliły jednak na panewce, gdyż wierności Edwardowi dochowali jego najmłodszy brat, Ryszard książę Gloucester (późniejszy Ryszard III), oraz większość baronów; po zebraniu armii Ryszard uwolnił króla, a Warwick i Clarence, uznani za zdrajców, uciekli do Francji, której król Ludwik XI nakłonił Warwicka do pogodzenia się z Małgorzatą Andegaweńską (czego rękojmią stały się zaręczyny córki Warwicka z Edwardem Westminsterem); jesienią 1470 Warwick ze stronnikami Lancasterów wylądował w Anglii i zdobył Londyn, osadzając na tronie ponownie Henryka VI; opuszczony przez większość swoich stronników Edward uciekł wraz z Ryszardem do Burgundii, gdzie zyskał wsparcie od jej księcia Karola Zuchwałego, co pozwoliło mu wylądować wraz z armią w Anglii już w marcu 1471; przy poparciu Clarence’a, który przeszedł na jego stronę, wkroczył do Londynu, a w walnej rozprawie pod Barnet (14 kwietnia 1471) zadał klęskę armii Warwicka, który poległ na polu bitwy; niecały miesiąc później (4 maja 1471) rozgromił też pod Tewkesbury – dowodzoną przez Somerseta – armię Małgorzaty i Westminstera (zabitego przez Clarence’a); uwięził Małgorzatę i jej synową, a 21 maja na jego rozkaz został zgładzony Henryk VI (oficjalnie ogłoszono zgon z przyczyn naturalnych); od tego czasu do końca jego panowania w Anglii panował już pokój wewnętrzny, choć bruździł przeciw niemu ponownie Clarence, co zakończyło się dlań tragicznie (18 lutego 1478 został utopiony w beczce małmazji), a od nieudanej wyprawy do Francji w 1475 – również zewnętrzny, wyjąwszy interwencję Gloucestera w Szkocji w 1482; drugie panowanie Edwarda IV było okresem wyjątkowo pomyślnym w burzliwej historii XV-wiecznej Anglii, przynosząc rozwój gospodarczy wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa oraz kulturalny; za jego panowania wydrukowana została pierwsza książka na wyspie (podręcznik do gry w szachy); w parze z zaletami Edwarda jako władcy i jego urodą (był uważany za najprzystojniejszego mężczyznę swoich czasów) nie szły cechy charakteru i cnoty moralne: prowadził hedonistyczny i rozwiązły tryb życia (najsłynniejszą z jego kochanek była – „ta najweselsza w całym królestwie”, jak sam mawiał – córka kupca, Jane Shore), co doprowadziło go do zguby, gdyż, jak zanotował kronikarz, zmarł „wskutek obżarstwa, przepicia i nadmiernego folgowania sobie z kobietami”.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” maj 2017

10 maja 1817 roku zmarł w Rzymie, w wieku 70 lat (ur. 28 VI 1746), ks. abp Jean-Sifrein kard. Maury, duchowny, polityk i pisarz; pochodził ze skromnej rodziny ubogiego szewca, lecz wcześnie objawił zdolności intelektualne i wstąpił do seminarium duchownego w Awinionie; w 1766 przybył szukać szczęścia w Paryżu i zdobył natychmiast uznanie mowami żałobnymi na cześć delfina Francji, ks. Ludwika Ferdynanda (1729-1765), i księcia Lotaryngii (ekskróla Polski Stanisława I Leszczyńskiego) Stanisława Dobroczynnego (1677-1766); w 1767 został mianowany subdiakonem w diecezji Meaux i otrzymał nagrodę Akademii Francuskiej za Pochwałę Karola V, króla Francji; w 1769 przyjął święcenia kapłańskie, a trzy lata później został kanonikiem w diecezji Lombez; uznanie, również ze strony króla Ludwika XVI, przyniosły mu panegiryki św. Ludwika i św. Augustyna (oba wygłoszone w Akademii); w 1781 został mianowany przeorem w diecezji Noyon, a 27 stycznia 1785 został przyjęty do Akademii Francuskiej; wybrany w 1789 na deputowanego Stanu Pierwszego jako reprezentant baliwatu w PÃ©ronne do Stanów Generalnych, po buncie deputowanych i samowolnym przekształceniu się reprezentacji stanowej w Zgromadzenie Narodowe dał się poznać jako jeden z najodważniejszych oratorów kontrrewolucyjnych: bronił praw duchowieństwa i szlachty oraz władzy papieskiej, protestował przeciwko Konstytucji cywilnej kleru, przeciwstawiał się emancypacji żydów, ścierał się z hr. Mirabeau; zagrożony śmiercią, po rozwiązaniu Konstytuanty emigrował do Koblencji, a następnie do Rzymu; 1 maja 1792 otrzymał sakrę arcybiskupa in partibus Nicei i został mianowany ambasadorem papieża na elekcję cesarską we Frankfurcie nad Menem; 21 lutego 1794 otrzymał od Piusa VI kapelusz kardynalski i został mianowany bpem tytularnym Montefiascone i Corneto; po śmierci papieża odegrał ważną rolę podczas konklawe w Wenecji, zgłaszając kandydaturę bpa Imoli, Barnaby Ludwika hr. Chiaromonti, który po wybraniu go (14 marca 1800) przybrał imię Piusa VII; nieustraszony podczas rewolucji, okazał słabość wobec bonapartystycznej uzurpacji: dokonał ralliement do cesarstwa, wspierał Napoleona w kazaniach i listach pasterskich; został mianowany senatorem (1806), kapelanem „króla Westfalii” (Hieronima Bonapartego), hrabią cesarstwa (1810) i wreszcie – mimo sprzeciwu papieża, który zabronił mu przyjmować ten urząd od uzurpatora – abpem Paryża; po Restauracji poniósł za to słuszną karę, został bowiem zdjęty z urzędu przez kapitułę archidiecezji, wykluczony z Akademii i wygnany z kraju; po przybyciu do Rzymu został nadto skazany przez papieża na półroczny pobyt w więzieniu w Zamku św. Anioła, a następnie u lazarystów; ułaskawiony, zmarł w klasztorze.

13 maja 1717 roku urodziła się w Wiedniu arcyksiężniczka Maria Teresa von Habsburg, zwana też Marią Teresą Austriacką, późniejsza (od 20 października 1740) królowa Węgier Maria II Teresa, królowa Czech i arcyksiężna Austrii oraz (od 13 września 1745) cesarzowa (niekoronowana) de iure uxoris Świętego Cesarstwa Rzymskiego Maria Teresa; córka cesarza rzymsko-niemieckiego Karola VI Habsburga oraz księżniczki Elżbiety Brunszwickiej; wskutek (zawartego w 1736) małżeństwa z księciem Lotaryngii Franciszkiem I Stefanem – późniejszym cesarzem rzymsko-niemieckim Franciszkiem I – zapoczątkowała Dom Habsbursko-Lotaryński (Habsburg-Lothringen); jej prawa do tronu (ale nie elekcyjnego tytułu cesarskiego) i dziedziczenia wszelkich posiadłości Habsburgów zabezpieczała sankcja pragmatyczna jej ojca z 19 kwietnia 1713, lecz ich kwestionowanie doprowadziło do wojny o sukcesję austriacką (1741-1748), wskutek której Austria utraciła na rzecz Prus Śląsk, a korona Świętego Cesarstwa przez trzy lata (1742-1745) po raz ostatni w historii znalazła się we władaniu innego niż Habsburgowie Domu – Wittelsbachów, w osobie Karola VII Bawarskiego; do śmierci swego męża (18 sierpnia 1765), z którym miała 16 dzieci, w tym dwóch przyszłych cesarzy – Józefa II i Leopolda II, oraz królową-małżonkę Francji – Marię Antoninę, współpanowała wraz z nim, sprawując jednak faktyczne rządy, później natomiast do funkcji koregenta podniosła starszego syna, starała się jednak hamować jego zapędy „reformatorskie” w duchu oświeceniowym; jej najbliższym współpracownikiem był kanclerz (od 1753) Wenzel Anton ks. von Kaunitz (1711-1794), będący głównym architektem historycznego „odwrócenia przymierzy” (renversement des alliances), kończącego dwuwiekową rywalizację Francji i Austrii oraz Burbonów i Habsburgów; przy jego pomocy zreformowała też administrację państwową (uchodzącą odtąd za najsprawniejszą w Europie) oraz Uniwersytet Wiedeński, utworzyła Akademię Wojskową, skodyfikowała – w duchu tradycyjnym – prawo karne (Constitutio Criminalis Theresiana), ograniczyła pańszczyznę chłopów; szanowała odrębność Węgier, natomiast ograniczała ją w przypadku Czech; za jej panowania Wiedeń stał się główną po Paryżu stolicą kulturalną Europy; była osobą głęboko pobożną i władczynią prawdziwie chrześcijańską, acz swoje katolickie sumienie skalała udziałem w I rozbiorze Polski; zmarła w 1780 roku.

14 maja 1867 roku urodził się w Krasiczynie k. Przemyśla Adam Stefan Stanisław Bonifacy Józef ks. Sapieha h. Lis, książę-biskup krakowski (od 1926 – abp metropolita), kardynał Świętego Kościoła Rzymskiego, senator RP; najmłodsze dziecko radykalnego niepodległościowca Adama Stanisława ks. Sapiehy (1828-1903) i Jadwigi z Sanguszków; ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim (1891) oraz teologiczne na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie; święcenia kapłańskie otrzymał z rąk bpa Jana Puzyny 1 października 1893; na Papieskim Uniwersyteckie Laterańskim w Rzymie uzyskał 10 lipca 1896 stopień doktora obojga praw; równolegle studiował dyplomację w Kościelnej Akademii Szlacheckiej; w 1906 został mianowany szambelanem papieskim papieża Piusa X, z zadaniem pełnienia funkcji nieformalnego ambasadora spraw polskich przy Stolicy Apostolskiej; 8 listopada 1911 otrzymał od cesarza Franciszka Józefa nominację na urząd bpa diecezji krakowskiej, zatwierdzoną przez papieża 27 listopada tegoż roku – uroczysty ingres do katedry wawelskiej odbył 3 marca 1912; jeszcze w tym samym roku utworzył pierwsze duszpasterstwo akademickie w Krakowie przy kolegiacie św. Anny; w czasie I wojny światowej powołał Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny; 23 września 1920 papież Benedykt XV mianował go asystentem tronu papieskiego i hrabią rzymskim; nie otrzymał jednak – zwyczajowego w wypadku biskupów krakowskich – kapelusza kardynalskiego ani wówczas, ani za pontyfikatu Piusa XI, z którym wszedł w konflikt jeszcze gdy ten, jako abp Achilles Ratti, pełnił funkcję nuncjusza apostolskiego w Polsce (na tle zarówno domniemanie proniemieckiego stanowiska Rattiego w kwestii przynależności państwowej Górnego Śląska, jak i domagania się przywrócenia tradycyjnego prymatu abpa gnieźnieńskiego, podczas gdy nuncjusz zrównywał wagę obu tytułów prymasowskich – prymasa Polski i prymasa Królestwa Polskiego, czyli abpa warszawskiego); 12 listopada 1922 został wybrany na senatora RP z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej, lecz 9 marca 1923 złożył mandat, podporządkowując się papieskiemu zakazowi przyjmowania przez hierarchów kościelnych godności publicznych; po podniesieniu diecezji krakowskiej do rangi archidiecezji (28 października 1925) został 14 grudnia 1925 mianowany pierwszym abpem metropolitą krakowskim; w 1927 wydał zezwolenie na złożenie w Krypcie Wieszczów Narodowych sprowadzonych z Paryża zwłok Juliusza Słowackiego, a w maju 1935 – na pochówek marsz. Józefa Piłsudskiego w Krypcie Św. Leonarda, z zastrzeżeniem tymczasowości tej lokalizacji; kiedy dwa lata później jednostronnie zdecydował o przeniesieniu trumny tegoż pod Wieżę Srebrnych Dzwonów (nienależącą do sakralnej przestrzeni katedry), wybuchł tzw. konflikt wawelski, zaogniony jeszcze listem do prezydenta I. Mościckiego, po którym został oskarżony o obrazę głowy państwa, a wyciszony dopiero dyplomatycznymi przeprosinami; w 1939 prosił papieża Piusa XI (i ponownie, po jego śmierci, Piusa XII) o zwolnienie z urzędu ze względu na stan zdrowia, jednak za namowami władz (m.in. ministra J. Becka) prośbę tę wycofał; dzięki temu w czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej stał się faktycznym przywódcą (wskutek emigracji prymasa Augusta Hlonda) Kościoła polskiego w Generalnym Gubernatorstwie i moralnym przywódcą narodu; jego niezłomna postawa wobec okupanta, domaganie się zaniechania terroru, ofiarność w niesieniu pomocy potrzebującym zyskały mu zaszczytny tytuł Księcia Niezłomnego; po opanowaniu Polski przez Armię Czerwoną i zainstalowaniu reżimu komunistycznego zachowywał równie godną, a zarazem realistyczną postawę; zaakceptował deklarację ideową organizacji Wolność i Niezawisłość, z jego inicjatywy zaczął się też 24 marca 1945 ukazywać w Krakowie „Tygodnik Powszechny” pod redakcją ks. Jana Piwowarczyka; 23 sierpnia 1945 reaktywował Caritas i stanął na jego czele; 18 lutego 1946 otrzymał wreszcie kapelusz kardynalski, a 24 października tegoż roku papież nadał mu także nadzwyczajne uprawnienia ordynariusza dla duchowieństwa i wiernych obrządku greckokatolickiego; w grudniu 1948 wystosował list protestacyjny do B. Bieruta w sprawie szykan wobec Kościoła (likwidacja szkół katolickich, utrudnianie posługi duszpasterskiej chorym i więźniom, niszczenie prasy katolickiej, indoktrynacja komunistyczna obywateli, szkalowanie duchowieństwa); listy takie ponawiał w następnych latach, m.in. po przejęciu przez kolaborantów reżimu Caritasu; zachowywał sceptycyzm wobec tzw. porozumienia państwo-Kościół z kwietnia 1950, przewidując, że komuniści go nie dotrzymają; wskutek pogorszenia się stanu zdrowia 3 maja 1951 przekazał rządy nad archidiecezją abpowi Eugeniuszowi Baziakowi; zmarł 23 lipca 1951 roku, a jego pogrzeb stanowił wielką manifestację religijną i patriotyczną w apogeum stalinowskiego terroru.

23 maja 1842 roku urodził się w Elduayen (GuipÃºzcoa, Kraj Basków) Cura Santa Cruz [właśc. Manuel Ignacio Santa Cruz Loidi SJ], karlistowski ksiądz-wojownik (cura guerrillero); po rewolucji wrześniowej 1868, która obaliła uzurpatorkę „Izabelę II”, zaangażował się w propagandę legitymistyczną; aresztowany w październiku 1870, zdołał uciec i schronić się we Francji; po wybuchu (kwiecień) III wojny karlistowskiej przedostał się przez granicę do Hiszpanii i stanął na czele niewielkiego oddziału powstańców; wzięty do niewoli w sierpniu, ponownie uciekł i zbiegł do Francji, a w grudniu znów powrócił, odnalazł swoich ludzi i wznowił walkę, operując w prowincji GuipÃºzcoa; wkrótce zyskał sobie sławę jednego z najdzielniejszych gerylasów karlistowskich, ale również okrutnie rozprawiającego się z liberałami; zagrożony przez dowódców karlistowskich postawieniem przed sądem wojennym, musiał w lipcu 1873 przerwać walkę i przedostać się do Francji; powrócił raz jeszcze w grudniu, lecz po klęsce powstania udał się przez Lille na wygnanie do Londynu; tam wstąpił do Towarzystwa Jezusowego i poświęcił się odtąd pracy misyjnej na Jamajce, a następnie w Kolumbii, gdzie zmarł w 1926 roku; jego barwna postać weszła do literatury dzięki opowiadaniom i powieści Burzliwy żywot Baska ZalacaÃna PÃa Baroja (gdzie przedstawiony został jako krwiożerczy, lecz wierzący w swoją opatrznościową misję morderca) oraz trylogii Wojna karlistowska Ramona del Valle-Inclána.

25 maja 992 roku zmarł książę Mieszko I [Mieszk, Mieszka, Mieszek, Misika, Mysko, zlat. Mesco; imię chrzestne (?) Dagome/Dagone/Dagobert?] z dynastii Piastów, której protoplastą miał być legendarny Piast Kołodziej, syn Chościska; pierwszy historyczny i pierwszy chrześcijański władca Polski, ojciec państwowości polskiej; wg Anonima zw. Gallem jego ojcem był Siemomysł vel Ziemomysł, dziadkiem – Lestek, a pradziadkiem – Siemowit vel Ziemowit; urodził się pomiędzy 922 a 945 rokiem (raczej bliżej drugiej z tych dat), a władzę objął zapewne pomiędzy 950 a 960; po ojcu odziedziczył Wielkopolskę i Kujawy oraz ziemię sieradzko-łęczycką, być może władał także od początku Mazowszem i Pomorzem Wschodnim albo je sobie podporządkował, gdy objął panowanie; w latach 70. opanował także Ziemię Sandomierską i Lubelszczyznę, acz w 981 utracił na rzecz księcia kijowskiego Włodzimierza tzw. Grody Czerwieńskie (między Sanem a Bugiem), odzyskane dopiero w 1018 przez Bolesława Chrobrego; o rozległości i dobrej organizacji jego władztwa oraz drużyny w superlatywach wyrażał się żydowski podróżnik, kupiec i handlarz niewolnikami z mauretańskiego kalifatu Kordowy, Ibrahim ibn Jakub (nie wiadomo jednak, czy z autopsji, czy z informacji zebranych na dworze cesarza Ottona I); rozpoczynając ekspansję na obszar połabskich Lubuszan (Licikavici), a także Wolinian i Wieletów, wszedł w konfrontację z niemieckimi margrabiami z marchii wschodnich (Gero i in.) usiłującymi podbić i siłą schrystianizować Słowian połabskich; jego siły poniosły dwukrotnie klęskę w starciu z samozwańczym przywódcą Wieletów, niemieckim wichrzycielem Wichmanem, a w jednym z nich poległ też nieznany z imienia brat księcia Polan; nie jest jasne, czy w 965 zdecydował się płacić trybut cesarzowi (i czy „aż po rzekę Wartę”, czy jedynie z ziemi Lubuszan) zmuszony do tego przez skuteczny najazd Gerona czy aby go (najazdu) uniknąć; sojusz Czechów z Wieletami udało mu się rozbić dzięki zawarciu w 965 małżeństwa z córką księcia czeskiego Bolesława I Srogiego – Dobrawą (pol. Dąbrówką): nie ma powodu wątpić w zgodne relacje Thietmara i Galla Anonima, że to żona miała istotny wpływ na jego decyzję o przyjęciu chrześcijaństwa; chrzest Mieszka – tym samym zaś, ze względu na nierozłączność władcy, poddanych i państwa, chrzest Polski – dokonał się w 966, prawdopodobnie w Niedzielę Wielkanocną 14 kwietnia, być może w Ratyzbonie, której biskupstwu podlegały wówczas ziemie czeskie, albo w innym mieście cesarskim, ale możliwe też, że w Poznaniu lub Ostrowie Lednickim (gdzie odkryto misy chrzcielne datowane na ten okres), pierwszym zaś (misyjnym) bpem Polski, podległym bezpośrednio Rzymowi, z pominięciem najbliższej, czyli niemieckiej (Magdeburg) organizacji kościelnej, został pochodzący zapewne z któregoś z krajów romańskich (prawdopodobnie benedyktyn) Jordan; w konsekwencji chrztu państwo Mieszka zostało włączone do duchowej wspólnoty Kościoła i cywilizacyjnej wspólnoty łacińskiej Christianitas, a książę polski został „przyjacielem cesarza” (amicus imperatoris), którego nie można było atakować pod pretekstem chrystianizacji (termin ten pojawił się w źródłach saskich już w 967); bezpośrednią korzyścią polityczną było także uzyskanie zbrojnej pomocy czeskiej (być może także saskiej) w podporządkowaniu państwu Polan ujścia Odry, co było następstwem walnego zwycięstwa nad Wolinianami w bitwie, w której zginął również Wichman; z kolei w 972, z walnym udziałem swego młodszego brata Czcibora, odparł pod Cedynią (24 czerwca) najazd margrabiego Marchii Wschodniej Hodona; musiał atoli poddać się pod arbitraż cesarza oraz przekazać na jego dwór swego syna Bolesława jako zakładnika; jego pozycja była już jednak na tyle silna, że po śmierci cesarza mógł wdawać się w wewnątrzniemieckie konflikty, po śmierci cesarza (i króla Niemiec) Ottona I wspierając księcia bawarskiego Henryka Kłótnika jako kontrkandydata Ottona II do tronów niemieckiego i cesarskiego; w efekcie Otton II najechał państwo Mieszka w 979, lecz przebieg tej wyprawy – zapewne niefortunny dla cesarza – nie jest znany, a w 980 została zawarta ugoda, przypieczętowana drugim małżeństwem Mieszka (owdowiałego w 977) – z margrabianką Odą Dytrykówną (zsekularyzowaną mniszką, co budziło zgorszenie, lecz w efekcie jej przybycia do Polski „powiększył się zastęp wyznawców Chrystusa”, jak napisał bp Thietmar); w sprawy wewnątrzniemieckie Mieszko wdał się ponownie po śmierci Ottona II (983), znów popierając zrazu Henryka Kłótnika, lecz w 985 przeszedł na stronę młodocianego Ottona III i udzielił mu wsparcia w wyprawie przeciwko Połabianom (lub Czechom) oraz ofiarował w darze wielbłąda; również w 991 przybył do cesarza na zjazd w Kwedlinburgu i wziął udział w jego wyprawie na Brennę; w latach 80. wdał się także w wojnę pomiędzy Danią a Szwecją po stronie tej drugiej, przypieczętowując sojusz z królem Erykiem Zwycięskim daniem mu za żonę swej córki Świętosławy; w 990 (a być może już w 985) zerwał sojusz z Czechami oraz zajął Śląsk i prawdopodobnie też Ziemię Krakowską, stanowiącą podbity wcześniej przez Czechów obszar tzw. Państwa Wiślan; pod koniec życia (991?) wydał wraz z żoną i posiadanymi z nią synami (Mieszko, Świętopełk, Lambert) dokument donacyjny o incipicie Dagome iudex – zachowany jedynie w późniejszej o sto lat kopii – w którym oddawał swoje państwo, nazwane (jak się zazwyczaj tłumaczy) „Państwem Gnieźnieńskim” (civitatem Schingesghel), w opiekę Stolicy Apostolskiej; niewyjaśnioną dotąd zagadką jest też podane w tym dokumencie imię władcy – „Dagome”, przez niektórych interpretowane jako ligatura (domniemanie chrzcielnego) imienia Dagobert i Mesco/Mieszko.

25 maja 1867 roku urodził się w Wysokiej k. Tucholi (kujawsko-pomorskie) Leon Janta Połczyński h. Bończa, ziemianin, prawnik, publicysta i polityk konserwatywny; studiował ekonomię i prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Berlinie, Paryżu i Jenie; w 1890 uzyskał stopień doktora praw, a w 1894 zdał egzamin sędziowski; jako działacz narodowy na Pomorzu Nadwiślańskim wydawał pisma „Gazeta Gdańska” (1898-1905) i „Kłosy” (1905-1919); w listopadzie 1918 został członkiem Powiatowej Rady Narodowej w Tucholi, a w grudniu – delegatem na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu i członkiem Naczelnej Rady Ludowej, którą reprezentował w składzie delegacji rządu RP na konferencji pokojowej w Wersalu; od 8 października 1919 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej; współzałożyciel konserwatywnego Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego (Ch-NSR), a po jego fuzji ze wschodniogalicyjskim Narodowo-Chrześcijańskim Stronnictwem Ludowym działacz Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego (SChN); wybrany w listopadzie 1922 na senatora RP z koalicyjnej listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej, w Senacie I kadencji był członkiem, a od 1925 prezesem Klubu Chrześcijańsko-Narodowego; po przewrocie majowym i rozłamie na tle stosunku do nowego reżimu w SChN znalazł się w gronie prosanacyjnego Stronnictwa Chrześcijańsko-Rolniczego (SChR) i publicystów warszawskiego organu propiłsudczykowskich konserwatystów „Dzień Polski”; był również właścicielem liczącego 3 tysiące ha majątku ziemskiego oraz prezesem Związku Ziemian Pomorskich; 18 stycznia 1930 został po raz pierwszy ministrem rolnictwa i dóbr państwowych w rządzie K. Bartla – resort ten zajmował również w pierwszym i drugim gabinecie W. Sławka, drugim gabinecie J. Piłsudskiego i gabinecie A. Prystora do 22 marca 1932; w „wyborach brzeskich” z listopada 1930 z listy BBWR uzyskał dwa mandaty poselskie – z Tczewa i Grudziądza – których się zrzekł, oraz ponownie mandat senatorski, który zachował (do 1935); we wrześniu 1933 reprezentował prezydenta RP na budapeszteńskich obchodach czterystulecia urodzin Stefana Batorego oraz dwieście pięćdziesiątej rocznicy Wiktorii Wiedeńskiej; w czasie okupacji niemieckiej został wysiedlony przez Niemców do GG; współpracował z Delegaturą Rządu RP na Kraj; po wojnie, rozparcelowany przez komunistów, zamieszkał w Gnieźnie, a następnie w Poznaniu; w 1948 wiceprezydent Brzegu zaoferował mu funkcję kustosza w Muzeum Piastów Śląskich, którą przyjął i sprawował do przejścia na emeryturę w 1958; zmarł (dożywszy 95 lat) w 1961 roku; kawaler Krzyża Komandorskiego i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP, papieskiego Orderu Św. Grzegorza Wielkiego, portugalskiego Krzyża Wielkiego Orderu Chrystusa, belgijskiego Krzyża Wielkiego Orderu Korony i jugosłowiańskiego Krzyża Wielkiego orderu Św. Sawy.

31 maja 1992 roku zmarł w SÃ£o Paulo (Brazylia), w wieku 80 lat (ur. 6 I 1912), JosÃ© Pedro GalvÃ£o de Sousa, katolicki filozof prawa i polityki, tradycjonalista i monarchista; paulista związany od urodzenia do zgonu z tą metropolią i jej instytucjami naukowymi; w 1934 ukończył prawo na tamtejszym uniwersytecie; już jako student był aktywny w Centro Dom Vital (kapucyn i bp Olindy, Dom Frei Vital Maria GonÃ§alves de Oliveira OFM Cap., 1844-1878 – prześladowany przez liberałów i masonów obrońca katolicyzmu integralnego) oraz jako współzałożyciel Uniwersyteckiej Akcji Katolickiej; założył Paulistowski Wydział Prawa, który później został włączony do Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego w SÃ£o Paulo (PUC-SP), gdzie był prorektorem oraz profesorem Teorii Ogólnej Państwa i Historii Prawa Naturalnego; wykładał również na Papieskim Uniwersytecie Katolickim w Campinas, na Wydziale Filozofii i Literatury w SÃ£o Bento, na Wydziale Prawa Uniwersytetu SÃ£o Paulo i kilku innych uczelni, a także jako profesor wizytujący filozofii polityki na Wolnym Wydziale Filozofii Porównawczej w Paryżu; założył Centrum Studiów Prawa Naturalnego, które obecnie nosi jego imię; był współdyrektorem portugalskiego przeglądu „Scientia Iuridica”, członkiem Paulińskiej Akademii Prawa, brazylijskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych, Instytutu Prawa Społecznego, Instytutu Historycznego i Geograficznego w SÃ£o Paulo, Stowarzyszenia Języka Portugalskiego oraz członkiem honorowym hiszpańskiej Królewskiej Akademii Jurysprudencji i Legislacji; w latach 1950-1952 był współzałożycielem i współwydawcą dwujęzycznego (portugalsko-kastylijskiego) przeglądu „Reconquista”, którego współredaktorem w Portugalii był Fernando de Aguiar, a w Hiszpanii – karlista Francisco ElÃas de Tejada (którego poznał w 1949, a za jego pośrednictwem – twórczość klasyków tradycjonalizmu hiszpańskiego: A. Aparisiego, E. Gil Roblesa i J. Vazqueza de Melli, jemu zaś przedstawił myślicieli brazylijskich: A. Correię, J. de Scantimburgo i P. CorrÃªa de Oliveirę); linią przewodnią pisma była – inspirowana tak Integralizmem Luzytańskim Antónia Sardinhy, jak nacionalcatolicismo Ramira de Maeztu – obrona rdzennej myśli tradycjonalistycznej hispano-amerykańskiej (w rozumieniu hispanidad obejmującym zarówno espaÃ±olidad, jak i lusitanidad), jako „organicznej koncepcji społeczeństwa i władzy oraz wiary monarchicznej ufundowanej na historii i socjologii”; przetłumaczył też na portugalski Nową naukę polityki Erica Voegelina.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” czerwiec 2017

7 czerwca 1492 roku zmarł w Grodnie, w wieku 64 lat (ur. 30 XI 1427), Kazimierz IV Jagiellończyk [właśc. Kazimierz Andrzej Jagiellończyk, lit. Kazimieras Andrius Jogailaitis], król Polski i wielki książę litewski, pan i dziedzic Rusi, Prus i Pomorza, jeden z najwybitniejszych władców Polski i Litwy; był najmłodszym, trzecim synem Władysława II Jagiełły i jego czwartej żony, Zofii Holszańskiej, córki kniazia Andrzeja Holszańskiego; w wieku 11 lat został wybrany przez część (złożoną głównie z tzw. utrakwistów albo kalikstynów, tj. umiarkowanego odłamu husytów) stanów czeskich na króla Czech, lecz wskutek klęski husytów, jak również (pod Grotnikami) polskiego stronnictwa prohusyckiego, któremu przewodził Spytko III z Melsztyna (1398-1439), a także sprzeciwu – broniącego ortodoksji – opiekuna małoletnich synów Jagiełły, bpa Zbigniewa Oleśnickiego (1389-1455), zrezygnował z panowania w Królestwie Czech; po śmierci (20 marca 1440) z rąk spiskowców wielkiego księcia litewskiego Zygmunta I Kiejstutowicza został mianowany namiestnikiem Litwy w imieniu swojego starszego brata – króla Władysława III, lecz po przybyciu do Wilna obwołano go 29 czerwca 1440 w katedrze wileńskiej wielkim księciem, co było faktycznym zerwaniem unii instytucjonalnej z Polską; początkowo faktyczną władzę sprawowały za niego rody bojarskie (Gasztołdowie, Kieżgajłowie, Radziwiłłowie), lecz z biegiem czasu książę się uniezależnił; wspomagał Nowogród Wielki w walce z zakonem kawalerów mieczowych oraz wszczął wojnę z Moskwą o ziemie nad Wiaźmą; po śmierci Władysława (zw. odtąd Warneńczykiem) w bitwie z Turkami nad Warną (10 listopada 1444) szlachta koronna na zjeździe w Sieradzu w kwietniu 1445 zaoferowała mu tron polski, lecz Kazimierz długo zwlekał z jego przyjęciem, powołując się na pogłoski o ocaleniu brata (którego ciała nie odnaleziono), ale przede wszystkim dążąc do zachowania niezależnego od Polski statusu Wielkiego Księstwa Litewskiego (czyli unieważnienia unii grodzieńskiej z 1432) oraz wzmocnienia swojej pozycji wobec możnowładców; przetrzymał zarówno próby obsadzenia innym i uzależnionym od Korony kandydatem tronu wielkoksiążęcego, jak i elekcji alternatywnego kandydata do tronu polskiego; ostatecznie zdołał narzucić swoje warunki, tj. równorzędny status Korony i Litwy jako dwóch organizmów państwowych oraz równość szlachty polskiej i litewskiej, a także nienaruszalność terytorium WKL i obsadzanie wszystkich urzędów w nim przez Litwinów; koronację na króla Polski odbył 25 czerwca 1447 w katedrze wawelskiej; z tą chwilą została wznowiona unia polsko-litewska, ale jako jedynie personalna, a nie instytucjonalna; ustanowił radę wielkoksiążęcą na Litwie, mającą sprawować w jego imieniu władzę podczas jego nieobecności, a na bojarstwo litewskie rozszerzył przywilej neminem captivabimus, którym dotąd cieszyła się jedynie szlachta polska; w 1448 zawarł kompromisowy pokój z Moskwą (co oznaczało też uznanie autokefalii Cerkwi moskiewskiej, równoważne z odrzuceniem przez nią unii florenckiej), rok później pokonał ostatecznie swojego dawnego rywala do tronu wielkoksiążęcego, Michała Bolesława (zw. Michajłuszką), a książętom Olelkowiczom odebrał tytuł książąt kijowskich; pierwsze lata jego panowania w Polsce upłynęły pod znakiem ostrego konfliktu z możnowładcami (przeciwko którym wspomagany był przez średnią szlachtę) oraz wszechwładnym dotąd bpem krakowskim (oraz od 1449 kardynałem i legatem papieskim) Z. Oleśnickim; wykorzystując konflikt pomiędzy papieżem Mikołajem V a antypapieżem (popieranym przez Oleśnickiego) Feliksem V, uzyskał od tego pierwszego prawo obsadzania beneficjów i stanowisk kościelnych, a także pobierania ze świętopietrza 10 tysięcy dukatów na walkę z Tatarami; mimo pogodzenia się Oleśnickiego z Mikołajem V oraz wycofania się papieża z uprzednich koncesji na rzecz króla, a nawet przejściowego obłożenia go klątwą, Kazimierz zdołał utrzymać tę prerogatywę również za następnych papieży, zatwierdzających jego faworytów; konfliktu z możnowładcami i Oleśnickim nie udało się załagodzić aż do śmierci kardynała, natomiast 24 czerwca 1453 król potwierdził na zjeździe w Piotrkowie wszystkie dotychczasowe przywileje szlachty koronnej; odniósł pewne (i ostatnie w historii Polski przedrozbiorowej) sukcesy na Śląsku, zmuszając (1454) do hołdu lennego księcia oświęcimskiego Jana IV, a następnie (1456) księcia zatorskiego Wacława I, a ostatecznie (21 lutego 1457) zakupując i wcielając do Korony księstwo oświęcimskie; w 1462 inkorporował także dwa księstwa mazowieckie (rawskie i bełskie), przekształcając je w województwa; jego głównym celem (i największym osiągnięciem panowania) było jednak odebranie zakonowi krzyżackiemu Pomorza Gdańskiego i odzyskanie przez Polskę swobodnego dostępu do Morza Bałtyckiego; wykorzystując antykrzyżackie powstanie (utworzonego w 1440 i zdelegalizowanego przez cesarza Fryderyka III w 1453) Związku Pruskiego, zrzeszającego pomorską szlachtę i mieszczaństwo, które obaliło władzę Zakonu na prawie całym terytorium (wyjąwszy Malbork i Sztum), król przyjął poddanie się jego władzy przez stany pruskie oraz 6 marca 1454 wydał akt inkorporacji Prus do Korony, zrównując jednocześnie pruską szlachtę w prawach z polską, a kupcom swobodę handlu w Polsce oraz znosząc cła i opłaty; wskutek pomocy, jakiej Zakonowi udzieliły zaciężne oddziały z Rzeszy, oraz kryzysu systemu pospolitego ruszenia w Polsce i niekwapienia się szlachty (zwłaszcza wielkopolskiej) do prowadzenia wojny faktyczna realizacja celu głównego, tj. inkorporacji Prus, wymagała stoczenia długiej (trzynastoletniej) i żmudnej wojny, w zasadzie bez efektownych zwycięstw, takich jak Grunwald; nadto zaś możność jej prowadzenia król okupić musiał kolejnymi przywilejami dla szlachty, wydając 11 listopada 1454 tzw. statuty cerekwicko-nieszawskie, które zapoczątkowały ewolucję systemową w kierunku ustroju parlamentarnego oraz predominacji sejmików ziemskich i stanu szlacheckiego; w pierwszej fazie wojny inicjatywę odzyskali Krzyżacy, pokonując 18 września 1454 wojsko polskie pod Chojnicami; dopiero w 1462, kiedy wysiłkiem finansowym zarówno Królestwa, jak bogatych miast pruskich (Gdańsk, Toruń, Elbląg), udało się sformować armię zaciężną, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską (bitwa pod Świecinem, bitwa morska na Zalewie Wiślanym w 1463); po upadku ostatniego punktu oporu krzyżackiego w Chojnicach Zakon poprosił o pokój, zawarty 19 października 1466 w Toruniu; na jego mocy Polska po 158 latach odzyskiwała Pomorze Gdańskie oraz ziemię chełmińską i michałowską, a także uzyskiwała Malbork, Elbląg i Warmię, nazywane odtąd łącznie Prusami Królewskimi, natomiast pozostała część – pod nazwą Prus Zakonnych – zostawała przy Krzyżakach jako lenno polskie (każdy nowy mistrz zobowiązany został do złożenia królowi polskiemu hołdu lennego w ciągu sześciu miesięcy od wyboru, co ci czynili z ociąganiem); po załatwieniu spraw północnych uwaga króla skoncentrowała się na obszarze południowym: dyplomacja polska podjęła starania o uzyskanie korony czeskiej dla najstarszego syna królewskiego – Władysława Jagiellończyka, co spełniło się w 1471; nie powiodła się natomiast próba osadzenia na tronie węgierskim drugiego z synów – Kazimierza: wyprawa na Węgry poniosła fiasko, nadto zaś sprowokowała konflikt o Śląsk (1474) oraz tzw. wojnę popią o biskupstwo warmińskie (1477-1478), w której król węgierski Maciej Korwin poparł odwołanego bpa warmińskiego Mikołaja Tungena i Zakon Krzyżacki, który poddał się pod jego zwierzchnictwo; ostatecznie jednak (21 listopada 1478) Warmia i Zakon powróciły pod panowanie polskie, a 9 października 1479 kolejny wielki mistrz – Martin Truchsess von Wetzhausen – złożył hołd lenny Kazimierzowi; w 1485 taki sam hołd złożył królowi – zagrożony przez Turków – hospodar Mołdawii Stefan III Wielki, jednak nie uzyskawszy realnego wsparcia, rok później poddał się zwierzchnictwu Turcji; wojna z Turcją i tak jednak wybuchła z powodu ciągłych napaści na Ruś i Podole zagonów tatarskich z (podległego sułtanowi) Chanatu Krymskiego i trwała aż do 1503; po śmierci Macieja Korwina panowie węgierscy wybrali (7 lipca 1490) na króla Węgier Władysława Jagiellończyka; z tą chwilą Dom Jagielloński stał się najpotężniejszą dynastią w Europie Środkowo-Wschodniej, panując nad czterema wielkimi państwami: Litwą, Polską, Czechami i Węgrami, a pozostające pod panowaniem Kazimierza IV Polska i Litwa osiągnęły łącznie największy w ich historii przyrost terytorialny (ponad 1 mln km²); niestety, ani jedno, ani drugie, nie okazało się trwałe, gdyż Czechy i Węgry po 1526 przeszły pod panowanie Habsburgów (Węgry częściowo pod okupację turecką), a Litwa już w 1494 utraciła część swoich rubieży na rzecz księstwa moskiewskiego; czterdziestopięcioletnie (jedno z najdłuższych w historii Polski) panowanie Kazimierza IV przyniosło wielki rozkwit kultury, nauki i sztuki; do najwybitniejszych uczonych Akademii Krakowskiej należeli: Marcin Król z Źurawicy, Jan z Głogowa, Marcin Bylica i Wojciech z Brudzewa; wybitnym teologiem był Jakub z Paradyża; w piśmiennictwie wyróżnili się: pierwszy humanista polski, abp Grzegorz z Sanoka, pisarz polityczny Jan Ostroróg, a przede wszystkim wielki dziejopis Jan Długosz (wychowawca synów królewskich, choć wyraźnie niechętny Jagiellonom); pochodzący z okolic Stuttgartu i działający część życia w Norymberdze Wit Stwosz (Veit StoÃŸ) ukończył w 1489 arcydzieło późnogotyckiej sztuki rzeźbiarskiej – ołtarz główny w Kościele Mariackim w Krakowie, a po śmierci króla wyrzeźbił jego wspaniały grobowiec marmurowy w katedrze wawelskiej; w małżeństwie z Elżbietą Habsburżanką – zwaną w Polsce Rakuszanką, a w Europie „Matką Królów” – miał trzynaścioro dzieci, w tym sześciu synów, z których jeden (św. Kazimierz, 1458-1484) został wyniesiony na ołtarze i stał się patronem Polski oraz Litwy, czterech (Władysław, Jan Olbracht, Aleksander i Zygmunt) zostało królami, a jeden (Fryderyk) kardynałem i prymasem Polski, córki zaś skoligaciły pośrednio Jagiellonów z niemal wszystkimi domami panującymi w Europie; po śmierci Kazimierza wszelako doszło znów (acz po raz ostatni) do zerwania unii personalnej polsko-litewskiej, gdyż koronę polską otrzymał Jan Olbracht, mitrę wielkoksiążęcą zaś – Aleksander Jagiellończyk.

19 czerwca 1867 roku zginął rozstrzelany w Cerro de las Campanas (QuerÃ©taro), w wieku 34 lat (ur. 6 VII 1832), Maksymilian I [niem. Ferdinand Maximilian Joseph Maria von Habsburg-Lothringen / von Ã–sterreich; hiszp. Maximiliano I de MÃ©xico, Fernando Maximiliano JosÃ© MarÃa de Habsburgo-Lorena / de Austria], cesarz Meksyku i arcyks. austriacki; urodził się w Wiedniu, jako drugi syn arcyks. Karola Franciszka i Zofii Fryderyki Wittelsbach (bawarskiej) oraz młodszy brat późniejszego (od 1848) cesarza austriackiego, Franciszka Józefa I; był oficerem marynarki wojennej, a interesował się naukami ścisłymi, w szczególności botaniką; w lutym 1857 objął urząd wicekróla w Królestwie Lombardzko-Weneckim, z którego został odwołany przez swojego cesarskiego brata dwa lata później z powodu prowadzenia zbyt liberalnej polityki; 27 lipca 1857 poślubił w Brukseli księżniczkę Marię Szarlotę Amelię Koburg (1840-1927), córkę króla Belgów Leopolda I i Ludwiki Marii Orleańskiej; w 1863 przyjął od monarchistów meksykańskich i cesarza Francuzów Napoleona III propozycję objęcia tronu meksykańskiego (tracąc jednocześnie prawo do wszelkich tytułów i dziedziczenia w Austrii); 28 maja 1864 wylądował w Veracruz, a następnie został ukoronowany wraz z małżonką w katedrze stołecznej; jednocześnie, będąc bezdzietnym, adoptował wnuków poprzedniego cesarza (Augustyna I) – AgustÃna de Iturbide y Green (1863-1925), który miał zostać jego następcą, oraz jego kuzyna Salvadora de Iturbide y Marzán; swoją liberalną polityką i próbami porozumienia z obozem liberalnym, któremu przewodził antykatolicki jakobin Benito Juárez (1806-1872), rozczarował meksykańskich konserwatystów (a także nuncjusza papieskiego), pragnących rekatolicyzacji ustroju; po wycofaniu się z Meksyku wspomagającego go francuskiego korpusu ekspedycyjnego oraz uzyskaniu przez liberałów wsparcia ze strony USA (po zakończeniu wojny secesyjnej) beznadziejne stało się także położenie militarne cesarza i konserwatystów; odmówił on jednak abdykacji lub ucieczki do Europy; po nieudanej próbie wyrwania się z oblężenia stolicy stanu QuerÃ©taro został schwytany, a następnie skazany na śmierć i rozstrzelany wraz z wiernymi mu generałami: M. Miramonem i T. MejÃą; jego małżonka, kołatająca bezskutecznie po dworach europejskich dla uzyskania pomocy dla męża, przypłaciła to obłędem, w którym trwała przez resztę swojego długiego życia.

19 czerwca 1867 roku zginął rozstrzelany w Cerro de las Campanas (QuerÃ©taro), w wieku 34 lat (ur. 29 IX 1832), gen. dyw. Miguel Gregorio de la Luz Atenógenes Miramón y Tarelo, dowódca i polityk konserwatywny, najmłodszy generał i najmłodszy prezydent w historii Meksyku; pochodził z arystokratycznej rodziny lotaryńskiej, której tytuł markiza nadał późniejszy cesarz rzymsko-niemiecki Franciszek I; urodził się jako syn pułkownika, który zmusił marzycielsko usposobionego syna do wstąpienia do szkoły wojskowej w 14 roku życia; nadspodziewanie okazał wybitne zdolności militarne, które ujawniły się zwłaszcza podczas wojny domowej w latach 1857-1860 (zw. też wojną o reformę albo wojną trzyletnią, a przez konserwatystów – „wojną przeciw demagogii i w obronie cywilizacji chrześcijańskiej”) pomiędzy liberałami a konserwatystami, nazywającymi go „młodym Machabeuszem” (el joven Macabeo), „geniuszem opiekuńczym” i „palcem Bożym”; w okresie dwuwładzy został tymczasowym prezydentem (2 lutego 1859 – 24 grudnia 1860) Meksyku, panującym nad stolicą, podczas gdy „wędrujący” rząd „meksykańskiego Robespierre’a”, Benita Juáreza, urzędował na ogół w Veracruz; po przechyleniu się szali na rzecz liberałów musiał opuścić kraj, udając się via Kuba do Francji; po ustanowieniu Drugiego Cesarstwa, wraz z uprzednio wygnanym przez liberałów prymasem Meksyku, abp. Pelágiem de Labastidą (1816-1891), powrócił w lipcu 1863 do Meksyku, lecz nieufający mu (z racji jego zdecydowanie konserwatywnej postawy) cesarz Maksymilian I wysłał go na studia wojskowe do Niemiec; ponownie powrócił – kierując się poczuciem obowiązku i honorem – w 1866, kiedy sytuacja militarna cesarstwa stała się już beznadziejna; ogromnym wysiłkiem zorganizował ostatnią armię wierną cesarzowi i pomimo przeważających sił wroga utrzymał twierdzę w QuerÃ©taro aż do 15 maja 1867, kiedy to padła ona wskutek zdrady płk. Miguela Lopeza; ranny w twarz podczas zdobywania placu w fortecy, zdołał uciec i schronić się w domu lekarza o nazwisku Licea, który przez dwie godziny torturował go, udając, że próbuje usunąć kulę, faktycznie czekając, aż zostanie odnaleziony i schwytany przez siły liberalne; skazany na śmierć, został rozstrzelany wraz z cesarzem i gen. T. MejÃą; umarł, przebaczając swoim egzekutorom; prawica meksykańska (zwłaszcza synarchiści) widzi w nim największego obok Augustyna I Iturbide bohatera narodowego Meksyku.

19 czerwca 1867 roku zginął rozstrzelany w Cerro de las Campanas (QuerÃ©taro), w wieku 46 lat (ur. 17 IX 1820), gen. dyw. JosÃ© Tomás de la Luz MejÃa Camacho, dowódca i polityk konserwatywny, monarchista; bardzo religijny, był Indianinem z biednej rodziny, który ukończył szkołę dzięki pomocy proboszcza; w 1841 rozpoczął służbę wojskową, gdzie ze względu na umiejętności jeździeckie oraz wprawę w treningu koni szybko awansował, będąc też używany do walki z Apaczami pustoszącymi stan Chihuahua; wykazał się odwagą i awansował do stopnia pułkownika podczas wojny z USA (przegranej przez Meksyk, który utracił w niej 51% swego terytorium); po obaleniu dyktatury gen. Santa Anny (1794-1876) przez liberałów wziął udział w lokalnym powstaniu (1855-1856) w stanie Puebla przeciwko antykatolickim ustawom liberałów – pod hasłem ¡Religión y Fueros!, które (zanim upadło) proklamowało też cesarzem najstarszego syna Augustyna I – księcia Augustyna Hieronima de Iturbide y Huarte (1807-1866), a następnie (1857-1860) podczas wojny domowej, w której odniósł szereg zwycięstw w QuerÃ©taro, torując drogę do prezydentury gen. M. Miramonowi, który awansował go do stopnia generalskiego; również po odwróceniu się losów wojny i klęsce konserwatystów był najdłużej walczącym – na Wyżynie Meksykańskiej i w górach – dowódcą konserwatywnym; długo zachowywał postawę wyczekującą wobec interwencji francuskiej, nie wierząc w jej bezinteresowność, jak również wobec cesarza Maksymiliana I, ze względu na jego liberalne poglądy; dopiero w czerwcu 1864 wstąpił do armii cesarskiej, walcząc za to aż do końca, jako dowódca kawalerii; schwytany po kapitulacji La Cruz, osądzony i skazany na śmierć przez sąd wojskowy, został rozstrzelany wraz z cesarzem i gen. Miramonem.

22 czerwca 1867 roku urodził się w Löbitz (Saksonia-Anhalt) Eugen Diederichs, wydawca i eseista, przedstawiciel neoromantycznego konserwatyzmu kulturowego; przygotowywany przez ojca do pracy w rolnictwie, swoją prawdziwą pasję – księgarstwo – odnalazł w 1888; zrazu pracował w Europie dla różnych wydawnictw, a w 1896 założył własne we Florencji, o profilu literackim, naukowym i teozoficznym; pod odniesieniu pierwszego sukcesu rok później przeniósł firmę do Lipska, a w 1904 do Jeny; wydawał dzieła H. Hessego, M. Maeterlincka, J. Ruskina, L. Tołstoja, A. Czechowa; w 1899 zainaugurował serię monografii o niemieckiej filozofii kultury, następnie m.in. niemieckiej mistyki (Mistrz Eckhart), kultury antycznej (Platon, Arystoteles, Plotyn), włoskiego renesansu, niemieckiego klasycyzmu i romantyzmu (F. Hölderlin, Novalis, F. von Schlegel, F.D.E. Schleiermacher, Bettina von Arnim), dzieł F. Nietzschego, religii i filozofii chińskiej; od 1911 wydawał również miesięcznik społeczno-religijny dla niemieckiej kultury „Die Tat”; wzorował się na angielskich estetach – Johnie Ruskinie i Williamie Morrisie – traktując książkę nie jako towar masowego użytku, lecz jako dzieło sztuki, w którym wszystkie materiały (papier, okładka, obwoluta) musiały być w szlachetnym gatunku, piękne i pasujące do siebie, jak również wygląd książki do jej treści; preferował bezdrzewny, szorstki i niebłyszczący papier, co miało sprawiać wrażenie roboty rzemieślniczej nawiązującej do drzeworytów średniowiecznych; bogata zrazu ornamentyka później ewoluowała ku większej prostocie; program wydawniczy miał również motywację ideową w duchu narodowo-konserwatywnym, antyracjonalistycznym oraz wyrażającym protest przeciwko industrializacji i mechanizacji; otrzymał medale na wystawach światowych w Paryżu (1900) i w Brukseli (1910), a w 1924 doktorat honorowy uniwersytetu w Kolonii; zmarł w 1930 roku.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” lipiec 2017

2 lipca 1992 roku zmarł w Costa Mesa (Kalifornia), w wieku 90 lat (ur. 1 III 1902), płk Antoni Szacki, ps. Bohun, Dąbrowski, dowódca Brygady Świętokrzyskiej NSZ; urodził się w Wilnie, w rodzinie inteligenckiej; po zesłaniu ojca wraz z całą rodziną przebywał w Tomsku na Syberii, a od 1910 (gdy ojciec zmarł) – w Charkowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum oraz przeżył okres rewolucji bolszewickiej i wojny domowej; w 1919 powrócił do Warszawy i wstąpił na ochotnika do wojska; jako żołnierz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich dostał się w 1920 do niewoli bolszewickiej, z której został zwolniony po podpisaniu traktatu ryskiego; w 1923 zdał maturę i podjął studia na Politechnice Warszawskiej, lecz po roku z nich zrezygnował i wstąpił do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie; jako jej uczeń walczył po stronie rządowej podczas przewrotu majowego w 1926 i został ranny; w 1927 otrzymał stopień podporucznika i został przydzielony do 76 Pułku Piechoty w Grodnie, w którym służył do września 1939 (od 1929 w randze porucznika); prawdopodobnie już w 1934 został sekretnym członkiem Obozu Narodowo-Radykalnego; w wojnie polskiej 1939 trafił do sztabu Armii Prusy, a po jej rozbiciu znalazł się we Lwowie, gdzie dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się zbiec i przedostać się do Krakowa, następnie osiadł w Zagnańsku (Kieleckie); w 1940 wstąpił do konspiracyjnego Związku Jaszczurczego, a jesienią 1942 do Narodowych Sił Zbrojnych, w których pełnił funkcję szefa sztabu Okręgu V Kielce; od sierpnia 1944 był dowódcą – w stopniu podpułkownika nadanym mu przez Radę Polityczną NSZ – sformowanej w sile około 850, lecz słabo uzbrojonych, żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej, która prowadziła walki zarówno z partyzantką sowiecką i komunistyczną (Armia Ludowa), jak i z Niemcami; po rozpoczęciu w styczniu 1945 ofensywy sowieckiej Brygada, na rozkaz Komendanta Głównego NSZ, płk. Zygmunta Broniewskiego, podjęła marsz na Zachód, w kierunku na Śląsk, a następnie do Czech, początkowo próbując przebić się przez umocnienia niemieckie, ale po niepowodzeniu – decydując się wejść w „stan niewojowania” z Niemcami i prowadzić z nimi grę, aby uchronić Brygadę przed zniszczeniem; zawierając porozumienia taktyczne, jednocześnie dowództwo Brygady stanowczo odrzuciło propozycję podjęcia u boku Niemców walki na froncie przeciwko Armii Czerwonej oraz wysłania do kraju grup wywiadowczo-dywersyjnych; nawiązało natomiast kontakt z polskimi władzami na emigracji oraz z Naczelnym Wodzem, gen. Władysławem Andersem, a także z czeskim podziemiem; już na terenie Czech Brygada zakończyła swój szlak bojowy wyzwoleniem kobiecego obozu koncentracyjnego w Holiszowie k. Pilzna, ratując więźniarki różnej narodowości, w tym liczne Żydówki, przed zamierzoną eksterminacją; następnie połączyła się z amerykańską 3 Armią gen. George’a Pattona; po przekształceniu Brygady w kompanie wartownicze (1946) i usunięciu go z funkcji dowódcy płk Szacki zamieszkał w Niemczech, a od 1949 – we Francji; tam, na wniosek władz PRL żądających jego ekstradycji, stanął w 1950 przed sądem w Tuluzie, lecz przed wydaniem go w łapy komunistów uratowało go świadectwo Żydówek-więźniarek z Holiszowa, zaświadczających, że uratował im życie; nie powiodła się również akcja porwania go przez czerwone komando; w 1956 wyjechał do USA, gdzie spędził resztę życia; opublikował książkę Byłem dowódcą Brygady Świętokrzyskiej, w której prócz opisania losów własnych oraz Brygady dokonał surowej oceny decyzji o wybuchu powstania warszawskiego i jego tragicznego bilansu; pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.

11 lipca 1917 roku urodził się w Weronie o. Dario Composta SDB, filozof i prawnik – kanonista; w wieku 16 lat wstąpił do zakonu salezjanów, a w 1938 rozpoczął studia filozoficzne na Gregorianum, które ukończył (wraz z prawem kanonicznym) na Uniwersytecie Salezjańskim w Turynie w 1958; przerwa była spowodowana internowaniem go oraz osadzeniem w angielskim obozie koncentracyjnym podczas pobytu w Indiach w okresie II wojny światowej; po uwolnieniu w 1946 przyjął święcenia kapłańskie; od 1950 wykładał historię filozofii starożytnej w Salezjańskim Ateneum Papieskim w Rzymie, a od 1972 na Papieskim Uniwersytecie Urbaniana, gdzie w latach 1978-1980 był dziekanem wydziału filozoficznego, a w okresie 1983-1985 – prorektorem; był jednym z organizatorów Międzynarodowego Instytutu Studiów Europejskich „Antonio Rosmini” oraz (1979-1982) wiceprezesem włoskiej sekcji Stowarzyszenia Kanonistów; z racji perfekcyjnej znajomości języka kastylijskiego brał intensywny udział w hiszpańskim życiu naukowym, pozostając w wielkiej zażyłości z hiszpańskimi karlistami; współpracował z „Instaurare”, „Verbo” oraz argentyńskim „Gladius”; był jednym z najwybitniejszych znawców metafizyki Arystotelesa; należał do zdecydowanych krytyków chadecji, twierdząc, że „model idealny «Democrazia Cristiana» może być zdefiniowany (…) jako polityka postępowa i bezwyznaniowa, przy czym progresizm polityczny, bazujący na optymistycznej teorii natury ludzkiej, stanowi linię działania, natomiast bezwyznaniowość należy do porządku zasad”; nigdy nie zaniechał odprawiania Mszy św. w rycie trydenckim; zmarł w 2002 roku.

18 lipca 1817 roku zmarła w Winchester (Anglia), w wieku 41 lat (ur. 16 XII 1775), Jane Austen, powieściopisarka; była córką anglikańskiego pastora, a z sześciu jej braci dwóch również zostało pastorami, dwóch najmłodszych zaś, służących w marynarce, doszło do rangi admirałów; nauki pobierała w prywatnej szkole w Reading, gdzie nabrała upodobania do literatury; już w młodości próbowała pisać sama, lecz swoich juweniliów nie publikowała; od 1806 mieszkała wraz z matką i szwagierką w hrabstwie Hampshire, najpierw w Southampton, a następnie w Chawton Cottage; nigdy nie wyszła za mąż, prawdopodobnie z braku odpowiedniego posagu; debiutowała w 1811 powieścią Rozważna i romantyczna (właśc. „Rozsądek i wrażliwość”), która od razu przyniosła jej uznanie (m.in. Waltera Scotta) krytyki i czytelników, i wraz z następnymi: Duma i uprzedzenie (1813), Mansfield Park (1814), Emma (1815), Opactwo Northanger (1817) i Perswazje (1817), weszła do kanonu angielskiej beletrystyki; wszystkie te powieści zostały też – kilkakrotnie i na ogół udatnie – zekranizowane; przyczyną jej przedwczesnego zgonu była zapewne choroba Addisona; chociaż Austen ani nie uczestniczyła w życiu publicznym, ani nie zdradzała zainteresowania polityką, została zaliczona (w cyklu esejów w „The Salisbury Review” pod red. R. Scrutona) do grona myślicieli konserwatywnych, ze względu na – jak to określił R.A.D. Grant – „ukryty ład” etyczny i społeczny w fabułach jej powieści, którego fundamentem jest klasyczna, arystotelesowska koncepcja natury i tego, co „naturalne”; poprzez owe rzeczy bezpośrednio bardziej „naturalne” niż inne, dążące w sposób intuicyjny do samowystarczalności, kompletności i skończoności, dostrzegamy stałą, samoujawniającą się „słuszność”, którą nazywamy dobrem; to zaś, co złe, jest z kolei w swojej istocie „nienaturalne” z powodu „zboczenia” (arystotelesowskiego parekbasis), czy też wyminięcia w jakimś etapie rozwoju celu naturalnego, atoli ten, kto „zboczy”, porzucając właściwy kierunek, może zostać naprowadzony z powrotem na pierwotny, godziwy cel; choć Austen zdradzała też pewną sympatię do romantycznego ujęcia natury przez Williama Wordswortha, jako przedmiotu estetycznego oraz źródła i ostoi uczuć moralnych, to w żaden sposób nie łączyło się to z Russowskim kultem prymitywizmu: natura i cywilizacja (która jest równie i autentycznie „naturalna”) dopełniają się wzajemnie (jak w poglądach E. Burke’a), przez co natura ludzka może zbliżać się do doskonałości właśnie w cywilizacji; z Wordsworthem łączy ją także umiejętność przeżywania „codziennych uczuć codziennego życia” (Opactwo Northanger); choć konieczna jest „dobroć serca”, to jednak musi być ona rozświetlona inteligencją i autorefleksją; pielęgnowanie w społeczeństwie tych cnót, przede wszystkim własnym przykładem, ale też tłumaczeniem ogółowi, jest powinnością elit społecznych i kulturalnych; dziedzic-ziemianin i proboszcz są dla niej filarami społeczeństwa, co nadaje jej przekonaniom rys typowo torysowski; dla utrzymywania się w cnocie samych możnych konieczny jest jednak stały nacisk na nich samych, aby odczuwali lęk przed potępieniem ze strony opinii publicznej; bogactwo natomiast nie jest żadną gwarancją cnoty, ale ponieważ będzie istnieć zawsze, to ludzie bogaci, jeśli nawet nie są zdolni do uczynienia postępów na drodze cnoty, winni przynajmniej być zmuszeni do przestrzegania konwenansów; od bratanka Austen wiadomo, że była ona też gorliwą chrześcijanką, jej powieści jednak nie mają samoistnego znaczenia religijnego – „jej beletrystyczne królestwo jest całkowicie z tego świata” (R.A.D. Grant).

18 lipca 1967 roku zginął w wypadku lotniczym nad Fortalezą (stan Ceará), w wieku 69 lat (ur. 20 IX 1897), marsz. Humberto de Alencar Castelo Branco, wojskowy i 26. prezydent Brazylii (podczas dyktatury wojskowej); był synem generała i brał udział w II wojnie światowej; jako szef sztabu generalnego był jednym z organizatorów i przywódców wspieranego przez USA puczu wojskowego (określającego się też mianem kontrrewolucji), który 31 marca 1964 obalił lewicowego i prosowieckiego prezydenta JoÃ£o Goularta (1918-1976); dwa tygodnie po zamachu (15 kwietnia 1964) został wybrany przez Kongres na prezydenta; jako szef państwa sygnował dwa Akty Instytucjonalne, z których pierwszy (z 9 kwietnia 1964) dawał rządowi prawo zawieszania praw politycznych osobom zagrażającym bezpieczeństwu narodowemu, drugi zaś (27 października 1965) wprowadzał odgórnie system dwupartyjny, ograniczając liczbę dozwolonych partii politycznych do prorządowego i prawicowego Odnowicielskiego Sojuszu Narodowego (Renovadora AlianÃ§a Nacional; ARENA) oraz opozycyjnego Brazylijskiego Ruchu Demokratycznego (Movimiento Democrático BrasileÃ±o; MDB), w którym mogła się skupić opozycja; po przyjęciu przez Kongres zdominowany przez prawicę nowej konstytucji, wzmacniającej władzę prezydencką, ustąpił (15 marca 1967) z urzędu, a jego następcą został marsz. Artur da Costa e Silva (1899-1969).

19 lipca 1842 roku zmarł w Tuluzie (Okcytania, Francja), w wieku 69 lat (10 II 1773), Francisco Tadeo Calomarde de Retascón y Arriá, I hr. (conde) de Almeida, grand Hiszpanii I klasy, sycylijski I książę (duca) Św. Izabeli; polityk absolutystyczny, minister Ferdynanda VII; Aragończyk, pochodził z nizin społecznych – był synem rolnika, lecz wcześnie poznano się na jego zdolnościach, dzięki czemu kończył filozofię i prawo na uniwersytecie w Saragossie, zawsze pozostając jednak czuły na los biednych i wzajemnie budząc ich sympatię; po studiach pracował w sądownictwie w Aragonii, a następnie w Madrycie; po przedstawieniu go Karolowi IV wszedł do służby państwowej; 19 marca 1808 stłumił bunt w Aranjuezie przeciwko wszechwładnemu dotąd faworytowi króla (i kochankowi królowej) – Manuelowi Godoyowi (1767-1851); podczas okupacji francuskiej pozostał wierny Ferdynandowi VII i jednocześnie w Kortezach w Kadyksie bronił prerogatyw królewskich przeciw liberałom, którzy przegłosowali wzorowaną na francuskiej (z 1795) konstytucję; w nagrodę, po wypędzeniu najeźdźców i powrocie króla, został wyższym urzędnikiem, zajmującym coraz bardziej wpływowe urzędy; po puczu płk. Riega i nastaniu tzw. Liberalnego Trzylecia (1820-1823), znienawidzony przez liberałów, ukrywał się w Saragossie, współorganizując kontrrewolucyjny ruch oporu; po stłumieniu reżimu liberalnego dzięki pomocy francuskiej (wyprawy „stu tysięcy synów św. Ludwika”) został mianowany ministrem sprawiedliwości, stając się prawą ręką króla; reprezentował stanowisko „ultrarojalistyczne”, jednak w duchu absolutystycznym, a nie tradycjonalistycznym; zajmował się reformą edukacji, od uniwersyteckiej (przywracając studium teologii), poprzez założenie szkół tauromachii, aż po plan edukacji powszechnej; od 8 do 20 stycznia 1832 był również sekretarzem stanu (ministrem spraw zagranicznych, mającym również w antiguo rÃ©gimen status pierwszego ministra); jego upadek spowodowała kwestia dynastyczna: kiedy Ferdynand VII zmienił bezprawnie na korzyść swojej córki prawo dynastyczne tzw. Sankcją Pragmatyczną, Calomarde, jako zwolennik prawowitego następcy – królewskiego brata don Carlosa, po długich zabiegach, korzystając wreszcie z choroby Ferdynanda VII, wymógł na nim kodycyl anulujący sankcję; kiedy kodycyl ten zaprezentował dworowi, miało dojść do gorszącego incydentu, gdyż siostra królowej-żony, infantka Maria Karolina Burbon-Sycylijska, rozwścieczona wyrwała mu ów dokument z dłoni i uderzyła go w twarz; Calomarde, choć pobladł, zachował zimną krew i wycedził Calderonowską frazę: manos blancas no ofenden („białe rączki nie obrażają”); niektórzy historycy jednak wątpią w autentyczność owej sławnej la bofetada de Calomarde („spoliczkowanie Calomarde’a”); jakkolwiek było, król po powrocie do zdrowia dokonał kolejnego zwrotu i nie tylko anulował kodycyl, ale pozbawił Calomarde’a urzędu i zesłał go do Teruelu; stamtąd, obawiając się aresztowania, Calomarde uciekł do Rzymu, gdzie miał nadzieję uzyskać kapelusz kardynalski, lecz zawiedziony, osiadł we Francji, gdzie mieszkał do końca życia; odmówił jednak aktywnego wspierania Karola V, udzielał natomiast hojnego wsparcia finansowego wszystkim hiszpańskim emigrantom, bez względu na przekonania polityczne; był członkiem (od 1828) Królewskiej Akademii Szlacheckiej i Sztuk Pięknych Św. Ludwika w Saragossie oraz kawalerem Orderu Złotego Runa, Wielkiego Krzyża Orderu Izabeli Katolickiej, Wielkiego Krzyża Orderu Karola III, portugalskiego Orderu Chrystusa, sycylijskiego Orderu Św. Januarego i francuskiej Legii Honorowej.

23 lipca 1892 roku urodził się we wsi Ejersa Goro (prowincja Harar, Etiopia) Hajle Syllasje I [vel Hajle Selasje I, Haile Selassie I – w języku gyyz (dawnym etiop. literackim, obecnie jedynie liturgicznym) „Potęga Trójcy”], ostatni cesarz (negus negast) Etiopii ze starożytnej dynastii salomońskiej, panujący de facto w latach 1930-1936 i 1941-1974 – w pełnej tytulaturze: „Cesarz Hajle Syllasje, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży, Król Królów Etiopii”; gyyz – girmÄwÄ« á¸³adÄmÄwÄ« ‘aá¹£Ä“ á¸«ÄylÄ“ śillÄsÄ“, mÅ‘Ä ‘anbassÄ za’imnaggada yÄ«hÅ«da nigÅ«sa nagast za‘Ä«tyÅá¹—á¹—yÄ, siyÅ«ma ‘igzÄ«‘a’bihÄ“r; amharski – GuÃ¤rmawi QÃ¤damawi HaylÃ¤ SellassÃ©, negusÃ¤ nÃ¤gÃ¤st zÃ¤‘Ityopya, moa anbessa zÃ¤‘emnÃ¤gÃ¤dÃ¤ yehuda, seyum EgziabhÃ©r; urodził się jako ras (książę, w amharskim dosł. „głowa”) Teferi Mekonnyn (vel Tafari Makonnen), syn rasa Uelde Mikaela Mekonnyna, gubernatora prowincji Harar, prawnuk Sahle Syllasje („Łaska Boża”), króla Szeua 1813-1847; po detronizacji w 1916 przez Etiopski Sejm Szlachecki (na wniosek Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego – największego z przedchalcedońskich Kościołów wschodnich, zachowującego również szabat i obrzezanie oraz wielką liczbę postów) cesarza Ijasu V, sprzyjającego mahometanom i podejrzewanego o sekretną apostazję i przejście na islam, zaczął sprawować faktyczną władzę, jako namaszczony następca tronu, Ras Teferi („Książę Straszliwy”), następnie regent i premier, wreszcie król, w imieniu wyniesionej na tron cesarski córki cesarza (1889-1913) Menelika II – zjednoczyciela Etiopii, który zakazał handlu niewolnikami oraz odparł napaść Włoch, pokonując ich pod Aduą (1896) – o imieniu Zeuditu; po formalnym wstąpieniu na tron cesarski zakazał całkowicie niewolnictwa oraz oktrojował konstytucję, utrzymującą jednak pełnię suwerennej władzy monarchy; po napaści faszystowskich Włoch w 1935 i zajęciu przez nie całkowicie kraju musiał uchodzić na emigrację (do Wielkiej Brytanii), gdzie powołał rząd emigracyjny; powszechną sympatię i szacunek wzbudzała jego mikroskopijna sylwetka w pelerynie i z parasolem w dłoni, gdy kołatał o pomoc dla swojej okupowanej ojczyzny; powrócił na tron w 1941, po wyparciu wojsk włoskich z Etiopii przez Brytyjczyków; na arenie międzynarodowej prowadził politykę prozachodnią, a jednocześnie aktywną, niezależną i przeciwstawiającą się rewolucyjnym ruchom wywrotowym w Afryce; w 1963 przewodniczył w Addis Abebie konferencji założycielskiej Organizacji Jedności Afrykańskiej, a w 1971 reprezentował Etiopię na obchodach 2500-lecia Cesarstwa Perskiego w Teheranie, które stanowiły jedno z największych w historii zgromadzeń monarchów; modernizował kraj gospodarczo i popierał edukację, zachowując jednocześnie tradycyjny ustrój polityczny i społeczny oraz prastary i wyrafinowany rytuał władzy; znienawidzony przez Moskwę i będący przeszkodą w jej planach skomunizowania Afryki, został we wrześniu 1974 obalony wskutek puczu płk. Mengystu Hajle Marjama (zwanego „czarnym Stalinem”; w 2008 skazanego zaocznie na karę śmierci za zbrodnie ludobójstwa), wspieranego przez komunistów; po ustanowieniu przez nich (przy pomocy sowieckich, kubańskich, bułgarskich, NRD-owskich i PRL-owskich „doradców”) krwawego reżimu marksistowskiego (ponad milion ofiar śmiertelnych) był więziony oraz maltretowany fizycznie i psychicznie; są podawane różne wersje dotyczące sposobu jego zamęczenia (wg urzędowego komunikatu zmarł wskutek nieudanej operacji prostaty), a nawet czasu – niektóre wersje mówią, że już kilka dni po zamachu uduszono go poduszką; zwłoki prawdopodobnie utopiono w pałacowej latrynie, skąd ekshumowano je w 2000 i pogrzebano wg obrządku kościelnego; przez synkretyczny ruch rastafarian uważany był za jednego z mesjaszów oraz wcielonego Boga o imieniu Jah, który przyszedł na ziemię, aby zaprowadzić tysiącletni pokój – sam jednak, jako gorliwy chrześcijanin obrządku etiopskiego, odcinał się oficjalnie od tej millenarystycznej sekty; światową sławę zyskał niestety także dotyczący go paszkwil pt. Cesarz autorstwa znanego konfabulanta (z niewiadomych powodów nazywanego reportażystą) i agenta wywiadu PRL, Ryszarda Kapuścińskiego; oprócz posiadania wielkiej liczby innych orderów z różnych krajów był również kawalerem Orderu Orła Białego, nadanego mu w 1930 roku.

26 lipca 1867 roku zmarł w Bambergu (Bawaria), w wieku 52 lat (ur. 1 VI 1815), Otton I Grecki (gr. ÎŒÎ¸Ï‰Î½; niem. Otto von Wittelsbach), książę Bawarii i pierwszy nowożytny król Grecji (właśc. król Hellenów – Î’Î±ÏƒÎ¹Î»ÎµÏÏ‚ Ï„Ï‰Î½ Î•Î»Î»Î®Î½Ï‰Î½), w latach 1832-1862; urodził się jako drugi syn króla Bawarii Ludwika I; na tron odrodzonej Grecji został powołany 27 maja 1832 uchwałą Międzynarodowej Konferencji w Londynie; do 1835 faktyczne rządy w jego imieniu sprawowała regencja złożona z urzędników bawarskich, stąd ten okres nazywany jest w Grecji „bawariokracją” (Î’Î±Ï…Î±ÏÎ¿ÎºÏÎ±Ï„Î¯Î±); również po objęciu rządów osobistych król pozostawał niepopularny wskutek odmowy wyrzeczenia się katolicyzmu, wyższych niż w okresie osmańskim podatków (nałożonych celem odbudowy i uświetnienia Aten) oraz braku szans na potomka z powodu niepłodności jego małżonki – de domo księżniczki Amelii von Oldenburg; przewrót wojskowy z 1843 zmusił go do zwołania konstytuanty, która rok później uchwaliła konstytucję; podczas wojny krymskiej wojska angielskie i francuskie okupowały Ateny i Pireus, aby zapobiec ewentualnemu przystąpieniu Grecji do wojny po stronie Rosji; po kolejnych buntach przeciwko jego panowaniu, 23 października 1862 abdykował i wyjechał do Bawarii, na tron grecki wstąpił zaś Jerzy I z duńskiej dynastii Glücksburgów-Oldenburgów.

28 lipca 1842 roku zmarł w Aschaffenburgu (Dolna Frankonia, Bawaria), w wieku 63 lat (ur. 9 IX 1778), Clemens Maria Brentano [właśc. Clemens Wenzeslaus Brentano de La Roche], romantyczny poeta i prozaik; pochodził z katolickiej rodziny kupca frankfurckiego (pochodzenia włoskiego); jedna z jego sióstr, też pisarka – Bettina (1785-1859) – poślubiła poetę Ludwiga Achima von Arnim (1781-1831), inna zaś – Kunigunde – słynnego jurystę z historycznej szkoły prawa, Friedricha Carla von Savigny’ego (1779-1861); sam Clemens poślubił pisarkę Sophie Mereau; niezdatny do zawodu kupca, studiował górnictwo w Halle, medycynę w Jenie i filozofię w Getyndze, lecz żadnych z tych studiów też nie ukończył, poświęcając się wyłącznie literaturze; zamieszkał w Heidelbergu, a swoje wczesne utwory podpisywał pseudonimem Maria; w 1808 wydał wspólnie z L.A. von Arnimem tom stylizowanych pieśni ludowych Czarodziejski róg chłopca, który został uznany za sztandarowe dzieło tzw. drugiego romantyzmu niemieckiego, zw. też „heidelberskim”, w odróżnieniu od pierwszego, czyli „jenajskiego” (Novalis, bracia Schleglowie, Tieck); w 1809 przeniósł się do Berlina, gdzie wraz z filozofem politycznym Adamem Heinrichem Müllerem (1779-1829) stał się współzałożycielem (18 I 1811) Chrześcijańsko-Niemieckiego Towarzystwa Biesiadnego (Christlich-deutsche Tischgesellschaft) o tendencji konserwatywnej, protonacjonalistycznej i antyżydowskiej; pomiędzy 1811 a 1815 przebywał w Czechach, a następnie w Wiedniu; po śmierci (przy porodzie, 1806) pierwszej żony, a także po rozwodzie (1814) z drugą, popadł w głęboki kryzys duchowy i moralny; aby poślubić córkę pastora, w której się zakochał, gotów był przejść na protestantyzm, lecz związek ten i tak nie doszedł do skutku wskutek sprzeciwu jej ojca; przełomem w jego życiu okazało się poznanie w 1819 mistyczki, stygmatyczki i wizjonerki, bł. Anny Katarzyny Emmerich OSA (1774-1824); przez pięć lat, przebywając w klasztorze Dülmen w Westfalii, spisywał w literackim języku niemieckim jej wizje, opowiadane w dialekcie westfalskim, w tym słynny opis Męki Pańskiej (który stał się później także podstawą Pasji Mela Gibsona); sam powrócił również do gorliwości religijnej i przez resztę życia – mieszkając w Ratyzbonie, a następnie w Monachium – był płomiennym apologetą oraz aktywistą ruchu katolicko-konserwatywnego, animowanego przez Josepha von Görresa (1776-1848).

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” sierpień 2017

5 sierpnia 642 roku zginął pod Maserfield (wal. Maes Cogwy, Walia), w wieku około 38 lat (ur. ok. 604), św. Oswald z Nortumbrii [Saint Oswald of Northumbria], od 634 król anglosaskiej Northumbrii, powstałej ze zjednoczenia królestw Bernicji i Deiry; jego ojcem był król Bernicji Etelfryd (Ethelfrith), który w 604 najechał i podbił Deirę, gdzie też urodził się Oswald; po powstaniu Brytów, w którego wyniku zginął jego ojciec (616), gdy władzę objął św. Edwin z dynastii deiryjskiej, a następnie Caedwall (Cadwallon), musiał się ukrywać wraz z matką i braćmi u Szkotów, m.in. na wyspie Jona; w tamtejszym klasztorze przyjął chrzest; po zamordowaniu jego dwóch braci powrócił do Northumbrii i w bitwie pod Hewenfeld (634) pokonał Caedwalla, a następnie został ukoronowany i wprowadził w kraju chrześcijaństwo; poślubił Cyneburgę, córkę Cynegilsa, władcy Wesseksu, który również się ochrzcił; przez kilka lat był najpotężniejszym królem na wyspie, a opat Jony, św. Adomnán, opisuje go jako „wyświęconego przez Boga na cesarza całej Brytanii”; Beda chwali go za bycie wielkim jałmużnikiem i twierdzi, że jego dłoń i ramię nie uległy rozkładowi po śmierci; zginął w bitwie (prawdopodobnie pod Oswestry) z pogańskim władcą Mercji Pendą; po jego śmierci Northumbria na pewien czas popadła ponownie w pogaństwo, lecz chrześcijaństwo przywrócił ostatecznie brat Oswalda – Oswiu, który w 654 jeszcze raz zjednoczył Bernicję z Deirą; kult jego relikwii był bardzo silny w średniowieczu i wykroczył nawet poza Anglię; jest on patronem angielskiej rodziny królewskiej, krzyżowców oraz żniwiarzy.

6 sierpnia 1892 roku urodziła się w Wilnie Kazimiera Iłłakowiczówna, „Iłła”, poetka i tłumaczka; była nieślubną córką Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana (syna Tomasza z kręgu „filaretów”); sama nigdy nie wyszła za mąż i do końca życia kazała zwracać się do siebie per „panno Kazimiero”, irytując się, gdy ktoś nazywał ją „panią”; studiowała w Oksfordzie (1908-1909) i na Uniwersytecie Jagiellońskim (1910-1914); w czasie I wojny światowej służyła jako sanitariuszka w armii rosyjskiej; od 1918 pracowała w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a w latach 1926-1935 była sekretarką Józefa Piłsudskiego: jej uwielbienie dla Marszałka znalazło wyraz w tomie Wiersze o Marszałku Piłsudskim 1912-1935 (1936) i we wspomnieniach Ścieżka obok drogi (1939), w latach 1936-1938 odbyła też tournÃ©e po Europie z wykładem o nim; utrzymywała szerokie kontakty z różnymi grupami literackimi, ale nie utożsamiała się z żadną z nich; publikowała głównie w katolickiej „Tęczy” oraz w „Tygodniku Ilustrowanym”, a po 1935 także w narodowo-radykalnym „Prosto z mostu”; w 1939 ewakuowała się do Rumunii, skąd powróciła do kraju w 1947 i (wobec zakazu zamieszkania w Warszawie) zamieszkała w Poznaniu, gdzie utrzymywała się z tłumaczeń i nauczania języka angielskiego; po krwawym stłumieniu powstania robotniczego w czerwcu 1956 napisała wiersz Rozstrzelano moje serce w Poznaniu; pod koniec lat 60. brutalny atak na jej twórczość przypuścił wstępujący właśnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej neomarksista („romantyk dialektyczny”) Stanisław Barańczak; pod koniec życia oślepła wskutek nieudanej operacji jaskry; zmarła w 1983 roku; była poetką wybitną i niezwykle subtelną, o własnej dykcji poetyckiej (była mistrzynią wiersza tonicznego) i szerokim wachlarzu tematycznym, w którym wyróżnia się zwłaszcza liryka religijna i metafizyczna (była osobą głęboko wierzącą); pisała również utwory dramatyczne, prozę poetycką i literaturę dla dzieci; za jej szczytowe osiągnięcie translatorskie uważa się kongenialny przekład Anny Kareniny; była laureatką kilku nagród literackich, w tym Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury, oraz doktorem hc. Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

10 sierpnia 1267 roku urodził się w Walencji Jakub II Sprawiedliwy [katal. Jaume el Just; kastyl. Jaime el Justo] z dynastii barcelońskiej, król Aragonii i Walencji oraz hr. Barcelony od 1291 do śmierci, nadto (jako Jakub I) król Sycylii w latach 1285-1296, (jako Jakub III) król Majorki 1291-1295 oraz król Sardynii i Korsyki 1324-1327; był młodszym synem króla Aragonii Piotra III Wielkiego oraz Konstancji, córki króla Sycylii Manfreda z dynastii Hohenstaufów; po śmierci ojca (1285) objął panowanie nad Sycylią (której namiestnikiem z ramienia ojca był już od 1282), a jego koronacji dokonano w Palermo 2 lutego 1296, został jednak (wraz z dwoma bpami, którzy go ukoronowali) ekskomunikowany przez papieża Honoriusza IV, uważającego Sycylię (oraz Neapol) za swoje lenno (zresztą na podstawie testamentu Piotra III, który liczył na zdjęcie w ten sposób ekskomuniki z siebie) oraz popierającego Andegawenów; po niespodziewanej śmierci (1291) swojego starszego brata, władcy Krajów Korony Aragońskiej – Alfonsa III Szczodrego – przejął jego dziedzictwo i został ukoronowany 18 czerwca 1291; załagodził konflikt z Królestwem Kastylii, gdzie panowała wojna domowa, zawierając układ z królem Sanczem IV, przypieczętowany małżeństwem z jego córką (wówczas ośmioletnią); 5 czerwca 1295 zawarł układ w Anagni z nowym papieżem, Bonifacym VIII, oraz królami: Neapolu (Karolem II Kulawym), Francji (Filipem IV Pięknym) i Majorki (Jakubem II); na jego mocy zrzekł się na rzecz papieża Sycylii i zobowiązał się do pomocy w przywróceniu nad nią władzy Karolowi II oraz zwolnienia z niewoli jego trzech synów, a także przywrócenia swojemu stryjowi Jakubowi II prawa do Majorki, z zastrzeżeniem, że pozostanie ona lennem Aragonii; w zamian za to uzyskiwał zdjęcie ekskomuniki z niego i wszystkich jego krewnych oraz popierających go poddanych (Sycylijczyków), nabywał od papieża prawa do dwóch lenn papieskich: Sardynii i Korsyki, a także (teoretycznie, jak się okazało) do Montpellier i Rousillon; zgodnie z tą ugodą musiał później wystąpić zbrojnie przeciwko swojemu młodszemu bratu Fryderykowi, którego – nienawidzący Andegawenów – Sycylijczycy powołali na tron i ukoronowali jako Fryderyka III, jednak kolejny układ (w Caltabellotcie, 1302) ustalał kompromis, na mocy którego Fryderyk zachował dożywotnią władzę z tytułem króla Wyspy Sycylii, a po jego śmierci wyspa – pod formalną nazwą Królestwa Sycylii – miała powrócić pod panowanie Andegawenów; po anulowaniu (nieskonsumowanego) małżeństwa Jakuba z Izabelą kastylijską doszło do ponownego konfliktu Aragonii z Kastylią (i wmieszania się Jakuba w kastylijską wojnę domową), zakończonego dopiero układem z 1305, na mocy którego większa część zajętej przez Aragonię Murcji wracała pod panowanie kastylijskie, ale jej północna część z miastem Alicante przechodziła pod panowanie aragońskie; pod naciskiem króla Francji Jakub przejął w 1307 posiadłości zakonu templariuszy na podległych sobie ziemiach, a w 1312 poddał się decyzji papieża Klemensa V o kasacie zakonu; w 1309 dokonał formalnego połączenia Aragonii, Walencji i Barcelony w jedną dziedziczną monarchię; w 1318 doprowadził do ustanowienia arcybiskupstwa w Saragossie, co uniezależniało Aragonię od podległości jej struktury eklezjalnej kastylijskiemu arcybiskupstwu w Toledo; w 1324 podjął, uwieńczoną powodzeniem w bitwie morskiej pod Locucisterną, wyprawę przeciwko Pizańczykom i Genueńczykom dla wyegzekwowania swoich praw do Sardynii (okupowanej przez Pizę) i Korsyki (okupowanej przez Genuę), nabytych układem w Anagni; zmarł w 1327 roku w Barcelonie; jego następcą został jego drugi syn – Alfons IV Łagodny.

11 sierpnia 1892 roku urodził się w Błoniu k. Kutna gen. Władysław Albert Anders, żołnierz i polityk; pochodził ze spolonizowanej rodziny Niemców bałtyckich, wyznania luterańskiego, w którym też został ochrzczony; kiedy był uczniem warszawskiego gimnazjum realnego, wstąpił (1910) jako jednoroczny ochotnik do armii rosyjskiej, co pozwoliło mu skrócić okres obowiązkowej służby do roku i – po zdaniu egzaminu – awansować na chorążego (praporszczyka) rezerwy; w latach 1911-1913 studiował na politechnice w Rydze, gdzie wstąpił do korporacji „Arkonia”; był miłośnikiem koni i kawalerzystą biorącym udział w międzynarodowych zawodach jeździeckich; w czasie I wojny światowej służył jako porucznik dragonów w armii rosyjskiej (od 1916 – rotmistrz kawalerii) i został trzykrotnie ranny; w 1917 ukończył skrócony kurs Akademii Sztabu Generalnego w Piotrogrodzie; rewolucja lutowa zastała go w Rumunii; następnie brał udział w formowaniu I Korpusu Polskiego, dowodzonego przez gen. J. Dowbor-Muśnickiego; po kapitulacji korpusu przed Niemcami wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego; w stopniu ppłk. (nadanym mu przez Naczelną Radę Ludową, a zweryfikowanym przez polskie Ministerstwo Spraw Wojskowych w 1920) został mianowany szefem sztabu Armii Wielkopolskiej w powstaniu wielkopolskim; w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 walczył jako dowódca 15. Pułku Ułanów Poznańskich i został ranny podczas walk nad Berezyną; w latach 1921-1924 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu; po powrocie do kraju został mianowany (od 1 grudnia 1924 w stopniu pułkownika) szefem sztabu generalnego inspektora kawalerii, gen. Tadeusza Rozwadowskiego; wyróżnił się podczas wielkich manewrów kawaleryjskich na Wołyniu w 1925; od listopada 1925 był komendantem Warszawy; w czasie przewrotu majowego 1926 pełnił funkcję szefa sztabu dowódcy obrony Warszawy, wyznaczonego przez legalne władze gen. Rozwadowskiego; w latach 1928-1939 był dowódcą najpierw Kresowej, a następnie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, stacjonującej w Baranowiczach; 1 stycznia 1934 został awansowany do stopnia gen. brygady; w wojnie polskiej 1939 dowodził swoją brygadą w bitwie pod Mławą, a od 12 września – Grupą Operacyjną Kawalerii swojego imienia; walczył w okolicach Mińska Mazowieckiego oraz (w ramach drugiej bitwy tomaszowskiej) Tomaszowa Lubelskiego; zdobył Krasnobród, lecz opuścił go, wychodząc z bitwy bez powiadomienia dowództwa Frontu Północnego i udał się w kierunku Lwowa; po napaści sowieckiej 17 września zdecydował się rozformować Grupę Kawalerii na mniejsze oddziały, które miały przedostać się na Węgry; sam, dwukrotnie postrzelony przez Ukraińców, 29 września w okolicach Sambora dostał się do niewoli sowieckiej; przetrzymywany we Lwowie, najpierw w szpitalu (celowo nieleczony z ran, zrzucany ze schodów i bity), a później w więzieniu na Brygidkach, 29 lutego 1940 został wywieziony do Moskwy i osadzony w więzieniu NKWD na Łubiance; był wielokrotnie przesłuchiwany i (bezskutecznie) namawiany do wstąpienia do Armii Czerwonej; uwolniony po podpisaniu układu Sikorski-Majski, 4 sierpnia 1941 został mianowany twórcą Polskich Sił Zbrojnych w Związku Socjalistycznych Sowieckich Republik (awansowany 11 sierpnia do stopnia gen. dywizji); wypełniając wotum złożone w czasie uwięzienia, przeszedł na katolicyzm – wyznanie wiary złożył przed bpem polowym Józefem Gawliną; po ewakuacji PSZ (wraz z ok. 20 tysiącami cywilów) latem 1942 do Iranu został dowódcą Armii Polskiej na Wschodzie (Irak, Palestyna) i 2. Korpusu Polskiego, którym dowodził w kampanii włoskiej, w tym w bitwie pod Monte Cassino (17 stycznia – 19 maja 1944) i w bitwie o Ankonę (18 czerwca – 18 lipca 1944); pozostawał w stałym konflikcie z premierem i Naczelnym Wodzem, gen. Władysławem Sikorskim, a następnie z premierem Stanisławem Mikołajczykiem; był zdecydowanym krytykiem wywołania powstania w Warszawie (uważał, że tych, którzy podjęli tę decyzję, należałoby postawić pod sąd) oraz postanowień w Jałcie; od 26 lutego do 27 maja 1945 był p.o. Naczelnego Wodza (gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, przebywającego w niewoli); po wojnie został współorganizatorem Polskiego Korpusu Przysposobień i Rozmieszczeń, utrzymywanego w gotowości na wypadek III wojny światowej i podjęcia walki o wyzwolenie Polski; 26 września 1946 Prezydent RP na wychodźstwie Władysław Raczkiewicz mianował go generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i Naczelnym Wodzem (zbiegiem okoliczności tego samego dnia marionetkowy warszawski tzw. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej „pozbawił” go obywatelstwa polskiego i stopnia generalskiego); w 1949 opublikował wspomnienia wojenne pt. Bez ostatniego rozdziału; był także autorem wstępu do książki Józefa Mackiewicza Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów (1948); od 14 października 1949 (do śmierci) był przewodniczącym Głównej Komisji Skarbu Narodowego; 16 maja 1954 został awansowany do stopnia gen. broni; po kryzysie, który wybuchł miesiąc później wskutek odmowy prezydenta Augusta Zaleskiego ustąpienia z urzędu po wygaśnięciu jego pierwszej kadencji, znalazł się w gronie tych działaczy emigracyjnych, którzy wypowiedzieli prezydentowi posłuszeństwo, oraz został (wraz z Tomaszem Arciszewskim i Edwardem B. Raczyńskim) członkiem Rady Trzech, czyli alternatywnego wobec „Zamku” organu pełniącego kolegialnie funkcję głowy państwa, powołanego przez Tymczasową Radę Jedności Narodowej, złożoną z przedstawicieli partii, które sprzeciwiły się Zaleskiemu (m.in. Stronnictwa Narodowego, Polskiej Partii Socjalistycznej i Polskiego Ruchu Wolnościowego Niepodległość i Demokracja); podczas kampanii na rzecz uwolnienia Polaków przebywających w łagrach poprowadził w Londynie w 1956 marsz 20 tys. polskich emigrantów; w kraju był najpopularniejszą bodaj ikoną nadziei na wyzwolenie spod okupacji komunistycznej (powrót „Andersa na białym koniu” – wyszydzany z kolei przez propagandę komunistyczną); zmarł w rocznicę szturmu na Monte Cassino (12 maja 1970) i spoczął pośród swoich żołnierzy na polskim cmentarzu wojskowym u stóp opactwa; był kawalerem licznych odznaczeń wojskowych i cywilnych, polskich i zagranicznych, w tym odznaczenia Defensor Civitatis, otrzymanego od papieża Piusa XII; pośmiertnie (11 listopada 1995) otrzymał Order Orła Białego.

14 sierpnia 1742 roku urodził się w Cesenie (Emilia-Romania, Włochy) Gregorio Luigi Barnaba hr. (conte) Chiaramonti OSB, późniejszy 251. papież Świętego Kościoła Rzymskiego Pius VII [Pius Septimus]; pochodził z rodziny arystokratycznej; jego matka (z domu markiza Ghini), owdowiawszy, została karmelitanką, dwóch jego braci zaś było jezuitami, a dwóch dalszych kapucynami; do zakonu benedyktynów wstąpił w 1756, a święcenia kapłańskie przyjął w 1765; studiował teologię i kanonistykę w Padwie, po czym wykładał filozofię, teologię i prawo kanoniczne w różnych kolegiach w Parmie i Rzymie; 16 grudnia 1782 został bpem Tivoli, a 14 lutego 1785 – kardynałem prezbiterem; pracował w kilku kongregacjach oraz w Św. Oficjum; na papieża został wybrany 14 marca 1800, w dramatycznych dla Kościoła czasach i okolicznościach, po wielomiesięcznym interregnum, nastałym po zgonie (29 sierpnia 1799) wywiezionego z Rzymu i uwięzionego we Francji swojego poprzednika – Piusa VI, na konklawe zgromadzonym w Wenecji (pod panowaniem austriackim), po czternastym tygodniu obrad; do Rzymu udało mu się powrócić, dzięki wsparciu armii neapolitańskiej i austriackiej, 3 lipca 1800; z pomocą kard. Ercole Consalviego (1757-1824), mianowanego przezeń sekretarzem stanu, przywrócił administrację Państwa Kościelnego; przystał na propozycję pierwszego konsula Republiki Francuskiej Napoleona Bonaparte co do zawarcia konkordatu (15 lipca 1801), który wprawdzie przywracał elementarną wolność kultu i strukturę administracyjną Kościoła we Francji, ale za cenę skrajnie gallikańskiego skrępowania jego działalności (oraz depozycji, wbrew prawu kanonicznemu, „nielegalnych” z punktu widzenia republiki, lecz wiernych papieżowi, biskupów), wzmocnionego jeszcze jednostronnym wprowadzeniem (6 grudnia 1802) przez Bonapartego tzw. Artykułów Organicznych, które dawały mu kontrolę nad bullami papieskimi oraz uchwałami soborów i synodów; w odpowiedzi na zapowiedź legalizacji rozwodów przez Kodeks Napoleona w liście apostolskim Et sit fraternitas (8 października 1803) zakazał rozwodnikom w ponownych związkach przystępowania do sakramentów; nieopatrznie i z pogwałceniem praw fundamentalnych królów Francji, udał się także do Paryża, aby asystować 2 grudnia 1804 (samo)koronacji cesarskiej (na „cesarza Francuzów”) Bonapartego; mimo tej uległości wobec uzurpatora spotkał się z kolejnymi jego żądaniami: poparcia dla blokady kontynentalnej dla Wielkiej Brytanii, jednej trzeciej miejsc w Kolegium Kardynalskim dla Francuzów oraz dymisji dla kard. Consalviego; wskutek odmowy spełnienia dwóch pierwszych żądań został pozbawiony władzy nad Państwem Kościelnym, zajętym przez zbirów Napoleona, a po ich ekskomunikowaniu uwięziony 5 lipca 1809 i wywieziony do Savony (Liguria), gdzie przebywał – z półtoraroczną (od czerwca 1812) przerwą na pobyt w Fontainebleau, gdzie 25 stycznia 1813 podpisał drugi konkordat z Napoleonem (pierwszy został unieważniony przez uzurpatora w październiku 1811) – do 14 marca 1814; raz jeszcze (22 marca 1815) musiał uciekać z Rzymu przed szwagrem Napoleona, marszałkiem i „królem” Neapolu Joachimem Muratem, w trakcie „Stu Dni” uciekiniera z Elby, ale już na zawsze powrócił na swoją stolicę 7 lipca 1815; wielkodusznie udzielił azylu w Rzymie członkom rodziny Bonapartego; już w 1814 przywrócił na urząd sekretarza stanu kard. Consalviego, który reprezentował go na Kongresie Wiedeńskim, uzyskując przywrócenie Państwu Kościelnemu jego terytoriów, z wyjątkiem Awinionu i Venaissin, które pozostały przy Francji; odmówił przyłączenia się do Świętego Przymierza ze względu na udział w nim schizmatyckiej Rosji i heretyckich Prus, lecz podpisał z obu tymi krajami konkordaty (we Francji zaś, mimo restauracji prawowitej monarchii, przywrócono konkordat z 1801); popierał kontrrewolucję w Hiszpanii (1823), natomiast wobec antyhiszpańskich buntów Kreolów amerykańskich zachowywał neutralność; cofnął kasatę Towarzystwa Jezusowego (potajemnie w 1801, jawnie w 1814), zreorganizował Kongregację Rozkrzewiania Wiary (1817); potępił protestanckie Towarzystwo Biblijne, a w encyklice Ecclesiam a Jesu Christo (13 września 1821) – masonerię i karbonariuszy oraz głoszony przez nich pogląd, „iż jest pożyteczną rzeczą wznieciwszy bunty i zamieszki społeczne, królów i innych władców świata pozbawić władzy, odważając się nawet nazywać ich tyranami”; zmarł w 1823 roku; 15 lipca 2007 papież Benedykt XVI wyraził zgodę na wszczęcie jego procesu beatyfikacyjnego.

20 sierpnia 1742 roku urodził się w Hruszówce na Białej Rusi (Wielkie Księstwo Litewskie) Tadeusz Reytan [Rejtan, Reyten] h. Rejtan, szlachcic litewski, poseł, obrońca integralności Rzeczypospolitej; rodzina miała korzenie niemieckie, lecz po przybyciu na Litwę ok. 1600 całkowicie się spolszczyła; syn Dominika Reytana, podkomorzego nowogródzkiego i Teresy z Wołodkowiczów, stolnikówny mińskiej; klient Radziwiłłów, walczył w szeregach konfederacji barskiej; w 1773 wybrany na posła z województwa nowogródzkiego na sejm rozbiorowy w Warszawie, usiłował wszelkimi sposobami nie dopuścić do ratyfikacji traktatu rozbiorowego, wierny instrukcji, jaką otrzymał na sejmiku: „bronić całości Polski z narażeniem życia i mienia”; naprzód wraz z Samuelem Korsakiem i Stanisławem Bohuszewiczem, trzymając się ściśle legalizmu (opartego na tym, że uniwersały królewskie zwołały sejm wolny), sprzeciwiał się zawiązaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem sprzedawczyka Adama Ponińskiego (który próbował go najpierw przekupić dwoma tysiącami dukatów); gdy to zawiodło i 20 kwietnia 1773 konfederacja została jednak zawiązana, pozwano go przed jej sąd, a wobec nieprzyjęcia przezeń pozwu – skazano kondemnatą (zaocznie) na kary kryminalne i konfiskatę dóbr jako „wzburzyciela pokoju powszechnego i buntownika przeciw ojczyźnie”; ambasadorowie mocarstw rozbiorczych zażądali opróżnienia sali poselskiej, a kiedy (22 kwietnia) posłowie zaczęli z niej wychodzić, Reytan, usiłując ich zatrzymać, stanął w drzwiach, rozkrzyżowawszy ręce, zaklinał na miłość Boga i ojczyzny, a następnie padł na ziemię, wołając, żeby deptali jego ciało; posłowie przechodzili nad nim, mimo to Reytan jeszcze przez następne 36 godzin leżał bez jedzenia i picia; później otrzymał jednak pisemną gwarancję, że kondemnata na nim zostanie skasowana i nie będzie represjonowany, a nawet otrzymał ochronę huzarów pruskich od gen. Ruperta von Lentulusa; wyczerpany fizycznie i psychicznie, powrócił do rodzinnej Hruszówki, gdzie popadł w obłęd (napisał jednak w stanie depresji książkę o swoim posłowaniu) i zakończył życie samobójstwem (podcinając sobie żyły szkłem), gdy zdawało mu się, że przyszli go aresztować żołnierze rosyjscy, w 1780; do utrwalenia jego kultu jako symbolu patrioty, zainaugurowanego już uchwałą Sejmu Czteroletniego, przyczynili się zwłaszcza Henryk hr. Rzewuski poświęconym mu opowiadaniem w Pamiątkach Soplicy (1839), a jeszcze bardziej Jan Matejko płótnem Rejtan na sejmie 1773 (1866).

21 sierpnia 1567 roku urodził się na zamku w Thorens-GliÃ¨res k. Annecy (Księstwo Sabaudii) św. Franciszek Salezy [FranÃ§ois de Sales], Doktor Kościoła, bp Genewy, teolog, moralista i kaznodzieja, autor trójjęzyczny (pisał po łacinie, francusku i włosku); pochodził z rodziny szlacheckiej i otrzymał świetną edukację (pod kierunkiem jezuitów), m.in. w paryskim CollÃ¨ge de Clermont (późniejszym Liceum Ludwika Wielkiego); jako młodzieniec przeżył kryzys duchowy wskutek przejęcia się ideą predestynacji: jego rozpacz, iż zostanie potępiony, odbiła się nawet na stanie fizycznym, przykuwając go na miesiąc do łóżka; uleczyła go modlitwa przed obrazem NMP, po której złożył śluby czystości i został tercjarzem minimitów; odtąd zawierzył bezgranicznie Bożej Miłości, uznając, że wszystko, co otrzyma od Boga, będzie dobre; znalazło to także odzwierciedlenie w duchowości, której później nauczał, a której arcydziełem stał się podręcznik życia duchowego dla świeckich Filotea (1608); po przeniesieniu się (1588) z Sorbony na Uniwersytet Padewski, gdzie studiował prawo i teologię, jego przewodnikiem duchowym został jezuita Antonio Possevino (1533/34-1611); oba kierunki uwieńczył w 1592 doktoratami; wówczas nosił się już z myślą o zostaniu kapłanem, czemu na przeszkodzie stały zamiary ojca, który szykował dla niego karierę świecką (w Senacie ChambÃ¨ry – którego członkiem 200 lat później był Joseph de Maistre) oraz bogaty ożenek; po przezwyciężeniu tych oporów otrzymał (1593) święcenia kapłańskie i natychmiast – jako protegowany bpa Genewy Claude’a de Granier – został rektorem katedry; od razu zaangażował się mocno (i z dużym skutkiem) w nawracanie protestantów; pełnił także misje dyplomatyczne, zawiązując w Paryżu sojusz pomiędzy papieżem Klemensem VII i królem Francji Henrykiem IV; po śmierci Graniera (1602) został bpem Genewy, acz diecezją musiał zarządzać (jak i jego poprzednik) z sabaudzkiego Annecy, albowiem Genewa była w rękach kalwinistów; wspólnie ze św. Joanną de Chantal założył w 1610 zakon wizytek, ściśle współpracował także z zakonem kapucynów; po podróży po księstwie w orszaku księcia Sabaudii Karola Emanuela I Wielkiego w grudniu 1622 zachorował, po czym niedługo zmarł (w Lyonie); w 1661 został beatyfikowany, a w 1665 kanonizowany przez papieża Aleksandra VII; bł. Pius IX uznał go w 1877 za Doktora Kościoła, a Pius XI ogłosił go w 1923 patronem dziennikarzy i prasy katolickiej; uważany jest również za patrona poetów, niesłyszących (rozwinął język migowy), wizytek, salezjanów i salezjanek, Annecy, ChambÃ¨ry i Genewy.

25 sierpnia 1192 roku zmarł w Tyrze (Królestwo Jerozolimskie, obecnie Liban), w wieku ok. 44 lat (ur. w 1148), Hugo(n) III Burgundzki [Hugues III de Bourgogne], książę Burgundii, krzyżowiec; syn księcia Odona (Eudesa) II i Marii z Blois; panowanie nad księstwem objął po śmierci ojca, w 1162; ze zmiennym szczęściem toczył wojny o ziemie pograniczne z królami Francji: Ludwikiem VII Młodym, a następnie z synem tegoż Filipem II Augustem; po dostaniu się do niewoli jego najstarszego syna zmuszony został do zawarcia pokoju; w 1187 przeniósł swoją stolicę do Dijon; w 1189 wyruszył na III krucjatę, a po powrocie króla Francji został dowódcą w niej wszystkich oddziałów francuskich; był najbardziej zaufanym towarzyszem króla Anglii Ryszarda Lwie Serce, u którego boku wziął udział w zwycięskiej bitwie z wojskami Saladyna pod Arsuf (7 września 1191) oraz w oblężeniu Akki; został pochowany w opactwie w CÃ®teaux.

31 sierpnia 1867 roku zmarł w Paryżu, w wieku 46 lat (ur. 9 kwietnia 1821), Charles-Pierre Baudelaire, poeta, krytyk sztuki, diarysta, tłumacz E.A. Poego; „poeta wyklęty” (poÃ¨te maudit) przez mieszczańskie społeczeństwo, twórca idiomu poezji współczesnej, a bezpośrednio prekursor parnasizmu i symbolizmu; był synem zsekularyzowanego księdza, a następnie urzędnika, który odumarł go, gdy przyszły poeta miał sześć lat; wczesna młodość upłynęła mu pod twardą ręką ojczyma, oficera (doszedł do stopnia marszałka polnego, czyli gen. brygady) Jacquesa Aupicka, co rzutowało także na konflikty jego buntowniczej natury ze szkołą (w 1839 usunięto go z elitarnego Liceum Ludwika Wielkiego, acz rok później zdał maturę eksternistycznie); po rozpoczęciu studiów prawniczych zaczął się obracać w kręgach paryskiej bohemy; próba wdrożenia go przez rodzinę do pracy w handlu nie powiodła się, gdyż statek, na którym ojczym wysłał go do Indii, nie dotarł tam z powodu sztormu i musiał zakończyć rejs na Mauritiusie; otrzymanie spadku po ojcu z chwilą uzyskania pełnoletniości pozwoliło mu zerwać kontakt z rodziną i prowadzić ekscentryczny żywot dandysa, w którym ważną rolę odgrywał strój (czarne ubranie, czerwony krawat, jasnoróżowe rękawiczki i lakierki); rozpoczął też wówczas pracę literacką, publikując dwie edycje recenzji artystycznych Salon de 1845 i Salon de 1846; podczas rewolucji lutowej 1848, ogarnięty szałem nienawiści do ojczyma, przyłączył się do zrewoltowanego tłumu, wzywając do odnalezienia i rozstrzelania Aupicka; przez dwa dni (sic!) redagował republikański dziennik „Le Salut public”, lecz to (jak sam to określił) „anarchistyczne odurzenie” minęło mu wkrótce i już w kwietniu redagował kontrrewolucyjną „La Tribune nationale”; w 1851 ukazała się pierwsza część jego dziennika poufnego Race (FusÃ©es); w 1855 opublikował 18 wierszy w prestiżowym „Revue des deux Mondes”, a w 1857 tom, który inauguruje poezję nowoczesną – Kwiaty zła (Les fleurs du mal), lecz podówczas przyniósł mu on proces o „obrazę moralności”, zakończony skazaniem go na grzywnę (zmniejszoną z trzystu do pięćdziesięciu franków po interwencji cesarzowej Eugenii) i konfiskatę sześciu wierszy; w 1860 opublikował Sztuczne raje (Les Paradis artificiels), rok później rozszerzone wydanie Kwiatów zła, a w 1864 – drugą część dziennika poufnego Moje obnażone serce (Mon cÅ“ur mis Ã nu); w tym samym roku zamieszkał w Brukseli, uciekając przed wierzycielami; jego organizm, nadwyrężony syfilisem, alkoholem i narkotykami (opium, eter, haszysz), był już wówczas w ruinie; rok przed śmiercią, sparaliżowany i niezdolny do mówienia, ale również nie mogąc znieść rozszalałego w stolicy Belgii antyklerykalizmu („klerofobików” i „klerożerstwa”, jak pisał), powrócił do Paryża; pośmiertnie opublikowano jego poematy prozą Paryski spleen (Le spleen de Paris, 1869) i Sztukę romantyczną (L’art romantique, 1869); po swoim przełomie ideowym w 1848 Baudelaire staje się prawdziwym ultrasem kontrrewolucji, którego przewodnikiem po infernie współczesności staje się Joseph hr. de Maistre („nauczył mnie myśleć”); delektuje się wręcz jego pochwałą kata, jako trzeciego po papieżu i królu filaru porządku („Kara Śmierci to wynik idei mistycznej”, a jej „celem jest ocalenie duchowe społeczeństwa i przestępcy”); jest pełnym niepohamowanej pasji krytykiem demokracji, w której „wszystko jest liczbą i liczba jest we wszystkim”; ludowi nie można ufać, gdyż „upojenie tłumów” prowadzi do „upojenia krwią, a rewolucja przez ofiarę utwierdza zabobon”; „Tylko rząd arystokratyczny może być rozumny i pewny. Monarchie, jak i republiki oparte na demokracji są jednakowo absurdalne i słabe”; „Są tylko trzy istoty godne szacunku: kapłan, wojownik, poeta. Wiedzieć, zabijać i tworzyć. Wszyscy inni są do obciosania i pańszczyzny, stworzeni do obory, czyli do wykonywania tak zwanych zawodów”; najgorszym „złem wieku” jest jednak wyznawana przez burżuazję i podbudowywana „naukowo” wiara w Postęp, w to, że „para wodna, droga żelazna i oświetlenie gazowe mogą sprawić wieczny postęp ludzkości”, gdyż nic „bardziej absurdalnego od postępu, skoro, jak tego dowodzą codzienne wydarzenia, człowiek jest wciąż podobny do człowieka i równy człowiekowi, to znaczy znajduje się wciąż w stanie dzikości”; kwintesencją zła w idei postępu jest „pogaństwo głupców”, negujących grzech pierworodny, którego straszliwa moc była dla Baudelaire’a (znającego głębię własnych grzechów) oczywistością; w „mieszczańskim sklepiku” progresywizmu wykluczona jest zatem również realność zła osobowego – diabła – i dlatego właśnie, aby zgorszyć scjentystyczną, a nie katolicką dewocję, poeta układa Litanię do szatana; choć religijność Baudelaire’a była zanieczyszczona motywami gnostyckimi, to bez wątpienia wierzył on w Łaskę, jako jedyny środek zaradczy przeciw potępieniu, jak również w to, że bezdyskusyjna Prawda została przekazana w Piśmie Świętym.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” wrzesień 2017

4 września 1892 roku urodził się w Wiesbaden (Hesja) Helmuth Plessner, filozof i socjolog; pochodził z rodziny żydowskiej; studiował najpierw medycynę i zoologię, a następnie filozofię pod kierunkiem W. Windelbanda i E. Husserla i socjologię u Maxa Webera; w 1920 habilitował się, a od 1924 był profesorem uniwersytetu w Kolonii; jako „nie-Aryjczyk”, pozbawiony prawa wykładania po ustanowieniu reżimu narodowosocjalistycznego, przeniósł się do Groningen w Holandii, gdzie w 1943 został uwięziony przez okupacyjne władze niemieckie; od 1952 (do emerytury w 1962) kierował Instytutem Socjologii w Getyndze (w roku akademickim 1960/61 był też rektorem tamtejszego uniwersytetu); w latach 1953-1959 prezes Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego; przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej oraz współtwórca (obok E. Cassirera, M. Schelera i A. Gehlena) antropologii filozoficznej, bazującej na odkryciach nauk biologicznych i rozpoczynającej badanie conditio humana od analizy faktu, iż ciała organiczne (w przeciwieństwie do nieorganicznych) mogą odnosić się do swoich granic w sposób zależny od stopnia ich organizacji, co można określić jako ich „pozycjonalność”; na tej podstawie można wyróżnić hierarchię istot żywych, w której człowiek, inaczej niż roślina i zwierzę, może „przeżywać siebie”, posiada więc zdolność dystansowania się do siebie – obiektywizacji siebie niejako „z zewnątrz”; tę unikalną właściwość człowieka (refleksyjność) można określić jako jego „eks-centryczność”, która sprawia, że człowiek staje się „łańcuchem wieloznacznej otwartości”, nadającym sens swoim zachowaniom; jednocześnie człowiek zna granicę swojej otwartości, to znaczy wie, że jest niezgłębialny, co uprawnia do mówienia, że istota ludzka to homo absconditus; człowiek jest także mocą (Macht), siłą, zdolnością do…, władzą – w obu znaczeniach: jako istota zdolna do urzeczywistniania samego siebie (człowiek jako „miejsce twórcze”) i władza w sensie politycznym, rozumianym egzystencjalnie (tak samo jak u C. Schmitta, nazywającego Plessnera „pierwszym filozofem nowożytnym, który starał się wypracować antropologię polityczną na wielką skalę”); antropologiczne ujęcie polityki uzyskuje wgląd w „tajemnicze przeznaczenie istoty ludzkiej” i odsłania racje prowadzenia polityki w ogóle; bagatelizowanie polityki prowadzi natomiast do obniżenia jej poziomu, opanowania życia publicznego przez „chorobę patronatu partyjnego” i zepchnięcia intelektualistów w sferę politycznej bezodpowiedzialności („wolności błazeńskiej”); diagnoza ta pociąga za sobą krytykę społecznego i politycznego radykalizmu, bazującego na przeciwstawieniu moralizatorstwa realnej polityce, aktywizmu – umiarowi i rozwadze; dialektyki serca – rozumowi; „autentyczności” i „szczerości” (społeczeństwo zbudowane na absolutnej szczerości byłoby nieludzkie) – misternej i skomplikowanej strukturze konwencji i ról społecznych, w których ludzie postrzegają się i doświadczają wzajemnie, i które zakładają społeczny dystans jako najbardziej elementarny fakt egzystencjalny, toteż cywilizacja, kultura, historia, tradycja, sztuka, polityka i społeczeństwo określają sferę wzajemnych publicznych relacji opartych na prestiżu, ceremonii, takcie i dyplomacji (homo politicus et socialis est); zmarł w 1985 roku.

12 września 1817 roku urodził się w Börnecke (Saksonia-Anhalt) Constantin Frantz, filozof, matematyk i publicysta polityczny, wizjoner odrodzenia Świętego Cesarstwa Rzymskiego w formie konfederacji środkowoeuropejskiej; był synem ewangelickiego pastora, studiował filozofię i matematykę w Halle i Berlinie; od 1844 pracował w pruskiej służbie cywilnej, lecz w 1862 zrezygnował, aby poświęcić się wyłącznie pracy pisarskiej; zwalczał odtąd wytrwale (pozostających w sojuszu) liberalny nacjonalizm na płaszczyźnie ideowej oraz „małoniemiecką” koncepcję zjednoczeniową Bismarcka, uważając również, że Prusy nie są predestynowane do rozwiązania kwestii niemieckiej ze względu na ich peryferyjne położenie oraz zbyt silne splecenie z żywiołem słowiańskim; zwracał także uwagę na uzależnienie Bismarcka od finansjery i prasy żydowskiej, nazywając nawet II Rzeszę „imperium narodowości żydowskiej”; Rzeszy Bismarckowskiej przeciwstawiał koncepcję środkowoeuropejskiej konfederacji, której jądrem byłaby federacja państw niemieckich, szerszym kręgiem – Konfederacja Nadreńska, Szwajcaria, wielonarodowa Austria, Polska i Litwa, najszerszym zaś – sojusz owej konfederacji z państwami skandynawskimi i Europą Zachodnią; takie skupienie mocy europejskiej zdołałoby zbilansować stosunek sił Europy zarówno wobec supremacji militarnej Rosji, jak rosnącego potencjału Stanów Zjednoczonych, których przyszły wpływ na politykę światową przewidywał (proponował również powstrzymanie emigracji do USA, aby nie wzbogacać ich gospodarki, a skierowanie jej na kolonizację Europy południowo-wschodniej wzdłuż Dunaju aż do Morza Czarnego); w jego koncepcji szczególnie istotną rolę odgrywała Polska, która powinna być odbudowana jako Wicekrólestwo (obejmujące również Wielkie Księstwo Litewskie) rządzone przez przedstawicieli katolickiej linii Hohenzollernów, z własną armią, odrębnym ustrojem i administracją; żyjący obok siebie Niemcy i Polacy winni wzajemnie uczyć się swoich języków (zamiast próbować Polaków germanizować, „powinniśmy Bogu dziękować”, że istnieje naród słowiański, który nie ulega „powabom” panslawizmu); Polacy muszą jednak poradzić sobie z pasożytującą na nich gospodarką żydowską, bez czego ich własny rozwój ekonomiczny będzie niemożliwy; odbudowana Polska powinna być buforem oddzielającym Niemcy i zachodnią cywilizację europejską od prawdziwego wroga na Wschodzie, czyli „rosyjskiego mongolizmu”; zmarł w 1891 roku.

13 września 1842 roku urodził się w Gwoźdźcu (Pokucie) bp Jan Duklan Maurycy Paweł książę kard. Puzyna h. Oginiec; pochodził z kniaziowskiego rodu ruskiego, po kądzieli był także wnukiem gen. Józefa Dwernickiego; studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim uwieńczył doktoratem w 1868; w 1876 wstąpił do seminarium duchownego; w 1886 został bpem pomocniczym archidiecezji lwowskiej, a w 1895 bpem diecezjalnym krakowskim; 15 kwietnia 1901 otrzymał od papieża Leona XIII kapelusz kardynalski; na konklawe po śmierci Leona XIII w 1903 wniósł w imieniu cesarza austriackiego ekskluzywę przeciwko próbie wyboru na papieża kard. Mariana Rampolli del Tindaro, podejrzewanego o przynależność do masonerii (a przez Puzynę – o nastawienie prorosyjskie i złożenie obietnicy władzom carskim, że w razie wyboru wprowadzi język rosyjski do kazań zamiast polskiego); przyczynił się w ten sposób do wyboru kard. Sarto (Piusa X), który zresztą po objęciu tronu papieskiego zniósł cesarski przywilej ekskluzywy; znany był z władczego sposobu bycia – jego słynne „na kolana!” wobec młodzieży, która niewystarczająco pokornie przywitała katechetę, trafiło do literatury (Wyzwolenie S. Wyspiańskiego); odmówił pochówku J. Słowackiego w katedrze wawelskiej oraz odprawienia Mszy św. na Błoniach w 500. rocznicę bitwy grunwaldzkiej, tłumacząc, że jest przeciwnikiem „patriotyzmu ulicznego”; zmarł w 1911 roku.

16 września (4 września wg kalendarza juliańskiego) 1892 roku urodził się w Rydze (ówcześnie należącej do Rosji) Werner Max Oskar Paul Bergengruen, prozaik, poeta i tłumacz (literatury rosyjskiej); urodzony w rodzinie Niemców Bałtyckich (pochodzenia szwedzkiego i arystokratycznego, choć ojciec był lekarzem); studiował w Marburgu teologię protestancką, a następnie literaturę niemiecką i historię sztuki; kontynuował studia w Monachium, ale ich nie ukończył; ochotnik w I wojnie światowej, jako porucznik Landswehry walczył z Armią Czerwoną; od 1922 pracował jako dziennikarz w Berlinie, a od 1927 w Monachium; w 1936 konwertował wraz z żoną (będącą z punktu widzenia kryteriów rasowych Mischling) z luteranizmu na katolicyzm; rok później został wykluczony z Izby Piśmiennictwa Rzeszy i otrzymał zakaz publikacji, pozostał odtąd na „emigracji wewnętrznej”; narodowy socjalizm traktował od początku (podobnie jak jego przyjaciel Reinhold Schneider) jako „niemiecką chorobę”; konserwatysta tradycjonalistyczny, nawiązujący ponad „małoniemieckim” bismarckizmem do konserwatyzmu „staropruskiego” braci Gerlachów, oraz chrześcijański monarchista (w 1937 wydał potajemnie rozprowadzany w III Rzeszy tom poetycki Wieczny Cesarz) w uniwersalistycznej tradycji Sacrum Imperium; po zburzeniu przez nalot jego domu w 1942 przeniósł się do Tyrolu; w 1945 oświadczył, że jest nieprawdą, iż ktokolwiek w Niemczech mógł nie wiedzieć o zbrodniach narodowego socjalizmu i o tym, co działo się w obozach koncentracyjnych; w 1946 przeprowadził się do Szwajcarii, później przez dwa lata mieszkał w Rzymie, a od 1958 do śmierci w Baden-Baden; z przygnębieniem przyjął to, co się stało na Soborze Watykańskim II; był laureatem nagród literackich im. W. Raabego (1948) i F. Schillera (1962) oraz doktorem h.c. Uniwersytetu Monachijskiego; zmarł w 1964 roku.

22 września 1942 roku zmarł w Bostonie, w wieku 78 lat (ur. 16 XII 1863), Ralph Adams Cram, architekt, teoretyk sztuki i myśliciel religijno-polityczny; pochodził z New Hampshire i był synem pastora episkopalnego; od 18. roku życia pracował w biurze architektonicznym, a następnie wyjechał do Rzymu studiować architekturę klasyczną; tam w 1887 przeżył głębokie nawrócenie i odtąd do końca życia był żarliwie praktykującym anglokatolikiem; w 1892 otworzył z dwoma współpracownikami własne biuro architektoniczne; choć był również autorem wielu budynków świeckich (zwłaszcza collegów – jak w Princeton – i bibliotek), to jednak stał się przede wszystkim jednym z najwybitniejszych w XX wieku twórców architektury sakralnej, projektując kościoły dla różnych konfesji chrześcijańskich, a jego szczytowym artystycznie osiągnięciem była neogotycka przebudowa (rozpoczętej w stylu neoromańskim) nowojorskiej katedry anglikańskiej pw. św. Jana Bożego (nb. wciąż nieukończonej); Cram uważał renesans za nieszczęśliwy zwrot w historii architektury i w ogóle kultury zachodniej oraz postulował nawrót do wzorów mediewalnych, stąd też jest głównym reprezentantem stylu „odrodzenia gotyckiego” (Gothic Revival Style); był również wrogiem modernizmu, aczkolwiek moderniści (jak Frank Lloyd Wright) uważali, że ich inspirował; z tradycjonalizmem artystycznym szły w parze jego przekonania religijne i polityczne: bezgranicznie pogardzał demokracją, którą uważał za „mediokrację”, czyli rządy miernot oraz skorumpowanych politykierów; jego ideałem były arystokratyczne rządy dżentelmenów, a nawet postulował ustanowienie w Ameryce konstytucyjnej monarchii elekcyjnej; był również zwolennikiem korporacjonizmu; z powodu tych przekonań jest zaliczany do grona tzw. konserwatystów pesymistycznych (H. i B. Adamsowie, P.E. More, I. Babbitt, G. Santayana), będących wybitnymi myślicielami, ale zupełnie ignorowanymi nawet przez prawicę republikańską.

23 września 1892 roku urodził się w Halle (Saksonia-Anhalt) abp Lorenz kard. Jaeger; pochodził z prostej rodziny, mieszanej wyznaniowo (ojciec katolik, matka protestantka); od 1907 wychowywali go franciszkanie, którzy umożliwili mu też zdobycie wykształcenia; filozofię i teologię katolicką studiował w Paderborn i Monachium; święcenia kapłańskie przyjął w 1922; z archidiecezją Paderborn związany niemal całe życie, jako duszpasterz i pedagog; podczas II wojny światowej początkowo kapelan wojskowy; 10 sierpnia 1941 mianowany arcybiskupem Paderborn; w listach pasterskich wzywał katolików do walki zarówno ze „zezwierzęconym komunizmem”, jak i z liberalizmem; monarchista, głosił, że reguły demokracji zniekształcają myślenie o przywództwie, które musi być inspirowane prawem wiecznym; w latach 50. był kuratorem konserwatywno-chrześcijańskiej Akademii Zachodniej (AbendlÃ¤ndische Akademie), współpracując również z konserwatywnymi protestantami, jak pastor Wilhelm StÃ¤hlin, z którym założył ekumeniczne Koło (Kreis) Jaeger-StÃ¤hlin; od 1950 był także wielkim księciem niemieckiego Zakonu Rycerzy Grobu Świętego w Jerozolimie; w styczniu 1956 papież Pius XII obdarzył go godnością asystenta tronu papieskiego; 22 lutego 1965 wyniesiony do godności kardynała-prezbitera; we wrześniu 1973 zrezygnował z rządzenia archidiecezją; zmarł w 1975 roku.

24 września 1817 roku urodził się w Navii (Asturia) Ramón MarÃa de las Mercedes de Campoamor y CampoosorÃo, poeta, dramaturg, filozof, publicysta i polityk; był synem zamożnego rolnika ożenionego ze szlachcianką; studiował filozofię, logikę i matematykę w Santiago de Compostella i klasztorze św. Tomasza z Akwinu w Madrycie; rozpoczął również studia medyczne, ale ich nie ukończył, poświęcając się literaturze oraz intensywnym studiom nad klasykami, zwłaszcza łacińskimi; debiutował (1837) w okresie rozkwitu romantyzmu i pod auspicjami romantyka JosÃ©go de Esproncedy (1808-1842), ale już wkrótce zerwał ze stylem romantycznym i od 1842 stał się czołowym reprezentantem realizmu w poezji hiszpańskiej; jako filozof bronił metafizyki (swoje stanowisko nazywał „ideizmem”), zwalczał zaś prądy materialistyczne, pozytywizm i panenteizm; w polityce był monarchistą (izabelickim) i konserwatystą – w latach 40. XIX wieku związał się z Partią Umiarkowaną (Partido Moderado); w 1846 został doradcą królewskim, rok później gubernatorem cywilnym prowincji Castellón, później zaś Alicante; był wybierany dwukrotnie (1850, 1857) do Kongresu Deputowanych, a pod koniec życia był senatorem z prowincji Murcja (1888-1890), León (1891) i Orense (1896); w swojej publicystyce zwalczał demokrację, bronił zaś cenzury „poglądów sprzecznych z doktryną katolicką, błędnych lub prowadzących do błędu, przewrotnych, niemoralnych i obelżywych w stosunku do naszej religii i jej świętych instytucji”; w 1862 został członkiem Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; zmarł w 1901 roku.

25 września 1617 roku zmarł w Lizbonie, w wieku 69 lat (ur. 5 I 1548), Francisco Suárez SJ, zwany Doctor Eximius et Pius [„Doktor Znamienity i Pobożny”], filozof, teolog i prawnik – jusnaturalista, jeden z największych przedstawicieli „drugiej scholastyki” (szkoła z Salamanki) oraz kontrreformacji; Andaluzyjczyk z rodziny szlacheckiej, pochodził z Grenady; do Towarzystwa Jezusowego wstąpił, mając 16 lat; początkowo był uważany przez nauczycieli za umysłowo ociężałego i religijnie obojętnego; na uniwersytecie w Salamance ukończył kolejno prawo, filozofię i teologię; w latach 1571-1580 nauczał w kolegiach w Segowii i Valladolid, następnie – na wezwanie generała zakonu – udał się do Rzymu, gdzie objął katedrę teologii w Collegium Romanum (i nawiązał znajomość z późniejszym kardynałem i Doktorem Kościoła, św. Robertem Bellarminem); po pięciu latach, ze względów zdrowotnych, powrócił do Hiszpanii, gdzie wykładał najpierw w Alcalá de Henares, a od 1593 w Salamance; od 1597 do 1615 wykładał w Koimbrze, gdzie powstały jego najwybitniejsze dzieła; znał nie tylko wszystkie trzy języki klasyczne, ale również arabski; był największym filozofem swojej epoki, znany był także z surowego trybu życia i świątobliwości. Przedmiot metafizyki definiował jako „byt jako byt” (ens inquantum ens), czyli o ile jest on realny; musi on spełniać warunek adekwatności, tzn. obejmować swoim zakresem Boga i substancje niematerialne, a także realne przypadłości, acz nie byty myślne (entia rationis); dokonał atoli rozróżnienia dwu sensów bytu: nominalnego i imiesłowowego: bytem w znaczeniu nominalnym (ens ut nomen) jest „to, co oznacza formalnie istotę rzeczy, która posiada istnienie lub posiadać może”, natomiast w znaczeniu imiesłowowym (ens ut participium) jest „to, co oznacza akt bytowy jako zachodzący, tożsamy z czymś aktualnie istniejącym”; byt w znaczeniu drugim to byt „posiadający realny akt bytowy, czyli aktualną realność dającą się odróżnić od stanu możności”; realny jest wszelki byt, który „w jakiś sposób podpada pod obiektywne pojęcie”; obiektywny aspekt sensu bytu to „albo taka rzecz (res), albo takie określenie (ratio), które właściwie i bezpośrednio są poznawane lub reprezentowane przez pojęcie formalne”; prowadziło to do radykalnego esencjalizmu metafizyki jako ontologii i pluralizmu egzystencjalnego, który dopuszcza równe formy istnienia (fundując w przyszłości podstawy Leibnizjańskiej teorii światów możliwych), oraz do reprezentacjonalistycznej formuły poznania, zgodnie z którą „poznać rzecz to w pewien sposób reprezentować ją w umyśle”; szczególne znaczenie w jego systemie ma koncepcja istnienia istotowego, przysługującego istocie z niej samej (de se); istnienia aktualnego (ens in actu) nie można pojąć odrębnie od aktualnej istoty, dlatego pojęcie istnienia nie jest potrzebne do sformułowania pojęcia istoty: istota bytu realnego, jako bytu ukonstytuowanego w akcie, za każdym razem wskazuje na byt aktualny w istnienie (esse actualis essentiae); nie twierdził jednak, iżby w bycie stworzonym istnienie było tym samym co istota – taką naturę ma jedynie byt boski. W teorii prawa usystematyzował podział rodzajów prawa na: boskie prawo wieczne (legibus Divinarum / lex aeternae), naturalne, narodów (oparte na zwyczaju), pozytywne ludzkie (cywilne i kanoniczne) oraz pozytywne boskie (Starego i Nowego Testamentu); jego szczególną zasługą jest rozwinięcie tomistycznej teorii prawa naturalnego (pochodzenia boskiego) jako fundamentu sprawiedliwego prawa pozytywnego, stąd też wszelkie inne przejawy prawa są tylko prawem przez uczestniczenie w prawie boskim; celem prawa jest dobro powszechne, rozumiane jako niewykluczające się dobro społeczeństwa i dobro osoby (jednostki); analogicznie ujmował w prawie narodów (ius gentium) stosunek pomiędzy dobrem wspólnoty ogólnoludzkiej a dobrem każdego pojedynczego państwa jako związku obywateli; pośrednim źródłem władzy politycznej jest Bóg jako twórca społecznej natury człowieka, bezpośrednim zaś ogół społeczeństwa (lud/naród) złożonego z ludzi wolnych, mających prawo ustanowić odpowiadającą im formę ustroju – z tych jednakowoż preferowaną jest monarchia, lecz ograniczona, a nie absolutna; władca posiada naturalną władzę ustawodawczą; rebelia przeciwko złemu władcy jest dopuszczalna, ale tylko w wyjątkowych przypadkach, ale jeśli monarcha, który popadł w tyranię, jest królem prawowitym przez pochodzenie, to „tyranobójstwo” też jest niedopuszczalne; z tych pozycji zaatakował bezwzględnie – na życzenie papieża Pawła V – „błąd sekty anglikańskiej”, personifikowany przez absolutystyczną teorię „boskiego prawa królów” króla Anglii i Szkocji Jakuba I/VI Stuarta (domagającego się w odwecie od króla Hiszpanii Filipa III zakazania rozpowszechniania dzieła Suareza w swoich dominiach oraz napiętnowania autora jako wroga majestatu królów); bezpośrednio od Boga pochodzi wyłącznie władza papieska, której z tego tytułu przysługuje moralne zwierzchnictwo nad piastunami władzy politycznej; w wypadku władców boskie pochodzenie ma suwerenność, ale nie suweren; dziedziczny król przekazuje prawo do rządzenia swojemu synowi/następcy, ale suwerenność niezbędną do wykonywania rządzenia przekazuje mu jej pierwotny dzierżyciel, czyli lud/naród; tę antydespotyczną teorię, kontynuowaną przez jezuitów XVIII-wiecznych, wyciszyli zwolennicy despotismo ilustrado (Karol III), w pewnej mierze podjęli ją natomiast w XIX wieku karliści, dokonując rozróżnienia pomiędzy legitimidad de origen a legitimidad de ejercicio, acz bez założenia o pierwotnej suwerenności całej wspólnoty.

28 września 1917 roku zmarł w pobliżu Nieuwpoort (Flandria, Belgia), w wieku 34 lat (ur. 16 IX 1883), Thomas Ernest Hulme, poeta, tłumacz, krytyk literacki i filozof; pochodził ze środkowo-zachodniej Anglii; studiował w St John’s College na uniwersytecie w Cambridge, lecz został usunięty z uczelni za udział w bójce o dziewczynę ze szkoły Roedean; wykształcenie uzupełniał samodzielnie; w 1906 wyjechał do Kanady, a w 1907 do Belgii, gdzie uczył języka angielskiego; był współzałożycielem Poets’ Club, lecz w 1909 wystąpił zeń i założył Secession Club, w którym głosił swoją nowatorską koncepcję obrazu poetyckiego; tam zetknął się z Ezrą Poundem (1885-1972), z którym wspólnie wypracowali następnie program imagizmu (imaginizm) – kierunku opierającego się na metaforycznym obrazie poetyckim, znamionującym się jasnością i dokładnością detalu; samookreśleniem grupy imagistów (dzielonym z T.S. Eliotem) był również klasycyzm, idący w parze z niechęcią do romantyzmu; antyromantyzm przyswoił sobie od związanego z Action FranÃ§aise krytyka literackiego Pierre’a Laserre’a (1867-1930); podobnie jak maurrasiści, romantyzm utożsamiał z sentymentalizmem J.-J. Rousseau i jego wiarą w naturalną dobroć człowieka, stąd też romantyzm jest „upadłą religią”, która uczy wierzyć, że „człowiek jest bogiem, że niebo można zbudować na ziemi”; romantyzm pojmuje człowieka jako „źródło, zbiornicę pełną nieograniczonych możliwości”, natomiast klasycyzm twierdzi, że człowiek z istoty swojej jest ograniczony, ale „trzymany w ryzach – jak ocembrowana studnia – przez porządek i tradycję, może zachować się przyzwoicie”; „klasyczny” w tym sensie jest również dogmat o grzechu pierworodnym; Hulme propagował też w Anglii filozofię Henri’ego Bergsona (1859-1941), biorąc od niego przede wszystkim przekonanie, że doświadczenie człowieka jest względne, ale wartości religijne i etyczne są bezwzględne; przetłumaczył również Refleksje o przemocy Georgesa Sorela (1847-1922); w 1913 przebywał w Berlinie, lecz po wybuchu wojny światowej wstąpił do wojska i pod koniec 1914 znalazł się na froncie francuskim jako artylerzysta; ranny wiosną 1916, został odesłany na kurację do Anglii, lecz po wyleczeniu powrócił na front, gdzie – już jako porucznik – zginął trafiony przez duży pocisk, który rozerwał jego ciało na strzępy; większość jego dzieł ukazała się pośmiertnie.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” październik 2017

4 października 1967 roku zmarł w Warszawie, w wieku 87 lat (ur. 3 IX 1880), Janusz Franciszek Ksawery Labre Bronisław Maria książę Radziwiłł h. Trąby, XIII ordynat na Ołyce, baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Kawalerów Maltańskich, polityk konserwatywny; w 15. pokoleniu potomek Syrpucia, domniemanego założyciela rodu Radziwiłłów, potomek (poprzez pokrewieństwo m.in. z rodami Czartoryskich i Wiśniowieckich) wielkiego księcia Litwy Giedymina, a także (poprzez dziadka, Bogusława Fryderyka) Hohenzollernów; syn Ferdynanda (1834-1926) – wieloletniego prezesa Koła Polskiego w Reichstagu oraz marszałka seniora polskiego Sejmu Ustawodawczego – i Pelagii z Sapiehów; właściciel licznych dóbr, w tym ordynacji ołyckiej i pałacu w Nieborowie, jego majątek ziemski w 1922 wynosił 16 120 ha; urodził się w Berlinie, maturę uzyskał w Carolineum w Osnabrück, prawo studiował na Uniwersytecie Berlińskim, nauki przyrodniczo-ekonomiczne zaś w Wyższej Szkole Leśnictwa w Eberswalde; 4 kwietnia 1918 został dyrektorem Departamentu Spraw Politycznych w rządzie Rady Regencyjnej pod prezydencją Jana Kantego Steczkowskiego (1862-1929), czyli de facto spraw zagranicznych, oraz budował zalążki polskiego korpusu dyplomatycznego; w maju tego roku negocjował (bez powodzenia) z Niemcami w sprawie nierozbrajania I Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego (1867-1937), a latem prowadził rozmowy w sprawie kandydatury na tron polski z cesarzami: niemieckim (Wilhelmem II) i austriackim (Karolem I); od 1920 służył w Wojsku Polskim, w 8. Brygadzie Jazdy, w randze podporucznika; w 1922 przewodniczył delegacji polskiej na konferencję rozbrojeniową w Moskwie; był wiceprezesem (a faktycznym przywódcą wobec pasywności prezesa – Zdzisława hr. Tarnowskiego) konserwatywnego Stronnictwa Prawicy Narodowej, nadto w latach 1923-1926 przewodził Klubowi Społeczno-Politycznemu, z założenia mającym tworzyć na prawicy alternatywę dla endecji; po przewrocie majowym, ciesząc się zaufaniem i sympatią marszałka Józefa Piłsudskiego, należał do głównych konstruktorów sojuszu konserwatystów z obozem rządzącym: uczestniczył w zjeździe w Nieświeżu, był brany pod uwagę jako kandydat na ministra spraw zagranicznych, był posłem na Sejm z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (1928-1935) oraz senatorem w latach 1935-1938; zabiegał o poprawność stosunków między obozem władzy a Kościołem, krytykował proces brzeski, utworzenie obozu w Berezie Kartuskiej i etatystyczną politykę wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego (1888-1974); w 1937 poparł utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego, a jednocześnie został współzałożycielem Stronnictwa Zachowawczego, lecz przepadł w wyborach do jego władz, zapewne z powodu zbyt bliskich związków z sanacją; 20 września 1939 został, wraz z synem Edmundem (1906-1971), aresztowany w Ołyce przez NKWD i osadzony na Łubiance w Moskwie, gdzie przesłuchiwał go, zresztą kurtuazyjnie, sam Ł. Beria; po trzech miesiącach, po interwencji rodziny Sabaudów, został zwolniony; zamieszkał w Warszawie, a na początku 1940 wyjechał (za zgodą władz RP) do Berlina, gdzie interweniował, m.in. u H. Göringa, w sprawie zaniechania represji niemieckich w Polsce, lecz bezskutecznie; po powrocie do kraju działał w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej oraz współdziałał z Radą Główną Opiekuńczą i Delegaturą Rządu na Kraj; po wybuchu powstania warszawskiego został aresztowany przez Niemców i uwięziony, wraz z żoną (Anną z Lubomirskich) w berlińskim Moabicie, lecz w październiku został zwolniony i osiadł w Nieborowie; po wejściu Armii Czerwonej został 21 stycznia 1945 ponownie aresztowany (wraz z żoną i synem Edmundem) przez NKWD i zesłany do Krasnogorska, gdzie w 1947 zmarła jego żona; w tym samym roku został zwolniony i powrócił do Warszawy, lecz jeszcze przez trzy tygodnie przetrzymywał go Urząd Bezpieczeństwa; po zwolnieniu, pozbawiony wszystkich dóbr, zamieszkał w skromnym mieszkaniu na Saskiej Kępie, a później na Mokotowie; nie prowadził żadnej działalności publicznej, ale utrzymywał regularny kontakt z prymasem Stefanem Wyszyńskim i był arbitrem elegancji politycznej dla środowisk arystokratycznych i ziemiańskich; swego rodzaju sensacją polityczną było opublikowanie w 1963 cyklu wywiadów z nim w „Przeglądzie Kulturalnym”, przeprowadzonych przez Krzysztofa Teodora Toeplitza, jak również to, że wyprawiono mu oficjalny państwowy pogrzeb; swój konserwatyzm zdefiniował (w artykule w „Czasie” z 1933) następująco: „Konserwatysta jest wrogiem radykalizmu, zarówno prawicowego, jak i lewicowego. Konserwatysta jest patriotą, ale nie jest nacjonalistą. Konserwatysta jest zwolennikiem autorytetu i poszanowania władzy, ale jest wrogiem despotyzmu, wszystko jedno, czy tym despotą jest absolutny satrapa czy wszechwładny i nieokiełznany demos. Konserwatysta ceni wolność, ale nienawidzi anarchii. Konserwatysta pragnie postępu, nie znosi eksperymentowania. Konserwatysta jest religijny, ale unika fanatyzmu. Konserwatysta jest przywiązany do pokoju, ale nie jest pacyfistą. Konserwatysta rozumie doniosłość zagadnień gospodarczych, ale nie wpada w materializm”.

6 października 2007 roku zmarł w Clichy (ÃŽle-de-France), w wieku 60 lat (ur. 12 XII 1946), Serge de Beketch [właśc. Serge AndrÃ© Yourevitch Verebrussoff de Beketch], pisarz, dziennikarz i publicysta; wnuk rosyjskiego (pochodzenia tatarskiego) oficera białogwardzisty w Armii Denikina, syn podoficera Legii Cudzoziemskiej poległego za Francję w Äiá»‡n BiÃªn Phá»§; podczas wojny sześciodniowej w 1967 zaciągnął się jako ochotnik do armii izraelskiej; przez pewien czas należał również do Wielkiej Loży Narodowej Francji; po nawróceniu związał się z antysystemową prawicą narodową i rojalistyczną; w latach 1979-1986 i 1990-1993 był redaktorem dziennika „Minute”, a 1986-1990 organu Frontu Narodowego „National Hebdo”; był także publicystą dziennika „PrÃ©sent” oraz miesięcznika rojalistycznego „LÃ©gitimiste”; współzałożyciel (1984) Sojuszu Powszechnego przeciwko Rasizmowi i na rzecz Poszanowania Tożsamości Francuskiej (AGRIF), który powstał, aby przeciwstawiać się „rasizmowi antyfrancuskiemu i antykatolickiemu”; największą popularność zyskał jako stały komentator (założonego 7 listopada 1987) Radia Courtoisie – jedynej we Francji rozgłośni o profilu tradycjonalistyczno-katolickim, która utrzymuje się wyłącznie ze składek słuchaczy, nie zamieszcza płatnych reklam ani ogłoszeń i nadaje w zasadzie jedynie muzykę klasyczną; znany z niewyparzonego języka, republikę nazywał „państwem socjalistyczno-aborcyjnym”, przedmieścia „terytoriami okupowanymi”, a czytających goszystowską „LibÃ©ration” „imbecylami”; dwukrotnie skazany na grzywnę za zniesławienie, na rozprawy przychodził demonstracyjnie z rojalistycznym krawatem w lilie; w jego publicystyce, obok sprzeciwu wobec imigracji „wielokulturowych” koczowników, integracji paneuropejskiej i globalizmu, nie brak było także jawnej odrazy do „wirusa demokracji” („nie jestem ani liberałem, ani demokratą”); jak wszyscy katolicy broniący tradycyjnej liturgii i doktryny pozostawał także w permanentnym sporze z progresistowskim episkopatem Francji, zauważając, że „w tym przewrotnym dziele gigantycznej dechrystianizacji hierarchia posoborowa w naszym kraju gra dokładnie taką samą rolę, jak ta, którą przez trzy czwarte wieku odgrywali w służbie dyktatury sowieckiej hierarchowie prawosławni uzależnieni od KGB”.

9 października 1992 roku zmarł w Londynie, w wieku 89 lat (ur. 7 I 1903), Jędrzej Giertych, polityk, harcerz, dyplomata, publicysta polityczny i historyczny, powieściopisarz, nacjonalista chrześcijański; syn inżyniera, właściciela fabryki w Sosnowcu; jako piętnastolatek brał udział w rozbrajaniu Austriaków w Kielcach; ochotnik w wojnie 1920, ranny 15 sierpnia w bitwie warszawskiej; ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim i Szkołę Nauk Politycznych; w Związku Harcerstwa Polskiego był do 1932 kierownikiem Głównej Kwatery Męskiej; w latach 1927-1932 był referentem w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i pracował w konsulacie polskim w Olsztynie; po usunięciu go przez władze sanacyjne z MSZ rozpoczął działalność polityczną w ruchu narodowym; szybko znalazł się w ścisłym kierownictwie obozu narodowego jako sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski (1932-1933), członek Zarządu Głównego i Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego (1935-39) oraz niejawnej tzw. dziewiątki; wraz z prezesem SN Kazimierzem Kowalskim przewodził frakcji wrogiej jakimkolwiek kompromisom z sanacją; był też redaktorem „Gazety Warszawskiej”, a po (wymuszonej administracyjnie) zmianie tytułu – „Warszawskiego Dziennika Narodowego”; dzięki pracom takim jak My, nowe pokolenie! (1929), Tragizm losów Polski (1936) i O wyjście z kryzysu (1938) już przed wojną uchodził za głównego ideologa „młodej” endecji; w 1937 odbył podróż reporterską do Hiszpanii, której pokłosiem była książka Hiszpania bohaterska, w której ze szczególnym entuzjazmem pisał o karlistach, uważając, że ruch ten jest odpowiednikiem ruchu narodowego w Polsce; we wrześniu 1939 walczył jako oficer marynarki w obronie Helu; lata wojny spędził w obozach jenieckich i w berlińskim więzieniu Gestapo, podejmując wszelako sześciokrotnie próby ucieczki; po opanowaniu Polski przez Armię Czerwoną przedostał się do kraju, aby wywieźć z niego rodzinę (żonę i sześcioro dzieci), a następnie żył na emigracji w Anglii; mając na utrzymaniu liczną rodzinę i pracując jako robotnik, a później jako nauczyciel, zdołał mimo to napisać i wydać liczne książki (również ocalone z kraju manuskrypty książek Feliksa Konecznego) oraz redagować wydawnictwa seryjne: „Ruch Narodowy” i „Opoka”; był przewodniczącym Towarzystwa im. Romana Dmowskiego, z emigracyjnego SN został jednak w 1961 usunięty za głoszenie propozycji zmiany orientacji geopolitycznej na prorosyjską (do stronnictwa powrócił w latach 80.); zwalczał tzw. opozycję demokratyczną w kraju, uważając, że jest ona zdominowana przez nurt lewicowo-kosmopolityczny (Komitet Obrony Robotników), a w 1982 poparł wprowadzenie stanu wojennego, mniemając, że zapobiegł on militarnej interwencji sowieckiej; jako przedstawiciel myśli narodowej wyrażał dobitnie jej orientację antyliberalną, antyparlamentarną, antymasońską, antyżydowską i antyniemiecką, uosabiał również zwrot ruchu narodowego w kierunku jego pełnej katolicyzacji i tradycjonalizmu; akcentował ideowe powinowactwo nacjonalizmu polskiego z hiszpańskim karlizmem, portugalskim salazaryzmem i Action FranÃ§aise, a zasadniczą rozbieżność z neopogańskim hitleryzmem; w swojej najważniejszej pracy teoretycznej po wojnie – Nacjonalizm chrześcijański (1946) – pisał, że jedność Europy jest rzeczą konieczną, ale też „posunięcie tej jedności zbyt daleko byłoby także rzeczą niesłychanie niebezpieczną i szkodliwą” – winna ona polegać na przywróceniu średniowiecznej rodziny narodów chrześcijańskich, które by konieczną jedność łączyły z odrębnym, niepodległym życiem każdego narodu; od lat 60. sprzeciwiał się też „posoborowej” rewolucji liturgicznej i doktrynalnej w Kościele.

12 października 642 roku zmarł 72. papież Świętego Kościoła Rzymskiego Jan IV; pochodził z Dalmacji i był synem doradcy prawnego egzarchy raweńskiego; tron papieski objął po Sewerynie 24 grudnia 640; w 641 zwołał synod, który podtrzymał potępienie herezji monoteletyzmu (poglądu o jednej woli Chrystusa jako Boga i człowieka), popieranej przez cesarza Herakliusza i patriarchę konstantynopolitańskiego Sergiusza; w liście do biskupów irlandzkich przestrzegał też przed przyjmowaniem naturalistycznego pelagianizmu oraz potępił judaizujący zwyczaj obchodzenia Wielkiej Nocy w czasie żydowskiej Paschy.

12 października 2007 roku zmarł w Madrycie, w wieku 79 lat (ur. w 1927), Francisco Javier Lizarza Inda, prawnik i publicysta, aktywista karlistowski; Nawaryjczyk, urodził się w Pampelunie; syn Antonia Lizarzy Iribarrena (1891-1974), organizatora i dowódcy w czasie Krucjaty 1936-1939 requetÃ©s Królestwa Nawarry; był sekretarzem generalnym „tronowakantystycznej” Karlistowskiej Wspólnoty Tradycjonalistycznej (Comunión Tradicionalista Carlista) oraz wiceprefektem (istniejącej od 1684) Królewskiej Kongregacji Św. Fermina Nawaryjczyków.

18 października 1792 roku urodził się w Guanajuato (stan Guanajuato) Lucas Ignacio JosÃ© JoaquÃn Pedro de Alcántara Juan Bautista Francisco de Paula Alamán y Escalada, polityk, dyplomata, przedsiębiorca, historyk i publicysta, nazywany patriarchą konserwatyzmu meksykańskiego; jego rodzice byli potomkami arystokratycznej rodziny hiszpańskiej (markizów de San Clemente); w latach 1814-1823 odbył wszechstronne – humanistyczne i przyrodnicze – studia w Europie (Fryburg, Getynga, Paryż), zwiedzając także inne kraje i poznając osobiście Napoleona I; w latach 1819-1821 był deputowanym do hiszpańskich Kortezów z Nowej Galicji; w niepodległym Meksyku sprawował pięciokrotnie (1823-1824, styczeń-wrzesień 1825, 1830-1831, 1831-1832, kwiecień-maj 1853) funkcję sekretarza spraw zagranicznych; przez tydzień (23-31 grudnia 1829) był członkiem trzyosobowej Władzy Wykonawczej (Poder Ejecutivo) jako kolektywnej głowy państwa; z jego inicjatywy w 1849 została założona Partia Konserwatywna (Partido Conservador), której był niekwestionowanym przywódcą aż do śmierci; zakładał czasopisma (i w dużej części wypełniał jej swoimi artykułami) „El Tiempo”, „El Sol” i „El Universal”, w których prowadził kampanie na rzecz restauracji monarchii oraz zachowania jedności katolickiej państwa, zagrożonej przez sekularyzacyjne dążenia liberałów; z wyjątkiem okresu wczesnej młodości, kiedy ulegał ideom liberalizmu doktrynalnego, był zdecydowanym konserwatystą i reprezentantem świata wartości ziemiańskiej aristocracia blanca pochodzenia hiszpańskiego; nie przeszkodziło mu to jednak, jak mało komu, przyczynić się do ekonomicznego postępu Meksyku, jako założycielowi (1830) pierwszego banku w Meksyku (Banco Nacional de AvÃo) oraz (od 1839) dyrektorowi Rady Rozwoju Przemysłu (Junta de Fomento de la Industria); był także fundatorem Muzeum Historii Naturalnej i Archiwum Narodowego; dziełem jego życia była pięciotomowa Historia Meksyku; zmarł w 1853 roku.

18 października 1892 roku zmarł w Rzymie, w wieku 82 lat (ur. 14 VIII 1810), o. Matteo Luca Liberatore SJ, teolog, filozof i socjolog, współtwórca nauki społecznej Kościoła; pochodził z Kampanii (urodził się w Salerno – mieście sławnym z tego, że w 1085 zmarł w nim na wygnaniu papież Grzegorz VII); w 1825 wstąpił do kolegium jezuickiego w Neapolu, a rok później rozpoczął nowicjat w zakonie; studia teologiczne i filozoficzne ukończył z wyróżnieniem; jego opublikowany w 1840 Kurs filozofii pozwala uznać go za jednego z pierwszych inicjatorów odrodzenia tomizmu w XIX wieku; wraz z ks. Gaetano Sanseverino (1811-1865) założył w 1841 w Neapolu czasopismo „La Scienza e la Fede” [„Nauka i Wiara”], w którym krytykowano racjonalizm, idealizm oraz liberalizm, propagowano zaś realizm w filozofii oraz (po 1861) ruch sprzeciwu wobec narzuconego Włochom przez Sabaudczyków unitaryzmu, również w partyzanckiej formie brigantaggio [dosł. „bandyterki”], traktowanej jako prawowity opór przeciwko najazdowi i w obronie legitymistycznych monarchii; należał do grona założycieli (w 1850) oraz głównych autorów jezuickiego przeglądu „La CiviltÃ Cattolica”, który rychło stał się „pismem flagowym” ultramontanizmu i przez ponad sto lat wyrażał nieoficjalnie, lecz wiernie, stanowisko Stolicy Apostolskiej, w duchu Syllabusa, również w kwestiach społecznych i politycznych; w myśli społecznej był kontynuatorem szkoły „personalizmu ekonomicznego”, którą zapoczątkowali jezuita o. Luigi Taparelli d’Azeglio (1793-1862) i bł. Antonio Rosmini (1797-1855); współpracował przy opracowywaniu encykliki papieża Leona XIII Aeterni Patris (1879), dotyczącej studiów tomistycznych, a wraz z kard. Tommaso Zigliarą (1833-1893) był głównym redaktorem encykliki społecznej tegoż papieża Rerum novarum.

20 października 1892 roku urodził się w Lough Egish (Irlandia) gen. Eoin O’Duffy [irl. Eoin Ó Dubhthaigh lub Ó Dufaigh], żołnierz i polityk nacjonalistyczny; uczestnik wojny o niepodległość; w 1921 został szefem sztabu Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA) i najmłodszym ówcześnie generałem w Europie; wraz z Michaelem Collinsem (1890-1922) zaakceptował kompromisowy traktat anglo-irlandzki z 1921 i w irlandzkiej wojnie domowej walczył po stronie protraktatowej; w latach 1922-1933 był (drugim w historii) naczelnym komisarzem policji irlandzkiej (Garda SÃochána na hÃ‰ireann); po zdymisjonowaniu go utworzył – na bazie ruchu kombatanckiego – Ruch Błękitnych Koszul (Blueshirts Movement, irl. Lucht na LÃ©ine Gorma) o charakterze nacjonalistycznym, chrześcijańskim (członkami ruchu mogli zostać jedynie Irlandczycy, których oboje rodzice byli chrześcijanami), korporacjonistycznym, antykomunistycznym i antyżydowskim, z pewnymi nalotami faszyzmu (w 1934 przywódca ruchu wziął udział w międzynarodowej konferencji faszystowskiej w szwajcarskim Montreux); słowa do hymnu Błękitnych Koszul napisał wielki poeta William Butler Yeats (1865-1939); szybki wzrost liczebny ruchu, osiągającego liczbę 120 tys. członków, wzbudził zaniepokojenie władz, które zareagowały represjami i delegalizacją; na jego miejsce O’Duffy założył organizację Młoda Irlandia – też rychło zdelegalizowaną, następnie Ligę Młodych, a wreszcie (8 września 1933), wraz z partią b. prezydenta Wolnego Państwa Irlandzkiego, Williama Thomasa Cosgrave’a (1880-1965), Cumann na nGaedheal (irl. Społeczeństwo Gaelów) – Zjednoczoną Partię Irlandzką Fine Gael (irl. Ród lub Plemię Irlandczyków), lecz w 1934 zrezygnował z kierowania nią i w ogóle z niej wystąpił; następnie (czerwiec 1934) założył Narodową Partię Korporacyjną (irl. PáirtÃ NáisiÃºnta CorparáidÃoch), na której bazie latem 1936 utworzył – złożoną z około 700 ochotników – Brygadę Irlandzką (Irish Brigade, irl. Briogáid na hÃ‰ireann, hiszp. Brigada Irlandesa) i na jej czele udał się do Hiszpanii, aby wspierać stronę powstańczą; Brygada, włączona do Legionu Hiszpańskiego, nie odegrała jednak poważnej roli w krucjacie powstańczej, biorąc udział zaledwie w jednej bitwie (w lutym 1937, nad Jaramą), w dodatku została omyłkowo ostrzelana przez siły narodowe i wkrótce odesłana na tyły, a wreszcie do Irlandii; po powrocie do kraju generał nie brał już udziału w życiu politycznym, napisał jedynie książkę Krucjata w Hiszpanii (1938); w lecie 1943 złożył Niemcom ofertę utworzenia Irlandzkiego Legionu Ochotniczego, który miałby walczyć z bolszewizmem na froncie wschodnim, lecz nie została ona przyjęta; po długiej chorobie zmarł w 1944 roku.

21 października 1867 roku urodził się w Pabianicach Zygmunt Kazimierz Bartkiewicz, nowelista, powieściopisarz i felietonista; pochodził z rodziny szlacheckiej, lecz zmieszczaniałej: jego dziadek był żołnierzem wojny polsko-rosyjskiej 1831, a potem długoletnim burmistrzem Pabianic, ojciec zaś – cenionym lekarzem, praktykującym w Łodzi; uczęszczał do gimnazjum w Łodzi, lecz został z niego usunięty za używanie „cudzoziemskiego języka” (tj. polskiego); szkołę średnią ukończył w Warszawie, a następnie był słuchaczem Wyższej Szkoły Handlowej Leopolda Kronenberga; w Monachium i w Paryżu studiował malarstwo; po powrocie do Łodzi (1895) założył Salon Artystyczny; w 1897 wziął ślub z Mieczysławą Trapszówną, znaną później jako Mieczysława Ä†wiklińska (1879-1972), lecz małżeństwo to przetrwało zaledwie czternaście miesięcy; w 1907 zakupił dworek w Brwinowie, gdzie mieszkał niemal do końca życia; jako dziennikarz debiutował w 1898 na łamach łódzkiego „Rozwoju”, a jako pisarz (nowelista) w 1907; w swoich nowelach, opowiadaniach i (jedynej – Historia jednego podwórza) powieści łączył elementy stylu naturalistycznego z tradycją gawędy szlacheckiej; kontrrewolucyjny wydźwięk ma jego zbiór nowel z 1911 Złe miasto (najlepszy w literaturze polskiej obraz Łodzi po Ziemi obiecanej W.S. Reymonta) oraz opowiadanie Emigrant z 1905; nie angażował się w życie polityczne, ale sympatyzował z Narodową Demokracją; w 1935 został odznaczony Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury; zmarł w Warszawie w 1944 roku.

25 października 1867 roku urodził się w Garbowie k. Sandomierza gen. Józef Dowbor-Muśnicki h. Przyjaciel; pochodził z litewskiego rodu Dowborów (Daubor), od XVII wieku osiadłego w Sandomierskiem, jego najstarszy brat, Konstanty Marian (1857-1931), był tak jak on generałem (lejtnantem) Armii Cesarskiej Rosyjskiej, a następnie generałem (dywizji) Wojska Polskiego; po ukończeniu czterech klas gimnazjum klasycznego wstąpił do Korpusu Kadetów im. Mikołaja I w Petersburgu, a następnie do Konstantynowskiej Szkoły Wojskowej; szkołę piechoty ukończył w 1888 w stopniu podporucznika; nie jest jasne, czy dla możliwości uzyskania wyższych stopni oficerskich on i jego brat dokonali faktycznie apostazji od wiary katolickiej, przechodząc na kalwinizm, czy tylko (tak jak Józef podaje w swoich pamiętnikach) zwiedli przełożonych, podając w danych osobowych wyznanie protestanckie, ani kiedy (w pierwszym wypadku) powrócili na łono Kościoła (w każdym razie w dokumentach personalnych Wojska Polskiego podawali już wyznanie katolickie); w 1902 ukończył Mikołajewską Akademię Sztabu Generalnego w Petersburgu; w latach 1904-1905 brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej, w 1910 został szefem sztabu 11 Dywizji Piechoty, a dwa lata później – szefem sztabu 7 Dywizji Piechoty z Woroneża; po wybuchu I wojny światowej został awansowany do stopnia pułkownika; dowodząc w bitwie przasnyskiej z Niemcami 14 Pułkiem Strzelców Syberyjskich, został ciężko ranny (za swoją postawę bojową otrzymał angielski Order Łaźni); po wyleczeniu z ran walczył na froncie austriackim jako (w 1916) dowódca 123 i 38 Dywizji Piechoty, a od kwietnia do lipca 1917 – XXXVIII Korpusu Armijnego; brał udział w bitwach pod Jarosławiem, Warszawą i Łodzią; w tym samym roku został awansowany do stopnia generała lejtnanta (porucznika); po rewolucji lutowej w Rosji i abdykacji cesarza Mikołaja II oddał się do dyspozycji Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol) w Piotrogrodzie, który w lipcu 1917 mianował go dowódcą I Korpusu Polskiego; po przewrocie bolszewickim, mimo ogłoszenia przezeń neutralności Korpusu, został on w lutym 1918 zaatakowany przez oddziały Gwardii Czerwonej, lecz odniósł nad nimi kilka zwycięstw i zdobył Bobrujsk, osadzając się w jego twierdzy; w lipcu 1918 okupujące na mocy traktatu brzeskiego obszary Białej i Czarnej Rusi wojska niemieckie zażądały od Korpusu kapitulacji i rozbrojenia; generał odrzucił propozycję podjęcia nierównej walki z Niemcami złożoną mu przez dwu oficerów z POW (Leopolda Lis-Kulę i Przemysława Barthela de Weydenthal), którzy nawet na jedną noc go aresztowali, on zaś oskarżył ich o działanie na rzecz obcych mocarstw; po poddaniu Niemcom twierdzy wyjechał do Królestwa Polskiego; 6 stycznia 1919 otrzymał od Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu wezwanie do objęcia dowództwa nad powstaniem wielkopolskim; uzyskawszy potwierdzenie tej nominacji od Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, 8 stycznia przybył do Poznania, a 16 stycznia przejął dowództwo nad Armią Wielkopolską („Siłami Zbrojnymi Polskimi w byłym zaborze pruskim”) od mjr. Stanisława Taczaka; w krótkim czasie udało mu się (dzięki wprowadzeniu poboru) stworzyć stutysięczną armię; w marcu 1919 został awansowany do stopnia generała broni; następnie przeprowadził integrację Armii Wielkopolskiej z Wojskiem Polskim, zachowując stanowisko dowódcy Frontu Wielkopolskiego; wobec odmowy przyjęcia przezeń kolejno proponowanych mu dowództw (Armii Południowej pod Lwowem, 4 Armii, Frontu Południowego) został 6 października 1920 przeniesiony do rezerwy, a 31 marca 1924 w stan spoczynku; wspierał założoną w 1924 Organizację Monarchistyczną, a w 1926 został członkiem Rady Naczelnej oraz jednym z trzech wiceprezesów Zarządu Głównego Zjednoczenia Monarchistów Polskich; wszedł też do Rady Redakcyjnej monarchistycznego tygodnika „Pro Patria”; zamieszkał w Lusowie, a następnie w Batorowie, gdzie zmarł w 1937 roku; był kawalerem licznych wysokich orderów rosyjskich, a także brytyjskiego, włoskiego, estońskiego, łotewskiego i nawet chińskiego, nie otrzymał natomiast za życia ani jednego odznaczenia polskiego, dopiero pośmiertnie, w 1998 otrzymał Krzyż Wielki OOP; tragiczne były losy obu jego córek (o synach – Giedyminie i Olgierdzie – nic bliższego nie wiadomo): ppor. Janina, voto Lewandowska (1908-1940), pierwsza polska pilotka szybowcowa i samolotowa, została zamordowana w Katyniu, Agnieszka (1919-1940), żołnierz Organizacji Wojskowej „Wilki”, została rozstrzelana przez Niemców w Palmirach.

26 października 2007 roku zmarł w Londynie, w wieku 91 lat (ur. 29 IX 1916), Jerzy Pietrkiewicz, Peterkiewicz, polski poeta i angielski powieściopisarz, eseista, historyk literatury i tłumacz; syn Ziemi Dobrzyńskiej, pochodził z rodziny chłopskiej (acz jego matka pochodziła z rodziny szlacheckiej); kiedy miał 12 lat odumarła go matka, a dwa lata później ojciec, mimo to zdołał ukończyć katolickie liceum im. Jana Długosza i rozpocząć studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim; do literatury wszedł przebojem jako dziewiętnastoletni reprezentant tzw. autentyzmu, głoszącego bezpośrednią i subiektywną „jedność prawdy artystycznej i życiowej”; debiutował w wydawanej w Ostrzeszowie przez inicjatora tego kierunku – Stanisława Czernika (1899-1969) – „Okolicy Poetów”, skupiającej twórców pochodzenia chłopskiego i broniącej wartości prowincji w opozycji do wielkomiejskiego kosmopolityzmu; rychło związał się z nacjonalistycznym tygodnikiem „Prosto z Mostu”, za poemat Prowincja (1936) otrzymał jego nagrodę literacką i był entuzjastycznie prezentowany przez Stanisława Piaseckiego (1900-1941) jako największa nadzieja literatury narodowej; sam krytykował ostro antynarodową postawę poetów „Wiadomości Literackich”, w tym Juliana Tuwima, który potem odgryzł mu się wulgarnie („Pierd-Pietrkiewic”) w Kwiatach polskich; współpracował także z „Myślą Narodową”; we wrześniu 1939 przedostał się przez Rumunię i Francję do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył szkocki Uniwersytet Św. Andrzeja (St Andrews); doktorat z anglistyki uzyskał w 1948 na londyńskim King’s College; w latach 1950-1979 był profesorem i kierownikiem Departamentu Języków i Literatur Słowiańskich na Uniwersytecie Londyńskim; po 1953 opublikował – jako Jerzy Peterkiewicz – osiem powieści w języku angielskim, stając się drugim po Josephie Conradzie polskim mistrzem słowa w literaturze angielskiej; lirykę (w znacznej części religijną) uprawiał jednak nadal wyłącznie w języku polskim; w 1980 ukazał się jego pierwszy wybór wierszy (Kula magiczna) w kraju; od tego czasu publikował także w krajowych periodykach naukowych, literackich i prasie katolickiej; tłumaczył poezję angielską na polski i polską na angielski, w tym Collected Poems Karola Wojtyły (będąc z nim zaprzyjaźniony, jako jedyny na świecie tłumacz miał oficjalne upoważnienie autora do przekładania jego poezji).

27 października 1867 roku urodził się w Nantes Georges Grassal de Choffat, znany pod literackim pseudonimem Hugues Rebell, powieściopisarz, poeta i eseista, skandalista i monarchista; pochodził z bardzo zamożnej rodziny burżuazyjnej armatorów i bankierów; do nauki się nie przykładał i szkół nie ukończył, ale już od 19 roku życia publikował utwory literackie; kiedy ojciec zostawił mu w spadku fortunę wysokości pół miliona franków, mógł poświęcić się swoim namiętnościom, jak zwłaszcza rzadkie książki, luksus i kobiety; znajomi pisarze, choć też dekadenci, jak Paul LÃ©autaud czy Remy de Gourmont, opisywali go jako arystokratę zepsutego do szpiku kości, nawet sadystycznego; dużo podróżował – do Belgii, Holandii, Hiszpanii, Anglii i dwukrotnie do Niemiec, gdzie zafascynował się sztuką muzyczno-teatralną R. Wagnera oraz filozofią A. Schopenhauera i F. Nietzschego; w 1892 wynajął apartament w Pałacu Veniere w Wenecji, co okazało się początkiem jego problemów – dwa lata później rodzice nieletniej, którą uwiódł, zaczęli go szantażować, co nadszarpnęło jego majątek, do tego doszły jeszcze problemy zdrowotne; dwuznaczną sławę zyskał powieściami erotycznymi, uznawanymi nawet za pornograficzne, z których czytelniczo przetrwała jedynie Les nuits chaudes du Cap FranÃ§ais („Ciepłe noce Przylądka Francuskiego”, 1902), za którą w 64 lata po opublikowaniu i pośmiertnie otrzymał Nagrodę Nocturne; jego wyłożona w książce Unia trzech arystokracji (1894) elitarystyczna teoria politycznego „triumwiratu” szlachty rodowej, szlachty pieniądza i szlachty talentu zainteresowała założycieli Action FranÃ§aise: Charles Maurras zaprosił go do swojej Ankiety o monarchii, a Rebell w odpowiedzi opowiedział się jednoznacznie za restauracją monarchiczną i doktryną nacjonalizmu integralnego; zmarł (zrujnowany) z powodu zapalenia otrzewnej w wieku zaledwie 37 lat, w 1905 roku.

27 października 1917 roku urodził się w Nowym Jorku o. Francis Canavan SJ, prezbiter i filozof polityki; do Towarzystwa Jezusowego wstąpił w 1939, a święcenia kapłańskie przyjął w 1950; nauki polityczne studiował na Uniwersytecie Duke w Durham (Karolina Płn.), gdzie jego nauczycielem był John H. Hallowell (1913-1991) i gdzie doktoryzował się w 1957; od 1966 do przejścia na emeryturę w 1988 wykładał nauki polityczne na jezuickim Uniwersytecie Fordham w stanie Nowy Jork; był jednym z największych znawców dorobku Edmunda Burke’a, któremu poświęcił trzy książki (o myśli politycznej, o opatrzności i preskrypcji oraz o ekonomii politycznej), w których dowodził zakorzenienia formalnie wigowskiego „ojca” angielskiego konserwatyzmu w chrześcijańskiej tradycji prawa naturalnego oraz tomistycznego rdzenia jego przekonań; prócz tego pisał m.in. o filozofii wolności oraz jej granicach, poddając ostrej krytyce liberalny indywidualizm, wykazując jego zakotwiczenie w metafizyce nominalistycznej oraz fundamentalną niezgodność modelu liberalnego z chrześcijańskim rozumieniem natury i przeznaczenia osoby ludzkiej, a także jego niszczący wpływ na instytucje społeczne; zmarł w 2009 roku.

28 października 1017 roku urodził się Henryk III [niem. Heinrich III., łac. Henricus III] Salicki, późniejszy król Niemiec, Burgundii i Włoch oraz święty cesarz rzymski z dynastii salickiej (Die Salier); był synem Konrada II Salickiego (ok. 990-1039) – późniejszego (od 1024) pierwszego króla Niemiec i świętego cesarza rzymskiego (od 1027) z tej dynastii oraz Gizeli Szwabskiej (989/999-1043); już za życia ojca został (w 1026) księciem Bawarii (jako Henryk VI) oraz koronowanym współkrólem Niemiec (1028) i Burgundii (1033), a także (1038) księciem Szwabii; samodzielną władzę jako król Niemiec, Burgundii i Włoch (a także tytularny król Rzymian) objął po śmierci ojca w 1039; na cesarza (Romanorum Imperator Augustus) został koronowany 25 grudnia 1046 przez papieża Klemensa II (z urodzenia Niemca, Suidgera von Morslebena); prowadził politykę energiczną i zapewniającą stabilność oraz pomyślność nie tylko Niemcom, ale i krajom ościennym; już na początku panowania, w 1039, udzielił efektywnego wsparcia (500 ciężkozbrojnych rycerzy) wygnanemu księciu Polski Kazimierzowi Odnowicielowi, co umożliwiło temuż powrót do Polski oraz odbudowanie struktur państwowych i kościelnych po pięciu latach rozkładu, anarchii, spustoszenia najazdem czeskim i reakcji pogańskiej; w 1041 pokonał księcia czeskiego Brzetysława I, a w 1043 ustalił granicę pomiędzy Austrią i Węgrami; przez kilka lat zmagał się też ze zbuntowanym księciem Lotaryngii Godfrydem II Brodatym; w 1046 odebrał hołd wasalny od książąt Czech i Polski, a w 1054 rozstrzygnął pomiędzy nimi spór o Śląsk; był nie tylko jednym z najwybitniejszych w historii władców Świętego Cesarstwa, ale również arcywzorem monarchy chrześcijańskiego; gorliwy – zwłaszcza w praktykach pokutnych i rozmodlony chrześcijanin, dbał o moralny poziom kleru i wspierał odnowę Kościoła podług reformy cluniackiej, propagując walkę z symonią, przestrzeganie przez duchownych celibatu i zasady treuga Dei oraz iustitia et pax pomiędzy chrześcijanami; wobec papiestwa prowadził politykę paternalistyczną, co było usprawiedliwione jego wciąż jeszcze niezaleczonym straszliwym kryzysem moralnym z X wieku (epoka tzw. pornokracji), uwolnił jednak papieży z uzależnienia od rzymskich frakcji rodów arystokratycznych; w celu odnowy Kościoła zwołał też w 1046 dwa synody: w Sutri i Rzymie, podczas których zdetronizował jednocześnie trzech zwalczających się papieży (Benedykta IX, Sylwestra III i Grzegorza VI) i wyniósł na tron papieski Klemensa II, co spotkało się z uznaniem stronnictwa reformy w Kościele – Piotr Damiani (1007-1072) skomentował to słowami: „Najbliższy Bogu, uwolnił on [Henryk III] Rzym od wiecznie nienasyconego potwora [symonii], przepędził kupczących ze świętego miejsca, zapobiegł czynieniu targowiska ze świątyni Bożej”; jako „cichy i pokorny naśladowca Chrystusa” (christomimetes) współpanował z papieżami Klemensem II, Damazym II, Leonem IX i Wiktorem II, urzeczywistniając tym samym ideał Imperium Christianum: jedności „Synowskiej” władzy doczesnej i „Ojcowskiej” władzy duchownej „w Duchu Świętym”; z uznaniem, a nawet czcią, wypowiadał się o nim także późniejszy – i skonfliktowany z jego synem Henrykiem IV – papież Grzegorz VII Hildebrand; gdyby nie ów, godny pożałowania, spór następców, Henryk III byłby z pewnością wyniesiony na ołtarze; zmarł w 1056 roku.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” listopad 2017

5 listopada 1892 roku urodził się w Lizbonie Caetano Maria de Abreu BeirÃ£o, poeta, publicysta i historyk, monarchista i salazarysta; w 1915 ukończył prawo na uniwersytecie w Coimbrze oraz debiutował jako poeta i publicysta; należał do pierwszego pokolenia (Primeira GeraÃ§Ã£o) integralistów, czyli założycieli (1914) metapolitycznego ruchu Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano), radykalnie opozycyjnego wobec Republiki Portugalskiej, kontrrewolucyjnego i monarchistycznego, opowiadającego się za monarchią „organiczną, tradycyjną, antyparlamentarną i korporacyjną”, po części wzorującego się na doktrynie „nacjonalizmu integralnego” Action FranÃ§aise, lecz również integralnie katolickiego; był liderem Młodzieży Monarchistycznej w Lizbonie (Juventude Monárquica de Lisboa) oraz współpracownikiem pism integralistycznych, jak „A NaÃ§Ã£o”, „A Monarquia”, „A NaÃ§Ã£o Portuguesa” i „Integralismo Lusitano”; początkowo entuzjastycznie przyjął dokonaną w 1920 fuzję integralizmu z miguelistyczną – tj. wierną potomkom Michała I (Dom Miguel) – Partią Legitymistyczną, pisząc: „Jesteśmy tradycją, która maszeruje, Legitymizmem, który zmartwychwstaje, Narodem, który reaguje i pragnie żyć”, lecz wkrótce zmienił zdanie i wraz z innym wybitnym integralistą, Alfredem Pimentą (1882-1950), założył w lipcu 1921 manuelistyczną, czyli popierającą obalonego w 1910 „króla konstytucyjnego” Emanuela II (Dom Manuel), Portugalską Akcję Tradycjonalistyczną (AcÃ§Ã£o Tradicionalista Portuguesa), która w grudniu 1923 zmieniła nazwę na Portugalska Akcja Rojalistyczna (AcÃ§Ã£o Realista Portuguesa), co pociągnęło za sobą wykluczenie obu działaczy z ruchu integralistycznego; był także redaktorem jego organu „AcÃ§Ã£o Realista”; paradoksem tej formacji było to, że głosiła ona program kontrrewolucyjny, więc także antyliberalny, ale wspierała kandydata do tronu, który był inkarnacją monarchii liberalnej; poparł przewrót wojskowy w maju 1926, a później również zinstytucjonalizowaną dyktaturę („prezydencjalizm premiera”) Antónia de Oliveiry Salazara (1889-1970); w korporacyjnym Nowym Państwie (Estado Novo) był deputowanym do V i VI Legislatury (1949-1953, 1953-1957), pracując w Komisji Edukacji Narodowej, Kultury Ludowej i Zainteresowań Duchowych; w 1934 otrzymał najbardziej prestiżową nagrodę historyczną im. Alexandre’a Herculano, przyznawaną przez Sekretariat Propagandy Narodowej, za książkę o królowej Marii I; działał w Stowarzyszeniu Prawników Lizbońskich oraz wygłaszał konferencje w lizbońskim Centrum Studentów Monarchistów; zmarł w 1968; jego syn Caetano Maria de Mello BeirÃ£o (1923-1991) – profesor archeologii w Coimbrze – był również monarchistą, ale zradykalizowanym, bo próbującym syntezy doktryny kontrrewolucyjnej z faszyzmem (nacjonalizmem rewolucyjnym).

8 listopada 1517 roku zmarł w Roa k. Burgos, w wieku około 81 lat (ur. w 1436), abp Francisco (właśc. Gonzalo) kard. JimÃ©nez [XimÃ©nes, GimÃ©nez] de Cisneros OFM, książę Kościoła; pochodził ze szlacheckiej, lecz biednej rodziny hidalgos, a jego kuzynem był reformator benedyktyński, opat klasztoru Montserrat w Katalonii – GarcÃa GimÃ©nez de Cisneros OSB (1455/56-1510), znany także jako Abbot Cisneros; studiował w Salamance i w Rzymie, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie; po powrocie do Kastylii uzyskał dekanat w Ucedzie, lecz wskutek konfliktu z dwoma kolejnymi abpami Toledo: Alfonsem Carrillo de AcuÃ±a (1410-1482) oraz kard. Pedrem Gonzálezem de Mendozą (1428-1495), uwikłanymi w wojnę o sukcesję kastylijską (1475-1479), znalazł się na kilka lat w więzieniu; po odzyskaniu wolności w 1478 został kapelanem większym katedry w Sigüenzie, lecz cierpiał na kryzys duchowy, który przezwyciężył, wstępując w 1484 do zakonu franciszkanów; wtedy też przyjął imię Franciszek na cześć założyciela zakonu; zrazu przebywał w klasztorze de los Reyes w Toledo, a następnie zamieszkał, za zgodą przełożonych, w pustelni w lesie koło Castannar, którą sam sobie wybudował; w 1492 został spowiednikiem królowej Kastylii Izabeli Katolickiej – zresztą poleconym jej przez kard. Gonzáleza de Mendozę, który z niegdysiejszego prześladowcy stał się jego protektorem – a jednocześnie prowincjałem zakonu; zasłynął wówczas z ascetycznego trybu życia i wizytowania podległych mu klasztorów na piechotę; w 1495, po śmierci kard. Gonzáleza de Mendozy, został abpem Toledo, tym samym zaś tytularnym prymasem Hiszpanii, konsekrowanym w obecności obojga Królów Katolickich; mianowany jednocześnie kanclerzem większym Kastylii, stał się najpotężniejszym po monarchach człowiekiem w Hiszpanii; jego zarządzenie z 1501 o przymusowej identyfikacji osób o stałych nazwiskach zrazu wywołało chaos administracyjny, lecz ostatecznie przyczyniło się do wykształcenia i utrwalenia systemu nazwiskowego w Hiszpanii; jako prymas podjął energiczne prace reformatorskie, wzmacniające dyscyplinę w Kościele hiszpańskim, jak również podnoszące poziom intelektualny; w 1499 założył (wyposażając go z własnych środków i przekazując mu swoją bogatą bibliotekę) uniwersytet w Alcalá de Henares k. Madrytu, noszący nazwę Complutense (Complutum to łacińska nazwa tego miasta z czasów rzymskich; od 1970 nazwę Complutense nosi największy hiszpański uniwersytet w Madrycie, istniejący formalnie od 1822, lecz w pełnym wymiarze i pod nazwą Uniwersytetu Centralnego od 1836, kiedy to rządzący liberałowie przenieśli do stolicy uniwersytet w Alcalá wraz z jego zasobami, przy okazji laicyzując go i likwidując Wydział Teologiczny); wybudował również osiem klasztorów i dwanaście kościołów oraz ufundował cztery szpitale; zachował liturgię mozarabską (gocką) w katedrze toledańskiej; jako pierwszy w Hiszpanii na dużą skalę kazał drukować książki (sprowadzając najlepszych drukarzy z Niemiec), nie tylko żywoty świętych i dzieła o treści moralnej, ale również praktycznej, jak traktaty o rolnictwie; na tej niwie dziełem jego życia, zrealizowanym przy pomocy uczonych hiszpańskich, greckich i żydowskich, była tzw. Poliglota Kompluteńska (Biblia polyglotta Complutensia), czyli przekład Pisma Św. z języków oryginalnych: w 1514 ukazał się Nowy Testament, a w 1517 – Stary Testament, przy czym Pięcioksiąg został wydrukowany (w trzech równoległych kolumnach) w językach hebrajskim, aramejskim i greckim oraz z trzema różnymi przekładami łacińskimi; dodatkowy, szósty tom zawiera słowniki hebrajskie i aramejskie, interpretacje nazw w tych językach i grece oraz gramatykę hebrajską; w 1507 roku otrzymał od papieża Juliusza II kapelusz kardynalski, a jednocześnie został wielkim inkwizytorem Kastylii; w tym okresie zaczął odgrywać również kluczową rolę w hiszpańskiej polityce: sam urządził, wyekwipował wyprawę wojenną na północne wybrzeża Afryki i osobiście nią dowodząc, w 1509 zdobył Oran; po śmierci (1506) króla Kastylii de iure uxoris Filipa Pięknego został przewodniczącym Rady Regencyjnej, mającej rządzić w imieniu chorej królowej Joanny Szalonej, która to instytucja została rozwiązana po powrocie do władzy w Kastylii ojca Joanny, Ferdynanda Katolickiego, w sierpniu 1507, natomiast po śmierci tegoż (tytularnie od 1512 „króla całej Hiszpanii”) został 23 stycznia 1516 samodzielnie wicekrólem Kastylii; przyczynił się do obwołania w 1516 królem Kastylii i Aragonii Karola Habsburga, syna Joanny Szalonej i Filipa Pięknego, formalnie jako koregenta wciąż żyjącej i niezdetronizowanej Joanny; w tym samym roku odparł najazd francuski na Nawarrę; jesienią 1517 wyruszył na spotkanie Karola I, przybywającego po raz pierwszy do Hiszpanii, lecz zmarł w czasie podróży; był jednym z najwybitniejszych hierarchów w historii Kościoła hiszpańskiego, a jednocześnie wielkim humanistą i mężem stanu; w 1944 Szef Państwa Hiszpańskiego, gen. Francisco Franco (który go podziwiał), ustanowił Order Cisnerosa (Orden de Cisneros), przyznawany wyłącznie katolikom zasłużonym dla Kościoła i państwa.

10 listopada 2007 roku zmarł w Paryżu, w wieku 77 lat (ur. 19 XI 1929), Pierre Pujo, pseudonim publicystyczny Jacques CÃ©poy, dziennikarz, eseista i działacz narodowo-rojalistyczny, szef powojennej Action FranÃ§aise; syn Maurice’a Pujo (1872-1955), współzałożyciela i piątego (ostatniego) szefa Ligi Akcji Francuskiej; jego ojcem chrzestnym był Charles Maurras, który nazywał go pieszczotliwie Petros; w czasie wojny uczył się w kolegium jezuickim w Lyonie, a po wyzwoleniu ukończył elitarne Liceum Stanisława [Leszczyńskiego] w Paryżu; od 15 roku życia działał w (już nielegalnej) Action FranÃ§aise; ukończył prawo w Instytucie Studiów Politycznych (IEP, zw. potocznie Sciences Po) – gdzie jego kolegą z roku był Jacques Chirac – oraz Techniczny Instytut Bankowości (ITP), w następstwie czego przez jedenaście lat pracował w CrÃ©dit Lyonnais 3; w 1962 roku zrezygnował z kariery zawodowej, aby zająć się walką o Algierię Francuską oraz pracą dziennikarską i organizacyjną w odrodzonym w 1955 roku (pod nazwą Restauration nationale, gdyż nazwa Action FranÃ§aise była zakazana) ruchu narodowo-rojalistycznym; w 1964 został dyrektorem „l’Action franÃ§aise universitÃ©”, a w 1966 – „Aspects de la France”; od września 1974 przez dwa lata prowadził (zwycięską) kampanię w obronie praw mieszkańców wysepki Mayotte w archipelagu Komorów do pozostania przy Francji; w 1977 stanął na czele Komitetu Kierowniczego Restauracji Narodowej, pełniąc tę funkcję aż do śmierci; z okazji Tysiąclecia Kapetyngów (1987) próbował powtórzyć sukces Maurrasa z 1900, rozpisując Nową ankietę o monarchii, na którą odpowiada 58 osobistości, w tym pięciu członków Akademii Francuskiej, lecz jej rezonans był już znacznie mniejszy niż poprzedniej; jako redaktor „Aspects de la France” w 1992 wrócił do historycznego tytułu „L’Action FranÃ§aise”, obchodząc zakaz sądowy dodaniem słowa „Hebdo” („Tygodnik”), a od 1999 – „L’Action FranÃ§aise 2000”; w następstwie scysji z frakcją Hilaire’a de CrÃ©miersa, której udało się zachować, wyrokiem sądu, nazwę Restauration nationale, od 1998 roku oficjalną nazwą organizacji, na której czele stał Pujo, jest Centrum Rojalistyczne Akcji Francuskiej (Centre royaliste d’Action franÃ§aise); od tego samego roku współorganizował walczącą z zacieśnianiem integracji europejskiej, ponadpartyjną Narodową Radę Suwerenistyczną (Conseil nationale souverainiste), którą kierował były gaullistowski minister sprawiedliwości Jean Foyer, uzasadniając to „kompromisem nacjonalistycznym”; w wyborach prezydenckich 2002 roku poparł niezależnego socjalistę suwerenistę Jean-Pierre’a ChevenÃ¨menta, a w 2007 – nacjonalistę republikańskiego Jean-Marie Le Pena, wyrażając jednocześnie zastrzeżenia wobec uczczenia przez szefa FN zwycięstwa Republiki pod Valmy; rojalistyczny teoremat Akcji Francuskiej zmodyfikował w postaci pięciu przymiotników: monarchia tradycyjna, chrześcijańska, dziedziczna, zdecentralizowana i reprezentacyjna (la monarchie traditionnelle, chrÃ©tienne, hÃ©rÃ©ditaire, dÃ©centralisÃ©e et reprÃ©sentative).

12 listopada 1567 roku zmarł w Paryżu, w wieku 74 lat (ur. 15 III 1493), Anne de Montmorency, baron des Baux, diuk (duc) de Montmorency, marszałek, wielki mistrz, konetabl i par Francji; pochodził z najstarszej po Kapetyngach (znanej już w X wieku) rodziny francuskiej, która wydała sześciu konetablów, dwunastu marszałków, czterech admirałów i jednego kardynała; w młodości wychowywał się i zaprzyjaźnił z przyszłym królem Francji Franciszkiem I Walezjuszem; wyróżnił się w bitwie z wojskami Ligi Świętej pod Rawenną (1512) i ze Szwajcarami pod Marignano (1515); w 1518 został pojmany przez króla Anglii Henryka VIII, ale już w 1520 uczestniczył w spotkaniu monarchów francuskiego i angielskiego na tzw. Polu Złotego Sukna k. Calais; w 1521 dowodził obroną MÃ©zieres przed Niemcami; bitwę pod Bicoccą (27 kwietnia 1522) z armią austriacko-hiszpańską (pierwszą w historii, o której wyniku przesądziło użycie zmasowanego ognia broni palnej) wprawdzie przegrał, lecz w uznaniu jego odwagi Franciszek I mianował go marszałkiem Francji; w bitwie pod Pawią z armią cesarską (24 lutego 1525) dostał się wraz z królem do niewoli hiszpańskiej, z której jednak wkrótce został zwolniony, po czym reprezentował Francję w rokowaniach pokojowych, a po podpisaniu traktatu towarzyszył królowi Franciszkowi w powrocie do Francji; 23 marca 1526 uzyskał godność wielkiego mistrza Francji; w kolejnej wojnie z cesarzem Karolem V, która toczyła się w Sabaudii, Prowansji, Pikardii i Niderlandach, odbił szereg zajętych miast południowej Francji, a następnie zdobył liczne miasta w Niderlandach, za co 10 lutego 1538 otrzymał tytuł konetabla Francji; jako że opowiadał się za załagodzeniem konfliktu z cesarzem i doprowadzeniem do trwałego pokoju, popadł w niełaskę Franciszka i w 1541 musiał opuścić dwór królewski, tracąc wszystkie stanowiska; powrócił do życia publicznego i odzyskał urzędy dopiero po wstąpieniu na tron (1547) Henryka II, który także, za zasługi w stłumieniu buntów lokalnych oraz zdobycie szeregu miast w Lotaryngii (Metz, Toul, Verdun), podniósł go do tytułu diuka oraz para Francji; w 1557 dostał się do niewoli sprzymierzonego z cesarstwem księcia Sabaudii Emanuela Filiberta, a jego nieobecność wykorzystali Gwizjusze do zajęcia miejsca przy nowym królu, Franciszku II (musiał zrzec się na rzecz księcia de Guise tytułu wielkiego mistrza Francji, a po powrocie z niewoli ponownie wycofał się z życia publicznego); powrócił do swoich obowiązków dworskich po wstąpieniu na tron (1560) Karola IX, lecz – jako gorliwy katolik – wycofał się z dworu, gdy na króla zaczęli wywierać wpływ protestanccy Burbonowie; w kwietniu 1561 zawiązał triumwirat ze swoim dawnym wrogiem Franciszkiem ks. Gwizjuszem oraz marszałkiem Saint-AndrÃ© w obronie katolicyzmu; w trakcie bitwy pod Dreux (19 grudnia 1562) z hugenotami, w której dowodził konnicą, dostał się do niewoli wroga, mimo to ostatecznie jego żołnierze wygrali tę bitwę – jedną z najkrwawszych w XVI wieku; kiedy protestanci szantażowali króla, aby zmienił niekorzystne dla nich postanowienia traktatu w Amboise (19 marca 1563), sędziwy marszałek raz jeszcze poprowadził armię katolicką do bitwy pod Saint-Denis (10 listopada 1567), którą wprawdzie wygrał, ale odniósł w niej śmiertelną ranę, wskutek czego zmarł dwa dni później.

13 listopada 867 roku zmarł w Rzymie, w wieku ok. 47 lat (ur. ok. 820), św. Mikołaj I Wielki [Nicolaus Magnus], 105. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; pochodził zapewne z latyńskiego rodu Tuskulańczyków, wówczas jednak jeszcze nie hrabiowskiego; za papieża (844-847) Sergiusza II był subdiakonem, a papież (847-855) Leon IV wyświęcił go na diakona; za pontyfikatu (855-58) Benedykta III był papieskim doradcą; wybrany 24 kwietnia 858, otrzymał jednocześnie święcenie prezbiteriatu i sakrę biskupią, a dzień później został ukoronowany tiarą – zapewne jako pierwszy papież w historii – i w asyście cesarza Ludwika II, który przyjmując go w pałacu cesarskim, wyszedł mu naprzeciw i prowadził mu konia, co było symbolicznym aktem poddaństwa; jako pierwszy ogłosił także, że papież jako zastępca (vicarius) Jezusa Chrystusa na ziemi nie podlega niczyjemu osądowi; skutecznie sprzeciwił się królowi Lotaryngii i Górnej Burgundii (855-869) Lotarowi II, który chciał oddalić prawowitą małżonkę i poślubić konkubinę; za jego pontyfikatu rozpoczął się spór z Focjuszem, wybranym na patriarchę Konstantynopolu po bezprawnej depozycji przez cesarza Michała III Metystesa (czyli Pijaka) patriarchy Ignacego I; spór ten poszerzył się o sferę doktrynalną, kiedy w 867 Focjusz odrzucił Filioque, uznając je za herezję, a także z powodów politycznych, kiedy papież ochrzcił króla Bułgarii Borysa I Michała oraz udzielił wsparcia misji św. św. Cyryla i Metodego, co w Bizancjum uznano za wtrącanie się do strefy wpływów cesarstwa wschodniego; Focjusz ośmielił się nawet nałożyć na papieża ekskomunikę, o czym ten się już nie dowiedział, bo zanim wieść dotarła do Rzymu, zmarł; z uwagi na odwagę, z jaką piętnował grzechy możnych, nazywano go „drugim Eliaszem”, a gdy zmarł, opłakiwali go zwłaszcza ubodzy, którym nie szczędził jałmużny i wzywał innych do hojności; jego pontyfikat okazał się przełomowy dla umocnienia autorytetu papieskiego, również w sferze doczesnej, co doceniła potomność, nadając mu przydomek Magnus, którym prócz niego obdarzeni zostali tylko św. Leon I (440-461) i św. Grzegorz I (590-604).

15 listopada 1867 roku urodził się w Dyneburgu (Łatgalia, b. Inflanty Polskie) Władysław Gizbert-Studnicki vel Studnicki-Gizbert, pisarz polityczny i polityk niepodległościowy orientacji proniemieckiej; starszy brat Wacława Studnickiego (1874-1962) – historyka i archiwisty; od 1887 studiował w Szkole Handlowej Leopolda Kronenberga; rok później został współzałożycielem tzw. II (lub Małego) Proletariatu (Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat”), a po aresztowaniu jesienią 1888 i długim śledztwie zesłano go na Syberię; po powrocie ze zsyłki (1896) zamieszkał w Petersburgu, następnie w Warszawie, a po krótkim pobycie w Wiedniu osiadł w Heidelbergu; tam działał w Związku Zagranicznym Socjalistów Polskich, jako członek jego władz, tzw. Centralizacji, oraz publikował w prasie socjalistycznej (m.in. „Przedświt”); stopniowo jednak zaczął oddalać się od socjalizmu w stronę poglądów narodowych i po zamieszkaniu w Galicji (1901) został najpierw członkiem Stronnictwa Ludowego, a w 1902 – Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego; tę ewolucję opisał wkrótce w książce Od socjalizmu do nacjonalizmu (1904); w 1905 zamieszkał w Warszawie; z endecją poróżnił się jednak i rozstał, kiedy ta przeszła na pozycje prorosyjskie i antyniemieckie; odtąd zwalczał jako publicysta koncepcje R. Dmowskiego na łamach wydawanych przez siebie pism: „Naród a Państwo”, „Sprawa Polska”, „Myśl Polityczna” i „Votum Separatum” (zmiany tytułów spowodowane były zawieszaniem tych pism przez władze); po ponownym przeniesieniu się do Galicji (1910) opublikował Sprawę polską – obszerne dzieło będące najbardziej rozbudowanym i uzasadnionym programem odbudowy niepodległego państwa polskiego w oparciu o państwa centralne i w postaci tzw. trializmu, czyli poszerzenia unii austro-węgierskiej o trzeci człon, czyli Polskę; głosił także postulat rozbicia Rosji na mniejsze jednostki oraz powrotu do Polski tzw. ziem zabranych (zabużańskich); w latach poprzedzających wybuch I wojny światowej był działaczem Polskiego Skarbu Wojskowego i Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych; współpracował wówczas z J. Piłsudskim oraz nakłonił płk. armii austriackiej Tadeusza Rozwadowskiego do nawiązania kontaktów z polskim ruchem strzeleckim; wobec ujawnionej od początku wojny słabości armii austro-węgierskiej stał się odtąd najbardziej konsekwentnym i skrajnym zwolennikiem orientacji proniemieckiej; 10 maja 1916 spotkał się z niemieckim generał-gubernatorem okupowanego Królestwa Polskiego Hansem von Beselerem, któremu przedłożył projekt utworzenia niepodległego państwa polskiego z granicą wschodnią na Dźwinie i Berezynie, lecz w ścisłym sojuszu z Cesarstwem Niemieckim i bez ziem zaboru pruskiego; wraz z innym byłym endekiem, a obecnie germanofilem – Tadeuszem Grużewskim (1870-1938), założył 21 lipca 1916 Klub Państwowości Polskiej (używał też nazwy Klub Państwowców Polskich), który jednak pozostał organizacją o marginalnym zasięgu, ze względu na swoje proniemieckie nastawienie; po Akcie 5 Listopada (1916), w którym obaj cesarze monarchii centralnych zapowiadali wskrzeszenie „samodzielnego” państwa polskiego, wszelako z góry przesądzając jego bliżej niesprecyzowaną „łączność” z obu mocarstwami oraz bez określenia jego granic, Studnicki stał się jeszcze większym zwolennikiem budowania zrębów państwowości polskiej w tak określonych ramach oraz utworzenia armii polskiej, bez stawiania jakichkolwiek warunków, choćby powołania króla lub przynajmniej regenta i utworzenia rządu polskiego; dzięki poparciu władz okupacyjnych wszedł w grudniu 1916 do dwudziestopięcioosobowej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego, z której wszelako został wykluczony w sierpniu 1917; po sprowokowaniu przez J. Piłsudskiego „kryzysu przysięgowego”, mającego na celu sparaliżowanie akcji werbunkowej do wojska albo wymuszenie na okupantach powołania regenta i rządu sprawującego zwierzchnictwo nad armią polską, uznał Komendanta za szkodnika i dywersanta i publicznie głosił, że należałoby go rozstrzelać; w 1918 roku został mianowany (już przez Radę Regencyjną) członkiem Rady Stanu oraz prowadził z Niemcami rozmowy na temat ewentualnego obsadzenia tronu polskiego przez księcia saskiego Christiana; jego izolacja w społeczeństwie polskim i we wszystkich odłamach politycznych była jednak niemal całkowita; w II Rzeczypospolitej pracował jako naczelnik Wydziału Statystycznego Cywilnego Zarządu Ziem Wschodnich (1919-1921), konsultant w Ministerstwie Przemysłu i Handlu (1922-1926) i konsultant w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (1926-1928), a dydaktycznie i naukowo w Instytucie Nauk Handlowo-Gospodarczych w Wilnie (1930-1934); polityczne przytulisko jako publicysta znalazł w wileńskim, konserwatywno-monarchistycznym „Słowie”, redagowanym przez S. Cata-Mackiewicza; sam na łamach łódzkiej „Prawdy” wysunął kandydaturę do tronu polskiego arcyks. Roberta Habsburga, drugiego syna cesarza Karola I; w opublikowanej w 1929 książce Zagadnienia ustrojowe przedstawił na wskroś tradycjonalistyczny (całkowicie przeciwstawny do programów obu głównych obozów politycznych, czyli endecji i sanacji) projekt konstytucji decentralistycznej, zakładającej podział państwa na kilkanaście ziem posiadających szeroką autonomię terytorialną, gospodarczą i kulturalną; przede wszystkim jednak nadal propagował geopolityczną orientację proniemiecką, postulując m.in. w swoim głównym i najbardziej „unaukowionym” dziele System polityczny Europy a Polska (1935) utworzenie (antysowieckiego) bloku państw Europy Środkowej w oparciu o Niemcy i Polskę; podczas jednego ze swoich licznych procesów sądowych o zniesławienie (wynikających z jego temperamentu publicystycznego) wzbudził szok i zgorszenie (uznano go za kabotyna) oświadczeniem, że uznaje wyższość marszałka Piłsudskiego nad sobą, ponieważ czyn przerasta program; w 1935 i 1938 bezskutecznie kandydował z listy niezależnej w wyborach do Sejmu RP; w wydanej w czerwcu 1939 książce Wobec nadchodzącej drugiej wojny światowej prognozował porzucenie Polski przez sojuszników (Francję i Anglię) i jej osamotnienie w walce z Niemcami, a w konsekwencji klęskę; książka ta została jednak pozbawiona debitu, a jej nakład skonfiskowano; po nastaniu okupacji niemieckiej już 23 listopada 1939 skierował do władz III Rzeszy Memoriał w sprawie odtworzenia Armii Polskiej i w sprawie nadchodzącej wojny niemiecko-sowieckiej, w którym postulował wojnę wyzwoleńczą z ZSSR u boku Wehrmachtu; z kolei 20 stycznia 1940 napisał Memoriał dla Rządu Niemieckiego w sprawie polityki okupacyjnej w Polsce, w którym bez ogródek oskarżył Niemców o stosowanie terroru i popełnianie zbrodni: zdołał z tym memoriałem wyjechać do Berlina i wręczyć go J. Goebbelsowi, lecz odpowiedzią było aresztowanie go przez Gestapo i internowanie w sanatorium w Neubabelsbergu; po zwolnieniu po klęsce Francji w sierpniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie nadal utrzymywał kontakty z władzami okupacyjnymi, toteż uważano go za kolaboranta, chociaż za każdym razem odważnie krytykował postępowanie hitlerowców oraz podejmował interwencje w sprawach osób uwięzionych; 10 lipca 1941 został ponownie aresztowany przez Gestapo i uwięziony na Pawiaku, skąd zwolniono go, po interwencji Maurycego hr. Potockiego, 15 lipca 1942; nadal, a zwłaszcza po ujawnieniu zbrodni katyńskiej, propagował koncepcję militarnej i politycznej współpracy polsko-niemieckiej przeciwko Sowietom; w lipcu 1944 wyjechał na Węgry, a stamtąd do Austrii, gdzie wciąż apelował do Niemców o zwolnienie Polaków z obozów koncentracyjnych oraz o zezwolenie na tworzenie polskich oddziałów wojskowych; w 1945 roku zamieszkał w Rzymie, a pod koniec 1946 w Londynie; niemal całkowicie izolowany przez środowiska emigracyjne, jeszcze bardziej naraził się im decyzją o zgłoszeniu się na świadka obrony w procesie feldmarszałka Ericha von Mansteina (do czego jednak nie doszło, gdyż nie został wezwany na salę rozpraw); niedługo przed śmiercią opublikował autoapologetyczną książkę Tragiczne manowce; zmarł w biedzie i osamotnieniu w 1953 roku; w PRL (od 1951) jego książki podlegały zapisowi cenzorskiemu i natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek, natomiast w latach 2001-2009 toruńskie wydawnictwo Adam Marszałek opublikowało obszerny, czterotomowy wybór jego pism; Studnicki był człowiekiem niepozornej postury i zupełnym abnegatem życiowym, lecz nieustraszonego charakteru i niemal przez całe życie idącym pod prąd tzw. opinii publicznej; znakomity analityk i wizjoner, był jednak dogmatycznie przywiązany do jednej koncepcji politycznej bez baczenia na okoliczności oraz całkowicie niezdolnym do zbudowania sobie jakiegokolwiek zaplecza politycznego, przez co był jeszcze bardziej osamotniony niż margrabia Wielopolski.

16 listopada 1867 roku urodził się w Paryżu, a 30 czerwca 1942 zmarł w Saint-RÃ©my-de-Provence Alphonse Marie Vincent LÃ©on Daudet, powieściopisarz, eseista, publicysta, pamflecista, memuarysta i polityk, nacjonalista integralny (rojalista), „numer 2” w „triumwiracie inteligencji” Action FranÃ§aise; syn powieściopisarza i dramaturga Alphonse’a Daudeta (1840-1897) i poetki Julii Daudet z d. Allard (1844-1940), starszy brat pisarza Luciena Daudeta (1878-1946), sam zawarł związek cywilny z wnuczką Victora Hugo – Jeanne, a po rozwodzie z nią – ze swoją kuzynką Marthe Allard, która przyczyniła się do jego nawrócenia na katolicyzm; z domu rodzinnego (w którym bywali najwybitniejsi pisarze epoki: G. Flaubert, E. de Goncourt, G. de Maupassant, E. Renan, E. Zola, E. Drumont, M. BarrÃ¨s, jak również radykalni politycy III Republiki: L. Gambetta i G. Clemenceau), wyniósł republikanizm oraz patriotyzm o natężeniu szowinistycznym w stosunku do Niemców i pragnienie rewanżu za klęskę z 1870; w elitarnym Liceum Ludwika Wielkiego, w którym filozofii nauczał kantysta Auguste Burdeau (którego jego uczeń w liceum w Nancy – BarrÃ¨s – oskarżył o wykolejanie młodzieży niefrancuskim duchem), zaprzyjaźnił się z kolegą ze szkolnej ławki – Marcelem Proustem: wiele lat później przyczyni się do wyróżnienia jego W cieniu zakwitających dziewcząt Nagrodą Goncourtów (Proust natomiast dedykuje mu W stronę Guermantes i będzie stawiał jego twórczość memuarystyczną na równi z Pamiętnikami księcia de Saint-Simon); jako powieściopisarz debiutował w 1892: w sumie jego twórczość liczy 128 książek oraz ok. 9000 artykułów; pierwszym przełomowym wydarzeniem w jego biografii politycznej była affaire Dreyfus, która także podzieliła wszystkich pisarzy poznanych w domu ojca na dreyfusards i antidreyfusards: Daudet, jako przekonany o winie Dreyfusa, przystąpił 19 stycznia 1899 do założonej z inicjatywy BarrÃ¨sa Ligi Ojczyzny Francuskiej (Ligue de la Patrie franÃ§aise), skupiającej ponad połowę członków Akademii Francuskiej; stał się już wówczas namiętnym wrogiem parlamentaryzmu, a gwałtowność jego polemik skutkowała licznymi pojedynkami; w 1900 został wybrany na jednego z dziesięciu pierwszych członków Akademii Goncourtów, w 1903 przystąpił zaś do Komitetu Wykonawczego Narodowej Federacji Antyżydowskiej (FÃ©dÃ©ration nationale antijuive) Ã‰douarda Drumonta; drugim przełomowym wydarzeniem w jego życiu było poznanie Charlesa Maurrasa i wstąpienie do Action FranÃ§aise, acz był jednym z ostatnich działaczy przekonanych do rojalizmu (opcji orleanistycznej), co stało się dopiero w 1904, kiedy złożył homagium księciu Filipowi Orleańskiemu; bardzo zaangażował się także w wyświetlenie affaire Syveton (1904), czyli nacjonalistycznego deputowanego Gabriela Syvetona, który wydobył na światło dzienne tzw. aferę fiszek (affaire des fiches), czyli układanych przez masonerię katalogów oficerów przeznaczonych do awansowania (jeśli byli „dobrymi republikanami”) bądź do utrącania ich karier (jeśli byli katolikami); Daudet był przekonany, że Syveton nie popełnił samobójstwa, jak podano oficjalnie, lecz został w zemście zamordowany przez policję polityczną na zlecenie masonerii; w 1908 został współzałożycielem (a w 1917 współdyrektorem wraz z Maurrasem) dziennika „L’Action FranÃ§aise”; jego publicystyka, znacznie różniąca się stylem od innych autorów („bez Daudeta bylibyśmy dziennikiem profesorów” – mówił Maurras), wyróżniała się nie tylko błyskotliwością, ale i gwałtownym i pamfletowym charakterem oraz nieprawdopodobną pomysłowością w konstruowaniu – z reguły obraźliwych – kalamburów (u nas styl ten naśladował Adolf Nowaczyński); styl ten korespondował z charakterem „grubego Leona” (le gros LÃ©on): sangwinika, człowieka zmysłowego (regularnego bywalca domów publicznych) i obżartucha (wypijającego też kilka butelek burgunda do posiłku); niezmordowanie tropił agentów niemieckich w świecie polityki i finansjery III Republiki, a dzięki jego wytrwałości skazano zdrajcę Louisa Malvy’ego; szczególną wrogością obdarzał wpływowego socjalistycznego polityka (jedenastokrotnego premiera i ośmiokrotnego ministra spraw zagranicznych) Aristide’a Brianda, oskarżanego o pacyfizm i proniemieckość (puścił nawet w obieg słowo „arystydes” zamiast „alfons”); wielokrotnie był skazywany na grzywny bądź więzienie w zawieszeniu; ataki na sam ustrój i władze republikańskie zawiesił jedynie, wraz z całą Action FranÃ§aise, w imię narodowej union sacrÃ©e, w czasie I wojny światowej; jako jedyny monarchista dostał się do parlamentu w wyborach w 1919 roku z listy Bloku Narodowego M. BarrÃ¨sa i A. Milleranda; w Izbie Deputowanych (do 1924) był bardzo aktywnym, a na pewno najdowcipniejszym, mówcą; w 1922 opublikował swoje główne dzieło polityczne Głupi wiek XIX, w którym (też w pamfletowym stylu) potępił wszystkie główne idee tego stulecia: kult postępu, laicyzm, scjentyzm, republikanizm, demokratyzm, anarchizm i socjalizm; przy okazji potępienia Action FranÃ§aise przez Stolicę Apostolską (1926) kilka jego powieści zostało wpisanych na Index, ale nie z powodów politycznych czy religijnych, lecz za niemoralność i pornografię; 22 stycznia 1923 o mały włos nie zginął, gdyż młoda anarchistka Germaine Berton, wtargnąwszy do biura AF w Paryżu, zastrzeliła zamiast niego szefa Kamelotów Królewskich Mariusa Plateau, zniecierpliwiona czekaniem na przyjęcie jej przez Daudeta; w tym samym roku przeżył tragedię rodzinną z powodu śmierci swojego czternastoletniego syna Philippe’a (anarchisty), który miał zastrzelić się w dorożce, lecz zrozpaczony ojciec oskarżył policję polityczną o sfingowanie samobójstwa; jego ataki na funkcjonariuszy publicznych doprowadziły w końcu do skazania go (1925) za zniesławienie na pięć miesięcy więzienia, a dwa lata później, po wyczerpaniu wszelkich środków apelacji, został aresztowany (w zamienionym chwilowo na fortecę biurze AF) i przewieziony do więzienia SantÃ©; dwa miesiące później Kameloci zorganizowali brawurową akcję uwolnienia go z więzienia i ucieczki pociągiem do Brukseli; na tym wygnaniu przebywał dwa lata, do czasu objęcia go amnestią; podczas pobytu w Belgii jeszcze więcej pisał, nadal też współpracując z dziennikiem AF; złożył też zaskakujące wyznanie, że antysemityzm nie jest już częścią jego osobowości, gdyż zrozumiał, że źródłem kryzysu państwa francuskiego jest tylko demokracja, a nie Żyd; po powrocie do Paryża koncentrował się w swojej publicystyce na ostrzeganiu przed wzrastającym zagrożeniem ze strony III Rzeszy (nienawidząc ich z całej duszy, już w 1930 pisał, że życzy Niemcom bolszewizmu, ponieważ życzy im zarazy); jako pierwszy z zespołu AF przewidział, że „nieudany pacykarz” Hitler jest nie postacią groteskową, lecz demoniczną i groźną; w 1939 opublikował swoje główne dzieło krytyczne: Moje idee estetyczne; jak krytyk literacki i artystyczny zupełnie nie kierował się swoimi poglądami politycznymi: chwalił AndrÃ© Gide’a, Picassa i Żyda Marcela Schwoba, z drugiej strony jako jeden z pierwszych odkrył walory literackie Podróży do kresu nocy L.-F. CÃ©line’a; jego antyniemieckość była tak silna, a ból spowodowany okupacją Francji tak wielki, że nie zdecydował się nawet na kontynuowanie współpracy z dziennikiem „L’Action FranÃ§aise”, przeniesionym po klęsce czerwcowej 1940 roku do Lyonu w libre zone; zaszył się na prowincji, w okolicy uświetnionej zbiorem opowiadań jego ojca Listy z mojego młyna, gdzie zmarł.

19 listopada 1867 roku zmarł w Rzymie, w wieku 52 lat (ur. 29 XI 1814), Giacinto de’ Sivo, polityk, myśliciel polityczny, historyk i tragediopisarz, legitymista neapolitański; pochodził z rodziny służącej od pokoleń dynastii burbońskiej i sam pełnił wiele funkcji urzędowych w Królestwie Obojga Sycylii aż do jego upadku; po najeździe Piemontczyków i okupacji przez nich Neapolu trzykrotnie aresztowany przez okupantów z powodu zadeklarowanej wierności prawowitemu królowi Franciszkowi II; uwolniony, kontynuował swoją aktywność w Rzymie papieskim, redagując dziennik legitymistyczny „La Tragicommedia”, pisząc apologetyczną Historię Obojga Sycylii od 1847 do 1861 i współpracując z ultramontańskim dziennikiem jezuickim „La CiviltÃ Cattolica”; demaskował rewolucyjne i antykatolickie oblicze ruchu Risorgimento.

21 listopada 1792 roku urodził się w Mondovi (Piemont) Clemente Solaro hr. (conte) della Margarita, polityk, dyplomata i katolicko-konserwatywny pisarz polityczny; pochodził ze starego rodu, wywodzącego się od rycerza Auracia, syna Ruffina Solaro, notowanego w kronikach w 1165 i związanego z biskupami Asti; inny przodek, Alberto Solaro, był w 1199 kapitanem kawalerii w IV krucjacie; późniejsi Solaro zajmowali się też intratnie handlem i pożyczaniem pieniędzy, co pozwoliło im stać się właścicielami 24 zamków; w XVII wieku Maurizio Solaro był bpem Mondovi; pierwszym z rodu noszącym tytuł hrabiego był gen. artylerii i pisarz Giuseppe Maria (1644-1719); Clemente od najmłodszych lat był wrogiem rewolucyjnej Francji; podczas nauki w słynnym liceum De Tolomei, prowadzonym przez oo. pijarów, poznał dzieła głównych reprezentantów myśli katolicko-konserwatywnej z J. de Maistre’em na czele; studia prawnicze ukończył w Turynie w 1812; w tym samym roku założył Towarzystwo Włoskie (SocietÃ Italiana), skupiające przedstawicieli najważniejszych rodów arystokratycznych w Piemoncie, dążących do wyzwolenia ojczyzny spod okupacji napoleońskiej; po powrocie (1814) króla Wiktora Emanuela I z Sardynii (będącej jedyną częścią Królestwa Sardynii/Piemontu, której nie zajęli Francuzi) oraz formalnym przywróceniu stanu szlacheckiego wstąpił do służby państwowej, zrazu w administracji, a od 1816 – przy poparciu Amicizia Cattolica, założonej z inspiracji o. Pio Brunone Lanteriego (1759-1830) – w dyplomacji; służbę dyplomatyczną pełnił kolejno jako sekretarz poselstwa w Neapolu i Florencji oraz jako minister pełnomocny w Rzymie papieskim; w 1826 został ambasadorem na dworze w Madrycie, gdzie zaangażował się jawnie w popieranie prawowitego następcy Ferdynanda VII – jego brata, don Carlosa, a po wybuchu (1833) pierwszej wojny karlistowskiej nakłonił swojego władcę, króla Sardynii Karola Alberta, do opowiedzenia się po stronie Karola V, co spowodowało uznanie go za persona non grata przez rząd uzurpatorki, małoletniej »Izabeli II«; w lutym 1835 został mianowany ministrem spraw zagranicznych, ku jawnie demonstrowanemu niezadowoleniu ambasadorów państw liberalnych: Francji i Wielkiej Brytanii; żarliwy katolik – ultramontanin, broniący świeckiej władzy papieża, przyjaciel Austrii (acz nieakceptujący okupowania przez nią Lombardii i Wenecji), reakcjonista wrogi wszelkiemu nowinkarstwu politycznemu, był zaciekle zwalczany również przez rodzimych liberałów, którzy jesienią 1847 wszczęli przeciwko niemu kampanię, w której rezultacie król ugiął się i odwołał go z urzędu; oddalony od dworu napisał i opublikował Memoriał historyczno-polityczny (1851), w którym bronił swojej polityki, oraz teoretyczne Kwestie polityczne wyłożone dla czytelników i uczonych (1852), w których starał się nadać filozoficzny wymiar swoim ultrakonserwatywnym przekonaniom; w 1853 został deputowanym do parlamentu Sardynii, ale nadal podkreślał, że jego mandat pochodzi z woli króla, a nie z woli ludu; w Izbie był przywódcą frakcji prawicy katolickiej (destra cattolica), zwalczającej rządzącą prawicę liberalną i politykę jej przywódcy – Camilla Bensa hr. di Cavour (1810-1861), prowadzącą do brutalnego „zjednoczenia” Włoch, czyli ich podboju przy pomocy Francji; po zaborze Państwa Kościelnego oraz królestw i księstw italskich wycofał się ostatecznie z życia politycznego, ale jako publicysta potępił zarówno pogwałcenie suwerennych praw papieża i legitymistycznych monarchów, jak i koncesję Sabaudii i Nicei na rzecz Francji; ostatnim jego dziełem była książka filozoficzno-polityczna Człowiek i państwo (1864); zmarł w 1869 roku; liberalny historyk i dziennikarz Indro Montanelli (1909-2001) przeciwstawił się jego czarnej legendzie proaustriackiego reakcjonisty, nudziarza i karierowicza, oceniając, że Solaro był wprawdzie człowiekiem niezbyt inteligentnym, ale szlachetnym, niezdolnym do podłości, pobożnym, wykonującym służbę publiczną z bezinteresownym i kapłańskim wręcz zaangażowaniem, gorliwym sługą państwa, popierającym wprawdzie monarchiczny ustrój Austrii, ale broniącym suwerenności i niezależności państw włoskich od austriackiej ingerencji.

22 listopada 1767 roku urodził się w St. Leonhard in Passeier (Trydent – Płd. Tyrol, wówczas austriacki, obecnie włoski) Andreas Hofer, właściciel gospody i handlarz bydła, przywódca ludowej kontrrewolucji – powstania przeciwko okupantom francuskim i bawarskim – który stał się tyrolskim bohaterem narodowym; kiedy po klęsce Austrii w wojnie Napoleona I z III koalicją i pokoju w Preszburgu (1805) Tyrol znalazł się pod okupacją Bawarii sprzymierzonej z francuskim cesarstwem rewolucyjnym, okupanci zaczęli wprowadzać nowe porządki, w duchu oświeconego absolutyzmu połączonego z liberalizmem, czego głównym przejawem była antyreligijność; gdy nadto zarządzono przymusowy pobór do armii bawarskiej, 9 kwietnia 1809 w Innsbrucku wybuchło powstanie, na którego czele stanął Hofer; do maja, kiedy podpisano rozejm, walki toczyły się ze zmiennym szczęściem, lecz w sierpniu rozgorzały na nowo i tym razem Tyrolczycy pod wodzą Hofera pokonali piętnastotysięczną armię bawarsko-sasko-francuską, dowodzoną przez napoleońskiego marszałka F.-J. Lefebvre’a, zmuszając okupantów do wycofania się z Tyrolu, po czym Hofer objął zarząd cywilny kraju; jednakowoż pokój w Schönnbrun, zawarty po klęsce Austriaków pod Wagram, nie przyznał Austrii Tyrolu, z czym mieszkańcy kraju nie chcieli się pogodzić; Hofer, jako naczelny dowódca tyrolskich sił zbrojnych, wznowił powstanie (już bez aprobaty swojego monarchy – cesarza austriackiego), lecz 1 listopada 1809 poniósł klęskę w trzeciej bitwie pod Bergisel; opuszczony przez rodaków, musiał uciekać, ale zdradzony, dostał się 28 stycznia 1810 do niewoli; przewieziony do Mantui i postawiony przed sądem wojennym, został 28 lutego rozstrzelany na wyraźny rozkaz Bonapartego; jest bohaterem wielu pieśni i utworów poetyckich.

25 listopada 1842 roku urodził się w Tuluzie Marie-Gabriel-Joseph du Bourg, oficer, działacz rojalistyczny (legitymista), memuarysta; w wieku 17 lat zaciągnął się do żuawów papieskich, aby bronić Państwa Kościelnego przed napaścią Piemontczyków, a w 1870 walczył w armii francuskiej przeciwko Prusakom; od 1864 był związany z królem de iure Henrykiem V (hr. de Chambord), który w 1875 mianował go swoim delegatem w departamentach południowo-zachodniej (Sud-Ouest) Francji; pomiędzy 1873 a 1883 uczestniczył we wszystkich spotkaniach Henryka V z książętami orleańskimi w Frohsdorf (Austria), co opisał później (1910) w książce będącej głównym źródłem do historii legitymizmu tej epoki; w 1875 na zamku w Beaumesnil (Eure) zawarł małżeństwo z wnuczką brata wielkiego „Doktora Kontrrewolucji”, Josepha hr. de Maistre’a (świadkami na ślubie byli Henryk V i jego żona, królowa Maria Teresa Modeńska), z którą miał siedmioro dzieci; pozostał niezłomnym legitymistą po bezpotomnej śmierci Henryka V, służąc kolejnym – już „karlistowskim” – królom z prawa Francji (Jan III, Karol XI, Jakub I, Karol XII); w 1934 roku odbył się zlot 400 karlistów w jego zamku Mondonville k. Tuluzy, w obecności samego Karola XII (Don Alfonso Carlos; Alphonse-Charles), który wysoko cenił jego wierność; zmarł w 1936 roku.

30 listopada 1667 roku urodził się w Dublinie Jonathan Swift, pisarz, satyryk i publicysta, duchowny anglikański; pochodził z mieszanej rodziny (matka była Angielką, ojciec Irlandczykiem), urodził się jako pogrobowiec; studiował w Trinity College w Dublinie, a w 1694 przyjął święcenia; pięć lat później objął probostwo, a następnie dziekanat kościoła św. Patryka w Dublinie; jako pisarz debiutował w 1704 dziełem Bitwa książek; od 1710 redagował londyńskie pismo „Examiner”, wyrażające poglądy torysów i zwalczające wigów (z którymi uprzednio był przelotnie związany); w 1713 założył wraz z pisarzami torysami – również mającymi sympatie jakobickie – jak poeta Alexandre Pope (1688-1744), będący także katolikiem, czy komediopisarz William Congreve (1670-1729), Klub Pismaków (właśc. Scriblerus Club – od wymyślonego nazwiska pedantycznego pseudonaukowca, dr. Martina Scriblerusa); po zwycięstwie wigów w 1714, otwierającym okres ich półwiekowej dominacji, powrócił do Irlandii, lecz nadal zwalczał w licznych pamfletach ich skorumpowanego lidera oraz premiera, Roberta Walpole’a (1676-1745), a zwłaszcza ciemiężenie przezeń Irlandczyków; trzy lata przed śmiercią postradał zmysły; zmarł w 1745 roku; jego nieśmiertelnym arcydziełem jest fantastyczno-satyryczna powieść Podróże Guliwera (1726).

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

Kalendarzyk reakcjonisty ”” grudzień 2017

4 grudnia 1517 roku zmarł w Mordach koło Siedlec lub w Dubnie (Podlasie), w wieku około 86 lat (ur. ok. 1431), Iwan (Jan) Semenowicz Sapieha herbu Lis, możnowładca litewski, protoplasta młodszej, kodeńskiej linii Sapiehów; był młodszym synem Semena Sopihy, pierwszego historycznie potwierdzonego protoplasty rodu Sapiehów, a wg legend – potomka kniazia Sunigajły, przyjętego w Horodle (1413) do herbu Lis, oraz (co bardziej niepewne) wielkiego księcia Giedymina; podobnie jak jego ojciec, karierę rozpoczął od stanowiska pisarza w kancelarii hospodarskiej; w 1491 posłował od króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka do Rzymu, do papieża Aleksandra VI, w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień Unii Florenckiej w Wielkim Księstwie Litewskim: tam też przeszedł na katolicyzm; w latach 1497-1499 trzykrotnie posłował do Moskwy, do teścia wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, Iwana III Srogiego, negocjując m.in. skłonienie Iwana do wojny z Hospodarstwem Mołdawskim i z Turcją oraz zwrot Kijowa Litwie w zamian za uznanie przyjętego przez Iwana tytułu „pana całej Rusi”; po koronacji (1501) Aleksandra na króla Polski został (w latach 1502-1509) kanclerzem jego prawosławnej żony Heleny; brał udział w wojnie z Moskwą w latach 1502-1503, podczas której zniszczeniu uległa część jego dóbr; zawożąc w 1503 do Moskwy listy królowej Heleny do jej ojca, zdołał wynegocjować sześcioletni rozejm; od 1504 występuje w dokumentach jako sekretarz wielki lub pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego; zachował te urzędy również po wstąpieniu na trony polski i litewski Zygmunta I Starego, uzyskując dodatkowo urząd sekretarza najwyższego hospodarskiego; w 1508 po raz kolejny posłował do Moskwy, gdzie zawarł pokój z Wasylem III, sankcjonujący korzystne dla Moskwy terytorialne status quo; w 1509 brał udział w wyprawie na Mołdawię; po ustanowieniu (1511) województwa witebskiego został jego pierwszym wojewodą, a w 1514 został wojewodą – również ustanowionego – województwa podlaskiego; w tym samym roku brał również udział w kampanii moskiewskiej, wsławionej polsko-litewskim zwycięstwem pod Orszą.

4 grudnia 1642 roku zmarł w Paryżu, w wieku 57 lat (ur. 9 IX 1585), bp Armand-Jean du Plessis kard. i diuk (duc) de Richelieu, książę Kościoła i mąż stanu; jego ojcem był zubożały szlachcic FranÃ§ois du Plessis, który jednak wzbogacił się dzięki korzystnemu małżeństwu; imię otrzymał po ojcu chrzestnym, marsz. Armandzie de Gontaud, bar. de Biron (1524-1592); w 1607 został bpem LuÃ§on, a w 1622 otrzymał od papieża Grzegorza XV (dzięki protekcji królowej-matki Marii Medycejskiej) kapelusz kardynalski; w 1614 był delegatem stanu pierwszego do Stanów Generalnych; w 1624 król Ludwik XIII mianował go swoim pierwszym ministrem: cieszył się pełnym zaufaniem monarchy, dzięki czemu stał się rychło wszechwładny, umacniając absolutyzm monarszy i rządząc przy pomocy prowincjonalnych intendentów królewskich; złamał potęgę arystokracji, zabraniając szlachcie działalności handlowej, prowadzenia wojen prywatnych oraz posiadania zamków warownych (których wiele zburzył); w interesie zarówno Kościoła, jak i państwa, osłabił także pozycję hugenotów, odbierając im (po wojnie w latach 1625-1628) samodzielność polityczną oraz twierdze posiadane dotąd na mocy edyktu nantejskiego, acz gwarantując im wolność wyznania; jako minister przetrwał zwycięsko krótkotrwały kryzys w czasie tzw. dnia zawiedzionych (11 listopada 1630), a także (1641-1642) groźniejszy dla niego spisek księcia Gastona Orleańskiego i markiza Cinq-Marsa, zakończony ścięciem markiza i wygnaniem księcia; w 1631 powołał pierwszy w historii Francji stały periodyk – „Gazette de France” (wychodzącą do 1915), a w 1635 utworzył Akademię Francuską, mającą czuwać nad czystością i szlachetnością języka francuskiego: literaturą i teatrem też rządził absolutnie, narzucając im surowe rygory estetyczne i etyczne stylu klasycznego; w polityce zagranicznej kierował się wyłącznie interesem Francji, dążąc do osłabienia austriacko-hiszpańskich Habsburgów, toteż w wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) nie wahał się nawet popierać przeciw nim protestanckiej Szwecji i mahometańskiej Turcji, acz nie angażował Francji w otwarty konflikt na obszarze Rzeszy; budził respekt, ale również strach i nienawiść, która przetrwała nawet pośmiertnie (sankiuloci sprofanowali jego grób w 1793, a Alexandre Dumas [starszy] utrwalił jego negatywny wizerunek jako złowrogiego „makiawelisty” w poczytnej powieści Trzej muszkieterowie); swoje zasady wyłożył w Testamencie politycznym, gdzie wyjaśniał, że jego dążeniem było przywrócenie Francji granic dawnej Galii oraz wzmocnienie autorytetu monarszego, który nie może być ograniczony ani przez prawo pozytywne, ani przez poddanych; nie cenił instytucji przedstawicielskich, gdyż „w społeczeństwie liczba głupców jest większa niż liczba mądrych”, a tylko wyjątkowe jednostki, poświęcające się służbie państwowej, potrafią zrozumieć sens racji stanu (raison d’Ã©tat).

4 grudnia 1892 roku urodził się w El Ferrol (La CoruÃ±a, Galicja Hiszpańska) gen. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade, żołnierz i mąż stanu, Caudillo Krucjaty i Hiszpanii; po ukończeniu (1910) Akademii Piechoty w Toledo walczył z Kabylami w Maroku Hiszpańskim; od 1920 zastępca dowódcy Hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej, a od 1923 – jej dowódca w stopniu podpułkownika; szlify generalskie otrzymał po rozbiciu powstańców rifeńskich w 1926 (będąc w tym momencie najmłodszym generałem w Europie); od 1928 komendant Głównej Akademii Wojskowej w Saragossie, zamkniętej po obaleniu monarchii w 1931; dłuższy czas pozostawał bez przydziału, dopiero w 1932 został dowódcą 15. Brygady Piechoty w La CoruÃ±i, a w 1933 komendantem okręgu wojskowego Balearów; po zwycięstwie wyborczym centroprawicy został mianowany doradcą ministra wojny i jako taki kierował (zza biurka, przez telefon) operacją stłumienia komunistycznej rebelii w Asturii; w 1934 został naczelnym dowódcą w Maroku, a w 1935 szefem sztabu generalnego hiszpańskich sił zbrojnych; w lutym 1936 reżim Frontu Ludowego przesunął go na podrzędne stanowisko komendanta wojskowego Wysp Kanaryjskich; do sprzysiężenia wojskowego przystąpił dopiero 13 lipca 1936, po zamordowaniu przez bojówki reżimowe przywódcy opozycji, J. Calvo Sotelo; w dzień po wybuchu wojskowo-cywilnego Alzamiento Nacional objął dowództwo Armii Afrykańskiej, będącej najsilniejszą grupą wojsk powstańczych; 12 września 1936 został mianowany przez juntę powstańczą głównodowodzącym (generalÃsimo), a 28 września przejął także władzę cywilną; od 1 października 1936 był szefem państwa (Jefe de Estado), z pełną tytulaturą Wodza Ostatniej Krucjaty i Hiszpańskiej Schedy, Wodza Wojny Wyzwoleńczej przeciwko Komunizmowi i jego Współwinowajcom (El Caudillo de la Ãšltima Cruzada y de la Hispanidad, El Caudillo de la Guerra de Liberación contra el Comunismo y sus Cómplices); stanął też na czele Junty Technicznej Państwa (w 1938 zastąpionej regularnym rządem); 1 kwietnia 1937 narzucił wszystkim siłom politycznym el bando nacional unifikację w ramach Hiszpańskiej Falangi Tradycjonalistycznej i Junt Ofensywy Narodowo-Syndykalistycznej (FET y de las JONS; od 1957 – Ruchu Narodowego), zostając z urzędu jej przewodniczącym; po zwycięstwie w kwietniu 1939 do śmierci suwerenny dyktator autorytarnego, katolicko-narodowego (nacionalcatolicismo) Państwa Hiszpańskiego (Estado EspaÃ±ol), jako jego szef oraz (do 1973) również szef rządu (Jefe del Gobierno); w 1947 dokonał instauracji monarchii „katolickiej, społecznej, tradycyjnej i reprezentacyjnej”, rezerwując sobie jednocześnie prerogatywę wskazania osoby przyszłego króla spośród książąt Domu Hiszpańskiego oraz czasu przekazania mu władzy; w 1953 zawarł (wzorcowy dla katolickiego prawa publicznego) konkordat ze Stolicą Apostolską; w 1969 desygnował na swojego następcę księcia Jana Karola Burbońskiego z linii izabelicko-alfonsjańskiej, nadając mu tytuł „księcia Hiszpanii” (el prÃncipe de EspaÃ±a); kawaler wielu orderów hiszpańskich i zagranicznych, w tym papieskiego Orderu Najwyższego Chrystusa; zmarł w 1975 roku; decyzją swojego następcy został pochowany w Bazylice – mauzoleum (Narodowy Pomnik Świętego Krzyża) w Dolinie Poległych; jego prawnukiem po kądzieli jest obecny król z prawa Francji i Nawarry Ludwik XX.

5 grudnia 1867 roku urodził się w Zułowie k. Święcian (Litwa) Józef Klemens Piłsudski h. Piłsudski (Kościesza), wódz i mąż stanu, marszałek Polski; pochodził ze starożytnej i skoligaconej szlachty litewskiej, lecz w XIX wieku zubożałej wskutek konfiskat carskich; od 1892 (do wybuchu I wojny światowej) działacz i przywódca niepodległościowego nurtu Polskiej Partii Socjalistycznej; organizator i przywódca organizacji paramilitarnych w Galicji (Związek Walki Czynnej, Związek Strzelecki) i inicjator na ich bazie Legionów Polskich (komendant I Brygady), inicjujący jednocześnie powstanie konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej; po Akcie 5 Listopada (1916) wszedł do Tymczasowej Rady Stanu, lecz „licytując sprawę polską wzwyż” oraz przewidując zwycięstwo Ententy, w lecie 1917 sprowokował tzw. kryzys przysięgowy, aby nie dawać Niemcom polskiego rekruta bez gwarancji powołania króla lub rządu polskiego; w następstwie tego 22 lipca 1917 aresztowany (wraz z Kazimierzem Sosnkowskim) przez Niemców i osadzony w twierdzy magdeburskiej; zwolniony 10 listopada 1918, przybył do Warszawy, gdzie przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, jako (od 11 listopada 1918) Wódz Naczelny Wojsk Polskich, a od 22 listopada 1918 (faktyczną władzę zwierzchnią sprawował od 14 listopada) Tymczasowy Naczelnik Państwa; zatwierdzony przez Sejm Ustawodawczy 20 lutego 1919 jako Naczelnik Państwa (do 14 grudnia 1922); od 19 marca 1920 Pierwszy Marszałek Polski; w Bitwie Warszawskiej (13-25 sierpnia 1920) osobiście dowodził Grupą Uderzeniową, którą wyprowadził kontruderzenie znad Wieprza, zadające decydujący cios Armii Czerwonej; w 1923 wycofał się z życia politycznego, zachowując jedynie przewodnictwo Ścisłej Rady Wojennej; po dokonanym przez siebie przewrocie majowym (12-15 maja 1926), wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta, wyboru nie przyjął; odtąd, do śmierci, dyktator de facto, formalnie sprawujący funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz urząd ministra spraw wojskowych we wszystkich gabinetach; dwukrotnie (2 października 1926 – 27 czerwca 1928, 25 sierpnia – 4 grudnia 1930) stawał także na czele rządu; zmarł w 1935 roku; pochowany na Wawelu (serce złożono w grobie matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie).

7 grudnia 1942 roku zmarł w Madrycie, w wieku 54 lat (ur. 22 IV 1886), ks. Manuel GarcÃa Morente, filozof i eseista; pochodził z Andaluzji, jego ojciec (okulista) był antyklerykalnym wolterianinem, a matka gorącą katoliczką; otrzymał typowo „europeistyczną” formację intelektualną w liceum w Bayonne oraz na uniwersytecie w Bordeaux i na Sorbonie, gdzie jego profesorami byli Ã‰. Boutroux i L. LÃ©vy-Bruhl; po powrocie do Hiszpanii (1906) znalazł zatrudnienie w Wolnym Instytucie Naukowym (Institución Libre de EnseÃ±anza), będącym głównym rozsadnikiem wolnomyślicielstwa, opartym na panenteizmie K.Ch.F. Krausego (krausismo); jako stypendysta Rady Rozwoju Naukowego (Junta de Ampliación de Estudios) odbył podróż naukową do Niemiec (Marburg, Berlin, Monachium), gdzie znalazł się pod (długotrwałym) wpływem neokantystów ze Szkoły Marburskiej: H. Cohena, P. Natorpa i E. Cassirera; swoją pracę doktorską poświęcił filozofii Kanta, przetłumaczył też na hiszpański Krytykę władzy sądzenia, Krytykę rozumu praktycznego oraz Metafizykę moralności; w 1912 otrzymał Katedrę Etyki na Uniwersytecie Madryckim; w latach 20. zainteresował się również H. Bergsonem, O. Spenglerem (przetłumaczył Zmierzch Zachodu), aksjologią N. Hartmanna oraz fenomenologią (F. Brentano, E. Husserl, M. Scheler); w 1926 został wybrany na dziekana Wydziału Filozofii i Literatury Uniwersytetu Centralnego, a 1930 mianowano go podsekretarzem stanu w Ministerstwie Edukacji Publicznej; podczas pobytu w Argentynie w 1934 doznał ciężkich obrażeń w wypadku samochodowym na drodze z Buenos Aires do Kordowy, co bez wątpienia przyczyniło się do skrócenia jego życia; po wybuchu wojny domowej nie opowiedział się wyraźnie po żadnej ze stron, mimo to został pozbawiony przez reżim Frontu Ludowego swoich funkcji publicznych i wyjechał do Paryża; w tym czasie też owdowiał, a mąż jego starszej córki (młodsza została zakonnicą) został zamordowany przez Czerwonych; w Paryżu w nocy z 29 na 30 kwietnia 1937 doznał iluminacji, słuchając przez radio fragmentu oratorium Dzieciństwo Chrystusa Hectora Berlioza, co doprowadziło go do głębokiej przemiany wewnętrznej i nawrócenia na katolicyzm; po kilkumiesięcznym pobycie w klasztorze benedyktyńskim w LigugÃ© k. Poitiers poczuł powołanie do stanu kapłańskiego, lecz decyzję tę odłożył, otrzymawszy w lipcu tegoż roku zaproszenie do Argentyny, gdzie został profesorem Uniwersytetu Narodowego w San Miguel de Tucumán; już jednak w czerwcu 1938 powrócił do Hiszpanii (do strefy narodowej), gdzie rozpoczął formację duchową w seminarium w Pontevedra, a ukończył ją po wyzwoleniu Madrytu w stolicy; w 1940 przyjął święcenia kapłańskie; w 1941 został mianowany przez Caudillo członkiem Rady Hispanidad, objął ponownie swoją katedrę w Madrycie, ponadto został członkiem Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych oraz przetłumaczył pierwszych pięć kwestii Summy teologii św. Tomasza z Akwinu; zmarł w następstwie nieudanej operacji chirurgicznej; w ostatniej – katolickiej i tomistycznej – fazie swojej twórczości prócz prac z zakresu metafizyki, filozofii historii i duchowości napisał dzieło czyniące zeń wybitnego reprezentanta tradycjonalizmu, nacionalcatolicismo i „mistyki kastylijskiej”: Idea de la Hispanidad (1938), będące poniekąd kontynuacją i rozwinięciem La defensa de la Hispanidad (1934) Ramira de Maeztu; w jego ujęciu katolicyzm stanowi istotę narodu hiszpańskiego, która formowała się w ciągłej walce z obcymi wierzeniami i herezjami; już w zmaganiach z islamem Hiszpanie odnaleźli swoje „chrześcijańskie poczucie życia”; w ich toku w duszy hiszpańskiej (alma hispánica) wykształcił się zwłaszcza wyrazisty typ „rycerza chrześcijańskiego” (el caballero cristiano), w którym doskonałe połączenie rycerskości i chrystianizmu legło u podstaw hiszpańskiej psychologii; chrześcijański rycerz ślepo wierzy w cnotę i bezpośrednią skuteczność postanowień własnej woli oraz wyznaje kult honoru; nie podlega on jednak sobie, lecz jest paladynem zaszyfrowanej w Bogu sprawy; życie doczesne jest dla niego tylko przedsionkiem i tranzycją do nieskończoności i wieczności; to poczucie niedoskonałości i przygodności życia doczesnego oddają najlepiej słowa św. Teresy z Ãvila: „umieram, iżem jeszcze nie umarła” (muero, porque no muero); rycerstwo chrześcijańskie suponuje także pewien ideał polityczny: „rzekłbym, że z samej natury rycerz chrześcijański skłania się ku feudalizmowi”; tradycjonalizm zasadza się na tym, że tradycja jest przekazywaniem z pokolenia na pokolenie „stylu” (estilo) narodowego, nie jest więc nawrotem do przeszłości, lecz zachowywaniem wiecznej hiszpańskości (hispanidad); do najwybitniejszych uczniów GarcÃi Morente należeli m.in.: Juan Zaragüeta, Leopoldo Eulogio Palacios, Florentino PÃ©rez Embid, Gonzalo Fernández de la Mora, bp Leopoldo Eijo Garay oraz karliści Rafael Gambra i Ãlvaro d’Ors.

8 grudnia 1542 roku urodziła się w pałacu Linlithgow, w West Lothian (Szkocja), Maria I Stuart [szk. gael. Máº£iri I Stiá»§bhairt; ang. Mary I Stuart], królowa Szkotów, delfina (1558-1559), a następnie królowa (1559-1560) Francji, jako żona Franciszka II, oraz prawowita królowa Anglii i Irlandii od ekskomunikowania (1570) Elżbiety I Tudor; była córką króla Jakuba V i jego francuskiej żony Marii de Guise; władczynią Szkocji została, mając sześć dni, 14 grudnia 1542, a koronowana została w kaplicy na zamku Stirling 9 września 1543; wysłana w 1548 do Francji, otrzymała tam staranne wychowanie i wykształcenie: prócz języka ojczystego opanowała francuski, łacinę, grekę, hiszpański i włoski, nauczyła się gry na dwóch instrumentach, pisania wierszy, jazdy konnej, sokolnictwa i szycia; była piękna, mądra i pełna życia; 24 kwietnia 1558 poślubiła delfina Francji – księcia Franciszka Walezjusza, przy którym 10 lipca 1559 została królową Francji; po śmierci męża (5 grudnia 1560) oraz uznaniu przez Francję Elżbiety Tudor za królową Anglii powróciła (19 sierpnia 1561) do Szkocji, już rozdartej religijnie wskutek szerzenia się herezji protestanckiej (kalwińskiej); przywódca protestantów (renegat z kapłaństwa) John Knox (1514-1572) rozpoczął przeciwko niej – nieugięcie wiernej katolicyzmowi – oszczerczą kampanię, ganiąc jej uczęszczanie na Mszę, niemoralny tryb życia, ekstrawagancki ubiór i zamiłowanie do tańców; 29 lipca 1565 zawarła drugie małżeństwo – z Henrykiem Stuartem, lordem Darnley, potomkiem króla Anglii, Henryka VII Tudora; ślub z lordem katolickim jeszcze bardziej rozwścieczył protestantów, którzy wszczęli otwartą rebelię, pokonaną jednak przez wojska Marii, a także zaniepokoił Elżbietę Tudor, gdyż wzmacniał prawa Marii do korony angielskiej; małżonek okazał się również nielojalny, żądając przyznania mu uprawnień królewskich oraz okazując zazdrość o prywatnego sekretarza żony, Davida Rizzio, oskarżanego (raczej bezpodstawnie) o bycie kochankiem królowej; wszedł w spisek z lordami protestanckimi, którzy na oczach Marii okrutnie zamordowali Rizzia, sam zaś Darnley usiłował spowodować poronienie swojej brzemiennej królewskiej małżonki; wkrótce zresztą (10 lutego 1567) Darnley zginął w potężnej eksplozji swojego domu w Edynburgu, po czym Marię i jej przyszłego (od 15 maja 1567), trzeciego męża – Jamesa Hepburna, 4. hr. Bothwell, oskarżano o doprowadzenie do jego zamordowania: Bothwell został nawet postawiony przed sądem, lecz go uniewinniono; 24 kwietnia 1567 Maria po raz ostatni ujrzała swojego syna (narodzonego 19 czerwca 1566) – przyszłego króla Szkocji (Jakuba VI), a od 1603 również Anglii i Irlandii (Jakuba I); po kolejnym buncie lordów protestanckich królowa została (wbrew obietnicy) podstępnie uwięziona na zamku Loch Leven na wyspie pośrodku jeziora, a 24 lipca 1567 – zmuszona do abdykacji; 2 maja 1568 udało jej się stamtąd uciec, lecz po przegraniu 13 maja bitwy z buntownikami pod Langside nie miała już innego wyjścia, jak uciec do Anglii, co okazało się pułapką, gdyż 19 maja została uwięziona na rozkaz Elżbiety; sytuacja uwięzionej Marii stała się jeszcze bardziej tragiczna po 1570, kiedy to wskutek ekskomunikowania Elżbiety jako heretyczki i prześladowczyni Kościoła przez papieża św. Piusa V angielscy katolicy zaczęli w niej widzieć (zresztą słusznie) prawowitą królową Anglii; zgryzoty dostarczała jej także niechęć syna Jakuba, wychowywanego przez protestanckich nauczycieli i przekonanego przez nich, że matka kazała zamordować jego ojca (Darnleya), aby móc poślubić kochanka (Bothwella); w 1585 jeden z katolickich konspiratorów (Gilbert Gifford) wymyślił sprytny sposób dostarczania korespondencji do i od uwięzionej Marii, a jednocześnie, bez jej wiedzy, grono katolików angielskich, któremu przewodził Anthony Babbington, zawiązało spisek mający na celu uwolnienie królowej i zabicie Elżbiety; wiadomość o tym, wraz z zaszyfrowanym listem od Babbingtona, Gifford zdołał przekazać Marii 6 lipca 1586; okazało się jednak, że Gifford był podwójnym agentem, pracującym także dla służb sir Francisa Walsinghama, sekretarza stanu Elżbiety; od czasu, gdy Gifford się przewerbował, Walsingham miał stały dostęp do korespondencji przekazywanej przez Gifforda, a flamandzki kryptolog Philip von Marnix złamał szyfr Babbingtona; po odczekaniu aż Maria odpowiedziała Babbingtonowi, wyrażając zgodę na jego akcję, oraz po poznaniu nazwisk pozostałych spiskowców, schwytano ich wszystkich (nie bez przeszkód), po czym natychmiast osądzono, skazując ich na karę śmierci: zostali oni obdarci ze skóry, wykastrowani, pozbawieni wnętrzności i wreszcie poćwiartowani; Maria zaś, zatrzymana przez ludzi Walsinghama, została oskarżona o udział w spisku na życie Elżbiety, próbę umieszczenia samej siebie na tronie angielskim przy pomocy wojsk francuskich i hiszpańskich oraz próbę przywrócenia Kościoła katolickiego w Anglii; podczas całego procesu królowa zachowywała się z godnością, nie zniżając się do błagania o przebaczenie i łaskę, na co liczyli organizatorzy procesu; 25 października 1586 Sąd Izby Gwiaździstej na posiedzeniu w Westminsterze uznał ją winną zarzucanych czynów i zalecił skazanie na karę śmierci; Elżbieta, mimo wahań, świadoma, iż dopuszcza się królobójstwa, ostatecznie podpisała wyrok; 8 lutego 1587 kat ściął głowę królowej, zabijając ją dopiero za trzecim ciosem; tuż przed egzekucją królowa wybaczyła oprawcom oraz trzykrotnie oddała swoją duszę w ręce Pana; została pochowana w Opactwie Westminsterskim; stała się bohaterką licznych dzieł dramatycznych (F. Schillera, J. Słowackiego, A.Ch. Swinburne’a), opery G. Dionizettiego oraz filmów.

10 grudnia 1992 roku zmarł w Paryżu, w wieku 91 lat (ur. 8 IX 1901), Jacques Perret, powieściopisarz, nowelista, memuarysta i dziennikarz; prowadził życie pełne przygód, łącznie z życiem wojskowym i dalekimi podróżami; od młodości był bojownikiem monarchistycznym oraz gorliwym obrońcą Tronu i Ołtarza; w latach 30. współpracował też z organem najpierw Action FranÃ§aise, a później „romantyków faszystowskich”, „Je suis partout” [„Jestem wszędzie”]; w kampanii 1940, za którą otrzymał Krzyż Wojenny z Palmą, dostał się do niemieckiej niewoli, lecz w 1942 udało mu się uciec ze stalagu; dołączył wówczas do maquis z Ruchu Oporu; jego powieść z 1947 Kapral w matni [Le Caporal Ã©pinglÃ©] była nominowana do Nagrody Goncourtów, a później (1962) sfilmowana przez Jeana Renoira; za artykuły w obronie Algierii Francuskiej oraz wymierzone w prezydenta Ch. de Gaulle’a został w 1963 pozbawiony praw obywatelskich i honorowych; otrzymał liczne nagrody literackie, w tym InterallliÃ© (1951) i księcia Monako (1958).

12 grudnia 2007 roku zmarł w Watykanie, w wieku 97 lat (ur. 23 VIII 1910), abp Alfons Maria kard. Stickler SDB, prezbiter, kanonista i kurialista; Austriak, pochodził z Dolnej Austrii; do zakonu salezjanów św. Jana Bosco wstąpił w 1928, święcenia kapłańskie przyjął 27 marca 1937; w 1940 obronił doktorat obojga praw na Papieskim Atenaeum Św. Apolinarego; przez wiele lat był wykładowcą prawa kanonicznego na Uniwersytecie Salezjańskim w Turynie (w 1957 przeniesionym do Rzymu) oraz jego dziekanem (1953-1958) i rektorem (1958-1966); od 1971 był prefektem Apostolskiej Biblioteki Watykańskiej; 1 listopada 1983 odebrał sakrę biskupią z rąk Jana Pawła II oraz został mianowany abpem tytularnym Volsinium i probibliotekarzem Świętego Kościoła Rzymskiego; 25 maja 1985 został wyniesiony do godności kardynalskiej, a następnie został bibliotekarzem i archiwariuszem Świętego Kościoła Rzymskiego; w lipcu 1988 przeszedł w stan spoczynku z funkcji w Kurii Rzymskiej; w 1996 został promowany do rangi kardynała prezbitera (acz już w 1990 utracił prawo udziału w konklawe z racji ukończenia 80. roku życia); był gorącym obrońcą tradycyjnej liturgii Mszy św.; przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego Towarzystwa Historyków Państwa i Prawa; członek wielu akademii i doktor h.c. trzech uniwersytetów (Monachium, Innsbruck, Salzburg); od sierpnia 2006 był najstarszym kardynałem na świecie.

14 grudnia 1542 roku zmarł w Pałacu Falkland (Fife, Szkocja), w wieku 30 lat (ur. 10 IV 1512), Jakub V Stewart (Stuart) [szk. gael. Seumas V Stiá»§bhairt; ang. James V Stewart], król Szkotów [szk. gael. Righrean Albannaich; ang. King of Scots]; był jedynym spośród synów króla Jakuba IV i Małgorzaty Tudor (córki króla Anglii Henryka VII), który przeżył dzieciństwo; tron objął 13 września 1513, po śmierci ojca w bitwie pod Flodden z Anglikami, mając niewiele ponad rok, toteż do 1528 władzę realną sprawowali w jego imieniu – zwalczający się wzajemnie – kolejni regenci (matka króla Małgorzata i brat stryjeczny ojca, Jan Stewart, 2. książę Albany); w 1527 króla porwał i uwięził klan Douglasów, lecz Jakubowi udało się w następnym roku uciec i objąć samodzielne rządy, słuchając głównie rad duchownych; zaprowadził w kraju porządek, unieważniając bezprawne nadania ziemi przez regentów, wysyłając na szafot możnych spiskowców oraz zwalczając plagę piractwa u szkockich wybrzeży; biorąc w ochronę przed wyzyskiem mniejszych dzierżawców oraz mieszczan i chłopów, zyskał sobie przydomek Króla Biedaków; z wysokich podatków nakładanych na stany uprzywilejowane sfinansował przebudowę swoich pałaców w stylu renesansowym; jako gorliwy obrońca katolickiej prawowierności zwalczał herezję protestancką (już w 1528 spłonął na stosie pierwszy szkocki heretyk Patrick Hamilton); w polityce zagranicznej utrzymywał Stary Sojusz (The Auld Alliance) z Francją, czego potwierdzeniem były oba jego kolejne małżeństwa (z Magdaleną de Valois i z Marią de Guise), lecz jednocześnie starał się zachowywać poprawne stosunki z Anglią, zdając sobie sprawę ze słabości militarnej Szkocji; jednak w 1541 Anglia wypowiedziała Szkocji wojnę, którą 24 listopada 1542 rozstrzygnęło druzgocące zwycięstwo Anglików na torfowisku Solway Moss nad rzeką Esk; pobity Jakub po klęsce błąkał się jakiś czas bez celu, aż wyzionął ducha w Falkland Palace, gdzie zdążyła go jeszcze dojść wieść o narodzinach jego córki Marii.

18 grudnia 1392 roku urodził się w Konstantynopolu Jan VIII Paleolog [gr. Î™Ï‰Î¬Î½Î½Î·Ï‚ Î—’ Î Î±Î»Î±Î¹Î¿Î»ÏŒÎ³Î¿Ï‚], przedostatni cesarz (gr. Î²Î±ÏƒÎ¹Î»ÎµÏÏ‚) wschodniorzymski (bizantyjski); był najstarszym synem cesarza Manuela II, będącego też wybitnym teologiem, pisarzem i poetą (zacytowanym przez papieża Benedykta XVI w 2006); już za życia ojca został jego koregentem (1408), a 19 stycznia 1421 został ukoronowany; w tym samym roku bronił z powodzeniem Konstantynopola przed Turkami Osmańskimi, lecz musiał uznać się za wasala sułtana i oddać mu część ziem cesarstwa; władzę samodzielną objął po śmierci ojca 21 lipca 1425; w 1427 udało mu się odzyskać prawie cały Peloponez, utracił jednak Tessaloniki; w związku z zagrożeniem tureckim zaangażował się w starania na rzecz unii kościelnej z Rzymem, licząc także na pomoc papiestwa i Zachodu w obronie przeciw Turkom; w 1438 przybył (wraz z patriarchą ekumenicznym Konstantynopola – Józefem II) na sobór powszechny do Florencji i po długich negocjacjach podpisał akt unii (tzw. unia florencka), uznając wszystkie dogmaty Kościoła katolickiego oraz prymat papieski; niestety unia spotkała się z oporem większości duchowieństwa prawosławnego i wiernych świeckich, a także Rusi, wskutek czego nie weszła w życie i nie została też oficjalnie ogłoszona przez cesarza po jego powrocie do Konstantynopola; jego brat Demetriusz II podjął nawet próbę obalenia go i zastąpienia na tronie cesarskim; wkrótce klęską pod Warną (10 listopada 1444) zakończyła się także krucjata antyturecka pod wodzą króla Polski i Węgier Władysława Warneńczyka; załamany cesarz nie podejmował już odtąd żadnych aktywniejszych działań dla ocalenia cesarstwa; zmarł w 1448 roku, wyznaczając uprzednio swoim następcą brata (dotychczasowego despotę Morei), Konstantyna XI Dragazesa (Dragasza).

18 grudnia 1967 roku zmarł w Salamance, w wieku 76 lat (ur. 25 VII 1891), o. Santiago MarÃa RamÃrez y Ruiz de Dulanto OP, filozof i teolog; pochodził ze Starej Kastylii i był synem rolnika; po ukończeniu seminarium wyższego w LogroÃ±o wstąpił (1911) do zakonu dominikańskiego; nowicjat odbywał w Asturii, tonsurę otrzymał w 1914, a święcenia kapłańskie w 1916; studia filozoficzne i teologiczne odbywał u dominikanów w Salamance (klasztor św. Stefana), na Uniwersytecie Papieskim św. Tomasza z Akwinu w Rzymie (Angelicum) i na Uniwersytecie Fryburskim w Szwajcarii, gdzie następnie wykładał teologię moralną; do Hiszpanii powrócił w 1945 i objął kierownictwo Instytutu Filozoficznego „Luis Vives” oraz Katedrę Metafizyki na Uniwersytecie Madryckim; w 1952 występował na Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w Barcelonie, a w 1956 na Międzynarodowym Kongresie Pax Christi; uczestniczył w Soborze Watykańskim II jako peritus w Komisji Teologicznej, gdzie przeciwstawiał się nowinkarskiej formule kolegialności biskupów; jako jeden z najwybitniejszych tomistów XX wieku (autor m.in. dwunastotomowego dzieła o autorytecie doktrynalnym św. Tomasza z Akwinu), na gruncie metafizyki zajmował się przede wszystkim filozofią ładu i analogii; przeciwko egzystencjalizmowi bronił esencjalizmu i rzeczywistości uporządkowanej podług zasad bytu powszechnego; pojęciem kluczowym jego koncepcji ontologicznej jest ład (orden), jako wytwór sądu rozumnego, opartego na rozpoznaniu analogii bytowej; przedmiotem metafizyki jest więc byt rzeczywisty jako wspólna esencja wielu istnień; kategoria porządku rozważanego metodą analogiczną jako relacja rzeczy różnych i nierównych, ale zbiegających się w pewien sposób w czymś jednym i fundamentalnym, pozwala określić także św. Tomasza jako doctor ordinis; z drugiej strony, w swojej doktrynie antropologicznej o. RamÃrez twierdził, że osoba ludzka nie może być zredukowana do swojej esencji lub natury, ponieważ każde „ja” dodaje do niej coś własnego, jest więc podmiotem czystym swojego aktu istnienia; od 1935 polemizował z J. Maritainem na gruncie jego rozumienia filozofii moralnej, zarzucając mu fideizm z powodu wykluczenia przezeń etyki naturalnej, niezależnej od teologii; następnie krytykę tę rozszerzył na filozofię społeczną francuskiego personalisty egzaltującego indywidualność jako osobowość; krytyka subiektywistycznego ujęcia dobra wspólnego w maritainizmie pozwoliła mu następnie sformułować własną pozytywną filozofię polityczną, gdzie, ontologicznie, społeczeństwo składa się z bytów rozumnych i społecznych, które nie muszą dopiero poszukiwać społeczeństwa jako dobra własnego, lecz przyjmować dobro wspólne jako cel polityczny i jurydyczny, atoli dobro wspólne nie jest sumą dóbr indywidualnych, lecz zasadą formalną i esencjalną dobra respektującego zarówno społeczeństwo, jak indywidualne osoby; największym dobrem wspólnym społeczeństwa jest dobro wspólne państwa, które po Bogu jest największym ze wszystkich dóbr ludzkich, jednoczącym, organizującym i wprowadzającym ład do wszystkich ludzkich działań w celu wspólnego doskonalenia; narody i rządy muszą zatem służyć dobru wspólnemu, najlepszą formą rządu jest zaś ta, która najlepiej strzeże jedności; konfrontował się też z JosÃ© Ortegą y Gassetem oraz jego deklaratywnie katolickimi uczniami (P. LaÃn Entralgo, J. MarÃas, J.L. López Aranguren), wykazując zasadniczo antychrześcijański charakter ortegianizmu, stąd też niemożliwość „ortegianizmu katolickiego”; został pochowany w Panteonie Teologów w Salamance, obok takich sław dominikańskich jak F. de Vitoria i D. de Soto.

24 grudnia 1317 roku zmarł, w wieku 92 lub 93 lat (ur. w 1224 lub 1 V 1225), Jean de Joinville, zw. też Sire de Joinville, dziedziczny seneszal Szampanii, rycerz i biograf Ludwika Świętego; był synem Simona de Joinville i BÃ©atrice d’Auxonne; staranną edukację, w tym znajomość łaciny, otrzymał na dworze hr. Szampanii, Tybalda (Thibaut) IV, zw. Trubadurem i Pogrobowcem; od 1241 był wiernym towarzyszem i przyjacielem króla Ludwika IX; towarzyszył mu w szóstej wyprawie krzyżowej do Egiptu (1248-1254), gdzie walczył m.in. pod Mansurą, i wraz z królem dostał się w 1250 do niewoli u sułtana, z którym też się zaprzyjaźnił; to on doradził królowi, aby po zapłaceniu okupu i uwolnieniu nie wracał od razu do Francji, lecz pozostał jeszcze w Ziemi Świętej, aby rozbudować fortyfikacje w Akce i Jaffie; w 1254 powrócił wraz z królem do Francji i związał się z dworem królewskim; przeżył swojego umiłowanego władcę o prawie 50 lat, poświęcając resztę życia na starania o kanonizację tego monarchy, która nastąpiła w 1297, oraz na spisanie jego żywota i czynów, czego podjął się na prośbę Joanny I Nawaryjskiej w 1299, ukończył zaś w 1309, dedykując swoje dzieło synowi Joanny – Ludwikowi Kłótnikowi, królowi Nawarry i hr. Szampanii, a późniejszemu królowi Francji Ludwikowi X; nie zostało jednak ono wydane za jego życia, a rękopis oryginalny zaginął; zachowała się jedynie starannie zdobiona kopia z ok. 1330-1340, która też została zapomniana i odkryta dopiero w 1746, kiedy wojska francuskie zdobyły Brukselę, gdzie była przechowywana; przekład polski (Czyny Ludwika Świętego, króla Francji) ukazał się w 2002 roku.

25 grudnia 1717 roku urodził się w Cesenie (Emilia-Romania) Giovanni Angelo hr. (conte) Braschi, od 1775 roku 250. papież Świętego Kościoła Rzymskiego Pius VI [Pius Sextus]; pochodził z rodziny arystokratycznej, ale zubożałej, był najstarszym z ośmiorga dzieci; w kolegium jezuickim w Cesenie obronił, mając zaledwie 17 lat, doktorat utroque iure (obojga praw – kanonicznego i cywilnego); następnie studiował na uniwersytecie w Ferrarze; został sekretarzem kard. Tommasa Ruffo, a w 1753 – sekretarzem osobistym papieża Benedykta XIV (który nadał mu godność kanonika Bazyliki Watykańskiej), lecz wciąż nie zamierzał wstąpić do stanu duchownego; dopiero po uzyskaniu zgody od swojej narzeczonej (która następnie została zakonnicą) przyjął (w 1758) święcenia kapłańskie i został prałatem papieskim; za pontyfikatu (1758-1769) Klemensa XIII pełnił wiele urzędów kurialnych, a Klemens XIV obdarował go 26 kwietnia 1773 godnością kardynała prezbitera; po śmierci tegoż papieża (22 września 1774), po długim i burzliwym (z racji kontrowersji co do zasadności dokonanej 21 czerwca 1773 kasaty zakonu jezuitów) konklawe, został 15 lutego 1775 wybrany na papieża; imię wybrał na cześć św. Piusa V; sakrę biskupią przyjął 22 lutego 1775 i tegoż dnia został ukoronowany; podczas swojego długiego, lecz trudnego pontyfikatu musiał zmagać się z wieloma problemami wynikającymi z szerzących się w Europie, a nawet popieranych przez niektórych („oświeconych”) władców, sekularyzmu i ateizmu, a także z krnąbrnością niektórych lokalnych episkopatów; w szczególności dotyczyło to Austrii, gdzie do etatyzacji Kościoła (tzw. józefinizm) dążył cesarz (formalnie rzymsko-niemiecki) Józef II – aby uzyskać porozumienie z cesarzem, papież pojechał nawet (1782) do Wiednia, która to podróż była ewenementem w tej epoce, lecz okazała się bezowocna, oraz Rzeszy, gdzie (mimo potępienia jeszcze przez Klemensa XIII) szerzył się neokoncyliarystyczny febronianizm, czyli doktryna wyższości episkopatów nad papieżem; problemów przysparzał także rządzony przez Burbonów Neapol, domagający się zniesienia obowiązku składania hołdu feudalnego, a zwłaszcza Toskania, gdzie panował brat cesarza – wielki książę Piotr Leopold Habsburg (późniejszy cesarz Leopold II), za którego przyzwoleniem odbył się pod przewodnictwem kryptojansenistycznego bpa Ricciego w 1786 nielegalny tzw. synod w Pistoi, który przyjął artykuły gallikańskie i wyjął biskupów spod władzy papieża; zmusiło to Piusa VI do napisania (acz wydanej dopiero sześć lat później, aby nie zadrażniać stosunków z cesarzem Leopoldem, który zmarł w 1792) konstytucji Auctorem fidei, potępiającej 85 tez synodu dotyczących eklezjologii, sakramentologii i liturgiki (ma ona rangę dogmatycznej nieomylności); w swojej działalności papież mógł liczyć jedynie na wierność katolickich dworów Francji, Hiszpanii i Portugalii; wobec sytuacji w Polsce Pius VI zachowywał stanowisko zmienne: uznał i pobłogosławił w 1791 konstytucję majową, ale rok później poparł konfederację targowicką, w 1794 potępił insurekcję kościuszkowską, po trzecim rozbiorze zlikwidował zaś nuncjaturę warszawską, uznając tym de facto likwidację Rzeczypospolitej, a w brewe skierowanym 16 grudnia 1795 do nowego prymasa Polski i Litwy, abpa gnieźnieńskiego Ignacego Krasickiego, nakazywał wpajanie narodowi obowiązku „wierności, posłuszeństwa i miłości” nowym „panom i władcom”; najbardziej dramatyczny charakter miała konfrontacja Piusa VI – pierwszego papieża epoki rewolucji – ze zrewolucjonizowaną Francją; potępił laicko-masońską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela z 26 lipca 1789, a uchwalenie przez Zgromadzenie Narodowe de facto schizmatyckiej tzw. Konstytucji cywilnej kleru z 12 lipca 1790 zmusiło go zarówno do jej potępienia, jak i zakazania pod groźbą suspensy duchownym francuskim składania na nią przysięgi, a także do uznania święceń „biskupów konstytucyjnych” za świętokradcze; następstwem tego było zerwanie przez reżim rewolucyjny stosunków dyplomatycznych ze Stolicą Apostolską oraz zabór eksklaw papieskich w Awinionie i Venaissin; po krwawych prześladowaniach Kościoła we Francji, których kulminacja nastąpiła w latach 1792-1793 (rozstrzelanie 3 biskupów i 300 księży, wygnanie 40 000 duchownych), faktycznej delegalizacji katolicyzmu, a wreszcie świętokradczym mordzie na królu Ludwiku XVI, Pius VI wydał 17 czerwca 1793 alokucję konsystorialną, w której nie tylko potępił królobójstwo, ale dobitnie uznał monarchię za „najlepszy z rządów”, republikę zaś za ustrój, który „przekazał suwerenność ludowi, który nie kieruje się ani rozumem, ani radą, co do żadnej rzeczy nie formułuje sprawiedliwego poglądu, mało na co patrzy przez pryzmat prawdy, oceniając wszystko wedle swojej opinii; jest zawsze niestabilny, łatwo go zmylić i wciągnąć w skrajności, niewdzięczny, arogancki, krwawy; bawi się rzeziami i rozlewem krwi ludzkiej i cieszy go oglądanie trwogi ludzkiej poprzedzającej śmierć i dlatego kochał niegdyś pojedynki gladiatorów w starożytnych amfiteatrach”; papież wskazał imiennie Woltera jako intelektualnego winowajcę rewolucji, Ludwika XVI zaś uznał za męczennika za wiarę, który musiał umrzeć, gdyż nie godził się z zasadą, że „każdy może wyznawać taką religię, jaką chce, tak jakby wszystkie religie równo prowadziły do zbawienia, poza jedną religią katolicką, która została zakazana”; wyraził jednak stanowcze przekonanie, że król „szczęśliwie zamienił zawsze kruchą koronę królewską i kwiaty lilii, które niegdyś na niej błyszczały, na inny diadem nie do skruszenia, który aniołowie umieścili na nieśmiertelnych kwiatach lilii”; zapowiedział, że Ludwik XVI formalnie zostanie uznany przez Stolicę Apostolską w stosownym czasie (co jednak, jak dotąd, nie nastąpiło); kontrrewolucyjna postawa Piusa VI spotkała się z odwetem rewolucyjnego najeźdźcy Włoch, Napoleona Bonapartego, który w 1796 najechał także po raz pierwszy Państwo Kościelne, zmuszając papieża do zrzeczenia się na rzecz Francji Awinionu i Venaissin, zapłacenia milionowego okupu oraz wydania wielu cennych dzieł sztuki i rękopisów; po ponownym najeździe w 1798 (udziałem w nim splamili się również legioniści polscy) papież został zdetronizowany, a na miejsce Państwa Kościelnego Bonaparte utworzył 15 lutego 1798 tzw. Republikę Rzymską; uwięziony papież został wywieziony, najpierw do Sieny, następnie do Florencji, a wreszcie – już ciężko chory i częściowo sparaliżowany – przetransportowany przez przełęcz MontgenÃ¨ve i osadzony (30 kwietnia 1799) na terenie b. klasztoru w BrianÃ§on w Prowansji; pod koniec maja, gdy rosyjski gen. Suworow zajął Turyn, w obawie przed odbiciem papieża ewakuowano go do cytadeli w Valence w Owernii, gdzie zmarł 29 sierpnia 1799; następujące po tym długie (do marca 1800) interregnum na urzędzie papieskim oraz nieprawdopodobieństwo odbycia konklawe w Rzymie sprawiły, że w Europie zapanowało przeświadczenie, że instytucja papiestwa zniknęła bezpowrotnie, a Pius VI był ostatnim w dziejach papieżem.

30 grudnia 1992 roku zmarł w Lyonie, w wieku 81 lat (ur. 17 XI 1911), Jean VaquiÃ©, pisarz i apologeta katolicki, tradycjonalista oraz rojalista prowidencjalistyczny; pochodził z Bordeaux, był uczniem i przyjacielem LÃ©ona wicehr. de Montaigne’a de Poncins (1897-1975), kontynuującym jego badania nad działalnością towarzystw tajnych, judeomasonerii, rewolucji i gnozy oraz infiltracji przez nie Kościoła; inspirował się też Syllabusem bł. Piusa IX oraz dorobkiem „Revue internationale des sociÃ©tÃ©s secrÃ¨tes” Mgr. Ernesta Jouina (1844-1932), a także apokaliptycznym prowidencjalizmem AndrÃ© Le Sage’a markiza de La Franquerie (1901-1992), wieszczącego nadejście u końca czasów „Wielkiego Monarchy” (Grand Monarque) z rodu Kapetyngów, który przywróci pokój w świecie rozdzieranym konfliktami, odbuduje chwałę prześladowanego Kościoła i ustanowi monarchię katolicką, która zjednoczy chrześcijaństwo i świat; tuż po II wojnie światowej z powodu szalejącej „czystki” (Ã©puration) publikował pod pseudonimem Jean Gonthier; regularnie publikował w wydawanych przez Ã‰ditions de ChirÃ© „Cahiers Augustin Barruel” (później „Lecture et Tradiction”); obrońca rzymskiej tradycji liturgicznej (opracował i wydał wybór tekstów Dom GuÃ©rangera z przedmową Dom GÃ©rarda Calveta), związany z Bractwem Kapłańskim Św. Piusa X (FSSPX) abpa Marcela Lefebvre’a; był znany zwłaszcza jako autor manifestu strategii kontrrewolucyjnej pt. La Bataille prÃ©liminaire, opublikowanego w 1989 roku w 126. numerze „Lecture et Tradition”; corocznie, w rocznicę jego śmierci, dominikanie z AvrillÃ© (FraternitÃ© Saint-Dominique), związani z Union sacerdotale Marcel-Lefebvre (USML; b. członkowie lub przyjaciele FSSPX, nieakceptujący linii bpa Bernarda Fellaya i związani z bpem Richardem Williamsonem), organizują ku jego czci Dni Jeana VaquiÃ©.

31 grudnia 1842 roku urodził się w Madrycie Ramón Nocedal y Romea, integrystyczny polityk, dziennikarz, publicysta, dramaturg i powieściopisarz katolicki; pochodził z liberalnej rodziny „nowej burżuazji”, będącej beneficjentką „dezamortyzacji” dóbr kościelnych za rządów „marrana” Mendizábala: dziadek Ramóna, JosÃ© MarÃa Nocedal, obłowił się na wyprzedaży w Ciudad Real oraz w samym Madrycie, stając się jednym z największych posiadaczy gruntów w stolicy; ojcem Ramóna był Cándido Nocedal (1821-1885), również polityk i pisarz, który zaczynał jako progresista, następnie był umiarkowanym (moderado) konserwatystą, w latach 50. politycznym liderem ultramontańskiej, inspirującej się myślą J. Donoso CortÃ©sa, grupy neocatólicos, a wreszcie, po akcesie do karlizmu (oficjalnie 6 kwietnia 1871) – został w 1879 delegatem Karola VII i szefem Wspólnoty Katolicko-Monarchistycznej; po ukończeniu (1864) z wyróżnieniem studiów prawniczych (prawo cywilne i kanoniczne) Ramón zaangażował się w tworzenie katolickiego stowarzyszenia kulturalnego Harmonia [La ArmonÃa] oraz założył bojowy tygodnik „La Cruzada”, promujący katolicką ortodoksję jako kręgosłup nauczania publicznego; w 1867, wraz ze swoim ojcem i z kuzynem Donosa – Gabinem Tejado (1819-1891), założył gazetę „La Constancia” [„Niezłomność”], będącą ostatnią próbą ratowania monarchii »Izabeli II« przez związanie jej z programem kontrrewolucji katolickiej: zarzucał wówczas karlistom, że paraliżując ten pomysł, pozostawili Izabelę na łasce liberałów; po rewolucji sierpniowej 1868 i upadku monarchii izabelickiej gazeta została zamknięta, a lokal redakcji splądrowany; w okresie tzw. Sześciolecia Demokratycznego (Sexenio Democrático) 1868-1874 rozwijał wraz z ojcem ożywioną działalność polityczną, jako współzałożyciel Stowarzyszenia Katolickiego, deputowany (1870-1871) do Kortezów z ramienia koalicji „neokatolików” z karlistami oraz autor sztuk o satyrycznej, antydemokratycznej wymowie, wystawianych przez teatry madryckie (nazajutrz po premierze jego sztuki La CarmaÃ±ola w 1870, podczas której doszło do bójki pomiędzy widzami, gubernator Madrytu zakazał jej grania); otwarcie kwestionował legalność wybranego przez parlament króla-przybłędę »Amadeusza I« Sabaudzkiego; na początku 1872 zredagował manifest Wspólnoty Katolicko-Monarchistycznej, który interpretowano jako wezwanie do powstania, aczkolwiek zasadniczo i on, i jego ojciec byli zwolennikami ustanowienia panowania Karola VII środkami legalnymi i wierzyli w taką możliwość; z tego powodu obaj byli poddani, raczej niemrawemu, postępowaniu sądowemu; jego, poślubiona w 1873, żona – pochodząca z zamożnej rodziny prawników i ziemian Amalia Mayo (1855-1922) – wywierała ponoć wielki wpływ na jego polityczną nieustępliwość, a ich związek opisywany jest jako stan najczulszego zakochania (enamoradÃsimo); 19 marca 1875 obaj Nocedalowie, ojciec i syn, założyli dziennik „El Siglo Futuro” [„Przyszły Wiek”] broniący pozycji Syllabusa bł. Piusa IX przeciwko „błędom nowoczesności”; chociaż pismo, wychodząc w Madrycie, nie mogło wprost wyrazić poparcia dla Karola VII w toczącej się wojnie, i tak było postrzegane jako karlistowskie, a obaj Nocedalowie zostali ekspulsowani z kraju, błąkając się odtąd po Portugalii i Francji, aż do odwołania ich wygnania pod koniec 1876; w tym samym roku dziennik zorganizował potężną, liczącą 3000 uczestników, pielgrzymkę do Rzymu, aby zamanifestować poparcie dla papieża; w obliczu klęski militarnej karlizmu Nocedal proponował strategię całkowitego powstrzymywania się (immovilismo lub retraimiento) od udziału w oficjalnym życiu politycznym, a prowadzenia wyłącznie akcji propagandowej w prasie i ruchach katolickich, przeciwko czemu opowiadała się „frakcja arystokratyczna” w karlizmie, której przewodził XVII markiz de Cerralbo (Enrique de Aguilera y Gamboa; 1845-1922), pragnąca utworzenia partii uprawiającej politykę tradycjonalistyczną w granicach możliwości (posibilismo, aperturismo); pierwszy otwarty konflikt wybuchł w 1881, kiedy to „El Siglo Futuro” wszedł w polemikę z głównym organem karlizmu, czyli „La Fe” [„Wiara”], kontynuującym tradycję pierwszego karlistowskiego i stricte legitymistycznego dziennika w latach 40. – „La Esperanza” [„Nadzieja”], popierającym ideę utworzenia ponadpartyjnej Unii Katolickiej, mającej prowadzić politykę „posybilistyczną” wewnątrz reżimu konstytucyjnego; Nocedalowie zyskali w tym poparcie Karola VII, który zdezawuował „La Fe”, przypominając jego redaktorom, iż to on jest jedynym szefem polityki tradycjonalistycznej (aczkolwiek rok później przywrócił ich do łask); paradoksalnie – w świetle późniejszych działań R. Nocedala – w tym momencie Nocedalowie byli wierniejsi królowi prawowitemu niż „klasyczni” legitymiści; pozycje te uległy odwróceniu po śmierci Nocedala-ojca (1885), kiedy Nocedal-syn przejął kierownictwo „El Siglo Futuro” i doszedł do przekonania, że wobec braku możliwości (po trzech przegranych wojnach) restaurowania monarchii prawowitej należy oddzielić sprawę katolicką od sprawy dynastycznej i skoncentrować się na tej pierwszej; pewną rolę odegrał zapewne również zawód osobisty, iż po śmierci Cándida Karol VII nie powierzył funkcji szefa-delegata Wspólnoty karlistowskiej Ramónowi, na co ten liczył, tylko powierzył ją tymczasowo pisarzowi Franciscowi Navarro Villosladzie (1818-1895); te przerośnięte ambicje osobiste Nocedala podkreślali legitymiści, nazywając go w swojej propagandzie „Rajmundem I, Papieżem Królem Wszechświata” (Ramón I Pontifice Rey del Universo); ażeby usprawiedliwić swoje odstępstwo od sprawy dynastycznej, Nocedal odwołał się do starego karlistowskiego rozróżnienia pomiędzy dwoma aspektami prawowitości, twierdząc, że Karol VII ma wprawdzie prawowitość pochodzenia (legitimidad de origen), ale utracił prawowitość wykonywania (legitimidad de ejercicio), ponieważ w manifeście zredagowanym przez ideologicznego „mieszańca” (mestizo) ValentÃna Gómeza (1843-1907) zgodził się na tolerancję religijną, a zatem popadł w liberalizm; „nocedaliści” przypomnieli sobie także poniewczasie, że w trakcie III wojny karlistowskiej Karol VII nie przywrócił na terenach przez siebie odzyskanych Inkwizycji; Nocedal dodał do tego również zarzut prosocjalistycznych skłonności króla; karliści odparowywali te oskarżenia, twierdząc, że wizja Nocedala oznacza sprowadzenie tradycjonalizmu wyłącznie do akcji apostolskiej, rozrywające jej niepowtarzalny splot ze sprawą monarchii tradycyjnej i obrony fueros; obie strony zresztą oskarżały się wzajemnie o bycie zinfiltrowanymi i manipulowanymi przez masonerię; popierający Nocedala księża opowiadali wiernym, że Karol VII stał się liberałem, karliści zaś mówili, że Nocedal zdradził króla; do otwartego zerwania doszło podczas zorganizowanej przez „El Siglo Futuro” Manifestación de la Prensa Tradicionalista. Dios, Patria, Rey 9 lutego 1888 w Burgos; „nocedaliści” zadeklarowali wprawdzie, że nadal bronią monarchii, ale już bez precyzowania jakiej i z jakim królem, akcent położyli zaś na obronę „prawdy katolickiej, pełnej i czystej”; był to w istocie hiszpański wariant „adynastycznej” polityki ultramontańskiej Louisa Veuillota (1813-1883) i „L’Univers” we Francji; ubytek liczbowy wskutek rozłamu w szeregach karlistów był niewielki, jednak Nocedala poparła większość (24) dzienników tradycjonalistycznych, toteż zanim karliści odbudowali swoją prasę i zanim pojawił się znakomity orator i pisarz Juan Vázquez de Mella (1861-1928), który na nowo zdefiniował doktrynę karlistowską, panowało przekonanie, że karlizm jest definitywnie skończony; Nocedal swoich zwolenników zorganizował w Partię Tradycjonalistyczną, która już na początku 1889 zmieniła nazwę na Hiszpańska Partia Integrystyczna (Partido Integrista EspaÃ±ol), a w sierpniu tegoż roku na Partia Katolicko-Narodowa (Partido Católico Nacional), jednak potocznie i tak nocedalistów nazywano integrystami; chociaż sam Nocedal do końca życia uważał się za zagorzałego monarchistę, a monarchia pozostawała teoretycznie ważnym punktem odniesienia dla integrystów, to w praktyce ich program ewoluował w stronę „monarchii bez króla”; z lektury encyklik Leona XIII wysuwano wniosek o „akcydentalizmie” (przypadkowości) form rządu, mniej istotnych niż „Społeczne Królestwo Jezusa Chrystusa”; w prasie integrystycznej pojawiały się także artykuły pochwalne wobec „republiki katolickiej”, na wzór Ekwadoru za prezydentury Gabriela GarcÃi Moreno (1821-1875); teoretycznie też integryści wypowiadali się przeciwko polityce partyjnej (choć sami byli zorganizowani jako partia) i parlamentaryzmowi, wysuwając koncepcję „demokracji organicznej”, tj. opartej na współpracujących ze sobą ciałach społecznych (podchwyconą później przez frankizm); do końca XIX wieku integryści praktycznie traktowali karlistów jako wrogów większych niż liberałowie (dochodziło także do aktów przemocy), starając się przede wszystkim upokorzyć ich na polu walki wyborczej; nie odnieśli jednak wielkich sukcesów, gdyż w 1891 zdobyli tylko dwa mandaty do Kortezów, podczas gdy karliści pięć (Nocedal szczycił się jedynie tym, że osobiście odebrał karlistom mandat w ich bastionie – Azpeitii w baskijskiej prowincji GuipÃºzcoa, powtarzając sukces w 1893), jednak w 1896 integryści nie zdobyli ani jednego mandatu; od początku XX wieku relacje obu odłamów uległy poprawie, a niekiedy nawet wystawiali oni wspólnych kandydatów (z takiej koalicji sam Nocedal wszedł jeszcze do Kortezów w 1903 i 1905); Nocedal zawiódł się też na Episkopacie, który nigdy nie poparł jego partii oficjalnie, starając się zachować poprawne stosunki z rządem; popierali go jedynie jezuici, którzy jednak też odstąpili od niego, kiedy po wydaniu przez św. Piusa X encykliki Inter Catolicos Hispaniae (1906) nuncjusz Rinaldini obwinił Nocedala za klęskę wyborczą wielkiej koalicji katolickiej; Nocedal też miał świadomość swojej porażki i jego ostatnią inicjatywą polityczną było zawarcie Sojuszu Katolicko-Antyliberalnego z Vázquezem de Mellą, której klęski jednak nie dożył, umierając w 1907 na dusznicę bolesną; spowodowany przez niego rozłam w ruchu tradycjonalistycznym okazał się najdłuższy w historii, gdyż dopiero w 1932 andaluzyjski integrysta Manuel Fal Conde (1894-1975) połączył partię z karlistami w jednej Comunión Tradicionalista, od 1935 stojąc też na jej czele przez następne 20 lat.

31 grudnia 1917 roku zmarł w Krakowie, w wieku 80 lat (ur. 7 XI 1837), Stanisław Kostka hr. Tarnowski h. Leliwa, pseud. Edward Rembowski, Światowid, historyk literatury, krytyk literacki, pisarz polityczny i polityk konserwatywny; pochodził z małopolskiego rodu magnackiego, noszącego od 1547 dziedziczny tytuł hrabiów Św. Cesarstwa Rzymskiego, nadany hetmanowi Janowi Amorowi Tarnowskiemu przez cesarza Karola V Habsburga; syn Jana Bogdana i Gabrieli z Małachowskich, brat Jana Dzierżysława (1835-1894), późniejszego marszałka galicyjskiego Sejmu Krajowego, i Juliusza (1840-1863), poległego w powstaniu styczniowym; po ukończeniu (1854) gimnazjum św. Anny w Krakowie studiował prawo (1855-1858) i filologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzupełniając studia filologiczne w Wiedniu (1861); związawszy się z emigracyjnym Hotelem Lambert książąt Czartoryskich, został galicyjskim korespondentem jego Biura Politycznego, a podczas pobytu w Paryżu współpracował m.in. z Julianem Klaczką (1825-1906) i Walerianem Kalinką (1826-1886); jako członek Komitetu Narodowego, będącego galicyjską ekspozyturą „Białych”, przystąpił wraz z nimi do powstania styczniowego wiosną 1863, organizując m.in. oddział powstańczy pod dowództwem gen. Zygmunta Jordana (1824-1866), którego adiutantem został jego brat Juliusz (poległy 20 czerwca 1863 pod Komorowem); za tę działalność był więziony przez prawie dwa lata przez władze austriackie w twierdzy w Ołomuńcu z oskarżenia o zdradę stanu; odpokutowawszy w ten sposób grzechy polityki romantycznej, po ułaskawieniu (1866) dokonał reorientacji w kierunku polityki realistycznej, możliwej dzięki nadaniu Galicji autonomii; wraz z dokonującymi podobnego przewartościowania młodymi konserwatystami – Józefem Szujskim (1835-1883), Stanisławem Koźmianem (1836-1922) i Ludwikiem hr. Wodzickim (1834-1894) – założył miesięcznik „Przegląd Polski”, w którym w latach 1868-1869 wspólnie opublikowali pod pseudonimami cykl 20 listów pisanych przez fikcyjne postaci i z fikcyjnych, lecz łatwo identyfikowanych miejsc (Chaopolis – Wiedeń, Tygrysów – Lwów, Gawronowo – Kraków), składających się na satyryczny pamflet na egzaltowaną patriotyczną „tromtadrację” i szkodliwą ideę „nieprzerwalności powstania”, opublikowany jako książka pt. Teka Stańczyka w 1870; bezkompromisowo ostry i szyderczy ton tych tekstów (w czym główna zasługa Tarnowskiego), utrzymany w poetyce „mądrego błazeństwa” – o proweniencji erazmiańskiej i renesansowej, a swoim symbolem (za obrazem Jana Matejki) czyniący półlegendarnego błazna Zygmunta I Starego, Stańczyka (Gąskę) – wzbudził oburzenie nawet starszego pokolenia konserwatystów, ale etykietkę „stańczyków”, nadaną autorom zrazu przez wrogów, przyjęli oni w końcu za swoją; w 1870 Tarnowski został też współwłaścicielem krakowskiego dziennika „Czas”, co z czasem doprowadziło do zatarcia się różnic pomiędzy konserwatystami starszego pokolenia (tzw. grona krakowskiego, które „Czas” zaczęło wydawać w 1848) a „stańczykami”; w tym samym roku obronił na UJ doktorat i uzyskał habilitację; choć równolegle (1867-1875) zasiadał w galicyjskim Sejmie Krajowym, a od 1885 był członkiem austriackiej Izby Panów, to jego pozycję w obozie konserwatywnym i w życiu publicznym Galicji gruntował nie udział w kierownictwie politycznym „stańczyków” (sprawowanym raczej przez J. Szujskiego i S. Koźmiana, później zaś przez M. Bobrzyńskiego i W.L. Jaworskiego), lecz quasi-kapłańska pozycja w życiu naukowym i kulturalnym; już w 1871 został profesorem nadzwyczajnym (a w 1879 – profesorem zwyczajnym) i kierownikiem prestiżowej Katedry Historii Literatury Polskiej, traktowanej jako „sanktuarium kultury narodowej” nieistniejącego państwa polskiego, którą zajmował przez ponad 40 lat (do 1909); jego obszarem badawczym była przede wszystkim literatura (również polityczna) renesansu oraz romantyzmu, którą traktował jako tradycję kanoniczną, ale „oczyszczając” ją z wątków heterodoksyjnych i rewolucyjnych (jego szczytowym osiągnięciem była monografia Zygmunta Krasińskiego), promował też powieściopisarstwo historyczne Henryka Sienkiewicza; w roku akademickim 1882/83 był dziekanem Wydziału Filozoficznego, w latach 1887/88 i 1900/01 – prorektorem UJ, a w latach 1886/87 i 1899/1900 – rektorem Wszechnicy Jagiellońskiej; w 1873 został członkiem czynnym Akademii Umiejętności w Krakowie; w latach 1878-1882 pełnił funkcję sekretarza jej Wydziału I, w 1883 został sekretarzem generalnym AU, a od 1890 był jej prezesem; w 1880 został też członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; w 1884 zorganizował w Krakowie ogólnopolski Zjazd im. Jana Kochanowskiego; papieżowi Leonowi XIII wręczał płótno Matejki Jan Sobieski pod Wiedniem (Matejko z kolei sportretował go w stroju galowym i insygniach rektora); odchodząc na emeryturę, katedrę przekazał endekowi Ignacemu Chrzanowskiemu (1866-1940), uprzednio wszelako odebrawszy odeń przysięgę na krucyfiks, że nie jest masonem; jego „pomnikowość” była przedmiotem krytyki, a często i drwin, pozytywistów oraz pisarzy Młodej Polski: demonstracyjne wyjście Tarnowskiego i trzaśnięcie drzwiami podczas premiery Wesela S. Wyspiańskiego (z powodów osobistych, gdyż żona Tarnowskiego, Róża, była de domo Branicka) spotkało się z odwetem poety w formie satyrycznego przedstawienia Tarnowskiego jako napuszonego Prezesa w Wyzwoleniu; był kawalerem Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa, Orderu Leopolda, komandorii papieskiej Orderu Piusa IX oraz (pośmiertnie) Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta; jego syn, Hieronim Jan (1884-1945), zrazu, jak ojciec, członek stańczykowskiego Stronnictwa Prawicy Narodowej, w II Rzeczypospolitej był współzałożycielem Stronnictwa Zachowawczego (1922-26) i Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego (1926-28).

31 grudnia 1917 roku urodził się w Darnius (Gerona, Katalonia) JosÃ© MarÃa Gironella Pous, katolicki powieściopisarz i eseista; Katalończyk piszący w języku kastylijskim; pochodził z ubogiej rodziny, której nie stać było na jego edukację i od 12. roku życia musiał imać się różnych zajęć (pracował m.in. w drogerii, fabryce alkoholi, banku, aptece i jako boy hotelowy); duchowo ukształtowała go lektura Dziejów Chrystusa Giovanniego Papiniego; na początku wojny domowej uciekł z terenu kontrolowanego przez reżim Frontu Ludowego do Francji, aby stamtąd przejść w Kraju Basków do strefy narodowej w celu zaciągnięcia się do Kompanii Narciarzy katalońskiego batalionu (tercio) karlistowskich requetÃ©s Naszej Pani z Montserrat, formowanego w Saragossie; po wojnie postanowił zostać pisarzem, aby przelać na papier swoje doświadczenia wojenne, lecz długo paraliżowała go świadomość braku wykształcenia; pracując w centrali telefonicznej w Geronie, poznał Magdalenę CastaÃ±er, która dawała mu nocne zmiany, aby mógł czytać; oświadczył się jej, ale nie mając nic cennego, co mógłby jej zaoferować jako prezent zaręczynowy, złożył jej niezwykłą obietnicę, iż da jej Nagrodę Nadala (najstarsza z obecnie przyznawanych nagród literackich w Hiszpanii, za najlepsze dzieło jeszcze nieopublikowane); była to powieść Człowiek (Un hombre); 6 stycznia 1946 otrzymał wiadomość, że otrzymał tę nagrodę i w tym samym roku ożenił się z Magdaleną; po sukcesie kolejnej książki: Cyprysy wierzą w Boga (1953), która otrzymała Narodową Nagrodę Literacką – stanowiącej pierwszy tom jego tetralogii wojennej – przeprowadził się do Florencji, aby poznać osobiście i pozdrowić Papiniego; później mieszkał także w Paryżu i w Helsinkach; otrzymał jeszcze Nagrodę Planety (drugą po Noblu co do wysokości kwoty na świecie) oraz Ateneum Sewilskiego; ostatnią powieść ukończył w 83. roku życia; zmarł w 2003 roku.

Jacek Bartyzel

Za: Organizacja Monarchistów Polskich – Portal Legitymistyczny – legitimizm.org

CZYTAJ:

Kalendarzyk reakcjonisty na rok 2015 – Jacek Bartyzel

Kalendarzyk reakcjonisty na rok 2016 – Jacek Bartyzel

Powyższy tekst dodano: 2017-12-29
o godzinie 9:52 am

Umieszczono w Działach: PUBLICYSTYKA

TAGI: bartyzel