Aktualizacja strony została wstrzymana

Kalendarzyk reakcjonisty na rok 2015 – Jacek Bartyzel

Kalendarzyk reakcjonisty ”” styczeń

500 lat temu, 1 stycznia 1515 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 52 lat, Ludwik XII [Louis XII] z dynastii Walezjuszy (linia Valois-Orléans), zwany Ojcem Ludu (le Père du Peuple), „Synem Ludu”, „Królem Chłopów”, „Ojcem Ojczyzny”, Sprawiedliwym i Wielkim; prawnuk króla Francji Karola V Mądrego, syn księcia-poety Karola I Orleańskiego, od 1465 roku książę Orleanu; jego pierwsze małżeństwo – z Joanną Francuską (córką Ludwika XI, beatyfikowaną w 1742 i kanonizowaną w 1950), ułomną i garbatą – nie było skonsumowane i zostało anulowane w 1498 przez papieża Aleksandra VI; w 1488 wszczął rebelię przeciwko królowi Karolowi VIII, jako obrońca niezależności Bretanii (i konkurent do ręki Anny Bretońskiej); pokonany 28 VII 1488 w bitwie pod Saint-Aubin-du-Cormier, został na trzy lata uwięziony w wieży zamku Bourges, gdzie nie szczędzono mu upokorzeń (o jego wielkoduszności i rozumie stanu świadczy, że kiedy jego pogromca, marszałek de la Trémoille, przyniósł mu wieść o śmierci króla, poprzedzonej zgonami trzech jego synów, co Ludwika czyniło niespodziewanie sukcesorem tronu, położywszy dłoń na ramieniu strwożonego wodza rzekł: „Wierzę, panie Trémoille, że służyć będziesz koronie z równą jak zawsze lojalnością”, a zwracając się do dworzan dodał: „Niegodnym było honoru króla Francji mszczenie uraz księcia Orleanu”); będąc z mocy prawa od 7 IV 1498 roku królem Francji, ukoronowany został 27 V; kontynuował ekspansywną politykę swojego poprzednika na Półwyspie Apenińskim, podbijając (1499) Księstwo Mediolańskie i stając się jego księciem (z dwumiesięczną przerwą w 1500) do 1512 roku, i zdobywając Genuę, nie udało mu się natomiast wydrzeć na dłużej z rąk hiszpańskich Królestwa Neapolu (acz w latach 1501-1504 był jego królem); mimo odniesienia w 1512 zwycięstwa nad armią hiszpańsko-papieską pod Rawenną, jeszcze w tym samym roku Francuzi zostali wyparci z Włoch przez wojska Świętej Ligi (Państwo Kościelne, Wenecja, kantony szwajcarskie, Hiszpania i Anglia), a w 1513 pokonani przez Szwajcarów pod Novarą; w rządzeniu królestwem słynął z obrony uciśnionych i wstrzemięźliwości w nakładaniu ciężarów podatkowych (tytuł „Ojca Ludu” nadały mu Stany Generalne w 1506 roku); jego śmierć symbolizuje przejście od średniowiecznej monarchii korporacyjnej, umiarkowanej i mieszanej, zasięgającej rady Stanów – opisanej przez największego teoretyka francuskiej la monarchie mixte jego czasów, abpa C. de Seyssela – do nowożytnej monarchii absolutnej, zainaugurowanej przez linię Valois-Orléans-Angoulême, a rozwiniętej przez Burbonów.

10 lat temu, 1 stycznia 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 87 lat, ks. Federico Suárez Verdeguer, historyk i autor dzieł z dziedziny duchowości i mariologii (tłumaczonych na język polski); od 1940 roku numerario Opus Dei, wyświęcony w 1948; od tego samego roku kierownik Katedry Historii Nowożytnej i Współczesnej na uniwersytecie w Santiago de Compostella; w 1955 roku przeniósł się do Pampeluny, gdzie przez pięć lat był pierwszym dziekanem Szkoły Historycznej Studiów Powszechnych Nawarry, a od 1960 – profesorem Wydziału Filozofii i Literatury Uniwersytetu Nawaryjskiego; specjalizował się w historii przejścia od Antiguo do Nuevo Régimen i myśli tradycjonalistycznej XIX wieku; bliski karlistom, lecz mianowany przez gen. F. Franco opiekunem duchowym D. Juana Carlosa de Borbón stał się odtąd siłą rzeczy juancarlistą; od 1975 roku do śmierci kapelan Domu Królewskiego.

70 lat temu, 3 stycznia 1945 roku, zmarł w Źółwinie k. Milanówka, w wieku 68 lat, Ferdynand Antoni Ossendowski h. Lis, pisarz, dziennikarz i podróżnik; jego rodzina miała korzenie tatarskie; z wykształcenia fizyk i chemik, był krótko docentem na Uniwersytecie Technicznym w Tomsku; w 1905 roku aresztowany i skazany na karę śmierci za organizowanie w Harbinie protestów przeciwko rosyjskim represjom w Królestwie Polskim (ostatecznie, po ułaskawieniu, skazany na półtora roku twierdzy); w 1909 roku został współpracownikiem, a następnie redaktorem polskiego „Dziennika Petersburskiego”; od 1918 roku walczył z bolszewikami po stronie Białych, najpierw (w Omsku) jako doradca adm. A. Kołczaka, później (po przedostaniu się do Mongolii) – wypełniając bliżej nieznane misje na rzecz (być może współpracował też z wywiadem japońskim) dowódcy Azjatyckiej Dywizji Konnej, barona Ungerna (R.N. von Ungern-Sternberg); przekazał na Zachód tzw. dokumenty Sissona, wykazujące agenturalne powiązania Lenina i innych bolszewików z Niemcami (przez niektórych uważane za sfałszowane); popularne jest też przekonanie, że znał miejsce ukrycia wielkiego skarbu barona, mającego sfinansować kolejną wojnę z bolszewikami; do Polski powrócił w 1922 roku, z rozmachem (77 książek) kontynuując pracę literacką, głównie powieści w konwencji „romansu podróżniczego”; międzynarodową sławę przyniosła mu zwłaszcza (opublikowana najpierw w języku angielskim i w Nowym Jorku) książka Zwierzęta, ludzie, bogowie, inspirująca również, ze względu na warstwę ezoteryczną („hiperborejski” mit Agarthy i „Króla Świata”), tzw. tradycjonalistów integralnych ze szkoły perenialistycznej (R. Guénon); był najpopularniejszym w świecie po H. Sienkiewiczu pisarzem polskim; w 1936 roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury; podczas okupacji niemieckiej wstąpił (II 1943) do konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego, konwertował również (z formalnie wyznawanego luteranizmu) na katolicyzm; niedługo przed śmiercią zniszczył skrupulatnie swoje archiwum; w kilka tygodni po jego zgonie jego szczątki zostały zbezczeszczone przez oddział NKWD, dla upewnienia się, czy autor demaskatorskiej biografii Lenina jest martwy; w 1951 roku nakazano wycofanie i zniszczenie jego wszystkich dzieł z bibliotek.

50 lat temu, 4 stycznia 1965 roku, zmarł w Londynie, w wieku 76 lat, Thomas Stearns Eliot, poeta, dramaturg, krytyk literacki i eseista; w literaturze uczestnik ruchu modernistycznego, reprezentant imażyzmu i odnowiciel dramatu poetyckiego; urodzony jako Amerykanin i wychowany w unitarianizmie, po studiach filozoficznych (oraz sanskrytu) na Harvardzie i Sorbonie (u H. Bergsona) wyemigrował (1914) do Anglii; w 1916 napisał pracę doktorską o filozofii F.H. Bradleya, lecz jej nie obronił; większość życia przepracował w londyńskim banku Lloyda, a następnie w wydawnictwie Faber & Faber; opublikowanie w 1922 roku poematu Ziemia Jałowa (radykalnie skróconego względem wersji autorskiej przez Ezrę Pounda) jest uważane za przełomowe wydarzenie w historii poezji współczesnej; w 1927 roku konwertował na anglikanizm i przyjął poddaństwo brytyjskie; „klasycysta w literaturze, rojalista w polityce i anglokatolik w religii” (w późniejszym okresie swoją religijność określał jako kombinację katolickiej umysłowości, kalwińskiego dziedzictwa i purytańskiego temperamentu); członek Stowarzyszenia Króla Karola Męczennika, krytyk demoliberalizmu, piewca „społeczeństwa chrześcijańskiego”, sympatyk Action Française; kawaler wielu orderów i laureat wielu nagród, w tym literackiej Nagrody Nobla (1948); dziś notorycznie „lustrowany” za myślozbrodnię „antysemityzmu”.

550 lat temu, 5 stycznia 1465 roku, zmarł w Amboise (Dolina Loary), w wieku 70 lat, Karol I Orleański [Charles Ier d’Orléans] z dynastii Walezjuszy, rycerz i poeta; wnuk króla Francji Karola V Mądrego, bratanek Karola VI Szalonego, syn ks. Ludwika I Orleańskiego (szefa patriotycznej partii Armaniaków, zamordowanego w 1407 roku na ulicach Paryża przez ludzi księcia Burgundii, Jana bez Trwogi), ojciec Ludwika XII „Ojca Ludu”; od 23 XI 1407 książę Orleanu, hrabia Valois i Blois; ranny w bitwie pod Azincourt i wzięty przez Anglików do niewoli, spędził w niej aż 25 lat (za jego uwolnienie żądano astronomicznej sumy 220 000 ecu w złocie); resztę życia spędzał zazwyczaj w Blois; kawaler Orderu Złotego Runa; jeden z najwybitniejszych poetów melancholijnej, jak on, „jesieni średniowiecza”, tworzył głównie ronda (400), ballady (102) i pieśni (131), tłumaczone na język polski przez Jacka Kowalskiego.

5 lat temu, 6 stycznia 2010 roku, zmarł w Aibar (Nawarra), w wieku 78 lat, Juan Indave Nuin, poeta, dziennikarz i publicysta; karlista, członek Comunión Tradicionalista Carlista (CTC), z której listy kandydował w 2004 do Senatu; doktoryzował się z dziennikarstwa na Uniwersytecie Nawaryjskim; od 1966 roku redaktor, a w latach 1971-1979 dyrektor dziennika „El Pensamiento Nawarro” [„Myśl Nawaryjska”] oraz przeglądu „Montejurra”; dziennikarz Radia Requeté, w którym miał codzienny program Pamplona Flash; laureat Nagrody Krajowego Stowarzyszenia Prasowego „Teobaldo” (2009).

5 lat temu, 8 stycznia 2010 roku, zmarł w mieście Meksyk, w wieku 98 lat, Carlos Athié Carrasco, działacz narodowo-katolicki, prawnik i socjolog; pochodzenia libańskiego (jego dziadek był jeszcze poddanym sułtana tureckiego); w 1937 roku współzałożyciel Narodowego Związku Synarchistycznego (UNS); po rozłamie w UNS na przełomie 1944/45 roku pierwszy przywódca (jefe nacional) „dysydenckiego”, lecz wiernego tradycjonalistycznej linii odłamu, zwanego potocznie (od akronimu jego imienia i nazwisk) UNS-CAC, a zarazem ostatni mianowany przez konspiracyjną Bazę, związaną z Episkopatem; nie zdołał zapobiec marginalizacji ruchu i w 1947 roku ustąpił; po wycofaniu się z polityki był wieloletnim pracownikiem Meksykańskiego Instytutu Ubezpieczeń Społecznych.

90 lat temu, 10 stycznia 1925 roku, zmarł w Elvas (Alentejo), w wieku 37 lat, António Maria de Sousa Sardinha, poeta, eseista, historyk, najwybitniejszy monarchistyczny myśliciel polityczny w XX-wiecznej Portugalii; jako poeta (i protegowany symbolisty Eugenia de Castro e Almeida) debiutował, mając 15 lat; ukończył prawo na uniwersytecie w Coimbrze; jako przeciwnik liberalnej monarchii konstytucyjnej (1834-1910), był zrazu przychylny republice i skłaniał się ku anarchosyndykalizmowi G. Sorela, lecz natychmiast po przewrocie republikańskim (5 X 1910) zwrócił się ku koncepcji monarchii, ale innego typu niż dotychczas istniejąca: organicznej, tradycyjnej, antyparlamentarnej, antykonstytucyjnej, antyliberalnej, ludowej, zdecentralizowanej i przywracającej „starożytną wolność luzytańską”, z autonomicznymi municypiami i korporacjami oraz reprezentacją Trzech Stanów: duchowieństwa, szlachty i ludu; w 1914 roku utworzył (wraz z H. Raposo, A. de Monsarazem, L. de Almeida Bragą, J. Pequito Rebelo i in.) ruch metapolityczny Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano) oraz czasopismo „A Nação Portuguesa” [„Naród Portugalski”]; podobnie jak Ch. Maurras we Francji dokonał syntezy nacjonalizmu z monarchizmem, ale nie na gruncie agnostycznego pozytywizmu, lecz katolickiego tradycjonalizmu; wróg masonerii i judaizmu, obrońca Świętej Inkwizycji oraz jeden z pierwszych propagatorów objawień maryjnych w Fatimie; współpracował (jako deputowany z listy monarchistycznej) z prawicowym prezydentem Sidoniem Paisem, który powstrzymał prześladowania katolików, lecz po zamordowaniu (14 XII 1918) prezydenta przez masona i po klęsce powstania monarchistycznego (tzw. Monarchia Północna) w styczniu-lutym 1919 roku (mianowany przez władze powstańcze gubernatorem cywilnym Porto Alegre) musiał emigrować do Hiszpanii; nawiązał tam przyjaźnie osobiste i ideowe z tradycjonalistami karlistowskimi (J. Vázquez de Mella) i alfonsjańskimi (R. de Maeztu); antyiberysta w sensie wchłonięcia Portugalii przez Hiszpanię, opowiadał się wszelako za Sojuszem Peninsularnym i konfederacyjną Wspólnotą Hiszpańską (Comunidade Hispânica) na gruncie katolicyzmu obu monarchii; w 1920 roku podjął decyzję o połączeniu Integralizmu Luzytańskiego ze starą Partią Legitymistyczną („miguelistyczną”), co jednak wywołało secesję „manuelistów” (zwolenników obalonego w 1910 roku «Emanuela II»), którzy utworzyli Portugalską Akcję Rojalistyczną; amnestionowany, po powrocie do Portugalii (1922) zaczął wydawać dziennik „A Monarquia”, podejmując też współpracę z przeglądem „Lusitânia”.

70 lat temu, 10 stycznia 1945 roku, zmarł w Trins k. Innsbrucku (Tyrol), w wieku 67 lat, Rudolf Borchardt, dwujęzyczny (niemiecki i włoski) poeta i eseista; syn żydowskiego kupca z Królewca (już ochrzczonego), młodość spędził w Moskwie, a następnie w Berlinie; w 1898 roku związał się z elitarnym George-Kreis (symbolisty Stefana George); poeta doctus, wyznający platońską koncepcję poezji wieszczej twórcy „nawiedzonego i opętanego przez boga”; od 1903 roku mieszkał we Włoszech (które uważał za najbardziej konserwatywny kraj świata), w willi koło Lukki, gdyż w Niemczech nie miał „czym oddychać”; posiadał jednak niemiecko-pruską świadomość narodową („Nie stałbym się tym, kim się stałem, gdybym nie był wychowankiem pewnego pruskiego nauczyciela, który wychował mnie w tradycji życia ewangelicznego i wierności królowi”) i w 1914 roku zgłosił się na ochotnika do wojska; estetyzujący monarchista (przez krytyków lewicowych zaliczany do nurtu „arystokratycznego faszyzmu”), po 1918 roku nadzieje na „twórczą Restaurację” (schöpferischen Restauration) wiązał z osobą księcia Ruprechta Bawarskiego [króla Anglii, Szkocji i Irlandii w latach 1919-1955 oraz króla Bawarii w latach 1921-1955]; w sierpniu 1944 roku aresztowany (wraz z żoną) przez SS, zmarł w obozie przejściowym.

10 lat temu, 15 stycznia 2005 roku, zmarł w Cheverly (Maryland), w wieku 57 lat, Samuel Todd Francis, dziennikarz i publicysta; absolwent Uniwersytetu Johna Hopkinsa i Uniwersytetu Północnej Karoliny w Chanel Hill, gdzie był uczestnikiem „konspiracji” południowych agrarystów pod wodzą Walkera Percy’ego i w 1979 roku uzyskał doktorat z historii współczesnej; w latach 1977-1981 analityk polityczny w Heritage Foundation, a następnie (do 1986) asystent senatora z Płn. Karoliny, Johna P. Easta; felietonista „The Washington Times” (1986-1991), współpracownik „The Modern Age” i „The Chronicles”; współwydawca (od 2001) organu Towarzystwa Karola Młota (Charles Martel Society) „The Occidental Quarterly”; prezbiterianin; zaliczany do grona paleokonserwatystów oraz reprezentant „trzeciej szkoły konserwatyzmu” (Third School Conservatism), który nie wierzy już w odbudowanie klasycznego republikanizmu (gdyż większość Amerykanów nie potrafiłaby już żyć poza instytucjami Lewiatana), który należy zastąpić nacjonalizmem pod hasłem America First!, opartym o mit narodu jako wspólnoty kulturowej i stawiającym sobie za cel obalenie władzy elity menedżerskiej i zastąpienie jej nową, wywodzącą się z klasy średniej; nieubłagany wróg multikulturowej „anarcho-tyranii”, pop-kultury, globalistycznego kapitalizmu oraz tzw. neokonserwatystów i ich awanturniczej polityki imperialnej, po napaści USA na Irak zredagował antywojenną antologię, która ukazała się już po jego śmierci.

15 lat temu, 17 stycznia 2000 roku, zmarł w Udine, w wieku 56 lat, Giancarlo Giurovich, filozof polityki; uczeń Augusto Del Noce, ukończył filozofię w Trieście; profesor historii filozofii polityki na uniwersytecie w Udine i historii doktryn politycznych w Akademii Wojskowej w Modenie, członek Międzynarodowego Instytutu „Antonio Rosmini” w Bolzano, redaktor „Instaurare omnia in Christo”; badacz gnostycyzmu; tradycjonalista katolicki, współpracownik hiszpańskich karlistów.

100 lat temu, 18 stycznia 1915 roku, urodził się w Porto gen. Kaúlza Oliveira de Arriaga, wojskowy, geostrateg, polityk i pisarz polityczny; wieloletni bliski współpracownik premierów A. Salazara i M. Caetano, profesor Instytutu Wyższych Studiów Wojskowych, w schyłkowym okresie autorytarnego Nowego Państwa (1970-1973) naczelny dowódca sił zbrojnych w Mozambiku podczas wojny z rebelią marksistowsko-leninowskiego FRELIMO, wspieraną przez ZSSR, Chiny i Kubę (Guerra de Ultramar); po rewolucji 1974 roku próbował odbudować postsalazarystowską prawicę chrześcijańsko-narodową, stając na czele (1977-1997) Niezależnego Ruchu na rzecz Rekonstrukcji Narodowej / Partia Prawicy Portugalskiej (MIRN/PDP), kandydując także z jej ramienia na urząd prezydenta; od 1966 roku członek Rady zakonu rycerskiego Ordem de Cristo; zmarł w 2004 roku.

30 lat temu, 19 stycznia 1985 roku, zmarł w Palo Alto (Stanford, Kalifornia), w wieku 84 lat, Eric Voegelin [właśc. Erich Hermann Wilhelm Vögelin], historyk idei politycznych i filozof polityki; pochodził z mieszczańskiej rodziny (ojciec, inżynier budowlany – Niemiec; matka, nauczycielka – Austriaczka; w niektórych opracowaniach można spotkać niepopartą żadnymi dowodami informację o ich pochodzeniu żydowskim, natomiast sam Eric zdawał się wierzyć, że wskutek pomyłki szpitalnej nie był wychowywany przez swoich genetycznych rodziców) poddanych cesarza niemieckiego, która w 1910 przeniosła się do Wiednia; z ojcem, zagorzałym zwolennikiem A. Hitlera i członkiem NSDAP (prohitlerowska była również rodzina jego żony), zerwał definitywnie kontakty w 1938 roku; jako młodzieniec (1919) przez dwa miesiące uważał się za marksistę i socjaldemokratę (z „czerwonego morza” wyprowadził go M. Weber); w 1919 roku podjął studia z zakresu nauki o państwie na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wiedeńskiego, gdzie jego wykładowcami byli m.in. H. Kelsen i O. Spann; uczęszczał też na prywatne seminarium L. von Misesa oraz należał do „Kręgu Ducha” (Geist-Kreis) F.A. von Hayeka i J.H. von Fürtha; od 1923 studia kontynuował w Berlinie i Heidelbergu, rozpoczynając jednocześnie pracę na Uniwersytecie Wiedeńskim jako asystent Kelsena; w 1922 odbył podróż naukową do Oksfordu, w latach 1924-1926 przebywał jako stypendysta w USA, a 1926-1927 na Sorbonie, po czym się habilitował; w latach 30. analizował (krytycznie) koncepcje rasistowskie (mimo to, już pod dojściu Hitlera do władzy, sondował nazistowskich profesorów: A. Baeumlera i E. Kriecka co do możności uzyskania katedry w Rzeszy, naiwnie sądząc, że jego naukowa analiza rasy może stać się przedmiotem swobodnej dyskusji akademickiej) oraz współpracował jako publicysta z popierającymi państwo chrześcijańsko-autorytarne pismami „Wiener Zeitung” i „Neue Freie Presse”; po uzyskaniu tytułu profesora zwyczajnego został dyrektorem Wydziału Politologii na wiedeńskiej Volkhochschule; w tym okresie dokonało się również, z różnych inspiracji (mistyczno-poetycki George-Kreis, M. Scheler, encyklika Quadragesimo anno Piusa XI, francuscy neotomiści i augustyniści), jego „otwarcie na transcendencję”, skutkujące krytyką „religii politycznych”, na czele z narodowym socjalizmem; po Anschlussie Austrii (12 III 1938) relegowany z uniwersytetu i zagrożony aresztowaniem, wyjechał do Szwajcarii, a stamtąd (przez Francję) do USA; przez rok wykładał na Harwardzie, następnie na uniwersytecie stanowym Alabamy, a od 1942 podjął pracę na mało wówczas prestiżowym uniwersytecie stanowym Luizjany w Baton Rouge, gdzie powstała większość jego fundamentalnych prac; w 1944 otrzymał wraz z żoną obywatelstwo amerykańskie; w 1955 roku odwiedził po raz pierwszy po wojnie Niemcy, a w 1958 objął kierownictwo Instytutu Nauk Politycznych na Uniwersytecie Ludwika-Maksymiliana w Monachium; przyjęty w Niemczech bardzo chłodno, szczególnie z powodu ataków na („intelektualnego oszusta”) Marksa (ale również rozczarowując życzliwych mu katolików krytyczną oceną roli Kościoła w III Rzeszy), w 1969 roku powrócił do Ameryki, wiążąc się z republikańskim think tankiem Instytutu Hoovera na uniwersytecie w Stanford; gościnnie wykładał w następnej dekadzie na prawie wszystkich kontynentach i otrzymał sześć tytułów honoris causa; jeden z największych (jeśli nie największy) filozofów polityki XX wieku, ignorowany (jako „teolog”) przez politologów-rzemieślników pracujących w tym, co można dotknąć rękami, lecz poważany w wyższych rejonach Akademii, acz znany na ogół wybiórczo, zwłaszcza jako autor tezy (ważnej, ale wcale nie centralnej w jego myśli) o gnostyckim skażeniu całej nowożytności (ostatnie 700 lat to historia intelektualnego błędu), immanentyzującej na różne sposoby eschaton (w najbardziej radykalnej wersji – nazizm i marksizm, w bardziej umiarkowanej – demoliberalizm); twórca antypozytywistycznego i noetycznego paradygmatu (alternatywnego wobec dominujących współcześnie ujęć kwestii jedności i wspólnoty politycznej: „państwowego” i „systemowego”) w nauce o polityce („nowej”, lecz w istocie „odnawiającej” klasyczną), w której centralną kategorią jest ład/porządek („ład” jako idealny, transcendentny, paradygmatyczny wzorzec, „porządek” jako jego sensualno-materialne urzeczywistnienie w „zmiennym widmie innej rzeczy”), odkrywany przez rozum noetyczny (filozofia, zwłaszcza Platon) bądź przez Objawienie (chrześcijaństwo, zwłaszcza św. Paweł), urzeczywistniający się w historii („porządek historii jest historią porządku”) podług różnych konceptów reprezentowania egzystencjalnego we wspólnocie i w różnych trybach odnoszenia tej reprezentacji do prawdy; adorowany zrazu przez konserwatystów, sam nigdy nie określał się tym mianem, uważając każdą opcję stricte polityczną za przejaw ideologii (a więc zsekularyzowanej gnozy), a później krytykowany przez nich (zwłaszcza przez katolików-tomistów, jak F.D. Wilhelmsen, ale i protestantów) za dwuznaczne podejście do chrześcijaństwa (historyczność Wcielenia i Zmartwychwstania była dla niego zagadnieniem drugorzędnym wobec duchowego „doświadczenia transcendencji”); w formalnym sensie był luteraninem (acz ślub wziął w zborze reformowanym) i w tym obrządku został pochowany; według świadectwa żony, na łożu śmierci powiedział: „w końcu zrozumiałem chrześcijaństwo”, a na jego życzenie na jego pogrzebie odczytano ustępy z 1 J 2, 15-17 i J 12, 24-25; całość jego dorobku została wydana w latach 1990-2009 w 34 tomach (w tym 8 tomów niewydanej za życia Historii idei politycznych).

30 lat temu, 22 stycznia 1985 roku, zmarł w Wiltshire (Płd.-Zach. Anglia), w wieku 85 lat, Sir Arthur Wynne Morgan Bryant, teoretyk konserwatyzmu i historyk; felietonista „The Illustrated London News”, współzałożyciel Klubu Książki Prawicowej, członek honorowy konserwatywnego Monday Club; jako historyk specjalizował się w biografistyce, zwłaszcza epoki Restauracji (biografie Karola II i Samuela Pepysa), ale w jego szerokich zainteresowaniach mieścił się również średniowieczny angielski teatr misteryjny (peagents, czyli scena ruchoma); obrońca „ducha angielskiego”, jeden z ostatnich reprezentantów „toryzmu wysokiego” (High Toryism) – arystokratycznego, nostalgicznego wobec społeczeństwa agrarnego, antykapitalistycznego i antydemokratycznego (demokracja to rządy fools and knaves).

50 lat temu, 24 stycznia 1965 roku, zmarł w Londynie, w wieku 90 lat, Sir Winston Leonard Spencer Churchill, mąż stanu, mówca, historyk i pisarz; pochodził z bocznej linii rodu Spencerów-Churchillów; potomek wielkiego wodza Johna Churchilla, który wszelako zdradził prawowitego króla Jakuba II, a od uzurpatora otrzymał tytuł 1. księcia Marlborough; syn (niedziedzicznego) lorda Randolpha Churchilla, którego błyskotliwie rozwijającą się karierę polityczną przerwała choroba (syfilis) i wczesna śmierć, oraz słynnej z urody (i małżeńskiej niewierności oraz licznych romansów) córki amerykańskiego finansisty, „Jennie” Jerome; po ukończeniu Akademii Wojskowej w Sandhurst służył (do 1899) w 4 regimencie huzarów Królowej w Indiach, na Kubie i w Sudanie; po wystąpieniu z wojska kandydował (bez powodzenia) do parlamentu, a następnie został korespondentem wojennym podczas II wojny burskiej, gdzie dostał się do niewoli, z której uciekł, przechodząc pieszo 480 km (po czym brał udział w zdobywaniu Pretorii); w 1900 dostał się po raz pierwszy (z ramienia konserwatystów) do Izby Gmin, gdzie zrazu związał się z frakcją (The Hughligans) wybitnego teoretyka konserwatyzmu (tłumaczonego na polski) Hugh Cecila; jako zwolennik wolnego handlu i przeciwnik protekcjonistycznych koncepcji wpływowego lidera frakcji unionistów – Josepha Chamberlaina, po zwycięstwie w partii jego programu opuścił w 1904 roku konserwatystów, przenosząc się do Partii Liberalnej; ponownie wybrany, już z ramienia tej partii, w 1906 roku, rozpoczął karierę w gabinetach liberałów, jako: podsekretarz stanu w ministerstwie kolonii, przewodniczący zarządu handlu (1908), minister spraw wewnętrznych (1910) i wreszcie (1911) Pierwszy Lord Admiralicji; zreformował Royal Navy, lecz musiał podać się do dymisji po katastrofie, jaką okazała się inwazja na półwysep Gallipoli (1915); do rządu (D. Lloyd George’a) powrócił dopiero w 1917, jako minister uzbrojenia, a następnie wojny; po wybuchu rewolucji bolszewickiej podjął decyzję o interwencji brytyjskiej po stronie rosyjskiej kontrrewolucji, kreując się na „drugiego Burke’a”, wzywającego do zduszenia bolszewizmu w zarodku – niestety bez powodzenia; w 1921 został ministrem kolonii, lecz po dwóch przegranych kampaniach wyborczych zdecydował się opuścić tym razem liberałów; do parlamentu powrócił w 1924 jako kandydat niezależny, a rok później oficjalnie powrócił do Partii Konserwatywnej; jako kanclerz skarbu, mianowany (1924) przez premiera S. Baldwina, dążył (bez powodzenia) do przywrócenia pełnej wymienialności funta na złoto; w tym okresie wypowiadał się wielokrotnie z niekłamanym entuzjazmem o B. Mussolinim i reformach faszystowskich (zapewne dlatego dwie dekady później kazał go zabić); po klęsce konserwatystów w 1929 roku znalazł się na bocznym torze (również w partii), z konieczności zatem poświęcając się głównie pracy pisarskiej; od 1936 zdecydowanie krytykował politykę appeasementu wobec A. Hitlera i III Rzeszy; po wybuchu II wojny światowej wszedł do gabinetu N. Chamberlaina ponownie jako Pierwszy Lord Admiralicji; po podaniu się do dymisji przez premiera (10 V 1940) stanął na czele koalicyjnego gabinetu wojennego, oferując narodowi w pierwszym przemówieniu tylko „krew, trud, pot i łzy” (blood, toil, tears and sweat), a w przededniu bitwy o Anglię zapowiadając: „Obronimy naszą Wyspę bez względu na cenę, będziemy walczyć na plażach, będziemy walczyć na lądowiskach, będziemy walczyć na polach i na ulicach, będziemy walczyć na wzgórzach, nigdy się nie poddamy”; ceną za pokonanie Niemców okazała się jednak utrata przez Wielką Brytanię pozycji pierwszorzędnego mocarstwa światowego na rzecz USA (niektórzy historycy nazywają go nawet „grabarzem” Imperium Brytyjskiego); jeszcze w trakcie konferencji Wielkiej Trójki w Poczdamie przegrał wybory parlamentarne; jako lider opozycji przez następne sześć lat, opowiadał się za utworzeniem „Stanów Zjednoczonych Europy”, a 5 III 1946, w słynnym przemówieniu z Fulton (Missouri, USA) użył słynnej frazy o zapadnięciu w poprzek Europy „żelaznej kurtyny”; po zwycięskich dla konserwatystów wyborach powrócił do władzy w październiku 1951 roku, lecz w kwietniu 1955 ustąpił z powodów zdrowotnych, wycofując się już po raz ostatni definitywny z życia politycznego (urząd premiera i funkcję lidera partii przekazał A. Edenowi; zasiadał jedynie do 1964 w Izbie Gmin); w ostatnich latach życia poświęcał się intensywnie malarstwu; miłośnik whisky, cygar i tabaki; głównie za sześciotomową historię II wojny światowej otrzymał w 1953 roku literacką Nagrodę Nobla; w tym samym roku otrzymał tytuł szlachecki „Sir” oraz Order Podwiązki; nie przyjął natomiast (w 1955) tytułu książęcego, aby umożliwić synowi karierę w Izbie Gmin; w 1963 został pierwszym w historii obywatelem honorowym USA; jego pogrzeb był największą w XX-wiecznej Anglii publiczną ceremonią funeralną, a w plebiscycie organizowanym przez BBC w 2002 roku został uznany za najwybitniejszego Brytyjczyka wszechczasów.

200 lat temu, 28 stycznia 1815 roku, urodził się w Lyonie Antoine-Joseph-Elisée-Adolphe Blanc de Saint-Bonnet, filozof, socjolog, teoretyk metapolityki i nomokracji (rozumianej jako zgodność autorytetu politycznego z prawem naturalnym i boskim); pochodził ze starego patrycjatu mieszczańskiego Lyonu; w dzieciństwie – jak sam wspominał – „żył jak dzikus, błądząc po lasach”; w liceum, pod wpływem swego nauczyciela filozofii, ks. Noirota, skłaniał się ku ontologizmowi, lecz później, pod wpływem ks. J.-J. Gaume’a, przyjął stanowisko tomistyczne; podczas studiów (prawniczych) w Paryżu jego mentorem był (również pochodzący z Lyonu) romantyczny mesjanista i rojalista Pierre-Simon Ballanche; w wieku 26 lat odniósł wielki sukces trzytomową pracą o „jedności duchowej” rozumu i Objawienia, pochwalony przez ówczesnego „dyktatora” filozoficznego Francji – Victora Cousina – i udekorowany Legią Honorową przez ministra wychowania publicznego – N.-A. de Salvandy’ego; jako myślicielowi politycznemu sławę przyniosło mu z kolei dzieło Restauracja francuska (1851), w której druzgocącej krytyce poddał zarówno protestantyzm, jak i racjonalizm („inteligencja poza rozumem”), liberalizm („przyczajony ateizm”), russoizm („człowiek rodzi się zły, a Kościół go naprawia”), rewolucję („najpotężniejsze kłamstwo, jakie pojawiło się na ziemi”), demokrację i kapitalizm („industrializm” pożera jednostki, przede wszystkim robotników, przy współudziale „barbarzyństwa nauki”), jak socjalizm („teza o niepokalanym poczęciu człowieka”), traktując jako szczególnie niebezpieczny tzw. socjalizm chrześcijański, oraz broniąc monarchii tradycyjnej i arystokracji; ultramontanin (broniący na długo przed zdefiniowaniem tego dogmatu nieomylności papieskiej), tradycjonalista i legitymista burboński, który do doktryny monarchicznej wniósł silny pierwiastek prowidencjalistycznej i apokaliptycznej teologii historii (związanie z ideą upadku w grzech pierworodny i odkupienia); jego sławie za życia, jako największego z Doktorów Kontrrewolucji w połowie XIX wieku („intelektualnego króla epoki” według L. Bloy), odpowiada niemal doszczętne zapomnienie na długie lata po śmierci; zmarł w 1880 roku.

10 lat temu, 30 stycznia 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 95 lat, Manuel Cerezales González, dziennikarz, publicysta i krytyk literacki; Galisyjczyk; requeté w czasie wojny domowej; od 1938 roku redaktor karlistowskiego przeglądu „Misiów”, w epoce frankizmu kolejno dyrektor dziennika „Espada”, wicedyrektor „Informaciones”, dyrektor galicyjskiego „Faro de Vigo” i wicedyrektor organu kombatantów „El Alcázar”; współorganizator Kongresów Dziennikarzy Katolickich; prywatnie, od 1946 roku mąż znanej powieściopisarki Carmen Laforet (1921-2004), z którą miał pięcioro dzieci (w separacji od 1970).

5 lat temu, 31 stycznia 2010 roku, zmarł w Sewilli, w wieku 88 lat, Antonio Segura Ferns, chemik, ekonomista i filozof; bratanek wielkiego księcia Kościoła, abp. Pedra kard. Segury y Saenza (1880-1957); karlista, szef regionalny Wspólnoty Tradycjonalistycznej w Andaluzji Zach.; profesor filozofii na uniwersytecie w Sewilli, założyciel i prezes sewiliańskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Tomasza z Akwinu (SITA), współorganizator Przyjaciół Państwa Katolickiego (Amigos de la Ciudad Católica), współpracownik madryckiego dwumiesięcznika „Verbo”; niewzruszenie tradycjonalistyczne przekonania nie przeszkodziły mu osobiście przyjaźnić się z szefem sewilskich komunistów (a pracę doktorską pisał o myśli Marksa).

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” luty

90 lat temu, 1 lutego 1925 roku, urodził się na zamku w Chanteloup-les-Boys (Nièvre, Burgundia) Gérard Saclier de la Bâtie, filozof i teolog polityczny, teoretyk i animator legitymizmu, heraldyk i genealog; w 1953 roku założył Centrum Wzajemnej Pomocy Genealogicznej i Pamiątek Sancerre (CEGSS), a rok później – stowarzyszenie La Vendée sancerroise („Sancerre” to nazwa szlachetnego białego wina z winnic Dolnej Loary), badające historię kontrrewolucji w Berry; w 1957 roku, pod auspicjami króla z prawa Jakuba II (Jakuba Henryka Burbońskiego, diuka Andegawenii i Segowii), założył Powszechne Stowarzyszenie Legitymistów Francuskich (AGLF) – przekształcone w 1979 w Unię Kół Legitymistycznych Francji (UCLF) – oraz „La Gazette Royale” (od 2000 wydawaną w formie elektronicznej), pozostając ich przewodniczącym i redaktorem naczelnym do końca życia; jako bojownik Tradycji katolickiej (jego dewizą było zawołanie Wandejczyków: Pour Dieu et pour Roi), założył pierwszą we Francji organizację świeckich tradycjonalistów – Stowarzyszenie Św. Piusa V, a następnie Komitet Koordynacyjny Stowarzyszeń Katolickich; był również jednym z inicjatorów słynnej „zakazanej mszy”, odprawionej 29 VIII 1976 w Lille przez abpa M. Lefebvre’a; pomysłodawca i główny redaktor wielkiej współczesnej syntezy jurydycznej, historycznej, filozoficznej i teologicznej legitymizmu pt. Manifest Legitymistyczny (2006); zmarł w 2006 roku; dzieło jego życia kontynuuje syn Hugues.

70 lat temu, 2 lutego 1945 roku, w więzieniu Plötzensee (Berlin) zginął, w wieku 60 lat, Carl Friedrich Goerdeler, prawnik i polityk; urodzony w Pile; luterański konserwatysta (jego dewizą było: omnia restaurare in Christo) i monarchista, działacz Wolnej Partii Konserwatywnej (FKP), a w okresie Republiki Weimarskiej Niemiecko-Narodowej Partii Ludowej (DNVP); w latach 1922-1930 nadburmistrz Królewca, a 1930-1937 Lipska (zmuszony do ustąpienia przez hitlerowców); do 1935 roku uważał A. Hitlera za „oświeconego dyktatora”, krytykując go jedynie za pakt o nieagresji z Polską; od ok. 1938 uczestnik prawicowej konspiracji antyhitlerowskiej, planujący restaurację monarchii Hohenzollernów (w osobie ks. Oskara Pruskiego); był typowany na kanclerza Rzeszy w razie powodzenia spisku z 20 lipca 1944; w wysyłanych Anglikom planach pokojowych domagał się utrzymania granic Niemiec z 1914 roku (Polska miała otrzymać „rekompensatę” za Poznańskie i Pomorze w postaci Litwy Kowieńskiej) i przyłączenia Austrii; po niepowodzeniu zamachu uniknął zrazu aresztowania, ukrywając się, ale został zadenuncjowany przez kobietę, która go rozpoznała; aresztowany 12 VIII 1944, został skazany przez tzw. Trybunał Ludowy na karę śmierci, której przez dłuższy czas nie wykonywano, chcąc wydobyć z niego torturami informacje o innych spiskowcach; został stracony przez powieszenie.

70 lat temu, 2 lutego 1945 roku, w więzieniu Plötzensee (Berlin) zginął, w wieku 60 lat, Johannes Popitz, prawnik, ekonomista i polityk; konserwatysta i monarchista; od 1919 roku pełnił różne funkcje w ministerstwie finansów, w rządzie gen. K. von Schleichera minister bez teki; od 21 IV 1933 pruski sekretarz stanu i minister finansów; w latach 1933-1938 należał do NSDAP, zrezygnował z wszystkich funkcji po tzw. nocy kryształowej; należał do opozycyjnego klubu dyskusyjnego Mittwochsgesselschaft i związał się z prawicową konspiracją antyhitlerowską; w projekcie konstytucji przyszłych Niemiec zakładał rządy autorytarne oraz restaurację monarchii (w osobie kronprinza Wilhelma Pruskiego); śledzony przez Gestapo jeszcze przed zamachem płk. C. von Stauffenberga, aresztowany 21 lipca 1944 i skazany 3 października przez tzw. Trybunał Ludowy na karę śmierci; jego egzekucję wstrzymywał H. Himmler (którego Popitz już w lipcu 1943 namawiał do udziału w zamachu stanu i wszczęcia rokowań z aliantami zachodnimi); został stracony przez powieszenie.

200 lat temu, 4 lutego 1815 roku, urodził się Kornel Krzeczunowicz h. własnego, ziemianin i polityk; pochodził ze starej ormiańskiej i spolszczonej rodziny, związanej od wieków ze Lwowem; konserwatysta, związany z Hotelem Lambert, a następnie ze stronnictwem tzw. Podolaków; długoletni poseł na Sejm Galicyjski i do austriackiej Rady Państwa; zwalczał separatyzm ukraiński; zmarł w 1881 roku.

100 lat temu, 6 lutego 1915 roku, zmarł w Bergamo (Lombardia), w wieku 66 lat, Nicolò Rezzara, socjolog, działacz społeczny i polityk katolicki; od 1877 roku działacz ogólnowłoskiej organizacji konserwatystów katolickich Dzieła Kongresowe (Opere dei Congressi), od 1882 – członek Komitetu Centralnego i od 1887 do 1901 – sekretarz generalny; współzałożyciel periodyku „Libertà d’insegnamento” [„Wolność nauczania”], dziennika „L’Eco di Bergamo” i tygodnika politycznego „Il Campanone” [„Dzwon”]; współorganizator Ligi Robotniczej (Lega Operaia), z której wyłoniła się chrześcijańska Włoska Konfederacja Pracujących (obecnie CISL).

20 lat temu, 8 lutego 1995 roku, zmarł we Fryburgu (Szwajcaria), w wieku 92 lat, Józef Maria [właśc. Józef Franciszek Emanuel] Bocheński, h. Rawicz, imię zakonne Innocenty Maria OP, filozof, logik, historyk logiki, sowietolog i publicysta; starszy brat Aleksandra (1904-2001) i Adolfa (1909-1944) Bocheńskich oraz Olgi Zawadzkiej (1905-2008); ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej (8 Pułk Ułanów); studiował ekonomię na UJK i Uniwersytecie Poznańskim; jako prezes Organizacji Młodzieży Monarchistycznej walczył po stronie rządowej w maju 1926 roku; w tym samym roku wstąpił (za namową o. J. Woronieckiego OP) do seminarium duchownego, rok później do nowicjatu Zakonu Kaznodziejskiego św. Dominika, a w 1932 otrzymał święcenia kapłańskie; ukończył filozofię we Fryburgu (1931), a doktorat z teologii otrzymał w rzymskim Collegium Angelicum, gdzie w latach 1934-1940 był profesorem logiki; dwukrotny (1932, 1934) uczestnik Międzynarodowych Kongresów Tomistycznych; założyciel i redaktor „Polskiego Przeglądu Tomistycznego” (ukazał się tylko jeden numer w 1939), gdzie opublikował pierwszy (niepełny) polski przekład opusculum św. Tomasza o królowaniu; w 1938 habilitował się na UJ; w czasie II wojny światowej kapelan WP w 80. Pułku Piechoty (brał m.in. udział w bitwie pod Kockiem) oraz w II Korpusie (m.in. pod Monte Cassino); od 1945 profesor filozofii współczesnej na Uniwersytecie Fryburskim (w latach 1964-1966 jego rektor); kierownik Instytutu Europy Wschodniej we Fryburgu, redaktor „Studies in Soviet Thought” i serii „Sovietica”; ekspert w postępowaniu delegalizacyjnym partii komunistycznej w RFN oraz wielu rządów w dziedzinie sowietologicznej; członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz (od 1994) PAN; doktor h.c. pięciu uniwersytetów; w drugiej połowie XX wieku ewolucji uległo zarówno jego stanowisko filozoficzne (od tomizmu do filozofii analitycznej, gdyż filozofia syntetyczna jest już, jego zdaniem, niemożliwa z powodu niemożności ogarnięcia wszystkich danych dostarczanych przez nauki szczegółowe), jak i ideowo-polityczne: przed wojną zwolennik i teoretyk nacjonalizmu oraz „monoideowego” państwa katolickiego, po wojnie uznał demokrację za jeden z filarów cywilizacji europejskiej (Manifest Demokratyczny); dokonał też kontrowersyjnego rozróżnienia pomiędzy „chrześcijańską bogobojnością” a „moralnością świata tego”, której naczelnym nakazem jest: „postępuj tak, abyś długo żył i dobrze ci się powodziło”; piętnował rozliczne „zabobony” (głównie „naukowe”, acz również na przykład humanizm i pacyfizm), których „najbogatszym zbiorem” jest marksizm-leninizm.

150 lat temu, 12 lutego 1865 roku, urodził się w Paryżu Louis Dimier, historyk i krytyk sztuki oraz historyk kontrrewolucji; monarchista; syn imigranta sabaudzkiego, podtrzymywał rodzimą tradycję regionalną jako dyrektor dziennika „Le Réveil savoyard”, założonego przezeń w 1906 roku; od 1938 był również sekretarzem wieczystym Akademii w Val d’Isère; przez 25 lat związany z Action Française, w 1907 roku z „namaszczenia” Ch. Maurrasa założył „rojalistyczną Sorbonę”, czyli Instytut Akcji Francuskiej, w której sam kierował katedrą (chaire) Rivarol (historii idei politycznych), opublikował też obszerną pracę o mistrzach kontrrewolucji XIX wieku, jednak po ostrej scysji z Maurrasem opuścił AF w 1925 roku, poświęcając się odtąd wyłącznie krytyce artystycznej; jako historyk sztuki specjalizował się w malarstwie późnego średniowiecza, francuskiego renesansu i klasycyzmu; choć nacjonalista polityczny, był „antynacjonalistą” estetycznym, przeciwstawiając się propagatorom tezy o „sztuce autochtonicznej” i dowodząc, że to artyści włoscy – na czele z Le Primatice (Francesco Primaticcio) – nauczyli Francuzów kultury klasycznej; chwała malarstwa, rzeźby i architektury Grand Siècle została dopiero zaprzepaszczona w dobie dominacji ideologii oświecenia i rewolucji, głównym winowajcą upadku artystycznego czynił zaś J.-L. Davida, który zdradził tradycję klasyczną przez „afektowany puryzm” jego „archaizujących doktryn” oraz indywidualistyczne odstąpienie od autentycznej tożsamości narodowej, nierozerwalnie złączonej z dynastią kapetyńską; zmarł w 1943 roku.

15 lat temu, 13 lutego 2000 roku, zmarł w Bonn, w wieku 77 lat, Rüdiger Altmann, socjolog polityki i publicysta; uczeń (w czasie wojny) Carla Schmitta i (po wojnie) lewicowego politologa Wolfganga Abendrotha; działacz młodzieżówki CDU i wydawca (od 1954) pisma „Civis”; doradca Konrada Adenauera i Ludwiga Erharda, autor koncepcji solidarnego „uformowanego społeczeństwa” (Formierte Gesellschaft) i „demokracji z autorytetem” (Demokratie mit Autorität); od lat 60. krytyk rosnących ciągle redystrybucyjnych funkcji państwa, „pluralizmu tonących dochodów i luk budżetowych”, socjalnego państwa będącego „wykastrowanym kotem, który przybiera na objętości, tracąc potencję”; autor pamfletu na kanclerza H. Kohla Zero przed przecinkiem; niedługo przed śmiercią oświadczył, że nie uważa się już za konserwatystę, bo wszystko, co chciał konserwować, zużyło się.

150 lat temu, 15 lutego 1865 roku, zmarł w Londynie, w wieku 62 lat, abp Nicholas Patrick Stephen kard. Wiseman, duchowny, teolog, historyk starożytności, orientalista i powieściopisarz; urodził się w rodzinie anglo-irlandzkich emigrantów w hiszpańskiej Sewilli; święcenia kapłańskie otrzymał w 1825 roku; w angielskim kolegium w Rzymie uzyskał doktorat z teologii, a następnie (1827) został jego wicerektorem i (1828-1840) rektorem; z nominacji papieża Leona XII profesor języków wsch. na Uniwersytecie Rzymskim; podczas pobytu w Anglii 1835-1836 zainteresował się („anglokatolickim”) ruchem oksfordzkim i wywarł wpływ na J.H. Newmana; w 1836 założył „Dublin Review”; 22 V 1840 mianowany koadiutorem wikariusza apostolskiego dla Dystryktu Centralnego Anglii; wraz z przywróceniem (29 IX 1850) przez papieża bł. Piusa IX katolickiej hierarchii w Anglii mianowany głową Kościoła angielskiego jako prymas Anglii i Walii, arcybiskup-metropolita Westminsteru i jednocześnie pierwszy od czasów reformacji angielski kardynał; w 1854 roku prezentował w Rzymie definicję dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP; zdecydowany ultramontanin.

10 lat temu, 15 lutego 2005 roku, zmarł w Buenos Aires, w wieku 84 lat, Jorge F. Montiel Belmonte, historyk, publicysta i działacz nacjonalistyczny; aktywista Sojuszu Wyzwolicielsko-Nacjonalistycznego (Alianza Libertadora Nacionalista); współpracował również z Partią Narodową Republiki Wschodniej Urugwaju i jej organem „El Debate” (później „El Deber”); fundator Wielkiego Krzyża Stalowego ku czci argentyńskich bohaterów narodowych – zwycięzców w bitwie (Batalla de la Vuelta de Obligado) na rzece Parana z flotą francusko-brytyjską (20 XI 1845).

5 lat temu, 15 lutego 2010 roku, zmarł w Saint-Parres-lès-Vaudes (Szampania-Ardeny) ks. Georges de Nantes, znany lepiej jako L’Abbé de Nantes, duchowny katolicki, myśliciel mistyczno-apokaliptyczny i kontrrewolucyjny; święcenia kapłańskie otrzymał w 1948 roku; w 1958 roku założył kongregację misyjną Małych Braci Najświętszego Serca Jezusa; związany tradycją rodzinną z Action Française, sam w latach 50. współpracował (pod pseudonimem Amicus) z „Aspects de la France”; jako obrońca Algierii Francuskiej (współpracownik „L’Ordre Français”) aresztowany i internowany w latach 1962-1963; oskarżyciel Soboru Watykańskiego II i Pawła VI o zastąpienie kultu Boga „kultem człowieka”, schizmę i herezję oraz przekształcenie Kościoła w „Ruch Ożywienia Duchowego Demokracji Powszechnej” – z tego powodu suspendowany a divinis w 1966 i obłożony interdyktem w 1997 roku; w 1967 roku założył Ligę Kontr-Reformy Katolickiej (Ligue de la Contre-Réforme catholique).

70 lat temu, 16 lub 17 lutego 1945 roku, zginął w obozie koncentracyjnym w Dachau, w wieku 60 lat, Friedrich Percyval Reck-Malleczewen [właśc. Fritz Reck], lekarz, dziennikarz i pisarz; pochodził z pruskiej rodziny junkierskiej na Mazurach (Maleczewo); po ukończeniu medycyny służył jako lekarz okrętowy; jako krytyk teatralny pisał recenzje do „Süddeutsche Zeitung”; specjalizował się w literaturze dziecięcej (wiele z tych książek było zakazanych w III Rzeszy) oraz w biografiach z epoki rewolucji protestanckiej (sekta anabaptystów i jej „Führer” Jan z Lejdy) i francuskiej (J.-P. Marat, Ch. Corday); pielęgnował maniery arystokratyczne i wielbił monarchię Habsburgów; przyjaźnił się z O. Spenglerem i obracał w kręgach „rewolucji konserwatywnej” (E. Niekisch, bracia Jüngerowie), ale sam postulował „rewolucję duchową”, która zbliży Niemcy do antycznych ideałów dobra i piękna; w 1930 roku konwertował na katolicyzm; od początku nieprzejednany wróg narodowego socjalizmu (który sprawił, że lud niemiecki stał się plebsem) i osobiście A. Hitlera nazywanego przezeń „Wielkim Manitu”, „szefem bandy rozbójniczej”, „wielkim eunuchem” i „tym wieprzem”; w czasie wojny utrzymywał kontakty zarówno z kręgiem konspiracyjnym braci von Stauffenbergów, jak i z kręgiem Białej Róży; aresztowany (wskutek denuncjacji) przez Gestapo w grudniu 1944 roku i przewieziony do obozu został – według jednej wersji – zamordowany 16 lutego, albo zmarł na dur brzuszny następnego dnia; jego wydany po wojnie Dziennik człowieka zdesperowanego jest jedną z najcenniejszych (obok V. Klemperera) analiz Lingua Tertii Imperii.

60 lat temu, 17 lutego 1955 roku, urodził się w Bisceglie (Puglia, Włochy) Marcello Veneziani, dziennikarz i pisarz; absolwent filozofii, współpracownik wielu dzienników i przeglądów (m.in. „Il Tempo”, „Il Giornale Italia”, „Il Messagero”, „La Stampa”, „Il Resto del Carlino”), wydawca „L’Italia settimanale” (1992-1995), „Lo Stato” (1998-1999) i od 2004 „Il Giornale”; teoretyk kultury prawicy, historyk rewolucji konserwatywnej we Włoszech i tradycjonalizmu integralnego (J. Evola).

25 lat temu, 17 lutego 1990 roku, zmarł w León (Guanajuato, Meksyk), w wieku 79 lat, José Antonio Trueba Olivares, prawnik, publicysta i działacz synarchistyczny (narodowo-katolicki); starszy brat Alfonsa Trueby, również synarchisty i historyka; w latach 30. działacz sekcji 11. (obywatelsko-społecznej) podziemnego Legionu; współzałożyciel (23 V 1937) i pierwszy Jefe nacional (do 13 III 1938) Narodowego Związku Synarchistycznego (Unión Nacional Sinarquista); współautor Manifestu Komitetu Organizacyjnego UNS, 16 Punktów Podstawowych, Synarchistycznego Pentalogu i Zasad Głównych; w latach 1942-1943 kierował kolonią synarchistyczną w Villa Kino (Sonora); w konflikcie (1944) pomiędzy kolejnymi szefami UNS: tradycjonalistą Salvadorem Abascalem i proamerykańskim Manuelem Torresem Bueno opowiedział się po stronie tego pierwszego i wraz z nim został wykluczony z UNS; po wycofaniu się z działalności politycznego pracował jako notariusz.

10 lat temu, 20 lutego 2005 roku, zmarł, w wieku 94 lat, Jacques Ploncard d’Assac, dziennikarz, eseista, historyk i działacz nacjonalistyczny; uczeń É. Drumonta i monarchisty Ch. Maurrasa, w latach 30. zradykalizował się, wstępując najpierw (1933) do antyżydowskiego Frontu Narodowego Robotników Rolnych (Henry’ego Costona), zwanego także Les Francistes (nie należy ich mylić z Francisme/Parti Franciste Marcela Bucarda), a następnie (1936) populistyczno-faszystowskiej Francuskiej Partii Ludowej (PPF) Jacquesa Doriota, lecz jeszcze przed wybuchem wojny powrócił na pozycje narodowo-konserwatywne; w kampanii czerwcowej 1940 roku wysłużył Krzyż Wojenny; po akcesie do Rewolucji Narodowej marszałka Ph. Pétaina (który go odznaczył orderem Francisque) odgrywał (wraz z H. Bostonem i Bernardem Faÿ) znaczącą rolę w demaskowaniu masonerii, jako członek Służby ds. Stowarzyszeń Tajnych, która zdołała przejąć archiwa Wielkiego Wschodu Francji i innych organizacji masońskich; skazany zaocznie po „wyzwoleniu” w zemście na karę śmierci (trzykrotnie), zdołał schronić się w Portugalii, gdzie stał się biografem i komentatorem myśli politycznej Antonia Salazara; głosił obronę Zachodu przed ekspansją komunistyczną oraz demaskował infiltrację Kościoła przez nurty progresistowskie; jako historyk i teoretyk nacjonalizmu kładł nacisk na rozróżnienie pomiędzy kontrrewolucyjnym nacjonalizmem integralnym (rozwijającym się głównie w krajach romańskich) a rewolucyjnym i totalitarnym nacjonalitaryzmem (którego kwintesencją był hitleryzm); po tzw. rewolucji goździków w Portugalii (1974) powrócił do Francji, gdzie związał się z kołami tradycjonalistyczno-katolickimi i narodowymi; sympatyzował z Frontem Narodowym i współpracował z dziennikiem „Présent”; w swoich studiach historycznych zajmował się m.in. dziejami prawowitych królów Francji na wygnaniu w Gorycji (w świetle archiwów Metternicha); prawie do końca życia był także aktywny jako konferencjonista; jego synem jest również znany pisarz nacjonalistyczny Philippe Ploncard d’Assac (ur. 1936).

1375 lat temu, 21 lutego 640 roku, zmarł w Landen (Brabancja, Belgia), w wieku ok. 60 lat, św. Pepin z Landen [franc. Pépin de Landen], zw. też Pepinem Starszym [Pépin l’Ancien, Pépin le Vieux], majordom frankijskiej Austrazji w epoce Merowingów: Chlotara II (którego wraz ze św. Arnulfem z Metzu osadził w 613 roku na tronie), Dagoberta I i Sigeberta III; dziadek Pepina z Heristalu i protoplasta Karolingów; jako święty czczony najpierw w Brabancji.

80 lat temu, 24 lutego 1935 roku, urodził się w Rzymie Jean de Viguerie, historyk i eseista, specjalizujący się w dziejach XVIII wieku i Kościoła w tej epoce; profesor (obecnie emerytowany i honorowy) Uniwersytetu Lille III, przewodniczący Francuskiego Stowarzyszenia Historii Idei i Historii Religii; od 2001 członek Académie des Jeux floraux (okcyt. Acadèmia dels Jòcs Florals), wskrzeszającej średniowieczne konkursy poetyckie trubadurów; laureat Nagrody Akademii Francuskiej (1974), Renesansu (1987) i Hugona Kapeta (2003); monarchista i tradycjonalista katolicki; analityk mitów rewolucyjnych, na czele z mitem „obywatela” (citoyen), jako parodii i substytutu chrześcijaństwa; szczególne poruszenie wywołała jego książka Dwie Ojczyzny, esej historyczny o idei ojczyzny we Francji (1998), w której zaatakował „nacjonalizm integralny” Ch. Maurrasa i Action française jako, jego zdaniem niekompatybilny z tradycyjnym rozumieniem ojczyzny we Francji kapetyńskiej, uwikłany zaś – mimo deklarowanej kontrrewolucyjności – w szowinistyczny, ideologiczny i laicki „patriotyzm rewolucyjny”.

50 lat temu, 25 lutego 1965 roku, zmarł we Florencji, w wieku 85 lat, Guido Manacorda, pisarz, myśliciel religijny, filolog, tłumacz i bibliograf; na początku wieku XX pracował jako bibliotekarz uniwersytecki (Katania, Piza, Messyna); w 1908 roku założył przegląd „Studi di filologia moderna”; w 1913 został mianowany profesorem nadzwyczajnym literatury niemieckiej na Uniwersytecie Neapolitańskim (od 1919 – zwyczajnym), lecz pracę uniwersytecką w latach 1915-1918 przerwał mu udział w wojnie (walczył nad Piawą, w bitwie pod Vittorio Veneto i należał do oddziału, który zdobył Triest); w latach 1920-1927 redagował serię „Biblioteca Sansoniana stranieri”, dla której sam przetłumaczył cały korpus dramatyczny Ryszarda Wagnera oraz Elegie Goethego (później również Fausta); aktywny w promocji kultury włoskiej za granicą (Niemcy, Francja, kraje skandynawskie), otwierał pierwszą wystawę książki i prasy włoskiej w Warszawie; wychowany w tradycji idealistycznej (G. Gentile), po wojnie przeżył kryzys duchowy, wyrażający się poszukiwaniem „nowej mistyki”, lecz zakończony nawróceniem (1927) na katolicyzm, czego pierwszym owocem był „drama sacro” Paweł z Tarsu; od 1929 roku współtworzył z G. Papinim i P. Bargellinim florencki ośrodek kultury katolickiej i antyidealistycznej wokół czasopisma „Frontespizio” [„Fasada”], opowiadający się również za pojednaniem (conciliazione) katolicyzmu z faszyzmem; przyjmowany często przez B. Mussoliniego, wykorzystywał te spotkania do wskazywania Duce błędów rasizmu hitlerowskiego; próbował również (jako poufny łącznik papieża Piusa XI) wpływać na powstrzymanie prześladowań katolików w III Rzeszy; w reakcji na pakt Ribbentrop-Mołotow opublikował książkę Bolszewizm, będącą prezentacją antykomunizmu faszystowskiego w kontraście do narodowego socjalizmu; pomimo iż nie pełnił żadnych funkcji oficjalnych we Włoskiej Republice Społecznej, został w 1946 roku pozbawiony katedry przez komisję ds. czystki (epurazione) personelu uniwersyteckiego; odtąd współpracował z florenckim wydawnictwem Fussi i poświęcał się pracy pisarskiej.

5 lat temu, 25 lutego 2010 roku, zmarł w Pau (Akwitania), w wieku 55 lat, Jean-Claude Valla, dziennikarz, publicysta i historyk; w młodości członek Federacji Studentów Nacjonalistycznych (FEN) i współpracownik Europe-Action, następnie jeden z głównych animatorów Nowej Prawicy (Nouvelle droite), jako współzałożyciel (1968) GRECE (Groupement de recherche et d’études pour la civilization européenne) i jej sekretarz generalny w latach 1973-1978, dyrektor wydawnictwa Copernic (1976-1978), redaktor naczelny kwartalnika „Éléments” (1973-1978) oraz pierwszy redaktor „Figaro Magazine” (1978-1980); współpracownik „Valeurs actuelles” (1970-1973), „Magazine Hebdo” (1983-1985) i miesięcznika „Marianne” (1985-1986); po wystąpieniu z GRECE (1986) redaktor tygodnika „Minute” (1993-99) oraz (od 2002) współpracownik „La Nouvelle revue d’histoire” Dominique’a Vennera. Autor biografii narodowych rewolucjonistów (Ledesma Ramos, Valois, Doriot), a także prac na temat kolaboracji socjalistów i Żydów z hitleryzmem.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” marzec

200 lat temu, 8 marca 1815 roku, urodził się w Segeletz (obecnie Wusterhausen, Brandenburgia) (Friedrich Wilhelm) Hermann Wagener, prawnik, dziennikarz, publicysta i polityk konserwatywny; monarchista, założyciel (1848) i redaktor organu „staropruskich” konserwatystów „Neue Preußische Zeitung”, zwanego też (od Źelaznego Krzyża w winiecie) „Kreuzzeitung”; wyznaniowo członek Zboru Katolicko-Apostolskiego (Katholisch-apostolische Gemeinden); 1861-1872 współzałożyciel i działacz Pruskiego Towarzystwa Ludowego; 1867-1871 poseł do Pruskiej Izby Reprezentantów, a następnie do Reichstagu Rzeszy; wróg liberalizmu, burżuazji i żydostwa, propagator konserwatyzmu chrześcijańsko-społecznego, głoszący konieczność „społecznego papieża” i „społecznego cesarza” (konsultant Bismarcka w ustawodawstwie socjalnym), autor oficjalnego programu (1876) Niemieckiej Partii Konserwatywnej; zmarł w 1889 roku.

125 lat temu, 8 marca 1890 roku, urodził się w Trewirze (Nadrenia-Palatynat), w rodzinie arystokratycznej, Oswald von Nell-Breuning SJ, katolicki teolog oraz filozof i etyk społeczny; w 1911 roku wstąpił do zakonu jezuitów, a w 1921 otrzymał święcenia kapłańskie; doktoryzował się w 1928 roku, po czym został profesorem teologii moralnej, prawa kościelnego i nauk społecznych jezuickiej Wyższej Szkoły Filozoficzno-Teologicznej we Frankfurcie nad Menem; jako teoretyk katolickiej nauki społecznej (nazywany jej „nestorem”) zdefiniował jej podstawowe zasady: personalizmu, solidarności i pomocniczości; papież Pius XI powierzył mu zredagowanie swojej encykliki społecznej Quadragesimo anno (1931); w III Rzeszy był objęty od 1936 roku zakazem publikacji; po II wojnie światowej wykładał etykę gospodarczą i społeczną na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie (od 1956 był profesorem honorowym); był członkiem Katolickiej Akademii Bawarskiej oraz laureatem Nagrody Romana Guardiniego; zmarł w 102 roku życia w 1991 roku.

10 lat temu, 12 marca 2005 roku, zmarł w Kordobie (Argentyna), w wieku 86 lat (ur. 4 XI 1918), (Julio) Guido Soaje Ramos, filozof; profesor Uniwersytetu Narodowego w Mendozie, Argentyńskiego Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego, Uniwersytetu Katolickiego w Valparaiso (Chile) i Uniwersytetu Rio Grande del Sul (Brazylia), założyciel i prezes Instytutu Filozofii Praktycznej w Buenos Aires, współpracownik pism „Ethos”, „Sapientia”, „Philosophica”, „Verbo” i „Revista de Filosofía Práctica”, współorganizator Pierwszego Narodowego Kongresu Filozoficznego w 1949 roku; zajmował się filozofią prawa, etyką i filozofią społeczną; tomista i tradycjonalista (karlista), wierny JKW Sykstusowi Henrykowi Burbon-Parma.

1450 lat temu, 13 marca 565 roku, zmarł w Konstantynopolu, w wieku około 60 lat, Belizariusz [gr. Βελισάριος; łac. (Flavius) Belisarius], wódz bizantyjski; z pochodzenia był prawdopodobnie zromanizowanym Germanem lub Trakiem, urodzonym na terenie dzisiejszej Bułgarii; podczas wojny z Persją mianowany przez cesarza Justyniana I Wielkiego wodzem naczelnym na Wschodzie (magister militum per Orientem), gdzie walczył ze zmiennym szczęściem, a następnie (532) stłumił plebejskie powstanie Nika w Konstantynopolu; w 533 roku na polecenie cesarza przeprawił się do Afryki, gdzie zajął Kartaginę, pokonał króla Wandalów i zajął ich państwo; w 535 wylądował na Sycylii, a następnie w Italii, gdzie zdobył Neapol i bez walki zajął Rzym, a wreszcie Rawennę, biorąc do niewoli króla Ostrogotów Witigisa, jednak wskutek intryg dworskich utracił na pewien czas dowództwo i nie dano mu odbyć triumfu; w 559 roku obronił jeszcze Konstantynopol przed Hunami; jego sekretarzem był słynny historyk Prokopiusz z Cezarei; opowieści o jego oślepieniu i zmuszeniu do żebractwa są legendą.

250 lat temu, 14 marca 1765 roku, zmarła w Tarnowie, w wieku ok. 67-70 lat, Elżbieta Drużbacka, poetka, zwana „słowiańską Safoną” i „Muzą sarmacką”; była córką szlachcica Kowalskiego z Wielkopolski, staranną edukację odebrała na dworze kasztelanowej krakowskiej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej; ok. 1720 roku poślubiła skarbnika żydaczowskiego Kazimierza Drużbickiego, z którym miała dwie córki; po śmierci męża osiadła w tarnowskim klasztorze sióstr bernardynek, gdzie zmarła; jej poezja liryczna i epicka (w tym pierwszy polski poemat opisowy), wydana za jej życia częściowo przez braci Załuskich (bpa Józefa Andrzeja i bpa Andrzeja Stanisława) należy do szczytowych osiągnięć późnego baroku, zwłaszcza twórczości religijnej.

60 lat temu, 15 marca 1955 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 89 lat (ur. 1 I 1866), Ernest-Antoine-Aimé-Léon Seillière, bar. (papieski) de Laborde, eseista, krytyk literacki i publicysta; współpracownik „Journal des Débats”, „Correspondant”, „La Revue des deux mondes”; nieubłagany krytyk „imperializmu demokratycznego”, romantyzmu („imperializmu irracjonalnego”), russoizmu, kwietyzmu, pangermanizmu, freudyzmu („psychologii imperialistycznej”) i narodowego socjalizmu; od 1914 roku członek Akademii Nauk Moralnych i Politycznych (od 1935 jej sekretarz dożywotni), 14 II 1946 wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 15).

5 lat temu, 17 maja 2010 roku, zmarł w Waszyngtonie, w wieku 79 lat (ur. 21 V 1930), George A(ndrew). Panichas, potomek imigrantów greckich, krytyk literacki, historyk i teoretyk tradycjonalistycznego konserwatyzmu; w latach 1962-1992 profesor anglistyki Uniwersytetu Maryland, wykładowca Szkoły Teologicznej Greckiego Kościoła Prawosławnego w Brookline (Mass.); następca (od 1984 do 2007) Russella A. Kirka jako wydawca i redaktor kwartalnika „Modern Age”.

40 lat temu, 20 marca 1975 roku, zmarł w St. Gallen (Szwajcaria), w wieku 66 lat (ur. 23 VI 1908), Jakub Henryk Burboński [franc. Jacques-Léopold-Isabelin-Henri-Alexandre-Albert-Alphonse-Victor-Acace-Pierre-Paul-Marie de Bourbon; hiszp. D. Jaime Leopoldo Isabelino Enrique Alejandro Alberto Alfonso Víctor Acacio Pedro Pablo María de Borbón y Battenberg], infant Hiszpanii, książę Segowii i Toledo, diuk Andegawenii; drugi syn „konstytucyjnego” króla de facto Hiszpanii 1886-1931 «Alfonsa XIII», a od 1936 prawowitego króla Francji i Nawarry Alfonsa I, oraz Wiktorii Eugenii Battenberg; z powodu kalectwa (był głuchoniemy, co jednak nie przeszkodziło mu opanować kilku języków) został zmuszony do zrzeczenia się sukcesji hiszpańskiej (do której zresztą linia ta, jako uzurpatorska, i tak nie miała prawa) na rzecz swojego młodszego brata, Jana hr. Barcelony (ojca «Jana Karola I» i dziadka «Filipa VI»); z chwilą śmierci swego ojca (28 II 1941) stał się Głową Domu Burbońskiego oraz prawowitym królem Francji i Nawarry, oficjalnie afirmując swoje prawa 20 VII 1946; przyjął imię Henryka VI, chociaż według francuskiego prawa zwyczajowego winien być Jakubem II, oficjalne dokumenty podpisywał jednak jako Jacques-Henri; swoim oficjalnym reprezentantem we Francji mianował ks. de Bauffremont; od 1952 roku corocznie przewodniczył uroczystościom żałobnym w Paryżu w rocznicę zamordowania Ludwika XVI (21 stycznia); w 1964 roku przybrał także tytuł księcia Madrytu, podnosząc tym samym pretensje do tronu hiszpańskiego w sukcesji karlistowskiej, lecz w 1969 roku zrzekł się ich w telegramie do gen. F. Franco na rzecz Juana Carlosa; ojciec Alfonsa II (1936-1989) i dziadek Ludwika XX (ur. 1974).

125 lat temu, 22 marca 1890 roku, urodził się w Dobrowie k. Białogardu, a 70 lat temu, 9 kwietnia 1945 roku zmarł w Berlinie, w wieku 55 lat, Ewald Albert Friedrich Karl Leopold Arnold von Kleist-Schmenzin, niemiecki polityk konserwatywny i monarchista; pochodził z pruskiej rodziny junkierskiej i ukończył prawo; w okresie Republiki Weimarskiej wstąpił do konserwatywno-nacjonalistycznej Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej (DNVP); brał udział w dwu próbach zamachu stanu: monarchistycznym puczu Kappa (1920) i puczu monachijskim (1923); w 1932 roku opublikował broszurę o narodowym socjalizmie jako zagrożeniu dla państwa; po dojściu A. Hitlera do władzy wystąpił z DNVP, został natomiast członkiem antyreżimowego ruchu ewangelickiego pn. Kościół Wyznający (Bekennende Kirche); w 1938 roku sondował w Londynie (jako sekretny wysłannik adm. W. Canarisa i gen. L. Becka) opinię rządu brytyjskiego na temat ewentualnego zamachu stanu w Niemczech, mającego zapobiec wybuchowi wojny; z cywilno-wojskową konspiracją antyhitlerowską w czasie wojny kontaktował się poprzez swojego syna Ewalda-Heinricha (1922-2013), który miał zabić Hitlera w samobójczym zamachu, do którego nie doszło z powodu ciągłego przesuwania przez Führera terminu demonstracji, mającej być do tego okazją; aresztowany wraz z synem nazajutrz po niepowodzeniu zamachu płk. hr. von Stauffenberga z 20 VII 1944; syn, z powodu braku dowodów został wypuszczony, lecz ojca skazano na śmierć i zgilotynowano w więzieniu Plötzenzee.

90 lat temu, 22 marca 1925 roku, urodził się w Gniewie Wojciech Ziembiński, działacz niepodległościowy, piłsudczyk; w czasie II wojny światowej członek podziemnych organizacji „Pobudka” i „Walka”, aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie pracy w Karlsruhe, w 1945 przedostał się do Anglii i został najmłodszym żołnierzem PSZ na Zachodzie; w 1947 wrócił do kraju; po studiach prawniczych pracował jako redaktor techniczny w SW „Czytelnik”; działacz warszawskiego KIK i Klubu Krzywego Koła; aresztowany na cztery miesiące w 1965, a w 1971 skazany na rok z warunkowym zawieszeniem za wykłady dla harcerzy o wschodniej granicy Polski („proces piski o Traktat Ryski”); inicjator licznych uroczystości upamiętniających wielkich Polaków i tradycję niepodległościową; kronikarz polskiego czynu zbrojnego wszystkich formacji, z powodu uwielbienia dla Marszałka Piłsudskiego nazywany żartobliwie „Kasztanką”; członek KOR, współzałożyciel (1977) i rzecznik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz współredaktor jego pisma „Opinia”; po rozłamie w ROPCiO założył Komitet Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu; skazany na trzy miesiące pozbawienia wolności za zorganizowanie obchodów Święta Niepodległości 11 XI 1979; współzałożyciel (1981) Klubów Służby Niepodległości; w stanie wojennym poszukiwany listem gończym, schwytany w kwietniu 1982 i przetrzymywany w areszcie przez siedem miesięcy; kontynuował działalność w ramach Kongresu Solidarności Narodu, na którego bazie w 1989 zorganizował Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej – KSN; przeciwnik „okrągłego stołu” i „Magdalenki”; w latach 1991-2000 stał na czele rady Fundacji Poległym i Pomordowanym na Wschodzie oraz Polskiej Fundacji Katyńskiej; kawaler Krzyża Wielkiego OOP; zmarł w 2001 roku.

10 lat temu, 22 marca 2005 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 84 lat (ur. 21 II 1921), Antonio Millán-Puelles, filozof i eseista; od 1951 profesor filozofii fundamentalnej na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie (po zmianie nazwy uczelni w 1976 roku na Complutense – metafizyki), a także w Instytucie Cervantesa; od 1964 również wicerektor Instytutu Pedagogiki w Radzie Najwyższej Badań Naukowych (CSIS); członek Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; w filozofii łączył tradycję arystotelesowsko-tomistyczną (w którą wprowadzał go promotor jego tezy doktorskiej Leopoldo E. Palacios) z fenomenologią (ukształtowała go lektura Badań logicznych E. Husserla), rozwijając głównie takie tematy jak: byt idealny, relacja między metafizyką a logiką oraz między subiektywnością a świadomością, metodologia w filozofii analitycznej, problem wolności, filozofia społeczna; członek Opus Dei; monarchista, członek Rady Prywatnej Jana hr. Barcelony, powołany przez gen. F. Franco do grona wychowawców Jana Karola Burbońskiego; laureat Narodowej Nagrody Literackiej Francisco Franco (1961), Nagrody Juana Marcha (1966), Narodowej Nagrody Badań Filozoficznych (1976) oraz Nagrody Aletheia Międzynarodowej Akademii Filozofii w Liechtensteinie.

30 lat temu, 23 marca 1985 roku, zmarł w Linzu, w wieku 67 lat (ur. 12 I 1918) Georg Reichsritter von Gaupp-Berghausen, żołnierz i polityk; absolwent Theresianum, oficer austriacki, a w czasie II wojny światowej major Wehrmachtu (odznaczony Krzyżem Źelaznym); po wojnie uczestnik chrześcijańsko-monarchistycznego Ruchu Zachodniego (Abendländischen Bewegung), współwydawca przeglądu „Neue Abendland” oraz sekretarz generalny Akademii Zachodniej (Abendländischen Akademie), następnie Europejskiego Centrum Dokumentacji i Informacji (CEDI) z siedzibą w Madrycie i pod patronatem prawowitego cesarza austriackiego, króla Węgier i Czech Ottona von Habsburga; od 1968 prezes Towarzystwa na rzecz Studiów Polityczno-Strategicznych, interesującego się zwłaszcza wzmacnianiem relacji pomiędzy Europą a Iberoameryką.

250 lat temu, 27 marca 1765 roku, urodził się w Monachium Franz Xavier Benedikt von Baader, filozof, teozof i myśliciel polityczny; ukończył medycynę i był również czynnym zawodowo inżynierem górnictwa (za zasługi w tej dziedzinie uzyskał nobilitację); od 1826 roku zajmował katedrę filozofii i teologii spekulatywnej na Uniwersytecie Monachijskim; był pod wpływem nieortodoksyjnej mistyki Jakuba Böhme i Mistrza Eckharta (Bóg dla niego jest nie substancją, lecz wiecznie trwającym procesem i aktywnością, samouświadamiającym sobie swoją Troistość w boskiej wiedzy, nazywanej Ternar), a także głosił idee ekumeniczne, co spowodowało odebranie mu prawa do wykładania filozofii religii; te same idee stały u podstaw jego wizji Świętego Przymierza (monarchów katolickiej Austrii, protestanckich Prus i prawosławnej Rosji), za którego czołowego ideologa uchodzi, zwłaszcza z powodu wpływu, jaki wywierał na skłonnego do mistycyzmu cesarza Rosji Aleksandra I; postulował odbudowanie społeczeństwa korporacyjnego złożonego z trzech stanów: nauczycieli (Lehrstand), czyli duchowieństwa, obrońców (Wehrstand), czyli szlachty, oraz żywicieli (Nährstand), czyli ludu, jako antidotum na „najgorszą postać demokracji”, czyli plebejskość ludzi interesu; w późniejszym okresie dostrzegł także proletariat, który należałoby włączyć (po uprzednim wychowaniu go przez księży w funkcji społecznego „diakonatu”) do reprezentacji stanowej, jako „stan czwarty”; wszystko to łącznie czyniło go jednym z głównych przedstawicieli konserwatyzmu romantycznego w XIX-wiecznych Niemczech; zmarł w 1841 roku.

60 lat temu, 27 marca 1955 roku, urodził się w Reggio di Calabria Attilio Meliadò, filozof; doktoryzował się na Uniwersytecie Fryderyka II w Neapolu; współzałożyciel i wiceprzewodniczący włoskiego stowarzyszenia filozofii stosowanej „Philosopolis”; dyrektor Biblioteki Komunalnej w Palizzi (Kalabria); jeden z czołowych współczesnych reprezentantów metapolityki w (zapoczątkowanym przez S. Panunzia i P. Sienę) nurcie „wiedzy świętej”, unifikującej filozofię praktyczną, teologię i eschatologię.

75 lat temu, 28 marca 1940 roku, zmarł w San Sebastian (Kraj Basków), w wieku 66 lat (ur. 8 V 1873), José María Salaverría (lub Salaberría) e Ipenza, eseista, reportażysta, biograf, powieściopisarz i dramaturg; w młodości związany z liberalno-nacjonalistycznym „regeneracjonizmem” (współpracownik dziennika „El Imparcial”), będący również pod wpływem filozofii Nietzschego; od 1911 roku mieszkał w Argentynie, redagując w Buenos Aires dziennik „La Nación” oraz współpracując z „Revista de las Españas” („Przegląd Hiszpanij”); w wieku dojrzałym przeszedł na pozycje tradycjonalistyczne, wykazując od lat 30. również sympatie do faszyzmu (w specyficznie hiszpańskiej odmianie falangizmu); wrócił do Hiszpanii po zwycięstwie obozu narodowego w wojnie domowej; jednym z jego ostatnich tekstów był artykuł w falangistowskim „Vertice” („Wierzchołek”), opiewający Defiladę Zwycięstwa w Madrycie.

200 lat temu, 29 marca 1815 roku, urodził się w Walencji Antonio Aparisi y Guijarro, prawnik, polityk, publicysta, poeta i dramaturg; w 1843 roku założył przegląd „La Restauración”, a w 1855 „El Pensamiento”, w których zwalczał demokrację, liberalizm i krauzyzm – mętną, panenteistyczną filozofię K.Ch.F. Krausego, zaszczepioną w Hiszpanii przez J. Sanz del Río („rozum oświecony przez wiarę nazywa się św. Tomasz z Akwinu, rozum wrogi wierze nazywa się Fryderyk Krause”) oraz bronił świeckiej władzy papieża; współtwórca grupy neocatólicos, nawiązującej do ultramontańskiej i kontrrewolucyjnej myśli J. Donoso Cortesa; od 1858 roku deputowany do Kortezów, ponownie od 1865; bronił prawdziwego porządku i prawdziwej wolności, a nie „porządku panującego w Warszawie i wolności Dantona”; do 1868 roku znajdował się wraz z innymi neocatólicos (C. Nocedal, G. Tejado, F. Navarro Villoslada) na skrajnej prawicy establishmentowej Partii Umiarkowanej (Moderado), lecz po upadku «Izabeli II», przeszedł wraz z nimi do obozu karlistowskiego; po rewolucji wrześniowej (1868) wyemigrował do Paryża, gdzie zorganizował Dyrektoriat Główny karlistowskiej Wspólnoty Katolicko-Monarchicznej (Comunión Católico-Monárquica); uczestniczył w konferencji karlistów w Vevey (1870), gdzie podjęto decyzję o przygotowywaniu powstania zbrojnego w obronie praw Karola VII (Don Carlosa), stając się też głównym publicystycznym szermierzem legitymizmu; w tym samym roku został przyjęty na audiencji prywatnej przez papieża bł. Piusa IX; po powrocie do Hiszpanii został wybrany senatorem z baskijskiej prowincji Guipúzcoa; zmarł 8 XI 1872, w trakcie wygłaszania mowy w Senacie.

15 lat temu, 29 marca 2000 roku, zmarł w mieście Meksyk, w wieku 89 lat (ur. 18 V 1910), Salvador Abascal Infante, bojownik narodowo-katolicki, przywódca i teoretyk synarchizmu, historyk i wydawca; pochodził z rodziny ziemiańskiej i prawników służących od pokoleń Kościołowi; działacz konspiracji katolickiej (Legion/Baza) przeciwko reżimowi masońsko-socjalistycznemu i organizator grup samoobrony przeciwko „czerwonym koszulom” gubernatora (ostatniego stanu, w którym obowiązywał całkowity zakaz kultu katolickiego) Tabasco, T. Garrida Canabala; współzałożyciel (23 V 1937) i autor nazwy Narodowy Związek Synarchistyczny (Unión Nacional Sinarquista; UNS); trzeci Jefe Nacional UNS od 6 VIII 1940 do 13 XII 1941; pod jego charyzmatycznym przywództwem UNS osiągnął apogeum swojego rozwoju, skupiając ponad pół miliona umundurowanych i zdyscyplinowanych członków; pod koniec 1941 roku zrezygnował z kierowania ruchem, aby osobiście kierować kolonią synarchistów María Auxiliadora na pustkowiu w Dolnej Kalifornii, pomyślaną jako laboratorium Państwa Synarchicznego; powrócił do stolicy na wezwanie prymasa, aby rozwiązać narastający konflikt w UNS; reprezentując kierunek bezkompromisowy wobec panującego reżimu i antyamerykański, starł się z nowym Jefe Nacional, ugodowym M. Torresem Bueno, który w IV 1944 wykluczył go z UNS; po rozłamie w UNS nie udzielił też jednoznacznego poparcia bliższemu jego przekonaniom, „dysydenckiemu” odłamowi synarchizmu UNS-CAC; poświęcił się całkowicie działalności pisarskiej, wydawniczej (Editorial Jus/Tradición) i redakcyjnej (miesięcznik „La Hoja de Combate”); obok Rumuna C.Z. Codreanu najbardziej niezwykła postać radykalnej prawicy w XX wieku: „pasjonat, geniusz, mistyk, mesjanista, szaleniec, wizjoner, katolik ultra, chrześcijanin apokaliptyczny, krzyżowiec, konkwistador, człowiek spalający się w działaniu”.

675 lat temu, 31 marca 1340 roku, zmarł w Moskwie, w wieku ok. 52 lat, Iwan I Kalita (Иван Ι Данилович Калита), władca ruski; wnuk św. Aleksandra Newskiego, syn księcia Moskwy Daniela i młodszy brat księcia Jerzego Moskiewskiego; od 1325 roku książę Moskwy, a od 1328 również wielki książę włodzimierski; uzyskał od Tatarów zgodę (jarłyk) na prawo zbierania podatków z całej Rusi (stąd jego przydomek, oznaczający sakiewkę); pożyczając innym książętom pieniądze pod zastaw terytoriów, znacznie powiększył obszar księstwa moskiewskiego, rozpoczynając tym samym „zbieranie ziem ruskich” bez drażnienia Tatarów; wybudował Kreml, otaczając go dębową palisadą, oraz ufundował kamienny Sobór Zaśnięcia Matki Bożej; za jego panowania Moskwa stała się także siedzibą prawosławnego metropolity; był władcą pobożnym, pracowitym, spokojnym i łaskawym; kanonizowany przez Cerkiew Rosyjską.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” kwiecień

200 lat temu, 1 kwietnia 1815 roku, urodził się w Schönhausen (Saksonia-Anhalt) Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, od 1865 hrabia (Graf), a od 1871 książę (Fürst) von Bismarck-Schönhausen, od 1890 książę (Herzog) von Lauenburg, mąż stanu, zwany Źelaznym Kanclerzem (Eiserne Kanzler); pochodził z pruskiej rodziny junkierskiej; mając w młodości za mentorów braci Gerlachów (Ludwika i Leopolda), głównych reprezentantów „staropruskiego” konserwatyzmu chrześcijańskiego i legitymistycznego, zajmował wówczas (jako poseł do Sejmu Pruskiego i do parlamentu frankfurckiego w okresie rewolucji 1848-1849) pozycje ultrakonserwatywne; osłabły one dopiero pod wpływem fascynacji zręcznością polityczną francuskiego księcia-prezydenta, a w końcu cesarza, Ludwika Napoleona Bonaparte; odtąd pozostała mu tylko „dynastyczna, męska wierność” dla Domu Hohenzollernów, bez respektowania prawowitości innych dynastii; w latach 50. był posłem Prus w Petersburgu (przez pewien czas wahał się, czy nie przyjąć propozycji przejścia w służbę cara); w 1862 roku nowy król Wilhelm I powołał go na urząd premiera Prus; „boską niespodzianką” był dlań wybuch powstania styczniowego w Królestwie Polskim, niweczący politykę margrabiego Wielopolskiego i umożliwiający mu odbudowanie sojuszu Prus z Rosją (konwencja Alvenslebena); przyjął „małoniemiecki” (czyli antyhabsburski i antyaustriacki) wariant jednoczenia Niemiec „krwią i żelazem”; w 1864 roku wydarł Danii Szleswig-Holsztyn, a w 1866 rozgromił pod Sadową Austrię, co umożliwiło mu rozwiązanie Związku Niemieckiego (tym samym wykluczenie domeny Habsburgów z Niemiec), likwidację Królestwa Hanoweru (i panowania tam dynastii welfickiej) oraz utworzenie Związku Północnoniemieckiego pod dyktatem Prus; uwieńczeniem jego dążeń było – po sprowokowaniu Napoleona III do wypowiedzenia wojny (depesza z Ems) i rozgromieniu Francji w wojnie 1870 roku – utworzenie (18 I 1871) Cesarstwa Niemieckiego (Deutsches Kaiserreich), zwanego też (II) Rzeszą, z Wilhelmem I jako cesarzem niemieckim (Deutschen Kaiser) i z Bismarckiem jako kanclerzem Rzeszy (Reichskanzler), formalnie zachowującego w ramach państwa związkowego historyczne królestwa i księstwa oraz ich dynastów, lecz pozbawionych suwerenności; w latach 1871-1878 prowadził zaciętą walkę z Kościołem katolickim, nazwaną „walką o kulturę” (Kulturkampf), w której nie wahał się zawrzeć sojuszu z partią narodowo-liberalną, i która łączyła się z germanizacją zaboru pruskiego; apogeum jego powodzenia był europejski Kongres Berliński, na którym odbudowany został beznadziejny dla sprawy polskiej „sojusz trzech cesarzy”; w polityce wewnętrznej ustawowe zwalczanie ruchu socjalistycznego łączył z reformami społecznymi (emerytury, obowiązkowe ubezpieczenia) w duchu konserwatyzmu socjalnego; jego upadek w 1890 roku był skutkiem niechętnego nastawienia doń nowego cesarza Wilhelma II; zmarł w 1898 roku.

60 lat temu, 1 kwietnia 1955 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 68 lat (ur. 3 II 1887), Silvio D’Amico, krytyk teatralny, historyk i teoretyk teatru; wychowanek jezuitów; kierownik katedry historii teatru w Królewskiej Szkole Recytacji „Eleonora Duse” (od 1934 – Akademii Narodowej Sztuki Dramatycznej, która obecnie nosi jego imię); 1937-1943 redaktor „Rivista italiana del Dramma”; nacjonalista ze szkoły E. Corradiniego, redaktor rubryki teatralnej w dzienniku „L’Idea Nazionale” (od 1925 do 1940 – „La Tribuna”) oraz w „Giornale d’Italia” i „Tempo”; redaktor działu teatralnego w Enciclopedia Italiana i w Enciclopedia dello Spettacolo.

40 lat temu, 1 kwietnia 1975 roku, zmarł w Paderborn (Nadrenia Płn.-Westfalia), w wieku 82 lat (ur. 23 IX 1892), abp Lorenz kard. Jaeger; święcenia kapłańskie przyjął w 1922 roku; z archidiecezją Paderborn związany niemal całe życie, jako duszpasterz i pedagog; podczas II wojny światowej kapelan wojskowy; 10 VIII 1941 mianowany arcybiskupem Paderborn; w styczniu 1956 papież Pius XII obdarzył go godnością asystenta tronu papieskiego; 22 II 1965 wyniesiony do godności kardynała-prezbitera; we wrześniu 1973 zrezygnował z rządzenia archidiecezją; monarchista, kurator konserwatywno-chrześcijańskiej Akademii Zachodniej (Abendländische Akademie).

375 lat temu, 2 kwietnia 1640 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 45 lat (ur. 24 II 1595), Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ (łac. Mathias Casimirus Sarbievius) h. Prawdzic, nowołaciński poeta światowej sławy, nazywany Horatius Sarmaticus i Horatius Christianus, teoretyk barokowego konceptyzmu, doktor filozofii i teologii, nadworny kaznodzieja króla Władysława IV; święcenia kapłańskie otrzymał w 1623 roku; profesor teologii i retoryki w Akademii Wileńskiej i w jezuickim kolegium w Połocku; od papieża Urbana VIII otrzymał, jako poeta laureatus, laur poetycki (złoty naszyjnik z medalem Ojca Świętego), a luksusowa edycja jego Lyricorum libri IV w Antwerpii ozdobiona została miedziorytami Rubensa; jako teoretyk poezji ujmował poetę jako tworzącego na wzór Boga (instar Dei) dzieło będące bytem „jakby na nowo stworzonym” (quasi de novo crean) oraz akcentował moc poetycką oksymoronu i paradoksu, czyli „zgodnej niezgodności” (concors discordia); zmarł nagle, w trakcie kazania w kościele św. Jana Chrzciciela (późniejsza Bazylika Archikatedralna).

100 lat temu, 2 kwietnia 1915 roku, urodził się w Arcos de la Frotera k. Kadyksu Antonio Molle Lazo, karlistowski męczennik Chrystusa; od 16 roku życia działacz Młodzieży Tradycjonalistycznej; z chwilą wybuchu powstania w lipcu 1936 roku, wraz ze swoimi braćmi (starszym i młodszym) wstąpił do Tercio de Requetés de Nuestra Señora de la Merced; 18 lipca brał udział w obronie Peñaflor przed Czerwonymi, dostając się do niewoli; 10 sierpnia został poddany sadystycznym torturom: okaleczano jego ciało stopniowo, za każdym razem, gdy pozbawiano go kolejnej części ciała, obiecywano jednocześnie darowanie mu życia, jeśli wyrzeknie się Chrystusa lub wzniesie okrzyk: „Śmierć religii!” albo „Niech żyje Rosja!”, na co on – dopóki nie obcięto mu języka – odpowiadał „Niech żyje Chrystus Król!” lub „Niech żyje Hiszpania!”, zaś ostatnie jego słowa brzmiały: „Mnie zabijecie, ale Chrystus zwycięży” (Me mataréis, pero Cristo triunfará); ostatecznie rozstrzelano go w pozycji ukrzyżowanej.

10 lat temu, 2 kwietnia 2005 roku, zmarł w Watykanie św. Jan Paweł II (Ioannes Paulus Secundus, właśc. Karol Józef Wojtyła), od 16 X 1978 roku 264. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; beatyfikowany 1 V 2011, kanonizowany 27 IV 2014.

5 lat temu, 2 kwietnia 2010 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 83 lat (ur. 12 VI 1926) książę Edward Lobkowicz (Prince Edouard de Lobkowicz); potomek belgijskiego odgałęzienia czeskiego rodu arystokratycznego; kawaler Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego z Rodos i z Malty, ambasador Zakonu w Libanie; od 1959 roku mąż księżniczki Franciszki z Burbonów Parmeńskich, córki króla Hiszpanii de iure Ksawerego I i siostry jego następcy, księcia Sykstusa Henryka.

150 lat temu, 4 kwietnia 1865 roku, urodził się w Niżnym Nowogrodzie Zdzisław ks. Lubomirski h. Szreniawa bez Krzyża; syn Jana Tadeusza i Marii z Zamoyskich; od 1904 wiceprezes, a od 1908 prezes Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, w 1905 współzałożyciel stronnictwa Spójnia Narodowa, od 3 VIII 1914 faktyczny kierownik (jako prezes Sekcji Ogólnej) Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy, członek Komitetu Narodowego Polskiego i Międzypartyjnego Koła Politycznego, po wkroczeniu Niemców do Warszawy prezes (od VII 1915) Centralnego Komitetu Obywatelskiego, po wyborach samorządowych 16 VII 1916 – prezydent Warszawy, od 27 X 1917 członek Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego (wraz z abp. Aleksandrem Kakowskim i Józefem hr. Ostrowskim), inicjator i współautor jej manifestu z 7 X 1918 proklamującego niepodległość Polski, 10 XI 1918 witał w imieniu RR powracającego z Magdeburga brygadiera Józefa Piłsudskiego, któremu 14 XI 1918 przekazał pełnię władzy wraz z rozwiązaniem RR; po zamachu majowym (1926) jeden z kandydatów Piłsudskiego na prezydenta RP, 1928-1935 senator z ramienia BBWR, 1935-1938 senator – nominat prezydenta RP, wiceprezes Polskiej Organizacji Zachowawczej Pracy Państwowej, 1931-1935 – prezes Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich; zmarł w 1943 roku (w następstwie obrażeń doznanych podczas przesłuchań w więzieniu Gestapo).

250 lat temu, 6 kwietnia 1765 roku, urodził się w Turynie Karol Feliks Sabaudzki (Carlo Felice Giuseppe Maria di Savoia); piąty syn (jedenaste dziecko) króla Sardynii Wiktora Amadeusza III, młodszy brat Karola Emanuela IV i Wiktora Emanuela I; w latach 1796-1802 i 1814-1817 wicekról Sardynii, od 1802 następca tronu, od 1815 książę Genui; od abdykacji Wiktora Emanuela I (11 III 1821) król Sardynii (ukoronowany 25 IV), książę Sabaudii, Piemontu i Aosty oraz strażnik Świętego Całunu; panowanie musiał rozpocząć od stłumienia karbonarskiej rewolucji w Piemoncie; zdecydowany konserwatysta i legitymista przeciwstawiający się ruchom liberalno-masońskim; zmarł w 1831 roku.

30 lat temu, 7 kwietnia 1985 roku, zmarł w Plettenbergu (Westfalia), w wieku 96 lat (ur. 11 VII 1888), Carl Schmitt, filozof państwa i prawa, teolog polityczny, konserwatysta decyzjonistyczny, teoretyk autorytaryzmu; syn katolickiego przedsiębiorcy (w rodzinie było trzech księży, sam Carl mówił, że jest katolikiem tak samo, jak drzewo jest zielone, ale z powodu bigamii zaciągnął ekskomunikę); studiował prawo w Berlinie, Monachium i (niemieckim wówczas) Strasburgu; po habilitacji w 1926 roku profesor uniwersytetów w Monachium, Greiswaldzie, Bonn (gdzie przyjaźnił się ze swoim późniejszym oponentem Erikiem Petersonem), Kolonii i (od 1933) Berlinie; oponent pozytywizmu prawnego, normatywizmu i „czystej teorii prawa” H. Kelsena, sprowadzającej pojęcie państwa do norm prawnych, a także liberalizmu (uważanego przezeń za „antypolitykę”); związany luźno z ruchem rewolucji konserwatywnej; w 1932 roku proponował prezydentowi P. Hindenburgowi i kanclerzowi K. von Schleicherowi wprowadzenie stanu wyjątkowego celem zniszczenia obu partii rewolucyjnych: komunistycznej i narodowosocjalistycznej; 1 maja 1933 wstąpił do NSDAP, usprawiedliwiający odtąd różne posunięcia reżimu hitlerowskiego, mianowany też prezesem Związku Prawników Narodowosocjalistycznych, mimo to w 1936 roku oskarżony przez organ SS „Das Schwarze Korps” o bycie oportunistą, pozornym antysemitą, a przede wszystkim katolikiem i pozbawiony wszystkich funkcji publicznych z wyjątkiem profesury w Berlinie; po wojnie więziony ponad rok przez okupantów amerykańskich oraz pozbawiony prawa nauczania, a mimo to zyskujący stopniowo intelektualny wpływ nie do przecenienia (nie tylko na konserwatystów); w 1962 roku wykładał we frankistowskiej Hiszpanii; pomimo niegodnego zachowania w pierwszych latach III Rzeszy jeden z największych myślicieli politycznych XX wieku: teoretyk polityczności, dyktatury, suwerenności, „politycznego partyzanta”, „nomosu ziemi”, a przede wszystkim polityczny teolog – fideista, dla którego najważniejszym pytaniem było istnienie katechona, powstrzymującego Antychrysta.

10 lat temu, 8 kwietnia 2005 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 84 lat (ur. 11 III 1921), Marcel Clément, katolicki filozof, eseista, dziennikarz i wydawca; od 1948 do 1962 profesor filozofii społecznej na uniwersytecie w Montrealu (Kanada, Quebéc), a następnie profesor filozofii moralnej i politycznej w Instytucie Filozofii Porównawczej (IPC) w Paryżu, którego był współzałożycielem wraz ze swoim bratem Andrzejem; od 1962 do 1998 wydawca i redaktor dwumiesięcznika katolickiego „L’Homme nouveau”; specjalizował się w nauce społecznej Kościoła, korporacjonizmie i teorii dobra wspólnego; umiarkowany tradycjonalista, starający się oddziaływać na bardziej konserwatywne kręgi duchowieństwa; bliski mistyczce i stygmatyczce Marcie Robin; komandor Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego.

150 lat temu, 10 kwietnia 1865 roku, urodził się w Karsach Małych na Kielecczyźnie Władysław Leopold Saryusz-Jaworski h. Jelita, prawnik i polityk, najwybitniejszy polski reprezentant tzw. konserwatyzmu prawniczego; po ukończeniu (1888) prawa na UJ, uzupełniał studia w Berlinie i w Paryżu; w 1891 roku habilitował się, a w 1899 został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem II Katedry Prawa Cywilnego na UJ; profesorem zwyczajnym został w 1905, a w 1910 objął Katedrę Prawa Cywilnego, Nauki Administracji i Prawa Administracyjnego; od 1920 był członkiem-korespondentem, a od 1928 członkiem zwyczajnym PAU; był również członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1921 – korespondentem, do 1929 – zwyczajnym); politycznie od młodości związany z krakowskimi „stańczykami”, w 1895 roku był współzałożycielem Klubu Konserwatywnego, a w 1907 – Stronnictwa Prawicy Narodowej; z ramienia „partii krakowskiej” pełnił mandat poselski do galicyjskiego Sejmu Krajowego (1901-1914) i do austriackiej Rady Państwa (1911-1918); współtwórca „Bloku Namiestnikowskiego” (koalicji konserwatystów i ludowców), niechętny narodowej demokracji (polemizował z Upadkiem myśli konserwatywnej w Polsce R. Dmowskiego); w 1914 roku został wiceprezesem (faktycznie pełniąc rolę kierowniczą) Naczelnego Komitetu Narodowego, próbującego realizować „austro-polską” koncepcję drogi do niepodległości oraz sprawującego polityczny patronat nad Legionami Polskimi; w 1917 roku został członkiem Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego; w II Rzeczpospolitej, nie pełniąc już żadnych oficjalnych funkcji, był do śmierci jednym z głównych autorytetów „partii krakowskiej” i publicystów „Czasu”; przed 1926 roku zwolennik gen. W. Sikorskiego, po przewrocie majowym opowiadał się za współpracą konserwatystów z rządami marszałka J. Piłsudskiego; był autorem projektu kodeksu agrarnego; jako teoretyk jurysprudencji wychodził od Kelsenowskiego normatywizmu oraz od pojęcia państwa jako bytu idealnego, istniejącego jako porządek prawny (a nie od narodu, który z prawniczego punktu widzenia jest „fikcją personifikacyjną”), próbując jednak uzgodnić go z „romantyzmem prawniczym” (określając tym mianem znany mu już decyzjonizm C. Schmitta); twierdził, że ustawodawca nie jest zobowiązany podawać w tekście ustawy aksjologicznego źródła stanowionych przez siebie norm prawnych, ponieważ ustawa nie jest teorią ani postulatem, lecz normą, czyli „połączeniem dwu zdań, określających pewne sytuacje za pomocą przymusu”, musi jednak faktycznie posiadać takie oparcie, w pierwszym rzędzie dla „normy podstawowej”, z której wyprowadzane są pozostałe; za taką normę podstawową dla ustroju państwa polskiego uznał w swoim Projekcie Konstytucji z 1928 roku „moralność absolutną”, czyli „moralność Chrystusową”, której urzeczywistnianiem w porządku prawno-politycznym obarczył Prezydenta Rzeczypospolitej, uznając jednocześnie, że aby prezydent mógł faktycznie wykonywać swą władzę podług tej moralności, nie może być związany jakąkolwiek inną normą; odrzucając także „Monteskiuszowski” trójpodział władz (i opartą na nim konstytucję marcową), jako nierealistyczny i błędny, bo sprzeczny z istotną jednolitością oraz niepodzielnością władzy, wprowadził nowatorski podział organów państwa na urzeczywistniające porządek prawny stanowiący państwo (którymi są prezydent, rząd i samorządy) oraz kontrolujące owo urzeczywistnianie (czyli dwuizbowy sejm, sądownictwo administracyjne, kontrola finansowa, trybunał konstytucyjny i sądy powszechne), do czego jeszcze dochodzi obywatel (jednostka), pojęty też jako organ państwa, jednocześnie urzeczywistniający i kontrolujący, poprzez akty wyborcze, prawo petycji i prawo stowarzyszania się; interesował się także mesjanizmem filozoficznym i metapolityką J.M. Hoene Wrońskiego; jego dewizą było: „Daj nam, Panie, rząd silny i trwały, ale niech to będzie rząd z Twojej łaski”; kawaler (pośmiertnie) Krzyża Komandorskiego OOP; zmarł w 1930 roku; wybitnym prawnikiem był również jego syn Iwo (1898-1959), a ekonomistą – wnuk Władysław (ur. 1929); ogółem cztery pokolenia rodu Jaworskich osiągnęły do dziś profesorski szczebel kariery akademickiej.

10 lat temu, 13 kwietnia 2005 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 94 lat (ur. 18 IX 1910), mjr Mieczysław Ursyn-Pruszyński h. Rawicz, publicysta i eseista historyczny, mecenas kultury, żołnierz; młodszy brat Ksawerego Pruszyńskiego (1907-1950); działacz piłsudczykowskiej Myśli Mocarstwowej na UJ, a od 1933 ogólnopolski prezes tej organizacji; publicysta „Czasu” oraz neokonserwatywnego („imperialnego”) „Buntu Młodych”/„Polityki”; w 1938 doktoryzował się na UJ; w czasie II wojny światowej walczył w kampanii wrześniowej (bitwa pod Kockiem), w Narwiku i w Tobruku; był nawigatorem w 305 Dywizjonie Bombowym Ziemi Wielkopolskiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, wykonując 47 lotów bojowych nad terytorium Rzeszy; po powrocie do kraju zajął się doradztwem ekonomicznym; w 1980 ustanowił nagrodę publicystyczną im. Adolfa Bocheńskiego, a w 1988 – Wieczystą Fundację im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich; fundator nagrody polskiego PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego, pomysłodawca i sponsor Własnych Funduszy Stypendialnych w UJ.

100 lat temu, 14 kwietnia 1915 roku, urodził się w Barcelonie Álvaro d’Ors y Pérez-Peix, historyk i teoretyk jurysprudencji, światowej sławy romanista, znawca prawa rzymskiego w Egipcie, wizygockiego, foralnego, kanonicznego i cywilnego, tradycjonalistyczny filozof polityki; syn trójjęzycznego (katalońskiego, kastylijskiego i francuskiego) pisarza i filozofa oraz promotora frankistowskiej polityki kulturalnej Eugenia d’Orsa y Roviry (1881-1954) i rzeźbiarki Maríi Pérez-Peix; uczestnik Krucjaty 1936-1939 w szeregach karlistowskich requetés; po wojnie kierownik Katedry Prawa Rzymskiego na uniwersytetach w Grenadzie (1943-1945), Santiago de Compostelli (1945-1960) i Nawaryjskim (1961-1993; od 2004 profesor honorowy), profesor wizytujący uczelni włoskich, portugalskich i niemieckich; członek licznych akademii i towarzystw naukowych hiszpańskich, francuskich, włoskich, niemieckich i argentyńskich; doktor h.c. uniwersytetów w Tuluzie, Coimbrze i Rzymie (La Sapienza); kawaler wielu orderów, w tym Krzyża Alfonsa X Mądrego i Wielkiego Krzyża św. Rajmunda de Peñafort; karlista – doradca króla de iure Ksawerego I (D. Javier de Borbón-Parma), lecz nietypowy, bo również schmittianin (i osobisty przyjaciel Carla Schmitta), rozwijający zwłaszcza temat „wroga publicznego” i „wielkich przestrzeni”; akcentował fundamentalną sprzeczność pomiędzy monarchią a demokracją; zmarł w 2004 roku.

600 lat temu, 15 kwietnia 1415 roku, zmarł w okolicach Konstancji, w wieku ok. 65 lat, Manuel (Emmanuel) Chryzoloras [Μανουὴλ Χρυσολωρᾶς] filolog, tłumacz, filozof i dyplomata; urodził się w Konstantynopolu w rodzinie spokrewnionej z Paleologami; w 1390 odbył pierwszą podróż na Zachód (do Italii i Anglii) jako członek poselstwa cesarza Manuela II, po raz kolejny w 1394 do Włoch, prosząc o odsiecz przeciwko oblegającemu Konstantynopol sułtanowi Bajazetowi I; od 1396 przebywał, na zaproszenia Coluccia Salutatiego, we Florencji, „zakontraktowany” na pięć lat jako nauczyciel greki; skrócił ten pobyt w 1400, niemniej wykształcił pierwsze pokolenie włoskich hellenistów; w następnych latach dzielił czas między pobyty w Konstantynopolu a kolejne podróże do Włoch, Anglii i Francji; opracował podstawy gramatyki greckiej i przełożył na łacinę Odyseję oraz Politeję Platona; studiował pisma św. Katarzyny z Sieny, przetłumaczył na grekę mszał dominikański (w 1406 otrzymał pozwolenie na sprawowanie liturgii w języku greckim w tym rycie) oraz napisał po grecku traktat w obronie filioque; w 1408 był posłem papieża Grzegorza XII do cesarza Manuela; od 1410 był na dworze pizańskiego antypapieża Jana XXII, a w 1413 wraz z nominowanymi przez niego kardynałami uczestniczył w poselstwie do cesarza Zygmunta Luksemburczyka w sprawie wyboru miejsca planowanego soboru, mającego położyć kres schizmie zachodniej; zmarł w drodze na sobór w Konstancji, na którym miał reprezentować Kościół grecki.

500 lat temu, 15 kwietnia 1515 roku, zmarł w Krakowie Mikołaj Kamieniecki h. Pilawa, wódz, pierwszy w historii wojska polskiego hetman wielki koronny; pochodził z magnackiego rodu, wywodzącego się od podkanclerzego koronnego (za Władysława II Jagiełły) Klemensa Moskarzewskiego, a sam umocnił potęgę rodu, żeniąc się z Anną Tarnowską z Melsztyna; od 1484 roku pozostawał w służbie kolejnych królów z dynastii Jagiellonów (Kazimierz IV Jagiellończyk, Jan I Olbracht, Aleksander I); w 1495 został starostą generalnym krakowskim, w 1501 kasztelanem sandomierskim, w 1503 hetmanem wielkim koronnym, w 1505 wojewodą sandomierskim i w 1507 wojewodą krakowskim; prowadził wiele wypraw przeciwko Tatarom i hospodarom Mołdawii, zwyciężając wojska Stefana Wielkiego w bitwie pod Chocimiem (4 X 1509); jego największym triumfem (dzielonym z hetmanem wielkim litewskim Konstantym ks. Ostrogskim) było pokonanie Tatarów w bitwie pod Łopusznem (28 IV 1512), gdzie mając 5000 kawalerii, wyciął w pień 24 tysiące Połańców, odbijając przy tym kilkanaście tysięcy osób wziętych w jasyr; został pochowany w katedrze wawelskiej.

125 lat temu, 20 kwietnia 1890 roku, urodził się w Trois-Rivières (Quebec) Maurice Le Noblet Duplessis, frankofoński prawnik i polityk katolicki w Kanadzie, dwukrotny premier Quebeku; od 1933 roku lider Konserwatywnej Partii Quebeku, a od 1935 – Unii Narodowej, powstałej z jej połączenia z Akcją Narodowo-Liberalną; w 1936 roku został po raz pierwszy premierem, wprowadzając m.in. tak zwane prawo kłódkowe (loi du cadenas), zezwalające policji na zajmowanie posesji, w których drukowano bibułę komunistyczną; utracił władzę w 1939 z powodu odejścia części polityków ANL, lecz powrócił na fotel premiera w 1944, zajmując go aż do śmierci; w polityce gospodarczej (pełnej sukcesów) łączył liberalizm ekonomiczny z konserwatyzmem społecznym; Kościołowi katolickiemu zapewnił wpływ na system edukacyjny, bronił rodziny i tradycyjnych zasad moralnych, zwalczał wolnomyślicielstwo, lecz również lewicujący kler (doprowadził nawet do wysłania na emeryturę popierającego strajkujących abpa Montrealu); znienawidzony przez liberałów, nazywających jego rządy „ciemnogrodem” (la Grande noirceur); wielki obrońca autonomii Quebeku, w 1948 doprowadził do usunięcia z jego flagi brytyjskiego Union Jack i zastąpienia go burbońskimi liliami (fleur-de-lys); zmarł w 1959 roku.

70 lat temu, w nocy z 23 na 24 kwietnia 1945 roku, zginął w Berlinie, w wieku 43 lat (ur. 22 III 1902), Karl Ludwig bar. (Freiherr) von und zu Guttenberg, prawnik, historyk i publicysta; monarchista katolicki; potomek rycerskiego rodu z Frankonii, odnotowywanego w dokumentach już w połowie XII wieku i obdarowanego tytułem baronów Świętego Cesarstwa w XVIII wieku (następnie Bawarii); w 1931 roku założył Arbeitsstelle für konservatives Schrifftum i jego organ prasowy: „Die Monarchie – Zeitschrift für deutsche Tradition”, który po ustanowieniu reżimu narodowosocjalistycznego musiał zmienić nazwę na „Weißen Blätter – Monatsschrift für Geschichte, Tradition und Staat”, wokół którego skupiła się czołówka pisarzy monarchistycznych ówczesnych Niemiec (W. Bergengruen, J. Klepper, U. von Hassell, P. Fechter, R. Schneider i in.), lecz ostatecznie zamkniętego przez władze w 1943 roku; od 1941 roku pracownik Abwehry, jednocześnie związany z opozycyjnym Kołem z Krzyżowej (Kreiseuer Kreis); aresztowany po zamachu na Hitlera z 20 VII 1944; wielokrotnie torturowany, nie obciążył żadnego z uczestników konspiracji; zamordowany przez esesmana Kurta Stawizkiego, na rozkaz szefa Gestapo – Heinricha Müllera.

70 lat temu, 26 kwietnia 1945 roku, zmarł w Metten (Dolna Bawaria), w wieku 71 lat (ur. 15 V 1873), Pawło Skoropadski (Павло Скоропадський), hetman Ukrainy; oficer armii carskiej, uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905, w 1905 roku adiutant generalny cara Mikołaja II, od 1912 generał-major; w czasie I wojny światowej dowodził m.in. 1. kawaleryjską dywizją gwardii i 34 korpusem armijnym; w 1916 roku awansowany do stopnia generała-lejtnanta; w październiku 1917 roku wybrany naczelnym atamanem Wolnego Kozactwa, broniącego do kwietnia 1918 roku Ukrainy przed bolszewikami; 29 IV 1918, w porozumieniu z dowództwem niemieckich wojsk okupacyjnych na Ukrainie, obalił tzw. Ukraińską Republikę Ludową i proklamował Państwo Ukraińskie (Українська Держава), obwołując się jednocześnie hetmanem (formalnie wybranym na Ogólnoukraińskim Zjeździe Włościańskim); wspierali go głównie (nieliczni) ukraińscy konserwatyści; powołał Bibliotekę Narodową, Ukraińską Akademię Nauk, dwa uniwersytety (w Kijowie i Kamieńcu Podolskim), Główny Urząd Sztuki i Kultury Narodowej, Operę Narodową, Teatr Państwowy i Orkiestrę Państwową; pozbawiony oparcia wskutek wycofywania się wojsk tzw. Ober-Ostu po zawarciu zawieszenia broni (11 XI 1918) na froncie zachodnim, został 14 XII 1918 obalony przez socjaldemokratę Symona Petlurę i korpusu Strzelców Siczowych; udało mu się przedostać do Niemiec, gdzie patronował działalności monarchistycznego Ukraińskiego Wolnego Kozactwa; w 1921 roku wstąpił także do Ukraińskiego Związku Włościan Państwowców (USChD), założonego przez głównego teoretyka ukraińskiego monarchizmu, Wacława Lipińskiego (Wjaczesław Łypynsky, 1882-1931), które dało początek emigracyjnemu ruchowi hetmańców – skoropadczyków (od 1934 roku – Związek Państwowców Hetmańskich); zmarł w wyniku ran odniesionych podczas alianckiego bombardowania.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” maj

40 lat temu, 6 maja 1975 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 83 lat (ur. 29 III 1892), abp József kard. Mindszenty (właśc. József Pehm), Sługa Boży Kościoła katolickiego, monarchista, niezłomny obrońca wiary katolickiej i narodu węgierskiego przed faszyzmem i komunizmem; wyświęcony w 1915 roku, już cztery lata później znalazł się po raz pierwszy w więzieniu, podczas żydo-komunistycznego reżimu („Węgierska Republika Rad”) Béli Kuhna; w 1924 mianowany opatem tytularnym klasztoru Pornó, a w 1937 prałatem papieskim; w 1941 roku zmienił rodowe nazwisko na oznaczające zarazem nazwę rodzinnej miejscowości i uroczystość Wszystkich Świętych (węg. Mindszent); w marcu 1944 roku został biskupem Veszprém – jego konsekracja nastąpiła 10 dni po zajęciu Węgier przez armię niemiecką; poszukiwany przez Gestapo za udzielanie pomocy uchodźcom polskim, został uwięziony, lecz zwolniony w lipcu, po interwencji regenta, adm. M. Horthy’ego; ponownie uwięziony w listopadzie (wraz z trzema byłymi premierami i wielu innymi osobistościami) po ustanowieniu pod auspicjami III Rzeszy reżimu faszystowskich strzałokrzyżowców, przez których (z powodu sprzeciwu wobec deportacji Żydów do Auschwitz-Birkenau) został oskarżony o zdradę; uwolniony w kwietniu 1945, w październiku tegoż roku został mianowany przez papieża Piusa XII arcybiskupem metropolitą Ostrzyhomia (Esztergom), tym samym zaś prymasem Węgier, a w lutym 1946 – wyniesiony do godności kardynalskiej; po sowietyzacji Węgier, której przeciwstawiał się z całą mocą, aresztowany 28 grudnia 1948, oskarżony o zdradę stanu i antypaństwową konspirację; poddany przez 39 dni okrutnym torturom oraz działaniu narkotyków, które skutkowały obciążającymi samooskarżeniami, w 1949 roku został skazany w procesie „pokazowym” na dożywocie, oficjalnie za sprzeciwianie się wprowadzeniu republiki i nacjonalizacji szkół katolickich (papież Pius XII nałożył ekskomunikę na wszystkich jego oprawców); uwolniony podczas powstania narodowego w październiku 1956, poparł publicznie (przez radio) powstańców oraz rząd I. Nagy’ego, który przeszedł na stronę narodu; po stłumieniu w listopadzie powstania przez armię sowiecką ogłoszony kontrrewolucjonistą przez kolaboracyjny rząd J. Kádára, uzyskał azyl w ambasadzie amerykańskiej, w której spędził 15 lat; pomimo wielu nacisków z Watykanu (od lat 60.), nigdy nie godził się na rezygnację z urzędu biskupiego i godności prymasa w zamian za możność wyjazdu za granicę; ostatecznie padł ofiarą watykańskiej Ostpolitik za czasów Pawła VI i zmuszony do opuszczenia Węgier; w 1973 roku pozbawiono go urzędu arcybiskupiego i godności prymasa; również i potem był szykanowany z powodu nieprzestrzegania nałożonego nań zakazu publikacji i odbywania podróży do diaspory węgierskiej na różnych kontynentach; jego szczątki spoczęły w ojczyźnie – zgodnie z jego życzeniem – dopiero wtedy (1991), gdy „gwiazda moskiewskiej bezbożności znikła z nieba Maryi i św. Stefana”; w 1996 roku został otwarty jego proces beatyfikacyjny.

10 lat temu, 6 maja 2005 roku, zmarł w Westbury (Long Island), w wieku 86 lat (ur. 11 X 1918), ks. Gommar A. DePauw, rzymskokatolicki duchowny, pionier ruchu tradycjonalistycznego; urodzony w Belgii, ukończył studia humanistyczne, filozoficzne i teologiczne; w kampanii 1940 roku służył jako lekarz – ochotnik w belgijskim regimencie piechoty i dostał się do niewoli pod Dunkierką; po ucieczce z obozu jenieckiego ukończył seminarium i został wyświęcony na prezbitera (1942) jako najmłodszy wówczas kapłan na świecie (za specjalnym zezwoleniem papieża Piusa XII); był kapelanem belgijskiego ruchu oporu, a w 1944/45 – polskiej 1. Dywizji Pancernej gen. S. Maczka; po wojnie kontynuował studia w Lowanium, w zakresie prawa kanonicznego, teologii moralnej i historii Kościoła; w 1949 roku zamieszkał przy swojej rodzinie w Stanach Zjednoczonych; był wikariuszem w kilku parafiach nowojorskich (na Manhattanie i w Bronxie), kontynuując też studia na Amerykańskim Uniwersytecie Katolickim w Waszyngtonie, uwieńczone doktoratem z prawa kanonicznego w 1953 roku; od 1952 do 1963 wykładał prawo kanoniczne w seminarium w Emmitsburgu (Maryland); w 1955 został inkardynowany do diecezji Ghent w archidiecezji Baltimore; w tym samym roku uzyskał też obywatelstwo amerykańskie; współpracował z wieloma czasopismami teologicznymi i z katolickimi encyklopediami; w czasie Soboru Watykańskiego II służył jak peritus swojemu biskupowi, otrzymał także od papieża Pawła VI godność prałata domowego; pod koniec soboru popadł w konflikt z abpem Baltimore, kard. L. Shenanem, odnośnie do aplikacji nauczania soborowego oraz kwestii liturgicznych; z błogosławieństwem abpa Nowego Jorku, kard. F. Spellmana, założył w styczniu 1965 roku Katolicki Ruch Tradycjonalistyczny (Catholic Traditionalist Movement) na obszarze stanu Nowy Jork, uzyskując jednocześnie zgodę (którą rok później kard. Shenan uznał za nieważną) na transfer inkardynacji do włoskiej diecezji Tivoli; w tym okresie współpracował blisko z abp. A. kard. Ottavianim; w 1968 roku założył tradycjonalistyczną kaplicę Ave Maria w Westbury, gdzie żył i pełnił służbę liturgiczną aż do śmierci, współpracując także z licznymi pismami oraz propagując Tradycję katolicką w radio i nagraniach wideo.

250 lat temu, 9 maja 1765 roku, urodził się w Curières (Aveyron, Midi-Pyrénées) bp Denis-Antoine-Luc hr. (comte) Frayssinous, duchowny katolicki, orator, pisarz i polityk; wyświęcony w 1789 roku, podczas Terroru sprawował posługę kapłańską w podziemiu; od 1800 roku nauczał teologii w paryskim seminarium św. Sulpicjusza, wygłaszając także cykl konferencji (zakazanych przez Napoleona po uwięzieniu przezeń papieża Piusa VII w 1809 i opublikowanych dopiero w 1825) na temat Obrony chrześcijaństwa; w listopadzie 1821 mianowany pierwszym kapelanem króla Ludwika XVIII, a w kwietniu 1822 – przez papieża Piusa VII – biskupem in partibus infidelium Hermopolis; w tym samym roku król mianował go szefem wychowania publicznego (z tytułem Wielkiego Mistrza Uniwersytetu) i parem Francji z tytułem hrabiego; również w 1822 roku został wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 3); od 1824 do 1828 był ministrem ds. kościelnych i wychowania publicznego w ultrasowskim rządzie J. hr. de Villèle’a i przez następny rok w gabinecie J.-B. wicehr. de Martignaca; wierny legitymista, po obaleniu prawowitego króla Karola X udał się wraz z nim na wygnanie do Pragi i został wychowawcą diuka de Bordeaux (późniejszego Henryka V); w 1838 powrócił do Francji, gdzie zmarł w 1841 roku.

50 lat temu, 9 maja 1965 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 62 lat (ur. 2 X 1902) Leopold Figl, polityk katolicki; pochodził z rodziny chłopskiej w Dolnej Austrii, z wykształcenia był inżynierem rolnictwa; w 1933 roku stał na czele Związku Chłopskiego (Bauernbund), który wsparł „konserwatywną rewolucję” kanclerza Engelberta Dollfußa; w chrześcijańskim państwie autorytarnym (1934-1938) był członkiem rady federalnej ds. polityki ekonomicznej; po Anschlussie Austrii został deportowany do obozu koncentracyjnego w Dachau; zwolniony w 1943 roku, został ponownie aresztowany w 1944 i uwięziony w Mauthausen, a w lutym 1945 skazany w Wiedniu „za zdradę” na karę śmierci, której wykonanie jednak odroczono; ze względu na jego antyhitlerowską postawę sowieckie władze okupacyjne same prosiły go o wejście do administracji cywilnej (jako tymczasowego gubernatora Dolnej Austrii); na bazie Bauernbundu zaczął organizować (w kwietniu 1945) Austriacką Partię Ludową (ÖVP); po wygranych przez nią w grudniu 1948 roku wyborach został pierwszym powojennym kanclerzem federalnym Austrii, pozostając na tym urzędzie do 1953 roku; w kolejnym rządzie, swojego kolegi partyjnego Juliusa Raaba, sprawował urząd ministra spraw zagranicznych; w tej roli mógł ogłosić z balkonu Pałacu Belwederskiego: „Austria jest wolna!”, po podpisaniu (15 V 1955) traktatu przywracającego Austrii suwerenność i wycofaniu wojsk okupacyjnych; w latach 1959-1962 był przewodniczącym Rady Narodowej – izby niższej parlamentu, a od 1962 do śmierci – premierem Dolnej Austrii; kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Piusa IX.

25 lat temu, 10 maja 1990 roku, zmarł w Covington (Luizjana), w wieku 73 lat (ur. 28 V 1916), Walker Percy, powieściopisarz i semiotyk; urodzony w rodzinie protestanckiej (prezbiteriańskiej) z Alabamy, przez szereg lat był faktycznie agnostykiem, lecz ostatecznie, w 1947 roku, nawrócił się (wraz z żoną) na katolicyzm, a na trzy miesiące przed śmiercią został świeckim oblatem benedyktyńskim; związany głęboko z konserwatywną tradycją Południa (Southern Tradition), był współzałożycielem (1987) Związku Pisarzy Południa (Fellowship of Southern Writers) w Chattanooga (Tennessee); jego specjalnością był gatunek powieści filozoficznej, w duchu egzystencjalizmu (największy wpływ wywarli na niego Kierkegaard, Dostojewski i Faulkner); za powieść Kinoman (The Moviegoer, 1961) otrzymał Narodową Nagrodę Literacką (National Book Award), a w 1989 roku Laetare Medal od Uniwersytetu Notre Dame w Indianie za twórczość „obrazującą ideały chrześcijaństwa”; wykładał na Uniwersytecie Loyoli w Nowym Orleanie; został pochowany w benedyktyńskim opactwie Św. Józefa w Luizjanie.

100 lat temu, 12 maja 1915 roku, zmarł w La Garnache (Wandea), w wieku 78 lat (ur. 15 VI 1836), Léon-Armand-Charles de Baudry d’Asson, markiz papieski, polityk rojalistyczny; deputowany w latach 1876-1915 z ramienia monarchistycznej Unii Prawic (Union des droites) do jej rozpadu po ralliement (1893), później niezależny; obrońca katolicyzmu, usiłował doprowadzić do unieważnienia prawa rozwodowego, występował w obronie wypędzanych kongregacji zakonnych oraz przeciwko prawu o separacji państwa od Kościoła (1905); sprzeciwiał się amnestii dla komunardów (1879) i zgłosił projekt pozbawienia Żydów obywatelstwa francuskiego (1895); jego rojalistyczną wierność kontynuowali – jako deputowani bądź senatorowie z Wandei – syn Armand (1862-1945) i wnuk Armand Quentin (1910-1998).

80 lat temu, 12 maja 1935 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 67 lat (ur. 5 XII 1867), Józef Klemens Piłsudski h. Piłsudski (Kościesza), wódz i mąż stanu, pierwszy marszałek Polski; pochodził ze starożytnej i skoligaconej szlachty litewskiej, lecz w XIX wieku zubożałej wskutek konfiskat carskich; od 1892 roku (do wybuchu I wojny światowej) działacz i przywódca niepodległościowego nurtu Polskiej Partii Socjalistycznej; organizator i przywódca organizacji paramilitarnych w Galicji (Związek Walki Czynnej, Związek Strzelecki) i inicjator na ich bazie Legionów Polskich (komendant I Brygady); od 11 XI 1918 Wódz Naczelny Wojsk Polskich, a od 22 XI 1918 (faktyczną władze zwierzchnią sprawował od 14 XI) Tymczasowy Naczelnik Państwa; zatwierdzony przez Sejm Ustawodawczy 20 II 1919 jako Naczelnik Państwa (do 14 XII 1922); w 1923 wycofał się z życia politycznego; po dokonanym przez siebie przewrocie majowym (12-15 V 1926), wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta, wyboru nie przyjął; odtąd do śmierci dyktator de facto, formalnie sprawujący funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz urząd ministra spraw wojskowych we wszystkich gabinetach; dwukrotnie (2 X 1926 – 27 VI 1928, 25 VIII – 4 XII 1930) stawał także na czele rządu.

10 lat temu, 12 maja 2005 roku, zmarł w Westerham (Kent), w wieku 96 lat (ur. 24 I 1909), Martin Lings, znany także jako Abu Bakr Siraj ad-Din, pisarz i myśliciel ze „szkoły tradycjonalistycznej” („perenialistycznej”) R. Guénona; pochodził z rodziny protestanckiej; ukończył studia literaturoznawcze w Oksfordzie (w Magdalen College przyjaźnił się z C.S. Lewisem – wówczas jeszcze agnostykiem); na początku lat 30. wykładał historię Anglosasów na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie; w 1938 roku poznał Frithjofa Schuona, a rok później wyjechał do Egiptu i został asystentem Guénona oraz wykładał anglistykę na uniwersytecie w Kairze; w 1940 przeszedł na islam i został inicjowany do sufizmu (Alaviyya); po powrocie (1952) do Wielkiej Brytanii doktoryzował się w Szkole Orientalistyki przy Uniwersytecie Londyńskim, a następnie pracował w British Museum i wreszcie w British Library; prócz studiów sufickich w swoich badaniach koncentrował się na twórczości Szekspira, a zwłaszcza jego duchowości; niektóre jego książki były opatrzone przedmową księcia Karola Windsora.

125 lat temu, 15 maja 1890 roku, urodził się w Suchej Beskidzkiej Ferdynand Goetel, prozaik, dramaturg, scenarzysta, publicysta, działacz kulturalny, społeczny i polityczny, taternik; piłsudczyk; młodszy brat geologa, paleontologa i taternika Walerego Goetla (1889-1972); studiował architekturę w Wiedniu, w Galicji był członkiem Związku Strzeleckiego, od 1912 roku mieszkał w Warszawie; jako poddany austriacki, deportowany przez Rosjan po wybuchu I wojny światowej do Turkiestanu; w czasie rewolucji bolszewickiej wybrany do Rady Delegatów Robotniczych i Źołnierskich oraz wcielony do Armii Czerwonej; w 1920 roku udało mu się uciec – wraz z żoną i córeczką – od bolszewików i przez Iran, Indie i Anglię powrócić (1921) do Polski, co opisał w swojej pierwszej powieści Przez płonący Wschód; jego szczytowym osiągnięciem literackim była druga po Pałubie K. Irzykowskiego polska powieść autotematyczna Z dnia na dzień (1926); oprócz literatury zajął się też dziennikarstwem, będąc redaktorem naczelnym „Przeglądu Sportowego” (1922-1925), następnie piłsudczykowskiego „Kuriera Porannego” i miesięcznika „Naokoło Świata”; w latach 1926-1935 był prezesem polskiego PEN-Clubu, a w latach 1933-39 – Związku Zawodowego Literatów Polskich; otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury, a w 1935 roku został jej członkiem; był pomysłodawcą nazwy Obozu Zjednoczenia Narodowego, a jako teoretyk polskiego autorytaryzmu inspirował się włoskim faszyzmem (Pod znakiem faszyzmu, 1938); we wrześniu 1939 roku został kierownikiem sekcji propagandy Obywatelskiego Komitetu Pomocy Ludności Warszawy, współpracując z prezydentem miasta S. Starzyńskim, któremu pisał przemówienia radiowe; pod okupacją niemiecką był współorganizatorem kuchni dla literatów; w latach 1943-1944 redagował wraz z Wiliamem Horzycą podziemne pismo kulturalne „Nurt” (ukazało się 9 numerów), związane z piłsudczykowskim Obozem Polski Walczącej; za wiedzą Delegatury Rządu RP na Kraj wziął udział w delegacji Czerwonego Krzyża, która na zaproszenie Niemców badała groby katyńskie; jako jeden z niewygodnych świadków, był ścigany przez władze sowieckie i ich komunistyczną agenturę w Polsce listem gończym oraz oskarżony o kolaborację z Niemcami; ukrywał się w jednym z krakowskich klasztorów, lecz wytropiony i zdradzony przez Adama Ważyka (właśc. Wagmana), musiał ratować się ucieczką na Zachód z fałszywym paszportem holenderskim; przez Czechy i Bawarię dotarł do II Korpusu Polskiego we Włoszech, którego został oficerem prasowym; od 1946 roku mieszkał w Londynie, publikując w „Wiadomościach” oraz w paryskiej „Kulturze”; ostatnie lata był ociemniały z powodu jaskry, mimo to nadal dyktował swoje teksty; w PRL jego twórczość była objęta całkowitym „zapisem”, a książki wycofano z bibliotek; zmarł w 1960 roku; w 1989 zarząd polskiego PEN-Clubu stwierdził całkowitą bezpodstawność zarzutów wobec niego o kolaborację, a w 2003 roku jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Pęksowym Brzysku w Zakopanem.

70 lat temu, 15 maja 1945 roku, urodził się w ambasadzie portugalskiej w Bernie szwajcarskim książę Edward Pius de Braganza [Dom Duarte Pio João Miguel Gabriel Rafael de Bragança], syn króla de iure Portugalii Edwarda II (Dom Duarte Nuno) i królowej Marii Franciszki de Orléans e Bragança, chrześniak papieża Piusa XII, książę królewski (Príncipe Real) Portugalii i 24. książę (duque) de Bragança, od śmierci swojego ojca (24 XII 1976) król de iure Portugalii i Algavre Edward III.

275 lat temu, 18 maja 1740 roku, urodził się w Norton (Massachusetts) Daniel Leonard, prawnik i publicysta; ukończył prawo na Harvardzie; z chwilą wybuchu kryzysu rewolucyjnego stał się jedną z głównych postaci środowiska lojalistów (resp. amerykańskich rojalistów i torysów), wiernych Koronie Brytyjskiej; w tym duchu opublikował w latach 1774-1775 cykl artykułów w „Massachusetts Gazette”, jako „Massachusettensis” (w imieniu niepodległościowców odpowiadał mu w „Boston Gazette”, jako „Novanglus”, John Adams); wraz z Brytyjczykami ewakuował się z Bostonu w 1776 roku, a jego dobra zostały skonfiskowane; od 1782 do 1806 był przewodniczącym sądu na Bermudach; następnie zamieszał w Londynie, gdzie zmarł w 1829 roku, prawdopodobnie popełniając samobójstwo.

40 lat temu, 20 maja 1975 roku, zmarł w Sewilli, w wieku 80 lat (ur. 10 VIII 1894), Manuel José Fal Conde, książę (duque) de Quintillo, grand Hiszpanii, kawaler Orderu Wygnanej Prawowitości; prawnik, publicysta i polityk tradycjonalistyczny; żarliwy katolik, przystępujący codziennie do komunii św., w 1930 roku wstąpił do Partii Katolicko-Narodowej, zwanej też potocznie „integrystyczną”, skupiającej secesjonistów z partii karlistowskiej, którzy w 1888 roku odseparowali się od sprawy dynastycznej; rok później doprowadził do zakończenia trwającego od pół wieku rozłamu w obozie tradycjonalistycznym i powrotu „integrystów” do karlistowskiej Wspólnoty Tradycjonalistycznej (Comunión Tradicionalista); w krótkim czasie region Andaluzji Zachodniej uczynił jednym z najsilniejszych bastionów karlizmu (dotychczas tu praktycznie nieobecnego); w sierpniu 1932 roku wziął udział w nieudanym puczu antyrepublikańskim gen. J. Sanjurjo, co zakończyło się jego trzymiesięcznym uwięzieniem (podczas pobytu w więzieniu „nawrócił” na karlizm płk. J.E. Varelę, późniejszego szefa requetés); w listopadzie 1933 został szefem Wspólnoty w całej Andaluzji, a w 1934 król de iure Alfons Karol I mianował go sekretarzem królewskim i sekretarzem generalnym Wspólnoty; w tym samym roku dokonał wielkiej demonstracji siły karlizmu andaluzyjskiego (tzw. Acto de Quintillo); w 1935 roku stanął na czele Wspólnoty jako szef-delegat króla (nominację tę potwierdził po śmierci Alfonsa Karola I w sierpniu 1936, regent Don Javier de Borbón-Parma); zaocznie skazany na karę śmierci, był jednym z najbardziej energicznych organizatorów powstania przeciwko reżimowi Frontu Ludowego w 1936 roku (kierującym przygotowaniami z wygnania w Portugalii); po jego wybuchu przybył natychmiast do Nawarry, tworząc Królewską Akademię Wojskową w Pampelunie; po ultimatum gen. F. Franco – rozstrzelanie albo emigracja – musiał ponownie wyjechać do Portugalii; zdecydowanie przeciwstawił się też dekretowi o „zjednoczeniu” (unificación) wszystkich formacji powstańczych w monopartyjną Falangę Tradycjonalistyczną (odrzucając też oferowane mu miejsce w jej Radzie Narodowej), co oznaczało likwidację struktur Wspólnoty i krok w kierunku ustroju totalitarnego; napisał modlitewnik (Devocionario del Requeté) dla karlistów; w marcu 1939 roku otrzymał zezwolenie na powrót do kraju, co wykorzystał do wystosowania apelu do Franco o natychmiastowe przywrócenie monarchii tradycyjnej z księciem Ksawerym jako królem; w 1941 roku wydał karlistom zakaz wstępowania do Błękitnej Dywizji (jednocześnie przekazał poufnie W. Churchillowi odpowiedź wykluczającą kategorycznie ewentualność współpracy z partyzantką komunistyczną nawet w wypadku inwazji Niemiec na Hiszpanię i jej okupacji), w następstwie czego został zesłany na Minorkę (według świadectwa dowódcy konwoju planowano go pod drodze zabić w upozorowanym wypadku); uwolniony w 1945 roku, zaczął odbudowywać struktury Wspólnoty – nielegalne, lecz w zasadzie tolerowane, powołując też w 1947 jej Radę Narodową; wraz z innymi przywódcami karlizmu zorganizował akt proklamacji Don Javiera Ksawerym I w trakcie Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego w Barcelonie (30-31 V 1952); po 20 latach kierowania Wspólnotą, 11 VIII 1955 zrezygnował z kierownictwa, aby dać szansę zwolennikom política posibilista wobec frankizmu, wycofując się w ogóle z życia publicznego.

10 lat temu, 25 maja 2005 roku, zmarł w Neapolu, w wieku 77 lat (ur. 28 I 1928), Silvio Vitale, prawnik (cywilista), publicysta i polityk; współzałożyciel (1950) i pierwszy przewodniczący organizacji studenckiej Włoskiego Ruchu Społecznego (MSI) – Front Uniwersytecki Akcji Narodowej (FUAN); w następstwie rozłamu w MSI (1954) przystąpił w 1956 roku do założonego przez Pino Rauti stowarzyszenia polityczno-kulturalnego Centrum Studyjne Nowego Ładu (Centro Studi Ordine Nuovo), skupiającego „spirytualistyczny” nurt prawicy, inspirujący się tradycjonalizmem „integralnym” J. Evoli; po odkryciu z kolei rdzennej tradycji neapolitańskiej, dzięki poznaniu hiszpańskiego karlisty F. Eliasa de Tejady i lekturze jego Neapolu hiszpańskiego, został legitymistą burbońskim (Królestwa Obojga Sycylii) oraz założył (1960) neapolitański przegląd tradycjonalistyczny „L’Alfiere” („Herold”), który redagował do śmierci; powrócił jednocześnie do MSI, zostając radcą regionalnym partii w Kampanii przez dwie kadencje; od czerwca 1988 do lipca 1989 był deputowanym do Parlamentu Europejskiego z listy MSI – Prawica Narodowa, w Grupie Prawicy Europejskiej; w 1995 roku wycofał się z życia politycznego, poświęcając się odtąd wyłącznie tradycjonalistycznej akcji kulturalnej.

60 lat temu, 26 maja 1955 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 77 lat (ur. 15 I 1878), Maurizio Maraviglia, prawnik, publicysta i polityk; w młodości (do 1906) członek partii socjalistycznej; po zwrocie na prawo stał się jedną z czołowych postaci włoskiego nacjonalizmu, jako współzałożyciel (1910) i członek Komitetu Centralnego Włoskiego Stowarzyszenia Nacjonalistycznego (ANI) oraz współdyrektor (obok E. Corradiniego i L. Federzoniego) tygodnika „L’Idea Nazionale”; w czasie I wojny światowej walczył jako ochotnik artylerzysta, za co otrzymał Krzyż Wojenny; po 1918 roku współpracował z miesięcznikiem „Politica”, redagowanym przez F. Coppolę i A. Rocco, angażując się zwłaszcza w walkę z masonerią i bolszewizmem; w 1923 roku był członkiem delegacji nacjonalistów negocjującej warunki fuzji ANI z partią faszystowską; od 1924 do 1939 piastował mandat deputowanego z Kalabrii-Lukanii, a w 1939 roku został senatorem – nominatem królewskim; od 1938 roku był również członkiem Wielkiej Rady Faszystowskiej; wykładał na prestiżowym (założonym w 1308) uniwersytecie w Perugii; po wojnie został postawiony przed specjalnym trybunałem do osądzenia faszyzmu, lecz ostatecznie uniewinniony w 1948 roku.

90 lat temu, 30 maja 1925 roku, zmarł w Berlinie, w wieku 49 lat (ur. 23 IV 1876), Arthur Moeller van der Bruck, historyk kultury i pisarz polityczny, jeden z animatorów „Rewolucji Konserwatywnej” w Niemczech; studiował literaturę i filozofię w Berlinie, Paryżu i we Włoszech; największy wpływ wywarli nań Nietzsche i Dostojewski; był apologetą „stylu pruskiego” oraz wrogiem demokracji parlamentarnej i liberalizmu; cywilizacji komunizmu oraz amerykańskiemu kapitalizmowi przeciwstawiał antyimperialistyczną filozofię państwa narodowego i sprawiedliwości społecznej; w ruchu rewolucyjno-konserwatywnym reprezentował umiarkowany nurt „młodokonserwatystów” (Jungkonservativen); współzałożyciel Klubu Czerwcowego (Juniklub) oraz Niemieckiego Klubu Panów (Deutscher Herrenklub); w swojej ostatniej książce z 1923 roku stworzył symbol Trzeciej Rzeszy (Das Dritte Reich) – przejęty później przez ruch hitlerowski, którym Moeller pogardzał jako „prymitywnie proletariackim”, a samego Hitlera (z którym spotkał się raz) nazwał „zbrodniczym imbecylem”; wskutek rozstroju nerwowego odebrał sobie życie.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” czerwiec

200 lat temu, 1 czerwca 1815 roku, urodził się w Salzburgu książę Otton Wittelsbach [Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach], drugi syn króla Bawarii Ludwika I; w wyniku ustaleń konferencji londyńskiej od 27 V 1832 pierwszy król Grecji nowożytnej pod imieniem Otton I [gr. Όθων]; niepopularny z powodu odmowy przejścia z katolicyzmu na prawosławie, otaczania się ministrami przybyłymi wraz z nim z Bawarii, nakładania wysokich podatków (dla odbudowy i rozbudowy Aten) oraz niechęci do nadania konstytucji (wymuszonej na nim w drodze zamachu stanu w 1843); obalony i zdetronizowany w wyniku puczu wojskowego 23 X 1862; zmarł w Bambergu w 1867 roku.

75 lat temu, 2 czerwca 1940 roku, urodził się w Psichiko k. Aten książę Konstantyn [Konstantinos; gr. Κωνσταντίνος] Glücksburg, syn króla Hellenów Pawła I; jako następca tronu zdobył złoty medal w żeglarstwie na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie; od 6 III 1964 król Hellenów Konstantyn II; pierwsze lata jego panowania wypełnił konflikt o zwierzchnictwo nad armią z socjalistycznym premierem G. Papandreu; po prawicowym zamachu stanu „czarnych pułkowników” (kwiecień 1967) został przez nich pozostawiony na tronie, lecz gdy sam podjął próbę kontrzamachu w grudniu tegoż roku, został zmuszony do wyjazdu z Grecji, a w 1973 roku zdetronizowany w następstwie zniesienia monarchii w referendum; do 2009 roku mieszkał w Londynie; z emigracji powrócił w 2013, zamieszkując w Porto Heli, lecz jako osoba prywatna.

50 lat temu, 4 czerwca 1965 roku, zmarł w Walencji, w wieku 76 lat (ur. 18 VI 1888), Melchor Ferrer Dalmau, historyk i dziennikarz; Katalończyk z rodziny tradycyjnie karlistowskiej, sam od młodości związał się ze Wspólnotą Tradycjonalistyczną (Comunión Tradicionalista); ukończył Instytut Barceloński i Szkołę Inżynierów Przemysłowych i Włókienniczych; w czasie I wojny światowej zaciągnął się do francuskiej Legii Cudzoziemskiej; podczas pobytu we Francji poznał także Ch. Maurrasa; kontakty z tradycjonalistami rumuńskimi przyniosły mu Krzyż Korony Rumuńskiej; był sekretarzem króla z prawa Jakuba III (D. Jaime III de Borbón y Borbón) do jego śmierci (1931); redaktor czasopism „Reacció” i „La Protesta” (stracił koncesję na wykonywanie zawodu dziennikarza wskutek odmowy przystąpienia do frankistowskiej monopartii); w 1941 roku zainaugurował wraz z D. Tejero i J.F. Acedo monumentalną (w 30 tomach), dokumentalną Historię tradycjonalizmu hiszpańskiego, opracowywaną przezeń od lat 50. samodzielnie i doprowadzoną do 1939 roku; od króla z prawa Ksawerego I (D. Javier de Borbón-Parma) otrzymał Order Wygnanej Prawowitości; „karlista czysty” (puro), reprezentujący przez całe życie nieskażoną niczym „ortodoksję” tradycjonalistyczno-legitymistyczną.

125 lat temu, 7 czerwca 1890 roku, urodził się w Hamburgu Erik Peterson Grandjean, teolog i historyk pierwotnego chrześcijaństwa; pochodził z protestanckiej rodziny kupieckiej (ojciec pochodzenia szwedzkiego, matka z francuskich hugenotów); studiował teologię ewangelicką w Strasburgu, Getyndze (gdzie się doktoryzował) i innych uniwersytetach; pracując nad zjawiskiem aklamacji, odkrył polityczno-prawny charakter języka Nowego Testamentu; w latach 1921-1924 wykładał jako docent prywatny archeologię chrześcijańską na uniwersytecie w Getyndze: jako reprezentant teologii dialektycznej (akcentującej w chrześcijaństwie decyzję egzystencjalną) ścierał się z teologią liberalną; w 1925 otrzymał Katedrę Historii Kościoła Starożytnego i Nowego Testamentu na Wydziale Teologii Ewangelickiej uniwersytetu w Bonn, gdzie zaprzyjaźnił się z wykładowcą prawa konstytucyjnego Carlem Schmittem; płodna wymiana myśli pomiędzy obu uczonymi pogłębiła jego narastający rozdźwięk z protestantyzmem w ogóle; w tym okresie pojawia się także jego główna figura myślowa „zastrzeżenia eschatologicznego” (czyli stania pod znakiem końca) wszystkich rzeczy tego świata; w X 1930 rezygnuje z funkcji dziekana i profesora teologii ewangelickiej, a w przeddzień Wigilii 1930 roku przystępuje w Bazylice św. Piotra w Rzymie do Kościoła katolickiego; po konwersji rozpoczyna studia z teologii katolickiej w Monachium, a po ożenku z Włoszką zamieszkuje w Rzymie, gdzie (dopiero) w 1947 otrzymuje profesurę nadzwyczajną w Papieskim Instytucie Archeologii Chrześcijańskiej; w opublikowanym w 1935 Monoteizmie jako problemie politycznym wykazuje niezgodność „monoteizmu politycznego” z dogmatem trynitarnym, rozszerzając wszelako (bezzasadnie) porażkę teologii imperialnej Euzebiusza z Cezarei na „wykluczenie” wszelkiej teologii politycznej z obszaru ortodoksji; atakuje tym samym Schmitta, którego oskarża odtąd o odstępstwo – również z powodu oportunizmu tegoż wobec III Rzeszy; usunięty w 1936 z honorowej profesury w Bonn, otrzymuje ją z powrotem w 1946; po wojnie pisze wiele haseł do watykańskiej Encyklopedii Katolickiej, a w 1951 po raz pierwszy odwiedza Niemcy; atakuje państwo liberalne i nacjonalizm jako sprzeczne z uniwersalizmem chrześcijańskim; w 1960 otrzymuje doktoraty honoris causa uniwersytetów w Bonn oraz w Monachium; umiera tego samego roku w Hamburgu; papież Benedykt XVI oznajmił w 2005 roku, że lektura Traktatów teologicznych Petersona w 1951 miała przełomowe znaczenie w jego rozwoju intelektualnym.

100 lat temu, 7 czerwca 1915 roku, urodził się w Limie Alberto Wagner de Reyna, dyplomata, historyk stosunków międzynarodowych, prawnik, filozof, powieściopisarz i tłumacz; ukończył prawo i filozofię na Papieskim Uniwersytecie Katolickim w Limie; był sekretarzem generalnym peruwiańskiego MSZ oraz ambasadorem przy UNESCO, w Grecji, RFN, Kolumbii, Jugosławii i Francji; członek Peruwiańskiego Towarzystwa Filozoficznego, Peruwiańskiej Akademii Językowej oraz Papieskiej Rady Kultury; w filozofii był pod wpływem R. Guardiniego i M. Heideggera, reprezentując nurt egzystencjalizmu chrześcijańskiego, obrońca tradycyjnej liturgii i katolickiej nauki o państwie oraz karlista; zmarł w 2006 roku.

375 lat temu, 9 czerwca 1640 roku, urodził się w Wiedniu arcyksiążę Leopold Habsburg [Leopold Ignaz Joseph Balthazar Felician von Habsburg], drugi syn cesarza rzymsko-niemieckiego Ferdynanda III i Marii Anny Hiszpańskiej (córki Filipa III); od 1655 był królem-koregentem Węgier, a od 1656 – Czech; po śmierci ojca (1657) odziedziczył również tytuł arcyksięcia Austrii i inne tytuły posiadane przez ród Habsburgów; 18 lipca 1658 we Frankfurcie wybrany przez elektorów Rzeszy świętym cesarzem rzymskim (rzymsko-niemieckim) i królem Niemiec („królem Rzymian”) jako Leopold I; był ostatnim w dziejach Świętego Cesarstwa cesarzem, który pojawił się osobiście (w 1664) na obradach Sejmu Rzeszy w Ratyzbonie, w 1692 nadał zaś godność elektora Rzeszy księciu Hanoweru – Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów, powiększając tym samym liczbę elektorów do dziewięciu; w polityce religijnej wydał (1691) postanowienie (Explanatio Leopoldina), zezwalające protestantom na sprawowanie kultu prywatnego w domach pod warunkiem uczestniczenia w publicznych świętach katolickich (administratorzy protestanccy mieli być mianowani przez cesarza i podlegać biskupom katolickim), a w 1701 wydał edykt uznający biskupów unickich za przedstawicieli narodu rumuńskiego, dający im prawo zasiadania w sejmie Księstwa Siedmiogrodu; założył uniwersytet w Innsbrucku (1677) i we Wrocławiu (Akademia Leopoldina – 1702); był bardzo muzykalny, sam komponując msze (2), oratoria (12), requiem (5), suity baletowe (17) oraz współkomponując opery (wzniósł też w Wiedniu teatr operowy, najbardziej znamienity na północ od Alp); w polityce zagranicznej wspierał Rzeczpospolitą Polsko-Litewską oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem w II wojnie północnej (wojska cesarskie wyzwoliły w 1657 Kraków i Poznań); za jego panowania doszło do największego w historii bezpośredniego zagrożenia Austrii, Cesarstwa i całego chrześcijaństwa, kiedy w 1683 roku armia imperium osmańskiego pod wodzą wielkiego wezyra Kara Mustafa Paszy stanęła pod Wiedniem; decydującą rolę w ocaleniu podczas walnej bitwy 12 IX 1683 odegrały wojska polskie pod wodzą króla Jana III Sobieskiego (którego cesarz uprzednio błagał o odsiecz, lecz po zwycięstwie nie okazał wdzięczności); zwycięstwo to pozwoliło przejść do antytureckiej ofensywy Ligi Świętej (utworzonej w 1684 z udziałem Austrii, Rzeczypospolitej, Wenecji i Państwa Kościelnego, do której w 1686 przystąpiła także Rosja): po zwycięstwie nad Mohaczem (1687) sejm węgierski przyznał Habsburgom prawo dziedziczenia tronu węgierskiego, znosząc też prawo szlachty węgierskiej do rokoszu, w 1690 opanowany zaś został Siedmiogród, którego Leopold został księciem; po zwycięstwie księcia Eugeniusza Sabaudzkiego pod Zentą (1697) Turcy zostali ostatecznie wyparci z Węgier, co usankcjonował pokój karłowicki (1699); mniej powodzenia miał Leopold I (i utworzona w 1686 Liga Augsburska) w zmaganiach na zachodzie z Francją Ludwika XIV, również podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej (1700-1713), kiedy to cesarz usiłował osadzić na tronie w Madrycie swojego młodszego syna, arcyks. Karola (wbrew kastylijskiemu prawu sukcesyjnemu, obowiązującemu ówcześnie w Hiszpanii, które w razie wygaśnięcia głównej linii męskiej dawało preferencję najbliższemu potomkowi ostatniego monarchy w linii żeńskiej przed męskimi reprezentantami linii kolateralnych); zmarł w 1705 roku.

825 lat temu, 10 czerwca 1190 roku, utonął w rzece Salef (Anatolia, Turcja), w wieku ok. 68 lat, Fryderyk I Rudobrody [Friedrich I. Barbarossa] z dynastii Hohenstaufów, syn księcia Szwabii – Fryderyka II Jednookiego (brata króla Niemiec Konrada III) i księżniczki Judyty, córki księcia Bawarii – Henryka IX Czarnego z rodu Welfów; od 1147 roku książę Szwabii (jako Fryderyk III), od 1152 wybrany król Niemiec, od 1154 (do 1186) również król Włoch; 18 VI 1155 ukoronowany przez papieża Hadriana IV na świętego cesarza rzymskiego; w dokumentach jego kancelarii pojawiła się (w 1157) po raz pierwszy oficjalna nazwa „Święte Cesarstwo” (Sacrum Imperium; Heilige Kaisertum/Reich), natomiast rok później musiał przyzwolić (na Sejmie Rzeszy) na dzielenie księstw Rzeszy według reguł patrymonialnych, co przyczyniło się do jej rozdrobnienia feudalnego; w swoim panowaniu nawiązywał do najświetniejszych wzorów teologii imperialnej Justyniana Wielkiego i Karola Wielkiego (do którego kanonizacji przez swojego antypapieża doprowadził); w 1157 roku interweniował w Polsce na rzecz prawowitego księcia seniora Władysława II, wygnanego przez opozycję możnowładców i młodszych braci, lecz zadowolił się hołdem złożonym mu przez Bolesława IV Kędzierzawego w Krzyszkowie oraz kontrybucją; ze zmiennym powodzeniem zmagał się z protonacjonalistycznym buntem miast północnowłoskich, które zawiązały (1167) Ligę Lombardzką, lecz mimo klęski w bitwie pod Legnano (1176), kiedy sądzono nawet, że zginął, zdołał przywrócić swoje zwierzchnictwo, godząc się wszelako na autonomię municypalną; z kolei konflikt z legatem papieskim, a późniejszym papieżem Aleksandrem III, roszczącym sobie traktowanie korony cesarskiej jako „beneficjum” (tym samym zaś cesarza jako papieskiego lennika) zakończył się upokorzeniem cesarza przed papieżem w Wenecji (1177); po upadku Jerozolimy (1187) zorganizował III krucjatę do Ziemi Świętej, która wyruszyła w 1189 (wzięli w niej udział również – skłóceni ze sobą – król Francji Filip II August i król Anglii Ryszard I Lwie Serce), lecz w jej trakcie zginął tragicznie (kąpiąc się w rzece albo upadając do niej wraz z koniem); postać archetypiczna w tradycji imperialnej, owiana legendą, iż nie utonął, lecz wraz ze swoimi sześciu rycerzami śpi skamieniały w jaskini w górach Kyffhäuser w Turyngii i obudzi się, gdy jego ruda broda owinie się trzykrotnie wokół stołu, aby przywrócić chwałę Cesarstwa; wybitną postacią była również jego druga żona, cesarzowa Beatrycze I Burgundzka (1145-1184), protektorka kultury dworskiej i obyczaju rycerskiego.

5 lat temu, 10 czerwca 2010 roku, zmarł w Pescarze (Abruzja), w wieku 92 lat (ur. 16 V 1918), Silvano Panunzio, filozof, myśliciel religijny, mistyk i badacz symboli, teoretyk metapolityki, civis catholicus Rzymu, Wiecznego Miasta; jego ojcem był Sergio Panunzio (1886-1944), promotor włoskiej „rewolucji konserwatywnej” i teoretyk jurysprudencji faszystowskiej, sprzeciwiający się jednak sojuszowi z III Rzeszą i „ustawom rasowym”; współzałożyciel w 1956 roku (wraz z katolickimi neogibelinami: Attilio Mordinim i Primo Sieną) Przymierza Michała Archanioła, stanowiącego front duchowego oporu przeciwko chadeckiej „katolewicy”, oraz (1976) pisma „Metapolitica. Rivista di Studi Universali”; w studiowaniu „metafizyki Ewangelii wiecznej” podążał śladami wielkich mistyków chrześcijańskich, Stary Testament i język hebrajski studiował pod kierunkiem (nawróconego i ochrzczonego przez papieża Piusa XII) b. rabina Rzymu Eugenia Zolli, w badaniach nad tradycjami orientalnymi korzystał z dorobku szkoły „perenialistycznej” (R. Guénon); „chrześcijański gnostyk” i „katolicki evolianista”, inicjator i główny przedstawiciel „metapolityki sakralnej” jako nauki syntetycznej, która łączy metafizykę (naukę o zasadach), politykę (naukę o środkach) i eschatologię (naukę o celach ostatecznych), jak również Wschód i Zachód, kontemplację i działanie, byt i powinność, a inaczej mówiąc: „metafizyki stosowanej”, która na polityce dokonuje „operacji estetycznej”, podnoszącej ją do godności „szlachetnego działania” (recte ágere) i „myśli w działaniu”, chroniąc ją przed pogrążeniem się w „puszczy kryptopolityki”, czyli władzy tajnych towarzystw, pozostających w służbie oligarchii finansowych, korumpujących świat współczesny poprzez niwelującą ideologię praw człowieka, homogenizację kulturową, wywłaszczenia, globalizację środków komunikowania i handlu, New Age i fałszywy ekumenizm; w perspektywie eschatologicznej metapolityka to środek niezbędny do pokonania „lucyferycznej pokusy nowoczesności” oraz tworzenie cywilizacji powszechnej podług praw Opatrzności Boskiej i przygotowywanie ludzi do stawania się obywatelami Niebios; dwoma stałymi punktami odniesienia dla metapolityki są Dwa Słońca: Imperium i Kościół, wokół których wszystko krąży na podobieństwo satelitów w hierarchii miłości.

30 lat temu, 12 czerwca 1985 roku, zmarł w Getyndze, w wieku 92 lat (ur. 4 IX 1892), Helmuth Plessner, filozof i socjolog; pochodził z rodziny żydowskiej; studiował najpierw medycynę i zoologię, a następnie filozofię pod kierunkiem W. Windelbanda i E. Husserla oraz socjologię u M. Webera; w 1920 roku habilitował się, a od 1924 był profesorem uniwersytetu w Kolonii; jako „nie-aryjczyk”, pozbawiony prawa wykładania po ustanowieniu reżimu narodowosocjalistycznego, przeniósł się do Groningen w Holandii, gdzie w 1943 roku został uwięziony przez okupacyjne władze niemieckie; od 1952 roku (do emerytury w 1962) kierował Instytutem Socjologii w Getyndze (w roku akademickim 1960/61 był też rektorem tamtejszego uniwersytetu); w latach 1953-1959 prezes Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego; przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej oraz współtwórca (obok E. Cassirera, M. Schelera i A. Gehlena) antropologii filozoficznej, bazującej na odkryciach nauk biologicznych i rozpoczynającej badanie conditio humana od analizy faktu, iż ciała organiczne (w przeciwieństwie do nieorganicznych) mogą odnosić się do swoich granic w sposób zależny od stopnia ich organizacji, co można określić jako ich „pozycjonalność”; na tej podstawie można wyróżnić hierarchię istot żywych, w której człowiek, inaczej niż roślina i zwierzę, może „przeżywać siebie”, posiada więc zdolność dystansowania się do siebie – obiektywizacji siebie niejako „z zewnątrz”; tę unikalną właściwość człowieka (refleksyjność) można określić jako jego „eks-centryczność”, która sprawia, że człowiek staje się „łańcuchem wieloznacznej otwartości”, nadającym sens swoim zachowaniom; jednocześnie człowiek zna granicę swojej otwartości, to znaczy wie, że jest niezgłębialny, co uprawnia do mówienia, że istota ludzka to homo absconditus; człowiek jest także mocą (Macht), siłą, zdolnością do…, władzą – w obu znaczeniach: jako istota zdolna do urzeczywistniania samego siebie (człowiek jako „miejsce twórcze”) i władza w sensie politycznym, rozumianym egzystencjalnie (tak samo, jak u C. Schmitta, nazywającego Plessnera „pierwszym filozofem nowożytnym, który starał się wypracować antropologię polityczną na wielką skalę”); antropologiczne ujęcie polityki uzyskuje wgląd w „tajemnicze przeznaczenie istoty ludzkiej” i odsłania racje prowadzenia polityki w ogóle; bagatelizowanie polityki prowadzi natomiast do obniżenia jej poziomu i opanowanie życia publicznego przez „chorobę patronatu partyjnego” i zepchnięcie intelektualistów w sferę politycznej bezodpowiedzialności („wolności błazeńskiej”); diagnoza ta pociąga za sobą krytykę społecznego i politycznego radykalizmu, bazującego na przeciwstawieniu moralizatorstwa realnej polityce, aktywizmu – umiarowi i rozwadze, dialektyki serca – rozumowi, „autentyczności” i „szczerości” (społeczeństwo zbudowane na absolutnej szczerości byłoby nieludzkie) – misternej i skomplikowanej strukturze konwencji i ról społecznych, w których ludzie postrzegają się i doświadczają wzajemnie, i które zakładają społeczny dystans jako najbardziej elementarny fakt egzystencjalny, toteż cywilizacja, kultura, historia, tradycja, sztuka, polityka i społeczeństwo określają sferę wzajemnych publicznych relacji opartych na prestiżu, ceremonii, takcie i dyplomacji (homo politicus et socialis est).

150 lat temu, 13 czerwca 1865 roku, urodził się w Sandymount (obecnie dzielnica Dublina) William Butler Yeats, poeta, dramaturg, prozaik i eseista irlandzki (tworzący w języku angielskim); obok Eliota i Pounda największy anglojęzyczny poeta XX wieku (laureat literackiej Nagrody Nobla w 1923 roku), symbolista i neoromantyk, wskrzesiciel mitologii celtyckiej, reprezentant Literackiego Odrodzenia Irlandzkiego (Irish Literary Revival) i współzałożyciel Abbey Theatre; w latach 1922-1925 senator Wolnego Państwa Irlandzkiego; formalnie protestant, lecz teozof, ezoteryk i okultysta, członek Tajemnego Stowarzyszenia Złotej Jutrzenki (Hermetic Order of the Golden Dawn), będący również pod wpływem buddyzmu i Upaniszad; irlandzki nacjonalista odrzucający jednak metody rewolucyjne, arystokratyczny elitarysta gardzący demokracją, sympatyk Mussoliniego i (pod koniec życia) „Błękitnych Koszul” (Blueshirts) gen. Eoina O’Duffy; zmarł w 1939 roku.

125 lat temu, 13 czerwca 1890 roku, urodził się w Radomiu Aleksander Dębski, prawnik i polityk narodowy; ukończył prawo na Uniwersytecie Kijowskim; od 1915 roku członek Ligi Narodowej; w latach 1925-1926 wojewoda wołyński, a 1928-1930 – poseł na Sejm; współzałożyciel i przewodniczący (1926-1933) Wydziału Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski; we wrześniu 1930 uwięziony w twierdzy brzeskiej; w latach 1935-1939 członek Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego; w czasie okupacji niemieckiej przedstawiciel SN w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym; aresztowany przez Niemców w czerwcu 1941 i rozstrzelany w Poznaniu w styczniu 1942 roku.

60 lat temu, 14 czerwca 1955 roku, urodził się w Rzymie Massimo Introvigne, socjolog prawa i religii, publicysta katolicki; ukończył Instytut Społeczny w Turynie i filozofię na Uniwersytecie Papieskim Gregorianum w Rzymie; od 1972 roku przez 35 lat był związany (jako wiceprzewodniczący) z Sojuszem Katolickim (Alleanza Cattolica), znajdującym się pod wpływem kontrrewolucyjnej myśli P. Corrêa de Oliveiry (któremu poświęcił książkę); założyciel (1988) i dyrektor Ośrodka Badań Nowych Religii (CENSUR); współzałożyciel (1999) think tanku Res Publica, wspierającego Lud Wolności (Il Popolo della Libertà) S. Berlusconiego i członek Rady Krajowej wchodzącej w skład tej koalicji postchadeckiej Unii Centrum (Unione di Centro); od 2012 roku kierownik Obserwatorium Wolności Religijnej przy włoskim MSZ; od 2013 wykładowca socjologii ruchów religijnych na Salezjańskim Uniwersytecie Papieskim w Turynie; współzałożyciel przeglądu informacji i formacji apologetycznej „Il Timone” [„Ster”]; w swoich publikacjach zajmował się m.in. sektami quasi-chrześcijańskimi, mormonami, gnostycyzmem, ruchem Hare Kriszna, scjentologią, magią, wampiryzmem i satanizmem; znany w Polsce z tłumaczeń książkowych i z publikacji na portalu PCh24.pl.

90 lat temu, 16 czerwca 1925 roku, urodził się w Paryżu Jean Bruno Wladimir François de Paule Lefèvre d’Ormesson, powieściopisarz, publicysta i filozof; potomek starej rodziny z mieszczańskiej „szlachty togi” (noblesse de robe), notowanej już w 1420 roku i mającej w rodzie wielu wyższych urzędników królewskich, dyplomatów, pisarzy, akademików, a także kompozytorów i muzyków (choć nie należy do linii obdarzonej tytułem markiza, kurtuazyjnie jest tytułowany hrabią); syn i bratanek dyplomatów, matka pochodziła z katolicko-monarchistycznej rodziny związanej z Action Française; ukończył literaturę i historię, a następnie filozofię (pod kierunkiem strukturalistycznego marksisty L. Althussera) w École normale supérieure; w latach 1952-1971 redagował przegląd humanistyczny „Diogène”, od 1974 do 1977 był dyrektorem generalnym dziennika „Le Figaro” (później jego stałym komentatorem), a od 1983 recenzentem literackim „Le Figaro Magazine”; od 1973 roku członek Akademii Francuskiej (fotel 12); jego dwoma arcydziełami są: imaginacyjna Chwała Cesarstwa (1971) i osnuta na tle dziejów Francji od wypraw krzyżowych, na poły imaginacyjna saga rodzinna Z łaski Boga (1974); umiarkowany konserwatysta, gaullista (ale „europejski”), określający się jako „człowiek prawicy”, ale bliski niektórym ideom lewicy (zwłaszcza cywilizacyjnemu postępowi, zdradzonemu przez lewicę pod wpływem ekologistów).

20 lat temu, 20 czerwca 1995 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 84 lat (ur. 8 IV 1911), E.M. Cioran (właśc. Emil Mihai Cioran), eseista, aforysta i diarysta, teoretyk nihilizmu; urodził się w Siedmiogrodzie jako syn prawosławnego duchownego; studiował filozofię na uniwersytecie w Bukareszcie, gdzie wraz z innymi uczniami (M. Eliade, E. Ionesco, C. Noica) charyzmatycznego wykładowcy, Nae Ionescu, tworzył „potężną gromadkę” najznakomitszego pokolenia intelektualistów rumuńskich, tworzących klub dyskusyjny Axa („Oś”), afiliowany do narodowo-radykalnego Legionu Michała Archanioła pod wodza charyzmatycznego Corneliu Z. Codreanu; za pierwszą, napisaną w 22. roku życia książkę Na szczytach rozpaczy otrzymał nagrodę literacką króla Karola II; w 1937 roku przeżył kryzys religijny i wyjechał na studia doktoranckie do Paryża, gdzie pozostał już do końca życia, pisząc odtąd po francusku; pomimo światowej sławy żył niezwykle skromnie, a przez ostatnie lata życia cierpiał na chorobę Alzheimera; jego perfekcyjna stylistycznie twórczość była manifestacją najskrajniejszego pesymizmu i poczucia bezsensu egzystencji – cierpienie było dla niego osnową bytu, a świat jawił mu się jako nieudany twór złego demiurga; pogardzał „tyranią historii”, terrorystycznymi ideologiami, wulgarnością demokracji oraz miałkością liberalizmu; Zachód był dla niego „zgnilizną, która ładnie pachnie, uperfumowanym trupem”; jego nihilizm był heroiczny, a niewiara („nie-teizm”, jak podkreślał, nie zaś „ateizm”) nieustannie poszukująca absolutu; mierziło go chrześcijaństwo zantropomorfizowane, zmodernizowane i dopasowane do liberalnej hipokryzji („Jakże czcić Boga »postępowego«, Boga skrojonego według ostatniej mody?”), ale zachował fascynację irracjonalną, męczeńską, „ciemną” stroną chrześcijaństwa i równie „ciemną” myślą reakcyjną J. de Maistre’a; zdemaskowany w końcu przez tropicieli antysemityzmu, nie tylko odmówił pokajania się za młodzieńczy faszyzm, ale bronił „krwawych męczenników” z Ruchu Legionowego jako tych, którzy „odkupili grzechy ojczyzny swoim obłędem”.

725 lat temu, 23 czerwca 1290 roku, zmarł we Wrocławiu, w wieku 32 lub 33 lat, Henryk IV Prawy (Probus), książę wrocławski i krakowski z dynastii Piastów, prawnuk Henryka I Brodatego, wnuk Henryka II Pobożnego, syn Henryka III Białego; od 1266 roku książę wrocławski; z powodu jego małoletniości regencję wykonywał jego stryj Władysław, abp Salzburga, a od 1270 – król Czech Przemysł Ottokar II, na którego dworze otrzymał staranne wykształcenie w duchu kultury rycerskiej; był zwycięzcą w turnieju rycerskim i minnesingerem układającym pieśni w języku średnio-wysoko-niemieckim; uznany za pełnoletniego objął samodzielne rządy w 1273; pozostał wierny sojusznikowi czeskiemu nawet po jego klęsce i mimo ofiarowywania mu przez Rudolfa I Habsburga tytułu księcia Rzeszy w zamian za odstępstwo od sojuszu z Czechami (uzyskał jednak od Rudolfa Ziemię Kłodzką); w 1277 roku został porwany przez swojego stryja Bolesława II Rogatkę, księcia legnickiego, domagającego się trzeciej części terytorium księstwa wrocławskiego jako spadku należnego mu po braciach; mimo wsparcia Przemysła II wielkopolskiego i Henryka III Głogowczyka, wolność odzyskał dopiero pod koniec roku i za cenę oddania Rogatce jednej szóstej księstwa oraz okupu; na zjeździe w Wiedniu w 1280 roku, gdzie sondował możność uzyskania korony królewskiej, złożył hołd lenny królowi Rzymian (Niemiec) Rudolfowi I; próbował narzucić swoją supremację książętom śląskim, więżąc ich na zjeździe w Baryczy (1280), oraz opanować Kraków; w latach 1282-1287 pozostawał także w konflikcie (o podłożu ekonomicznym) z bpem wrocławskim Tomaszem (który w 1284 obłożył go klątwą); popadł też w bigamię, odsyłając pierwszą żonę (Konstancję?) ojcu (księciu opolskiemu) i poślubiając Matyldę Brandenburską; po bezpotomnej śmierci (30 IX 1288) księcia krakowsko-sandomierskiego Leszka II Czarnego podjął rywalizację z księciem płockim Bolesławem II (a następnie jego przyrodnim bratem Władysławem I Łokietkiem, księciem brzeskim i sieradzkim) o tron krakowski; pomimo klęsk w bitwach pod Siewierzem i Skałą zdołał ostatecznie opanować Kraków w sierpniu 1289; wg Kroniki Ottokara podczas modlitwy w katedrze wawelskiej otrzymał znak zinterpretowany jako wola Boga, aby został królem Polski, w następstwie czego wysłano poselstwo do papieża z prośbą o zdjęcie z niego klątwy (co nastąpiło po roku) i zgodę na koronację; zmarł z pewnością otruty, lecz nie wiadomo, czy prawdziwa jest rozpowszechniona wersja, że przez medyka, którego brat legista obawiał się konsekwencji defraudacji przezeń funduszy przeznaczonych dla papiestwa; według przekazów (przez niektórych historyków kwestionowanych) sporządził testament polityczny, na którego mocy tron krakowski miał objąć książę wielkopolski Przemysł II, a wrocławski – Henryk III Głogowczyk, natomiast w razie bezpotomnej śmierci któregoś z nich ich dzielnice miały przejść na drugiego (co można interpretować jako świadome dążenie do zjednoczenia Polski).

80 lat temu, 23 czerwca 1935 roku, urodził się w Londynie Mikołaj Dymitriewicz hr. Tołstoj-Miłosławski (Ðиколай Дмитриевич Толстой-Милославский; Count Nikolai Dmitrievich Tolstoy-Miloslavsky), historyk i działacz monarchistyczny; potomek i głowa najstarszej linii rodu Tołstojów, wywodzącej się od Iwana A. Tołstoja (1644-1713), od 1987 roku kanclerz (chancellor) – założonej w 1943 roku – Międzynarodowej Ligi Monarchistycznej (International Monarchist League), a w jej ramach – Rosyjskiej Ligi Monarchistycznej; również jeden z dziewięciorga wiceprzewodniczących jakobickiego – założonego w 1926 roku – Królewskiego Towarzystwa Stuartowskiego i Ligi Rojalistycznej (The Royal Stuart Society and Royalist League); członek Konserwatywnego Klubu Poniedziałkowego (Conservative Monday Club) i kilkukrotny kandydat eurosceptycznej UKIP w wyborach parlamentarnych; członek Królewskiego Towarzystwa Literackiego (Royal Society of Literature); badacz mitologii celtyckiej i legend arturiańskich oraz historii współczesnej (ofiar Jałty i titoizmu w Jugosławii).

10 lat temu, 27 czerwca 2005 roku, zmarł w Memphis (Tennessee), w wieku 88 lat (ur. 17 XI 1916), Shelby Dade Foote, Jr., historyk i powieściopisarz; geograficzne i kulturowe korzenie w Delcie Missisipi uczyniły go piewcą ziemiańskiej tradycji Starego Południa i historykiem wojny domowej; weteranem Konfederacji był jego pradziadek Hezekiah William Foote (1813-1899); babka była żydowską emigrantką z Wiednia; zgodnie z tradycją rodzinną wyznaniowo był episkopalistą; ukończył Uniwersytet Północnej Karoliny w Chanel Hill, gdzie był inicjowany do bractwa Alpha Tau Omega; w czasie II wojny światowej służył w marynarce; w 1994 roku został przyjęty do Amerykańskiej Akademii Sztuk i Literatury; konserwatystą był również w zwyczajach – nigdy nie używał maszyny do pisania, pisząc zawsze piórem wiecznym ze stalówką.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” lipiec

175 lat temu, 2 lipca 1840 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 33 lat (ur. 26 III 1807), Sługa Boży Bogdan Teodor Jański, inicjator Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego (CR); studiował prawo, ekonomię i filozofię na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, a w 1828 roku wygrał konkurs na profesora Instytutu Politechnicznego i otrzymał stypendium na podróż naukową po Europie; w Paryżu związał się z socjalistyczną sektą sensymonistów, a po upadku powstania listopadowego (był korespondentem prasowym Rządu Narodowego) pozostał na emigracji; w 1832 roku zerwał z sensymonistami, a dwa lata później odbył spowiedź generalną i przyjął pierwszą Komunię św.; odtąd – jako pierwszy jawny pokutnik emigracji – poświęcił się apostolatowi wśród emigrantów, przesiąkniętych w lwiej części ideami liberalno-masońskimi i rewolucyjnymi; w grudniu 1834 założył wraz z A. Mickiewiczem stowarzyszenie Braci Zjednoczonych, po jego rozpadzie – bractwo Służba Narodowa, a w 1836 – tzw. Domek Jańskiego; w 1837 roku wysłał do Rzymu z zadaniem założenia nowego domu i zdobycia wykształcenia teologicznego dwu swoich uczniów (również nawróconych rewolucjonistów): P. Semenenkę i H. Kajsiewicza, którzy już po jego śmierci, w 1842 roku, założyli zakon Zmartwychwstańców; w 2006 roku ówczesny ordynariusz płocki – bp Stanisław Wielgus – zainaugurował jego proces beatyfikacyjny (diecezjalna faza procesu zakończyła się w 2008).

80 lat temu, 3 lipca 1935 roku, zmarł w Łopuchówku k. Poznania, w wieku 85 lat (ur. 30 IX 1849), Michał Hieronim Bobrzyński, historyk, publicysta i polityk konserwatywny; pochodził z mieszczańskiego patrycjatu Krakowa, zięć Hipolita Cegielskiego; ukończył prawo na UJ, gdzie się doktoryzował (1872) i habilitował (1874); następnie kontynuował studia w Berlinie i Strasburgu; mając 28 lat (w 1877), został profesorem historii prawa polskiego i niemieckiego na UJ; od 1878 roku członek Akademii Umiejętności, od 1880 członek honorowy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, od 1893 honorowy profesor Uniwersytetu Lwowskiego; był także dyrektorem Krajowego Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie; dziełem swego życia – Dziejami Polski w zarysie (1877), wielokrotnie potem wznawianymi i uzupełnianymi – stanął w szeregu współtwórców krakowskiej szkoły historycznej, wyrażającej najdobitniej jej główną tezę, że przyczyną upadku Rzeczypospolitej była jej „anomalia ustrojowa” na tle rozwoju nowożytnej Europy, czyli brak absolutyzmu monarszego, silnej władzy centralnej oraz administracji, przy czym w przeciwieństwie do jej starszych przedstawicieli (J. Szujski, ks. W. Kalinka) nie uwzględniał w historiozofii czynnika religijno-prowidencjalistycznego, za co był przez nich krytykowany i posądzany nawet o makiawelizm i statolatrię (osobiście był jednak żarliwym katolikiem, czytającym Biblię wyłącznie w greckim oryginale, a jako zarządca Galicji prowadził politykę prokościelną); w swojej działalności politycznej od początku związany był z konserwatywną „partią krakowską” (tzw. Stańczycy), stając się od lat 90. XIX wieku jej faktycznym przywódcą; od 1885 roku był posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie i do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu; jako wiceprezydent (formalnym prezydentem był z urzędu namiestnik Galicji i Lodomerii) Rady Szkolnej Krajowej w latach 1891-1902 położył wielkie zasługi dla rozbudowania i podwyższenia poziomu edukacji; po zamordowaniu (1908) przez ukraińskiego terrorystę Andrzeja hr. Potockiego został namiestnikiem Galicji (do 1913) i starał się kontynuować jego politykę szukania ugody z Ukraińcami; na tym tle popadł w konflikt z Narodową Demokracją oraz ze zbliżającymi się do niej konserwatystami wschodniogalicyjskimi (tzw. Podolacy); szukając przeciwwagi dla opozycji, zbudował tzw. Blok Namiestnikowski wraz z rozłamową frakcją PSL – Jana Stapińskiego; jako namiestnik rozciągnął także parasol ochronny nad półjawną działalnością paramilitarną J. Piłsudskiego i jego towarzyszy; w okresie I wojny światowej reprezentował (jako współzałożyciel i przywódca Ligi Państwowości Polskiej w 1915) tzw. orientację austro-polską, czyli dążenie do przekształcenia dualistycznej Monarchii Austro-Węgierskiej w trialistyczną, której trzecim członem miałoby być Królestwo Polskie utworzone z Galicji oraz b. Królestwa Kongresowego; w 1917 roku został austriackim ministrem ds. Galicji, lecz jego polityka (i rozwiązanie austro-polskie) legła w gruzach po Traktacie Brzeskim; jako członek Komisji Konstytucyjnej powołanej przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego, a następnie kierownik Ankiety Konstytucyjnej przy prezydencie ministrów J.I. Paderewskim przeszedł w projektach ustrojowych gładko od modelu monarchii konstytucyjnej do republiki prezydenckiej; jego statokratyczna koncepcja uwzględniała zawsze także umiarkowany parlamentaryzm, pluralizm partyjny oraz rozróżnienie pomiędzy konstytucyjną demokracją a ochlokracją, czyli rządami motłochu; surowo potępił zamach majowy J. Piłsudskiego i pomimo permanentnego antagonizmu z endecją (którą uważał za stronnictwo najszkodliwsze dla sprawy polskiej) pozwolił jej wysunąć demonstracyjnie swoją kontrkandydaturę przeciwko Marszałkowi na urząd prezydenta RP; z tego samego powodu nie aprobował podjętej przez jego syna Jana (1882-1951) próby politycznej konsolidacji konserwatystów w ramach obozu sanacyjnego, lecz nie dezawuował jej publicznie i zamilkł, wycofując się do życia prywatnego, którego resztę spędził w Wielkopolsce; kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP.

5 lat temu, 4 lipca 2010 roku, zmarł w Zapopan (Jalisco, Meksyk), w wieku 94 lat (ur. 10 I 1916), Antonio Leaño Álvarez del Castillo, prawnik i aktywista tradycjonalistyczno-katolicki; pochodził z zamożnej rodziny hacenderos; wychowanek marianów i jezuitów; w latach 30. związał się z kontynuującym ducha cristiady konspiracyjnym ruchem Tecos [„Puchacze”], zostając jego subjefe; wraz ze swoim bratem Ángelem (1913-1951) zainaugurował ruch, który za cenę wielu ofiar (demonstrantów zastrzelonych przez policję i wojsko) wywalczył w 1935 roku pierwszą prywatną i katolicką uczelnię wyższą w Meksyku – Uniwersytet Autonomiczny Guadalajary, którego był rektorem dożywotnim; jako przywódca Tecos przyłączył w latach 50. ten ruch do ogólnokrajowej konspiracji katolickiej oraz antyjudeomasońskiej pn. El Yunque [„Kowadło”], założonej przez Ramona Platę Moreno (1935-1979), lecz zachowując autonomię Tecos względem centrali jako El Yunque de Occidente; w związku z przyjęciem przez Tecos pozycji sedewakantystycznej po Vaticanum II stał się stroną bratobójczej wojny w łonie yunquistas, trwającej do lat 80. i zakończonej pojednaniem z abpem Gudalajary, Juanem kard. Sandovalem, z którym wspólnie doprowadzili do kanonizacji 25 męczenników cristiady, beatyfikacji bł. Anakleta Gonzaleza Floresa oraz utworzenia Centro de Estudios Cristeros jego imienia.

90 lat temu, 5 lipca 1925 roku, urodził się w Chemillé-sur-Dême (Turenia) Jean Raspail, pisarz, podróżnik i odkrywca; pochodzi z rodziny wielkiej burżuazji (jego pradziadek François Raspail w 1848 roku był wnioskodawcą ustanowienia głosowania powszechnego we Francji); sam jest gorącym rojalistą, inicjatorem uroczystości żałobnych Francji Królewskiej w rocznicę (21 stycznia) zamordowania Ludwika XVI; nie opowiada się jednoznacznie po stronie żadnej opcji dynastycznej, lecz akcentuje sakralny wymiar „mistyki królewskiej” („świecki król – ktoś taki nie istnieje”); jest także konsulem honorowym Królestwa Patagonii, którego historię opisał w powieści Ja, Antoni de Tounens, król Patagonii (1981), za co otrzymał Wielką Nagrodę Powieściową Akademii Francuskiej; pośród licznych innych nagród jest laureatem Nagrody Chateaubrianda (1986) i Literackiej Nagrody Wartburga (2009); z wielu podróży, jakie odbył do niemal wszystkich zakątków świata, najdłuższą była trwająca prawie rok wycieczka samochodem z Ziemi Ognistej na Alaskę; po opublikowaniu w 2004 roku w „Le Figaro” artykułu Ojczyzna zdradzona przez Republikę, w której napiętnował politykę imigracyjną, został oskarżony przez LICRA o „prowokowanie nienawiści rasowej”, lecz uniewinniony przez sąd; z jego dzieł powieściowych i reportaży do najważniejszych należą: proroczy, katastroficzny Obóz świętych (1977), Oczy Ireny (1984), Siedmiu jeźdźców… (1993), Pierścień Rybaka (1995) oraz dylogia rojalistyczna Sire (1990) i Król zza morza (2000).

40 lat temu, 10 lipca 1975 roku, zmarł w opactwie w Nunraw (Szkocja), w wieku 85 lat (ur. 22 VIII 1889), Peter Frederick Charles Anson OSB, duchowny, historyk Kościoła i architektury; najstarszy syn admirała Charlesa Ansona (1859-1940), jego pradziadkiem po kądzieli był też admirał Horatio Nelson; jako członek anglikańskiej wspólnoty benedyktyńskiej (imię zakonne: Ryszard) w Caldey Island (założonej w 1906 roku przez Aelreda Carlyle’a OSB) w 1913 roku powrócił do jedności z Rzymem, poświęcając się odtąd apostolatowi, zwłaszcza jako fundator nakierowanego na marynarzy Statku Apostolskiego (jak pisał, jego dwiema miłościami były Kościół i morze), a także pisarstwu; członek Ligi Dystrybucjonistów H. Belloca i G.K. Chestertona; współzałożyciel (1943) Międzynarodowej Ligi Monarchistycznej (IML); w 1960 roku powrócił do życia monastycznego; w 1966 roku został rycerzem papieskiego Orderu św. Grzegorza Wielkiego.

150 lat temu, 11 lipca 1865 roku, zmarł w Krakowie, w wieku 59 lat (ur. 6 XII 1805), Walery Wielogłowski h. Starykoń, działacz społeczny i polityczny, księgarz, wydawca i publicysta; pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej (spokrewnionej z Badenimi) – syn senatora Królestwa Polskiego i prezesa Senatu Rządzącego Wolnego Miasta Kraków, Kaspra Wielogłowskiego; w wojnie polsko-rosyjskiej 1831 roku dosłużył się stopnia majora Wojska Polskiego i Virtuti Militari; po klęsce konspirował w Stowarzyszeniu Ludu Polskiego, a następnie, w latach 1836-1848 przebywał na emigracji we Francji, gdzie znalazł się w zasięgu apostolatu B. Jańskiego i ostatecznie, po nawróceniu, stał się „bratem zewnętrznym” Zakonu Zmartwychwstańców oraz ultramontaninem; w 1848 roku wrócił do Krakowa, gdzie założył Księgarnię i Wydawnictwo Dzieł Katolickich, Naukowych i Rolniczych, których kolportaż po niskich cenach obejmował wszystkie zabory; w 1854 roku zainicjował także Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych i pełnił do śmierci funkcję jego sekretarza; był członkiem Rady Miejskiej Krakowa oraz posłem na Sejm Krajowy we Lwowie; w latach 60. wydawał pismo „Ognisko”, w którym jako antidotum na desperackie zrywy powstańcze propagował pracę organiczną („bo Polskę nie wykonspirować, ale wypracować trzeba”) i panslawizm.

425 lat temu, 13 lipca 1590 roku, urodził się w Rzymie, w starej, szlacheckiej rodzinie, Emilio Bonaventura Altieri; obronił doktorat obojga praw (kanonicznego i cywilnego) i w 1624 roku przyjął święcenia kapłańskie; jako dyplomata papieski pracował m.in. w nuncjaturze w Polsce; w 1627 roku zostałem biskupem Camerino, był również gubernatorem Loreto i wizytatorem apostolskim całego Państwa Kościelnego; w latach 1644-1652 był nuncjuszem w Neapolu; kilkakrotnie wzbraniał się przed nominacją kardynalską, lecz ostatecznie otrzymał kapelusz od Klemensa IX tuż przed jego śmiercią w 1669 roku; po długim, pięciomiesięcznym konklawe został wybrany 29 IV 1670 – jako kandydat kompromisowy Habsburgów i Burbonów – 239. papieżem Świętego Kościoła Rzymskiego, przybierając imię Klemensa X [Clemens Decimus]; ukoronowany 11 V 1670; główną troską jego pontyfikatu było zbudowanie koalicji królestw chrześcijańskich przeciwko zagrożeniu tureckiemu (wsparł finansowo hetmana Jana Sobieskiego przed bitwą pod Chocimiem); beatyfikował m.in. Jana od Krzyża i papieża Piusa V; zmarł w 1676 roku.

1000 lat temu, 15 lipca 1015 roku, zmarł w drodze do Nowogrodu, w wieku około 55 lat, św. Włodzimierz I Wielki [norm. Valdemar; ukr. Володимир Великий], kniaź ruski z wareskiej (skandynawskiej) dynastii Rurykowiczów; najmłodszy syn kniazia Rusi Kijowskiej Światosława I; w podziale ojcowizny otrzymał najpierw (969) Nowogród Wielki, który w 977 utracił, lecz w 978 odzyskał, podbijając także Połock i Smoleńsk oraz (po zamordowaniu starszego, przyrodniego brata Jaropełka I) opanował też Kijów, zostając wielkim księciem (Gardarki) kijowskim; w 981 roku zagarnął polskie („lackie”) Grody Czerwieńskie (odzyskane w 1018 roku przez Bolesława I Chrobrego); zmusił do uległości Wiatyczów (982) i Radymiczów (984) oraz pokonał Jadźwingów (983); w 988 roku przyjął chrzest w Chersonezie, otrzymując także za żonę siostrę cesarza Bizancjum Bazylego II Bułgarobójcy, Annę Porfirogenetkę; dotąd okrutny i rozpustny (miał kilkanaście żon i podobno 800 konkubin), po nawróceniu stał się władcą miłosiernym, popierającym ewangelizację i wykorzeniającym pogaństwo (własnoręcznie wrzucił posąg Peruna do Dniepru); zbudował pierwszą kamienną cerkiew na Rusi i założył pierwszą szkołę; przez ostatnie lata panowania musiał zmagać się z kłótliwymi dwunastoma synami; jest czczony i przez prawosławnych, i przez grekokatolików.

70 lat temu, 17 lipca 1945 roku, urodził się w Londynie (w eksterytorialnym na czas jego narodzin hotelu Claridge, aby mógł przyjść na świat, zgodnie z konstytucją, na ziemi jugosłowiańskiej) Aleksander Karadziordziewicz [serb. Александар Карађорђевић], jedyne dziecko i następca tronu króla Jugosławii Piotra II oraz Aleksandry Greckiej; zmuszony do pozostania na emigracji wskutek opanowania Jugosławii przez komunistów i ogłoszenia jej republiką, a także pozbawienia obywatelstwa oraz konfiskaty majątku, odbył studia wojskowe w USA i Wielkiej Brytanii, a w latach 1966-1972 służył w marynarce brytyjskiej; od śmierci swego ojca (3 XI 1970) król de iure Serbii (b. Jugosławii) Aleksander II (używa oficjalnie tytułu księcia koronnego Serbii i Jugosławii); po upadku S. Miloševicia (2000) otrzymał zezwolenie na powrót do ojczyzny i zwrócono mu dwa pałace królewskie; jest popierany przez partię Vuka Draškovicia (Serbski Ruch Odnowy).

1375 lat temu, 18 lipca 640 roku, zmarł w okolicach Remirmontu (Wogezy), w wieku około 58-60 lat, św. Arnulf z Metzu [Saint Arnoul de Metz], w Polsce zwany Arnoldem Piwowarskim, frankijski możny i duchowny, protoplasta rodu Arnulfingów, zwanych też (od zięcia jego syna) Pepinidami, a później Karolingami; rycerz na dworze austrazyjskiego króla Teudeberta II; wraz z majordomem Austrazji Pepinem (Starszym) z Landen przyczynił się do wyniesienia na tron (613) Chlotara II i zjednoczenia państw frankijskich pod jego berłem; gdy jego żona (św. Doda) wybrała życie zakonne (614), chciał również wstąpić do klasztoru, lecz został obwołany biskupem Metzu; słynął z krzepkości, podnosząc z łatwością wozy drabiniaste i beczki z piwem, a także z cudownego rozmnożenia piwa (jest patronem piwowarów); w 629 roku zrezygnował z biskupstwa i osiadł jako pustelnik w lesie w południowych Wogezach, zajmując się też pielęgnowaniem trędowatych i chorych.

70 lat temu, 18 lipca 1945 roku, urodził się w Lizbonie Joaquim Maria Botelho de Sousa Cymbron, prawnik i publicysta; założyciel i przywódca Portugalskiego Ruchu Legitymistycznego (Movimento Legitimista Português), katolicki monarchista-miguelista, przyjaciel i sojusznik hiszpańskich karlistów, tradycjonalista, autor Manifestu Kontrrewolucyjnego, który jako remedium na globalistyczną „Wieżę Babel”, kłamstwo demokracji i fałszywy dylemat „lewica – prawica” wskazuje powrót do ładu tradycyjnego, czyli katolickiej monarchii tradycyjnej.

150 lat temu, 20 lipca 1865 roku, urodził się w San Miniatello k. Florencji Enrico Corradini, dramaturg, powieściopisarz, publicysta i polityk, twórca włoskiego nacjonalizmu integralnego; ukończył studia filologiczne, w 1896 roku założył we Florencji czasopismo literackie „Il Marzocco”, z programem antypozytywistycznym i symbolistycznym, a w 1903 przegląd kulturalno-polityczny „Il Regno” [„Królestwo”]; jego wczesna twórczość była typową dla epoki fin-de-siècle’u ekspresją nietzscheanizmu, neoromantycznego estetyzmu i dekadenckiego modernizmu w stylu G. D’Annunzia, od którego wszelako przejął także apoteozę starożytnego Rzymu i pragnienie wielkości Włoch, któremu dał upust zwłaszcza w pięcioaktowej tragedii Juliusz Cezar (1902); skupiając izolowane dotąd grupy z różnych regionów, doprowadził w 1910 roku do I Kongresu Nacjonalistycznego we Florencji, na którym zostało utworzone Włoskie Stowarzyszenie Nacjonalistyczne (Associazione Nazionalista Italiana); jako teoretyk i przywódca ANI wniósł decydujący wkład w ostateczne przezwyciężenie przez nacjonalizm XIX-wiecznego nacjonalitaryzmu o charakterze demoliberalnym, „internacjonalistycznym” i antyklerykalnym; nacjonalizm w jego ujęciu odrzuca „kłamstwo demokratyczne, kłamstwo socjalistyczne i kłamstwo komunistyczne”, parlamentaryzm, partie polityczne („koczujące bandy”), pacyfizm, a także pozytywizm, racjonalizm i materializm zatruwające umysły Włochów wskutek narzuconego przez liberałów modelu edukacyjnego; pozytywnie nacjonalizm jest spirytualizmem, uczącym poświęcenia w służbie „świętej osoby Ojczyzny” i dla stworzenia Imperium; opowiadał się za monarchią (nie fasadową, lecz realną) i korporacjonizmem; wcześniej „poganizujący”, około 1911 roku określił się też jako wierzący i praktykujący katolik, nadal jednak rozróżniając pomiędzy „chrystianizmem” (przesyconym semityzmem i egalitaryzmem) a katolicyzmem uniwersalnym, rzymskim i łacińskim; w 1911 roku przeprowadził kampanię prasową na rzecz wojny z Turcją celem skolonizowania Libii; na łamach założonego wraz z A. Rocco i L. Federzonim tygodnika (w 1914 przekształconego w dziennik) „L’Idea Nazionale” prezentował wytrwale program imperialistyczny, kolonialny i ekspansjonistyczny, wzywając też nową burżuazję narodową do stania się nową arystokracją, pod której przywództwem Włochy przestaną być „narodem proletariackim”; w czasie I wojny światowej był początkowo zwolennikiem wypełnienia zobowiązań sojuszniczych Włoch wobec państw centralnych, później jednak zmienił zdanie i zaakceptował udział w wojnie po stronie Ententy; w 1919 roku poparł wyprawę D’Annunzia na Fiume i zachęcał go do „marszu na Rzym”; po conquista dello Stato B. Mussoliniego wyraził zgodę na „fuzję” ANI z partią faszystowską; 1 III 1923 został mianowany przez Wiktora Emanuela III senatorem Królestwa; do 1928 był także ministrem stanu w rządzie Mussoliniego oraz (I 1925 – XII 1929) członkiem Wielkiej Rady Faszystowskiej; znał i utrzymywał zażyłe kontakty z narodowcami polskimi (S. Kozicki, R. Dmowski, W. Jabłonowski), a jego główna praca – Jedność i potęga narodów – została przetłumaczona przez J. Zdzitowieckiego i wydana (1937) w bibliotece Awangardy Państwa Narodowego; pod koniec życia był rozczarowany rezultatami faszyzmu, ale nie wyrażał tego publicznie; zmarł w 1931 roku i został pochowany w narodowym panteonie we florenckiej Bazylice Świętego Krzyża, obok cenotafu Dantego oraz grobowców Michała Anioła, Machiavellego, Galileusza, Rossiniego i innych wielkich twórców.

5 lat temu, 20 lipca 2010 roku, zmarł w Richmond (Wirginia, USA), w wieku 89 lat (ur. 26 VI 1921), Thomas Steven Molnar (właśc. Molnár Tamás István), historyk idei i filozof, katolicki tradycjonalista i legitymista habsburski; urodził się w Budapeszcie, ale jego rodzina pochodziła z Siedmiogrodu, utraconego przez Węgry na mocy zbójeckiego traktatu w Trianon; w 1940 roku wyjechał na studia do Lowanium w Belgii, gdzie związał się z katolicką konspiracją antyhitlerowską, w następstwie czego został osadzony w obozie w Buchenwaldzie, a później w Dachau; po spędzeniu kilku lat powojennych w Paryżu, w 1949 wyjechał do USA, gdzie uzyskał doktorat z filozofii na Columbia University; w latach 1957-1967 wykładał literaturę francuską i powszechną w Brooklyn College (City University of NY), następnie historię kultury europejskiej w Long Island University; wraz ze swoim rodakiem J.A. Lukacsem patronował środowisku tzw. paleokonserwatystów z „Chronicles”, był też współpracownikiem kwartalnika „Modern Age” R. Kirka, katolickiego „Triumph” L. Brent Bozella oraz „National Review” W.F. Buckleya, ostatecznie jednak doszedł do wniosku, że dla konserwatyzmu Ameryka stanowi ugór nie do zaorania; w kulturze i mentalności amerykańskiej raził go egalitaryzm, pragmatyzm, ekonomizm, konformizm, demoliberalizm, brzydził się też purytanizmem; mimo spędzenia większości życia w Ameryce pozostał Węgrem i uniwersalnym Europejczykiem, strażnikiem katolicko-monarchicznej Europa Sacra; współpracował z pismami francuskimi („Itinéraires” J. Madirana, „Aspects de la France”, „Catholica” B. Dumonta), hiszpańskimi („Verbo”) i niemieckimi (monachijski „Criticón”); po wyzwoleniu się Węgier spod dominacji sowieckiej otrzymał katedrę filozofii religii na Uniwersytecie Budapeszteńskim i na Uniwersytecie Katolickim Pétera Pázmány’ego; w 1995 został wybrany do Węgierskiej Akademii Sztuk, w 2000 otrzymał Nagrodę Istvána Széchenyi, a w 2002 Nagrodę Kulturalną św. Stefana; był jednym z największych teoretyków (i historyków zarazem) katolickiej kontrrewolucji w XX wieku; spośród „rodzin” duchowych prawicy jego forma mentis stanowiła tradycja francuskiej myśli reakcyjnej, od J. de Maistre’a po Ch. Maurrasa i G. Bernanosa; zdruzgotany rewolucją soborową okazywał sympatię dla dzieła abpa M. Lefebvre’a, wskazując także wcześniejsze, zawierające ziarna późniejszej kapitulacji, „strategie przystosowawcze” hierarchii kościelnej do „ducha czasów nowych”, które otworzyły śluzy, przez które „Kościół posoborowy” wpuścił do swego wnętrza ducha „burżuazyjnego” na Zachodzie, a socjalistycznego na Wschodzie, porzucając jednocześnie swoich kontrrewolucyjnych obrońców; wierny klasycznemu rozumieniu polityki katolickiej, poddawał druzgocącej krytyce ideologię „państwa świeckiego” oraz „pokusę immanentyzacji Boga”; przypominając, iż polityka i świętość stanowią „bliźniacze siły”, wskazywał katastrofalne skutki średniowiecznych sporów „Świątyni” (papiestwa) i „Pałacu” (cesarstwa), na których skorzystało jedynie burżuazyjne „Społeczeństwo Obywatelskie”, dokonujące sekularystycznej rewolucji, rodzącej „królestwo techniki”.

75 lat temu, 22 lipca 1940 roku, urodził się w Pau (Akwitania) Sykstus Henryk Hugon Franciszek Ksawery Burbon-Parma, infant Hiszpanii, książę (duque) Aranjuezu, książę-regent Parmy i Piacenzy (hiszp. S.A.R. Don Sixto Enrique Hugo Francisco Javier de Borbón-Parma y Bourbon-Busset; wł. Sisto Enrico Ugo Francesco Saverio di Borbone-Parma; franc. Sixte-Henri-Hugues-François-Xavier de Bourbon-Parme), młodszy syn ks. Franciszka Ksawerego Burbon-Parma (1889-1977), ówczesnego regenta Wspólnoty Tradycjonalistycznej, później króla de iure Hiszpanii Ksawerego I oraz księżnej Marii Magdaleny Bourbon-Busset (1898-1984); edukację i formację otrzymał w szkołach lasalianów, benedyktynów i marianów, ukończył studia prawnicze, filologiczne (klasyczne i współczesne) oraz finanse; pod przybranym nazwiskiem „Enrique Aranjuez” zaciągnął się w 1965 roku do 1. Bandery (Tercio) hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej, lecz 2 maja, po złożeniu ślubowania na sztandar Hiszpanii i odkryciu jego tożsamości został wydalony z legionu i z terytorium Hiszpanii; następnie walczył jako ochotnik w portugalskich siłach zbrojnych, broniąc Angoli i Mozambiku przed agresją komunistyczną; po zdradzie ideałów karlizmu przez jego starszego brata, Karola Hugona (1930-2010), stanął na czele Wspólnoty Tradycjonalistycznej, która pod jego dowództwem i przy wsparciu ugrupowań frankistowskich (Hiszpański Związek Narodowy, Nowa Siła) oraz prawicowych ochotników z Argentyny, Francji, Włoch i Niemiec stoczyła 9 V 1976 ostatnią bitwę w historii karlizmu (sixtinos contra hugonotos), broniąc dostępu do sanktuarium w Irache pod Montejurrą czerwonej międzynarodówce, zaproszonej tam przez jego brata socjalistę, i kładąc trupem dwóch „karlomaoistów”; w czerwcu 1988 roku, jako jedyny książę chrześcijański na świecie, wziął udział w ceremonii konsekracji czterech biskupów dla FSSPX przez abpa M. Lefebvre’a i bpa A. de Castro Mayera; w obronie Tradycji katolickiej kierował także listy otwarte do papieży Jana Pawła II (2003) i Benedykta XVI (2005, 2006); w styczniu 2001 roku, podczas podróży po Ameryce Romańskiej, cudem uszedł z życiem z ciężkiego wypadku samochodowego; mimo inwalidztwa nie zaniechał aktywności, lecz wzmógł ją jeszcze, odbywając regularne podróże do Ameryki Południowej, Afryki Północnej i na Bliski Wschód jako organizator akcji charytatywnych na rzecz ofiar amerykańskich agresji, poszukując także sojuszników politycznych przeciwko amerykańskiej dominacji w świecie; wspierał francuski Front Narodowy, dopóki na jego czele stał J.-M. Le Pen; jego stałą rezydencją jest pałac w Lignières we Francji, gdzie odbywają się także uniwersytety letnie Action Française; w 2001 roku powołał swój Sekretariat Polityczny, na którego czele stanął karlistowski myśliciel, prof. Rafael Gambra (1920-2004), po śmierci tegoż – prof. Miguel Ayuso (ur. 1961), a od 2010 – prof. José Miguel Gambra (ur. 1950); w 2005 roku kierował w Hiszpanii akcją przeciwko „Konstytucji Europejskiej”; jako prawowity dziedzic koron las Españas nosi imię Henryka V (lub Sykstusa Henryka I), lecz na co dzień używa jedynie tytułu regenta Wspólnoty Tradycjonalistycznej (Comunión Tradicionalista) oraz „Chorążego Tradycji” (el Abanderado de la Tradición); w 2009 roku wystosował list do swoich bratanków, Karola Ksawerego i Jakuba, wzywając ich do uznania 5 zasad legitymizmu hiszpańskiego oraz odbycia formacji pod jego kierunkiem, po której mógłby przekazać im pełnię praw i zobowiązań dynastii prawowitej (legítima); wobec zignorowania tego listu przez adresatów oraz bezdzietności króla, jego aktualnymi sukcesorami, zgodnie z prawem semisalickim, są: jego siostra Franciszka (ur. 1928) i jej najstarszy syn, ks. Karol Henryk Lobkowicz (ur. 1964); jako członek Domu Kapetyńskiego zajmuje również 43. pozycję w porządku sukcesji korony francuskiej.

900 lat temu, 24 lipca 1115 roku, zmarła w Bondeno di Roncore (Emilia-Romania), w wieku ok. 69 lat (ur. 1046), Matylda z Canossy (łac. Mathildis, wł. Matilde di Canossa), Matylda Toskańska (Matilde di Toscana), margrabina (margravio) Canossy, Toskanii i księżna (duchessa) Spoleto; córka księcia Bonifacego III z Toskanii i księżnej Lotaryngii, Beatrycze, żona Gotfryda III(IV) z Lotaryngii – w 1070 lub 1071 uzyskała repudium od małżeństwa i zaczęła zarządzać Toskanią samodzielnie; była znana ze swej waleczności, dowodząc osobiście w bitwach, ponoć z mieczem ojca w dłoni; w sporze o inwestyturę poparła papieża św. Grzegorza VII Hildebranda i to pod jej zamkiem w Canossie cesarz (ściślej: dopiero in spe) i król Henryk IV pokutował w styczniu 1077 przez trzy dni boso, aby uzyskać zdjęcie klątwy; na starość wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego; tuż przed śmiercią przyznała Florencji status miasta.

650 lat temu, 27 lipca 1365 roku, zmarł w Mediolanie, w wieku 25 lat (ur. 1 XI 1339), Rudolf IV Założyciel (Rudolph IV. der Stifter) z dynastii Habsburgów, prawnuk i wnuk królów Niemiec (Rudolfa I i Albrechta I), syn księcia Austrii Albrechta II Kulawego, od 1357 roku wójt Alzacji, od 20 lipca 1358 roku książę (Herzog) Austrii i Karyntii; jego panowanie wypełniła rywalizacja z cesarzem Karolem IV (Luksemburskim) o pozycję w Rzeszy, w której uciekał się do preparowania pseudohistorycznych dokumentów i uzurpowania sobie różnych tytułów, zakończona niepowodzeniem (nie uzyskał godności elektora, utracił wójtostwo Alzacji i musiał zrezygnować z posługiwania się tytułem arcyksiążęcym, uzyskał jedynie w lenno Tyrol); sukcesem zakończyły się natomiast jego starania w Kurii Rzymskiej o erygowanie uniwersytetu w Wiedniu (1365), co dotychczas było przywilejem cesarzy i królów; rozpoczął także przebudowę wiedeńskiego kościoła św. Szczepana (stąd pochodzi jego przydomek Fundator) i podniesienie go do rangi kolegiaty; w 1364 roku zawarł ze swoimi braćmi umowę rodową, która gwarantowała niepodzielność ich ziemi oraz nadrzędną pozycję najstarszemu; zmarł w 1365 roku.

50 lat temu, 30 lipca 1965 roku, urodził się w Weronie PierLuigi Zoccatelli, socjolog i eseista katolicki; w młodości był muzykiem rockowym, grającym w kapelach inspirujących się doktryną Alesteira Crowleya, po nawróceniu został działaczem tradycjonalistycznego Sojuszu Katolickiego (Alleanza Cattolica); wicedyrektor Centrum Studiów nad Nowymi Religiami (CENSUR), współredaktor (z Massimo Introvigne) Encyklopedii Religii we Włoszech; specjalizuje się w studiach nad ezoteryzmem, gnozą, hermetyzmem, satanizmem, symbolizmem religijnym oraz psychologią religii.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” sierpień

150 lat temu, 2 sierpnia 1865 roku, urodził się w Dayton (Ohio) Irving Babbitt, filozof, krytyk literacki, filozof kultury, pedagog i tłumacz (z sanskrytu i pali), absolwent (1889) i (od 1912) profesor (literatury francuskiej) Harvardu, członek (od 1921) Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk; inicjator „Nowego Humanizmu” (w istocie klasycznego), przeciwstawionego humanitaryzmowi, krytyk sentymentalnego russoizmu, romantyzmu, indywidualizmu, demokracji, utylitaryzmu i naturalizmu; „ekumeniczny” obrońca religii (osobiście bliski duchowości buddyjskiej); polityczny (zainspirowany Arystotelesem i E. Burke’em) i kulturowy konserwatysta (zaprzyjaźniony z konserwatystą pesymistycznym P.E. More’em), który wywarł wielki wpływ zwłaszcza na T.S. Eliota; zmarł w 1933 roku.

90 lat temu, 2 sierpnia 1925 roku, urodził się w Mercedes (BA, Argentyna) gen. Jorge Rafael Videla Redondo; pochodził z rodziny o tradycjach wojskowych i sam wstąpił do armii (korpus piechoty) w wieku 19 lat; w latach 1960-1962 komendant Akademii Wojskowej; stopień generała brygadiera uzyskał w 1971 (generała porucznika w 1975); od 1974 głównodowodzący argentyńskich sił zbrojnych; w marcu 1976 stanął na czele junty wojskowej, która obaliła prezydent Isabel Martínez de Perón, niezdolną poradzić sobie z anarchią społeczną i szalejącym terrorem lewicowych bojówek różnej maści, wymierzonym zwłaszcza w intelektualistów i działaczy katolickich; od 29 marca 1976 formalnie (43) prezydent Republiki; kierował Procesem Reorganizacji Narodowej, tocząc bezwzględną walkę z siłami wywrotowymi, nazywaną przez przeciwników „brudną wojną” (guerra sucia); ustąpił ze stanowiska 29 marca 1981 na rzecz gen. Roberta Violi; po tzw. przywróceniu demokracji aresztowany i wielokrotnie sądzony pod tymi samymi zarzutami oraz dwukrotnie (1983, 2010) skazany na dożywocie; zmarł w więzieniu w 2013 roku.

725 lat temu, 4 sierpnia 1290 roku, urodził się w Wiedniu Leopold I Sławny [Leopold I. der Glorwürdige], książę Austrii z dynastii Habsburgów; syn Albrechta I, króla Niemiec i króla Rzymian, zamordowanego w 1308 przez swojego bratanka, Jana Ojcobójcę (Parricida), oraz Elżbiety Tyrolskiej; otrzymał imię nawiązujące do dynastii Battenbergów, pierwszych władców Austrii; po śmierci ojca został współrządcą Austrii wraz ze swoim starszym bratem, Fryderykiem III Pięknym; dążył do zdemaskowania i ukarania mordercy ojca (obłożonego klątwą Rzeszy przez Henryka VII i ostatecznie zmarłego jako pokutujący mnich) we współpracy z Luksemburgami; uczestniczył w wyprawie do Włoch cesarza Henryka VII; po jego nagłej śmierci poparł wybór swego brata Fryderyka na króla Niemiec przeciwko Ludwikowi IV Bawarskiemu, lecz spóźnił się na pole rozstrzygającej bitwy pod Müldorf (1322), po której Fryderyk dostał się do niewoli; zmarł wkrótce po pojednaniu się króla i antykróla, w 1326 roku; jego (i księżniczki sabaudzkiej Katarzyny) córka Agnieszka została żoną księcia świdnickiego, Bolka II Małego.

75 lat temu, 5 sierpnia 1940 roku, urodził się we Florencji Franco Cardini, historyk i eseista; absolwent i profesor Uniwersytetu Florenckiego oraz uniwersytetu w Bari i Szkoły Wyższej Studiów Historycznych w San Marino; założyciel przeglądu „Percorsi” [„Drogi”], współpracownik dziennika „Avvenire” [„Przyszłość”] i członek komitetu naukowego przeglądu „Eurasia”; światowej sławy badacz średniowiecza, a zwłaszcza historii krucjat (nazywanych przez niego „zbrojnymi pielgrzymkami”), zakonów rycerskich i stosunków chrześcijańsko-islamskich; w młodości członek Włoskiego Ruchu Społecznego i Młodej Europy Jeana Thiriarta; obecnie odrzuca etykietę „prawica” ze względu na jej związek z liberalizmem („liberyzmem”), atlantyzmem i „turbokapitalistycznym” Antychrystem, lecz określa się jako tradycjonalista i katolik, który wszelako nie chce, aby Kościół postrzegać tylko jako ostoję „porządku ustanowionego” i konformizmu „dobrze-myślących”; wróg imperializmu amerykańskiego (uczestnik „ruchu oporu” przeciwko inwazjom na Afganistan i Irak); laureat wielu nagród naukowych i literackich, w tym Nagrody Scanno (2007).

125 lat temu, 11 sierpnia 1890 roku, zmarł w Edgbaston (Birmingham), w wieku 89 lat (ur. 21 lutego 1801), bł. Jan Henryk [John Henry] kard. Newman COr, duchowny, teolog, filozof, apologeta, powieściopisarz i poeta, konwertyta z anglikanizmu; pochodził z zamożnej rodziny anglikańskiej i w 1816 przeżył „religijne przebudzenie” w duchu „ewangelicyzmu”; po studiach w Oksfordzie (Trinity College) przyjął (1825) święcenia anglikańskie, a w 1828 został proboszczem kościoła uniwersyteckiego St Mary’s; swoimi kazaniami i publikacjami (Tracts) dał początek – wraz z Johnem Keble’em (1792-1866) i Edwardem Puseyem (1800-1882) – anglokatolickiemu Ruchowi Oksfordzkiemu (zwanemu także „traktarianami”), kładącemu nacisk na apostolski i sakramentalny charakter Kościoła oraz powracającemu do katolickiej tradycji liturgicznej; początkowo był zwolennikiem tzw. via media między katolicyzmem rzymskim a protestantyzmem, lecz już od 1841 dochodził do przekonania, że jedynym prawdziwym i apostolskim Kościołem jest Kościół Rzymski; ostatecznie konwertował na katolicyzm w 1845, a 30 maja 1847 przyjął święcenia kapłańskie w Kościele katolickim, wstępując również do zakonu oratorian (filipinów) i zakładając z upoważnienia papieża bł. Piusa IX pierwsze oratoria w Anglii; od 1851 organizował katolicki uniwersytet w Dublinie, a po rezygnacji ze stanowiska rektora (1858) zajął się organizowaniem szkół oratoriańskich w Anglii; w 1879 papież Leon XIII wyniósł go do godności kardynalskiej; beatyfikowany 19 września 2010 przez papieża Benedykta XVI; jego najważniejszym wkładem w myśl katolicką jest teologiczna koncepcja rozwoju doktryny chrześcijańskiej (przez jej głębsze zrozumienie przy niezmienności dogmatu) oraz filozoficzna koncepcja bezpośredniego przeświadczenia (assent) wiary i jego przewagi nad logicznym dowodem; w polityce zwolennik torysowskiego konserwatyzmu.

60 lat temu, 12 sierpnia 1955 roku, zmarł w Zurychu, w wieku 80 lat (ur. 6 czerwca 1875), Paul Thomas Mann, prozaik i eseista, jeden z najwybitniejszych powieściopisarzy XX wieku, laureat Nagrody Goethego oraz literackiej Nagrody Nobla (1929); pochodził z mieszczańskiego, luterańskiego patrycjatu hanzeatyckiego miasta Lubeka, którego piewcą był w swojej pierwszej powieści Buddenbrokowie (1900); w pierwszej fazie życia i twórczości był monarchistą i konserwatystą oraz krytykiem demokracji i liberalizmu: w monumentalnym eseju Rozważania człowieka apolitycznego (1918) zapoczątkował nurt Rewolucji Konserwatywnej w Niemczech; począwszy od lat 20. zmieniał poglądy, przechodząc na pozycje demoliberalne i „mieszczańskiego humanizmu”; na wieść o przejęciu władzy przez A. Hitlera pozostał na emigracji, mieszkając zrazu w Szwajcarii, a w 1937 przyjmując obywatelstwo czechosłowackie; następnie przeniósł się do USA; zamieszkał najpierw w Princeton, gdzie wykładał na uniwersytecie, a następnie w Kalifornii; w czasie II wojny światowej udzielał się propagandowo na falach amerykańskiego radia i pod koniec wojny uzyskał amerykańskie obywatelstwo; od 1952 mieszkał ponownie w Szwajcarii.

975 lat temu, 14 sierpnia 1040 roku, zginął, w wieku niespełna 39 lat (ur. 15? sierpnia 1001), Duncan I [gael. Donnchad mac Crinain; współcz. gael. Donnchadh mac Crionain] z dynastii Dunkeldów, od 1034 król Szkotów (król Alby); wnuk i następca Malkolma II, ojciec Malkolma III; zginął zabity w potyczce przez mormaora Moray, Makbeta, bohatera tragedii W. Shakespeare’a.

150 lat temu, 14 sierpnia 1865 roku, urodził się w Sankt-Petersburgu Dymitr Mereżkowski, Dmitrij Siergiejewicz Mierieżkowski [ros. Дмитрий Сергеевич Мережковский], poeta, dramaturg, powieściopisarz, krytyk literacki, myśliciel religijny i tłumacz; symbolista i jeden z najwybitniejszych reprezentantów Srebrnego Wieku w literaturze rosyjskiej; syn wysokiego urzędnika carskiego, brat biologa i botanika Konstantina Mierieżkowskiego, mąż poetki Zinaidy Gippius (1869-1945); ukończył wydział historyczno-filologiczny Uniwersytetu Petersburskiego; przedstawiciel rosyjskiego renesansu religijnego („nowej świadomości religijnej”), podkreślający konieczność hellenizacji chrześcijaństwa, tj. wzbogacenia go o zmysł estetyczny; w 1900 założył wraz z Wasilijem Rozanowem (1856-1919) Stowarzyszenie Religijno-Filozoficzne; zwolennik monarchii konstytucyjnej i członek liberalnej Partii Konstytucyjno-Demokratycznej („kadetów”); jako nieprzejednany wróg bolszewizmu – w którym widział „królestwo Antychrysta” – po rewolucji musiał (wraz z żoną) ratować się ucieczką, najpierw do Polski, gdzie działał w Rosyjskim Komitecie Narodowym (głosząc, iż „oswobodzić Rosję może tylko ona sama”, lecz „ze sztandarami polskimi powinien zjednoczyć się sztandar rosyjski, a wojsko rosyjskie – z polskim”), później zaś do Paryża, gdzie kontynuował działalność antybolszewicką; zmarł tamże w 1941 roku.

250 lat temu, 18 sierpnia 1765 roku zmarł w Innsbrucku, w wieku 56 lat (ur. 8 grudnia 1708), Franciszek I Stefan Lotaryński [niem. Franz I. Stephan von Lothringen], cesarz rzymsko-niemiecki; syn księcia Lotaryngii, Leopolda I Józefa z dynastii Lorraine-Vaudémont; od 1729 do 1737 książę Lotaryngii (utracił tron na rzecz Stanisława Leszczyńskiego w wyniku polskiej wojny sukcesyjnej) jako Franciszek III oraz (do śmierci) książę Cieszyna; w 1736 poślubił córkę cesarza rzymsko-niemieckiego Karola I, arcyksiężniczkę Marię Teresę Habsburżankę, otrzymując także (w rekompensacie za zrzeczenie się Lotaryngii i po wygaśnięciu dynastii Medyceuszów) wielkie księstwo Toskanii; w wyniku wojny o sukcesję austriacką (1740-1748) wybrany 13 września 1745 na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego jako współwładca (koregent) swojej małżonki Marii Teresy, z którą zapoczątkował dynastię habsbursko-lotaryńską (Habsburg-Lothringen) i miał 16 dzieci, w tym dwóch cesarzy (Józefa II i Leopolda II) i dwie królowe-małżonki (Marię Karolinę, królową Neapolu i Sycylii oraz Marię Antoninę, królową Francji i Nawarry); przeszedł do historii jako mecenas sztuki.

60 lat temu, 18 sierpnia 1955 roku, urodził się w Villeneuve-sur-Lot (Garonna, Akwitania) Daniel Boudet de Montplaisir, historyk, publicysta i wysoki funkcjonariusz publiczny; sekretarz generalny telewizji Antenne 2 (1986-1988), dyrektor generalny Syndykatu Regionalnej Prasy Codziennej (1988-1992), radca w gabinetach N. Sarkozy’ego i É. Balladura (1993-1995), wiceprezes Radio-France (1995-1998), urzędnik biura studiów podatkowych Zgromadzenia Narodowego (1999-2003), przewodniczący rządowej agencji ds. naziemnej telewizji cyfrowej TNT (2003-2005), szef biura studiów ekonomicznych Zgromadzenia Narodowego (2006-2013), obecnie urlopowany, zamieszkał w Montrealu (Québec); współpracownik hiszpańskiego Centrum Studiów Historycznych; rojalista-legitymista, publikujący regularnie na stronie legitymistycznej Vexilla Galliae, biograf Henryka V (hr. de Chambord) oraz biograf i przyjaciel Ludwika XX (diuka Andegawenii).

850 lat temu, 21 sierpnia 1165 roku, urodził się w Gonesse (ÃŽle-de-France) Filip Kapetyng [Philippe Capétien], jedyny syn króla Francji Ludwika VII Młodego i jego trzeciej żony, Adeli (właśc. Alix/Alice) z Szampanii, zw. też Adelą z Blois; jako z dawna wytęskniony dziedzic korony w dzieciństwie miał przydomek „Bożydar” (Dieudonné); był ostatnim w historii Francji władcą koronowanym (1 listopada 1179) za życia ojca (associatio in regem) i będącym formalnie jego koregentem; faktyczną władzę objął 18 września 1180, panując odtąd ponad 42 lata jako Filip II August [Philippe II Auguste] – cesarsko-rzymskie imię „August” nadał mu jako przydomek w 1185 kronikarz Rigord po powiększeniu domeny królewskiej o Artois, Valois, Amiens i część Vermandois wskutek traktatu z Boves; inny kronikarz, Wilhelm Le Breton, nadał mu przydomek „Wielkoduszny” (le Magnanime), lecz w tradycji przyjął się ten pierwszy; jednocześnie był pierwszym władcą królestwa, który zaniechał (sporadycznie od 1190, a oficjalnie od 1204) używania tytulatury „król Franków” (rex Francorum), przyjmując feudalną tytulaturę „króla Francji” (rex Franciae/roi de France), utwierdzając także ostatecznie zasadę nieprzerwanej sukcesji korony francuskiej według primogenitury męskiej w miejsce archaicznych rudymentów elekcyjności; tym samym również Królestwo Franków (Regnum Francorum) stało się Królestwem Francji (Royaume de France); jego panowanie było nie tylko jednym z najdłuższych w historii Francji, ale i najwybitniejszych: król powiększył różnymi sposobami czterokrotnie powierzchnię domeny królewskiej (czyli zwierzchnictwa bezpośredniego, a nie poprzez wasali), wypierając nieomal także z kontynentu swoich nominalnych wasali Plantagenetów (będących jednocześnie królami Anglii); stworzył zręby administracji, ustanawiając urzędy bajlifów i prewotów; za jego czasów nastąpił także wielki rozwój demograficzny, gospodarczy, zarówno w rolnictwie (zwiększenie areału ziemi uprawnej, wprowadzenie trójpolówki, powstanie dużych wsi), jak w rzemiośle i handlu (miasta Flandrii), a także kulturalny (literatura rycerska, oficjalne założenie Sorbony w 1210); król przyczynił się szczególności do rozwoju Paryża, budując Luwr, Hale, liczne szpitale, otaczając miasto murami obronnymi oraz wytyczając i brukując główne ulice; wraz z cesarzem Fryderykiem I Rudobrodym oraz królem Anglii Ryszardem Lwie Serce stanął na czele III wyprawy krzyżowej (1190-1191) do Ziemi Świętej i wziął udział w oblężeniu Akki (musiał jednak powrócić wskutek zapadnięcia na dyzenterię), w 1209 wspierał (ogłoszoną przez papieża Innocentego III) krucjatę przeciwko albigensom (katarom) na południu Francji; uwieńczeniem jego triumfów było zwycięstwo nad cesarzem Ottonem IV Welfem oraz jego sojusznikami: królem Anglii Janem bez Ziemi i hrabią Flandrii Ferdynandem Portugalskim w bitwie pod Bouvines (27 lipca 1214), stał się z tą chwilą najpotężniejszym władcą Europy; w rycerskim geście kazał naprawić złamane skrzydło orła cesarskiego, a następnie odesłał go Ottonowi; zmarł w 1223 roku.

150 lat temu, 24 sierpnia 1865 roku, urodził się w Sigmaringen (Badenia-Wirtembergia) książę (Prinz) Ferdynand Wiktor Albert Mejnard Hohenzollern-Sigmaringen [Ferdinand Viktor Albert Meinardi von Hohenzollern-Sigmaringen], syn księcia Leopolda i bratanek księcia (domnitor), a następnie (od 1881) pierwszego króla Rumunii, Karola I; w młodości był zaprzyjaźniony z oficerem CK armii austriackiej, Tadeuszem Rozwadowskim; w 1899 został wyznaczony na następcę tronu, otrzymując tytuł księcia Rumunii; z chwilą śmierci Karola I (10 października 1914) został królem Rumunów (rege al României) jako Ferdynand I Rumuński [rum. Ferdinand I al României]; od początku I wojny światowej politycznie skłaniał się ku Entencie, lecz do wojny wprowadził Rumunię dopiero w sierpniu 1916, obejmując jednocześnie osobiście dowodzenie armią, która jednak ponosiła nieustanne klęski, a w listopadzie 1916 w ręce armii niemieckiej wpadł nawet Bukareszt; po wycofaniu się z wojny dotychczasowego sojusznika rosyjskiego, rząd rumuński został zmuszony do zawarcia z państwami centralnymi traktatu pokojowego (7 maja 1918), tracąc Dobrudżę i pas ziemi wokół Siedmiogrodu, lecz król wstrzymywał się z jego ratyfikacją, czekając na rozwój wypadków; gdy klęska Niemiec stała się oczywista, nakazał rządowi denonsowanie pokoju i postawił 24-godzinne ultimatum wojskom niemieckim okupującym Rumunię; w rezultacie Rumunia jako członek zwycięskiej koalicji otrzymała ogromny przyrost terytorialny, głównie kosztem Węgier (Siedmiogród); w październiku 1921 (po uprzednim zawarciu 3 marca 1921 konwencji o przymierzu odpornym między Rumunią a RP) przyjmował wizytę Naczelnika Państwa, marsz. Józefa Piłsudskiego, oraz został odznaczony Orderem Orła Białego; w 1923 rewizytował (wraz z żoną, królową Marią) Polskę na zaproszenie prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego i otrzymał Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari, a oficjalnym adiutantem pary królewskiej był gen. Rozwadowski; zmarł w 1927 roku.

10 lat temu, 24 sierpnia 2005 roku, zmarł w Swansea (Walia), w wieku 78 lat (ur. 6 września 1926), Maurice John Cowling, historyk i myśliciel polityczny; pochodził z niższej klasy średniej; studiował, a następnie przez większość życia wykładał w Cambridge (Jesus College); od 1943 do 1947 służył w armii (na Dalekim Wschodzie), w regimencie piechoty, opuszczając służbę w stopniu kapitana (po latach, jako historyk – i „imperialistyczny izolacjonista” – oceniał krytycznie udział Wielkiej Brytanii w tej „liberalnej wojnie, która korzyść przyniosła wyłącznie Sowietom i Amerykanom”); z przekonań „cyniczny konserwatysta, który nigdy nie miał cienia entuzjazmu dla retoryki postępu, cnoty i ulepszania świata”; nieugięty krytyk liberałów (zwłaszcza „moralnego totalitarysty” J.S. Milla), tworzących system polityczny, którego bronią w ten sam sposób, co absolutyści – nieustępliwie i doktrynersko, za legitymowalny uważając tylko ustrój oparty na powszechnym i równym prawie wyborczym, wielopartyjności i kadencyjności; liberałowie delegalizują partie uważane przez nich za faszystowskie, toteż głosząc wolność, faktycznie zapewniają ją tylko sobie i tym, którzy mają poglądy do nich podobne; założyciel i intelektualny przywódca tzw. Szkoły Peterhouse (nazwanej tak od college’u w Cambridge, gdzie wykładał), która postawiła sobie za cel odrodzenie klasycznej, czyli wolnej od naleciałości liberalnych, filozofii politycznej konserwatyzmu, a której manifestem były zredagowane przezeń Eseje konserwatywne (1978); mentor i protektor Rogera Scrutona, w Partii Konserwatywnej był natomiast Powellite (tzn. popierał nacjonalistyczny nurt, którego przywódcą był Enoch Powell); konserwatyzm pojmował przede wszystkim jako „negację ideologii”, przywiązanie do konkretu, uformowanych przez wieki obyczajów, wspomnień, tradycji, form współżycia, odrębności lokalnych, a także jako „naturalny” rojalizm; na tle bardzo zsekularyzowanej współcześnie myśli brytyjskiej wyróżniało go przywiązanie do szczególnej więzi łączącej „Tron” z „Ołtarzem” (w wersji narodowego, anglikańskiego Established Church) oraz polityki z religią; oskarżając laickich intelektualistów o niszczenie tej więzi, jak również o dechrystianizację kultury współczesnej, sam też był obiektem ostrych ataków jako „ekscentryczny” i „niebezpieczny” reakcjonista; wrogość kulturalnego establishmentu zaskarbił sobie także otwarcie wyrażanym sprzeciwem wobec „pompatycznej i teatralnej żydowskości” oraz „histerii wokół Holocaustu”.

425 lat temu, 27 sierpnia 1590 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 68 lat (ur. 13 grudnia 1521), Sykstus V [Xystus Quintus; właśc. Felice Piergentile vel Felice Peretti di Montalti OFMConv], duchowny i teolog, 227. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; pochodził z biednej rodziny chłopskiej, wychowany przez wuja – franciszkanina konwentualnego, sam wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych w 1533; studiował na uniwersytetach w Bolonii i Ferrarze, uzyskując w 1548 doktorat ze św. teologii; w 1547 otrzymał święcenia kapłańskie; w latach 1557-1560 był inkwizytorem generalnym w Wenecji, a w 1566 został wikariuszem generalnym zakonu franciszkanów, otrzymując jednocześnie sakrę biskupią; 17 maja 1570 papież św. Pius V mianował go kardynałem; w latach 1571-1577 był biskupem Fermo; w Kurii Rzymskiej pracował w dwu kongregacjach: ds. Biskupów i Indeksu; po śmierci Grzegorza XIII wybrany jednogłośnie na papieża 24 kwietnia 1585; jego stosunkowo krótki pontyfikat był wybitny pod każdym względem: papież kontynuował energicznie reformy zalecone przez Sobór Trydencki; zreformował Kurię Rzymską, tworząc 15 kongregacji (w tym Kongregację Obrzędów, mającą strzec czystości liturgii), oraz Kolegium Kardynalskie, ustalając maksymalną liczbę kardynałów na 70 (6 kardynałów biskupów, 50 kardynałów prezbiterów i 14 kardynałów diakonów) – czego przestrzegano do 1958; jego zasługą było wydanie dobrego tekstu Septuaginty, nie zyskała natomiast uznania jego redakcja Wulgaty; ogłosił Doktorem Kościoła św. Bonawenturę; w nadziei na krucjatę antyturecką i wyzwolenie Węgier wspierał Stefana Batorego i Zygmunta III Wazę; na Zachodzie wspierał hiszpańskiego króla Filipa II oraz Ligę Katolicką we Francji, karcił natomiast cesarza Rudolfa II za pobłażliwość dla protestanckich heretyków; ustanowił dodatkowe trybunały inkwizycyjne, bezwzględnie rozprawił się z przestępczością w Państwie Kościelnym, wysyłając na szubienice nawet niegodnych mnichów i ich kochanki, czym zyskał sobie przydomek „żelaznego papieża”; uporządkował finanse Watykanu, upiększył Rzym, przebudowując Pałac Laterański oraz rozbudowując Watykan i Kwirynał; ukończył kopułę Bazyliki św. Piotra (wg projektu Michała Anioła), wystawił nowy gmach dla Biblioteki Watykańskiej, położył fundament pod Schody Hiszpańskie, połączył szerokimi traktami wszystkie cztery bazyliki; restaurował Kolumnę Trajana i Kolumnę Antonina, poświęcając je św. św. Piotrowi i Pawłowi.

40 lat temu, 27 sierpnia (prawdopodobnie) 1975 roku, został zamordowany w Addis Abebie, w wieku 83 lat (ur. 23 lipca 1892), Hajle Syllasje I [vel Hajle Selasje I, Haile Selassie I – w języku gyyz (dawnym etiop. literackim, obecnie jedynie liturgicznym) „Potęga Trójcy”], ostatni cesarz (negus negast) Etiopii ze starożytnej dynastii salomońskiej, panujący de facto w latach 1930-1936 i 1941-1974 – w pełnej tytulaturze: „Cesarz Hajle Syllasje, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży, Król Królów Etiopii”; gyyz – girmāwÄ« ḳadāmāwÄ« ‘aṣē ḫāylÄ“ śillāsÄ“, mō‘ā ‘anbassā za’imnaggada yÄ«hÅ«da nigÅ«sa nagast za‘Ä«tyōṗṗyā, siyÅ«ma ‘igzÄ«‘a’bihÄ“r; amharski – Guärmawi Qädamawi Haylä Sellassé, negusä nägäst zä‘Ityopya, moa anbessa zä‘emnägädä yehuda, seyum Egziabhér; urodził się jako ras (książę, w amharskim dosł. „głowa”) Teferi Mekonnyn (vel Tafari Makonnen), syn rasa Uelde Mikaela Mekonnyna, gubernatora prowincji Harer, prawnuk Sahle Syllasje („Łaska Boża”), króla Szeua 1813-1847; po detronizacji w 1916 przez Etiopski Sejm Szlachecki (na wniosek Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego – największego z przedchalcedońskich kościołów wschodnich, zachowującego również szabat i obrzezanie oraz wielką liczbę postów) cesarza Ijasu V, sprzyjającego mahometanom i podejrzewanego o sekretną apostazję i przejście na islam, zaczął sprawować faktyczną władzę, jako namaszczony następca tronu, Ras Teferi („Książę Straszliwy”), następnie regent i premier, wreszcie król, w imieniu wyniesionej na tron cesarski córki cesarza (1889-1913) Menelika II – zjednoczyciela Etiopii, który zakazał handlu niewolnikami oraz odparł napaść Włoch, pokonując ich pod Aduą (1896) – o imieniu Zeuditu; po formalnym wstąpieniu na tron cesarski zakazał całkowicie niewolnictwa oraz oktrojował konstytucję, utrzymującą jednak pełnię suwerennej władzy monarchy; po napaści faszystowskich Włoch w 1935 i zajęciu przez nich całkowicie kraju, musiał uchodzić na emigrację (do Wielkiej Brytanii), gdzie powołał rząd emigracyjny; powszechną sympatię i szacunek wzbudzała jego mikroskopijna sylwetka w pelerynie i z parasolem w dłoni, gdy kołatał o pomoc dla swojej okupowanej ojczyzny; powrócił na tron w 1941, po wyparciu wojsk włoskich z Etiopii przez Brytyjczyków; na arenie międzynarodowej prowadził politykę prozachodnią, a jednocześnie aktywną, niezależną i przeciwstawiającą się rewolucyjnym ruchom wywrotowym w Afryce; w 1963 przewodniczył w Addis Abebie konferencji założycielskiej Organizacji Jedności Afrykańskiej, a w 1971 reprezentował Etiopię na obchodach 2500-lecia Cesarstwa Perskiego w Teheranie, będącym jednym z największych w historii zgromadzeń monarchów; modernizował kraj gospodarczo i popierał edukację, zachowując jednocześnie tradycyjny ustrój polityczny i społeczny oraz prastary i wyrafinowany rytuał władzy; znienawidzony przez Moskwę i będący przeszkodą w jej planach skomunizowania Afryki, został we wrześniu 1974 obalony wskutek puczu płk. Mengystu Hajle Marjama (zwanego „czarnym Stalinem”; w 2008 skazanego zaocznie na karę śmierci za zbrodnie ludobójstwa), wspieranego przez komunistów; po ustanowieniu przez nich (przy pomocy sowieckich, kubańskich, bułgarskich, NRD-owskich i PRL-owskich „doradców”) krwawego reżimu marksistowskiego (ponad milion ofiar śmiertelnych), był więziony oraz maltretowany fizycznie i psychicznie; są podawane różne wersje dotyczące sposobu jego zamęczenia (wg urzędowego komunikatu zmarł wskutek nieudanej operacji prostaty), a nawet czasu – niektóre wersje mówią, że już kilka dni po zamachu uduszono go poduszką; zwłoki prawdopodobnie utopiono w pałacowej latrynie, skąd ekshumowano je w 2000 i pogrzebano wg obrządku kościelnego; przez synkretyczny ruch rastafarian uważany był za jednego z mesjaszów oraz wcielonego Boga o imieniu Jah, który przyszedł na ziemię, aby zaprowadzić tysiącletni pokój – sam jednak, jako gorliwy chrześcijanin obrządku etiopskiego, odcinał się oficjalnie od tej millenarystycznej sekty; światową sławę zyskał niestety także dotyczący go paszkwil pt. Cesarz autorstwa znanego konfabulanta (z niewiadomych powodów nazywanego reportażystą) i agenta wywiadu PRL, Ryszarda Kapuścińskiego; oprócz posiadania wielkiej liczby innych orderów z różnych krajów był również kawalerem Orderu Orła Białego, nadanego mu w 1930 roku.

80 lat temu, 28 sierpnia 1935 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 59 lat (ur. 9 września 1875), Alfredo Rocco, prawnik, publicysta i polityk; pochodził z Neapolu i był synem inżyniera, którego wszyscy czterej synowie zostali wybitnymi prawnikami; specjalizował się najpierw w prawie handlowym i gospodarczym (wykładając kolejno na uniwersytetach w Urbino i Macerata, Parmie, Padwie i – od 1925 – La Sapienza w Rzymie, którego był rektorem przez ostatnie trzy lata swego życia), później zaś w prawie karnym; politycznie po 1910 związał się z założonym z inicjatywy Enrico Corradiniego Włoskim Towarzystwem Nacjonalistycznym (ANI) i od jego III Kongresu w Mediolanie (1914) został głównym (obok L. Federzoniego) przywódcą włoskich nacjonalistów, formułując również program „nacjonalizmu gospodarczego” w opozycji do doktryn materialistycznych: liberalizmu i socjalizmu; w teorii państwa skłaniał się ku konserwatyzmowi, inspirując się zwłaszcza myślą kontrrewolucjonistów francuskich (Bonald, de Maistre, Renan, Taine, Bourget, Maurras); w 1921 został wybrany do Izby Deputowanych, a w latach 1924-1925 był też jej przewodniczącym; po fuzji (1923) nacjonalistów z partią faszystowską został najbardziej wpływowym nacjonalistą w reżimie faszystowskim, pełniąc urząd ministra sprawiedliwości w latach 1925-1932; na tym urzędzie opracował i wprowadził w życie wszystkie podstawowe akty ustrojowe państwa faszystowskiego, od Karty Pracy (Carta del Lavoro) po Kodeks Karny; w imieniu państwa włoskiego podpisywał także (1929) Układy Laterańskie ze Stolicą Świętą; jego działalność prawotwórcza stępiała w poważnym stopniu totalitarne aspekty jurysprudencji i praktyki faszystowskiej, albowiem jego koncepcja sprawiedliwości nawiązywała do organicyzmu średniowiecznych teorii pax i ordo, uznając za cel państwa zapewnienie pokoju społecznego pomiędzy wszystkimi klasami, poprzez przyznanie każdemu stanowi tego, co mu należne; jako „platoński filozof na dworze tyrana w Syrakuzach” uznał, że państwo rządzone autorytarnie stanowi dogodną osłonę dla przeprowadzenia zasad mających w ostateczności wieść do organicznego państwa korporacyjnego, opartego na sprawiedliwości „rozdzielczej” w rozumieniu tomistycznym; w 1932 został jednak odsunięty od władzy i (w 1934) mianowany „na osłodę” senatorem królewskim.

200 lat temu, 29 sierpnia 1815 roku, urodził się w Mons (Hainaut, Walonia) Charles Henri Xavier Périn, prawnik, ekonomista i myśliciel społeczny, współtwórca i główny przedstawiciel kierunku zw. paternalizmem (patronalizmem) w katolicyzmie społecznym; potomek oficera francuskiego z epoki Ludwika XIV; jego przodkowie znaleźli się na emigracji w Belgii w czasie rewolucji francuskiej i przekazali mu kontrrewolucyjną dewizę Ex recto decus („honor przez prawość”); w gimnazjum uzyskał wszechstronne wykształcenie klasyczne, dzięki któremu mógł czytać ulubionych tragików greckich i Ewangelie w oryginale; ukończył uniwersytet katolicki w Lowanium, uzyskując doktorat z prawa, a następnie rozpoczął praktykę adwokacką w Brukseli; już podczas studiów poznał francuskiego prekursora katolicyzmu społecznego, Charlesa hr. de Coux (konsultanta dwu encyklik Grzegorza XVI: Mirari vos z 1832 i Singulari nos z 1834, potępiających liberalne idee ks. Lamennaisa), wezwanego do objęcia katedry na uniwersytecie katolickim w Malines (później przeniesionego do Lowanium), który wywarł na niego wielki wpływ, a po jego powrocie do Paryża, aby objąć redakcję „L’Univers”, zajął po nim katedrę prawa publicznego i ekonomii politycznej; międzynarodową sławę przyniosła mu publikacja w 1861 dzieła O bogactwie w społeczeństwach chrześcijańskich; w 1869 został przyjęty do Francuskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych; jego reputację pogorszył jednak konflikt z prymasem Belgii, abpem Victorem-Auguste’em kard. Dechampsem, wskutek czego musiał w 1881 zrezygnować z profesury w Lowanium; swoją aktywność kontynuował jako uczestnik katolickich kongresów społecznych w Angers, Chartres, Reims i Grenoble; jego główną intencją i sednem doktryny było znalezienie w ekonomii rozwiązania unikającego obu skrajnych błędów: konsumerystycznego (jouisseur) liberalizmu i materialistycznego socjalizmu; odrzucał jednak całkowicie interwencjonizm państwowy, stojąc na stanowisku, iż rozwiązanie kwestii społecznej opiera się wyłącznie na gruncie cnoty miłosierdzia; jego myśl kontynuowała tzw. Szkoła z Angers (A. de Mun, bp Ch.-É. Freppel), lecz ostatecznie papież Leon XIII w encyklice Rerum novarum (1891) przychylił się do stanowiska Szkoły z Liège (L. Harmel, R. de La Tour du Pin), dopuszczającej ograniczony interwencjonizm i dowartościowującej na gruncie społecznym cnotę sprawiedliwości; zmarł w 1905 roku.

40 lat temu, 29 sierpnia 1975 roku, zmarł w Dublinie, w wieku 92 lat (ur. 14 października 1882), Éamon de Valera [gael. Éamonn de Bhailéara], ojciec niepodległego państwa irlandzkiego, katolicki mąż stanu; urodził się w Nowym Jorku, jako syn emigrantów, Irlandki i Hiszpana z Kuby, po śmierci ojca (1893) jego wuj zabrał go do Irlandii, gdzie wychowanek ukończył uniwersytet i został nauczycielem matematyki; w 1908 wstąpił do Ligi Gaelickiej, a w 1913 do paramilitarnej organizacji Irlandzcy Ochotnicy (Óglaigh na hÉireann) – od 1919 współtworzącej Irlandzką Armię Republikańską (IRA); jako jeden z przywódców nieudanego powstania wielkanocnego (1916), został skazany przez brytyjskich okupantów na śmierć (wyrok zamieniono na dożywocie); uwolniony po amnestii w 1917, został także wybrany do parlamentu brytyjskiego jako reprezentant partii Sinn Féin („My Sami”); w 1918 został ponownie aresztowany i internowany w Anglii, skąd rok później uciekł i po przybyciu do Irlandii został wybrany przez parlament irlandzki (Dáil Éireann) jego przewodniczącym; w sierpniu 1921 przeforsował poprawkę do konstytucji Republiki Irlandzkiej z 1919, proklamowanej jednostronnie 21 stycznia 1919, która podniosła go do rangi prezydenta państwa (ignorując urząd gubernatora generalnego, reprezentującego „króla” Wielkiej Brytanii); sprzeciwił się traktatowi pokojowemu zawartemu w 1921 z Brytyjczykami przez ugodowe skrzydło IRA (Michael Collins, Arthur Griffith), tworzącemu Wolne Państwo Irlandzkie (Saorstát Éireann) – bez sześciu hrabstw północnych i w unii personalnej z Wielką Brytanią jako jej dominium; ustąpił ze stanowiska prezydenta, złożył mandat poselski i wszczął wojnę domową (w której wyniku zginął w zasadzce m.in. jego rywal Collins); po jej przegraniu znalazł się ponownie na rok w więzieniu; po wystąpieniu z Sinn Féin, która nie poparła jego wniosku w sprawie zniesienia przysięgi na wierność Koronie brytyjskiej, założył w 1926 republikańską partię Fianna Fáil („Źołnierze Losu”), której przewodził do 1959 i z której został w 1927 posłem do parlamentu; po jej zwycięstwie w wyborach powszechnych w 1932 (potwierdzonych kolejnymi wygranymi w 1933, 1938, 1943 i 1944) został szefem rządu (przewodniczącym Rady Wykonawczej) i jednocześnie ministrem spraw zagranicznych; w 1932 przewodniczył też Radzie Ligi Narodów; konsekwentnie dążył do obalenia traktatu z 1921; wykorzystując zamieszanie związane z abdykacją „Edwarda VIII” (1936), doprowadził do ustawowego zniesienia przysięgi na wierność oraz urzędu gubernatora generalnego; w 1937 doprowadził do przyjęcia nowej konstytucji (Bunreacht na hÉireann), która zmieniała nazwę państwa na Irlandia (Éire), ustanawiała urząd prezydenta (bez formalnego proklamowania republiki, co nastąpiło dopiero w 1949, po ostatecznym oficjalnym zerwaniu wszelkich więzów z Wielką Brytanią, gdy de Valera był w opozycji) oraz nadawała uroczyście państwu charakter katolicki, z inwokacją do Trójcy Przenajświętszej, „od której pochodzi wszelka władza” i „pokornie uznając wszelkie nasze obowiązki wobec Naszego Pana Jezusa Chrystusa” w preambule, choć jednocześnie demokratyczny; sam de Valera stał się odtąd premierem (taoiseach); w czasie II wojny światowej prowadził politykę ścisłej neutralności, nie ulegając ani naciskom niemieckim, ani brytyjskim; w 1948 przegrał po raz pierwszy wybory, lecz powrócił do władzy (na urząd premiera) w 1951, a następnie w 1957; w 1959 roku został prezydentem Irlandii (Uachtarán na hÉireann), sprawując ten urząd przez dwie kadencje; kiedy odchodził na emeryturę (1973), był najstarszą głową państwa na świecie (mając pod 90 lat); w 1962 otrzymał od papieża Jana XXIII insygnia Orderu Najwyższego Chrystusa (nadawanego wyłącznie głowom państw).

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” wrzesień

300 lat temu, 1 września 1715 roku, zmarł w Wersalu, w wieku 76 lat (ur. 5 IX 1638), Ludwik XIV Wielki [Louis XIV le Grand], zw. też Królem Słońce (le Roi Soleil), syn króla Ludwika XIII i królowej Anny Austriackiej, od 14 V 1643 król Francji i Nawarry; koronowany w Reims 7 VI 1654, rządy osobiste (bez mianowania pierwszego ministra) rozpoczął (po śmierci kard. Mazarina) w 1661, wydając 14 edyktów regulujących funkcjonowanie państwa we wszystkich dziedzinach; jego najdłuższe (72 lata) w historii Europy panowanie, znaczone zwycięstwami w licznych wojnach (z Hiszpanią, Holandią, Anglią, Brandenburgią i cesarstwem), powiększających znacznie terytorium Francji (m.in. o Lotaryngię, Alzację, Franche-Comté i płd. Niderlandy hiszpańskie), w tym o posiadłości zamorskie (Haiti, Tobago, Luizjana), oraz rozkwitem kultury (klasycystyczny Grand Siècle), stanowi apogeum absolutyzmu monarchicznego (naśladowany powszechnie archetyp monarchy absolutnego), gallikanizmu oraz mocarstwowej chwały (gloire) Francji i prestiżu francuskiej kultury i języka w świecie.

175 lat temu, 3 września 1840 roku, urodził się w Este k. Padwy ks. Pietro Balan, duchowny katolicki, historyk i dziennikarz; ukończył seminarium w Padwie, a następnie (1862) został jego profesorem; w 1865 założył w Wenecji periodyk „La Libertà Cattolica”, a w 1867 w Modenie „Diritto Cattolico”; w 1879 został przełożonym Archiwum Watykańskiego; w 1881 otrzymał godność szambelana i osobistego prałata papieża Leona XIII; był również kawalerem Cesarsko-Austriackiego Orderu Franciszka Józefa; jako historyk specjalizował się w dziejach średniowiecza oraz reformacji, zwłaszcza luterańskiej; przyczynił się też do demitologizacji rzekomego racjonalisty Giordana Bruno; jako publicysta był nieugiętym obrońcą papiestwa, a wrogiem rewolucji i liberalizmu; zmarł w 1893 roku.

70 lat temu, 4 września 1945 roku, zmarł w Makowie Podhalańskim, w wieku 81 lat (ur. 10 II 1864), Witold Leon książę Czartoryski h. Czartoryski, polityk konserwatywny (związany z „Podolakami”), działacz społeczny i gospodarczy, dendrolog; założyciel (1906) Towarzystwa Kółek Ziemian, poseł do Sejmu Galicyjskiego (1908-1914), od 1913 dziedziczny członek austriackiej Izby Panów; w 1918 mianowany przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego komisarzem ds. Galicji; już przed I wojną światową zbliżył się (na tle kwestii ukraińskiej) do endecji i w latach 1922-1930 był senatorem RP I i II kadencji z ramienia Związku Ludowo-Narodowego; współwydawca dzienników „Rzeczpospolita” i „Warszawianka”; bardzo religijny, był członkiem Sodalicji Mariańskiej i działaczem Akcji Katolickiej; jednym z jego dwanaściorga dzieci był bł. męczennik Kościoła o. Michał Czartoryski OP (z urodzenia Jan Franciszek ks. Czartoryski, 1897-1944), kapelan AK, rozstrzelany przez Niemców w szpitalu wraz z rannymi i chorymi, których nie chciał opuścić.

75 lat temu, 5 września 1940 roku, urodził się w Pradze Vlastimil Podracký, konserwatywny myśliciel i publicysta; syn legionisty czechosłowackiego, skazanego w 1949 przez reżim komunistyczny na 23 lata więzienia (amnestionowanego w 1960); w latach 60. studiował w Wyższej Szkole Technicznej w Brnie; w 1968 (i ponownie od 1990) był członkiem Klubu Zaangażowanych Bezpartyjnych; do „aksamitnej rewolucji” musiał utrzymywać się z pracy fizycznej; w 2005 wstąpił do Partii Konserwatywnej (Konzervativní strana), a rok później został członkiem jej kierownictwa; jest stałym współpracownikiem miesięcznika „Národní myšlenka” [„Myśl Narodowa”], blogerem dziennika „Lidové noviny” oraz EUportál; swoją teorię polityczną określa mianem „ponadczasowego humanizmu” (Timeless Humanism).

100 lat temu, 6 września 1915 roku, urodził się w Monachium Franz Josef Strauß, polityk konserwatywno-katolicki; w latach 1935-1939 studiował germanistykę, historię i ekonomię na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana; podczas II wojny światowej służył w Wehrmachcie na froncie wschodnim w randze porucznika artylerii przeciwlotniczej; współzałożyciel (1945), a od 1961 przewodniczący bawarskiej Unii Chrześcijańsko-Społecznej (CSU), federalny minister ds. specjalnych (1953-1955), ds. energii nuklearnej (1955-1956), obrony (1956-1962) i finansów (1966-1969), organizator Bundeswehry; od 1978 do śmierci premier Wolnego Państwa Bawarii; krytykował Ostpolitik socjaldemokratycznego kanclerza W. Brandta; w swojej wizji unifikacji kontynentu opowiadał się za Stanami Zjednoczonymi Europy; był najbardziej znienawidzonym przez lewicę i media („Der Spiegel”) politykiem niemieckim po wojnie; zmarł w 1988 w następstwie wypadku samochodowego.

60 lat temu, 6 września 1955 roku, zmarł w Ferrières-en-Gâtinais (Centrum Doliny Loary), w wieku 83 lat (ur. 26 I 1872), Maurice Pujo, publicysta, dramaturg i działacz monarchistyczno-narodowy; w młodości był lewicującym republikaninem (związanym z Unią na rzecz Akcji Moralnej) i fascynował się wagneryzmem; na pozycje nacjonalistyczne przeszedł z powodu „sprawy Dreyfusa” bronionego przez wrogów armii i Kościoła; 8 IV 1898 założył – wraz z filozofem Henrim Vaugeois (1864-1916) antydreyfusowski Komitet Akcji Francuskiej (Comité d’Action française), który działalność publiczną rozpoczął w 1899, już po przystąpieniu do AF Charlesa Maurrasa, który przekonał nacjonalistów-republikanów do programu restauracji monarchii (Pujo około 1900); 16 XI 1908 założył „zbrojne ramię” AF (formalnie: „gazeciarze królewscy”), czyli Camelots du Roi, i został jego pierwszym szefem; od 1940 czwarty i ostatni szef Ligi Akcji Francuskiej (Ligue d’Action française); w czerwcu 1944 aresztowany przez Gestapo, lecz uwolniony miesiąc później po interwencji marsz. Philippe’a Petaina; 8 IX 1944 aresztowany ponownie (wraz z Ch. Maurrasem), już po „wyzwoleniu”, na rozkaz komunistycznego komisarza Republiki i osadzony w tej samej twierdzy Montluc; 27 I 1945 skazany, za „dokonywanie czynności natury szkodliwej dla obrony narodowej” na pięć lat więzienia i utratę praw publicznych (Maurras w tym samym procesie otrzymał dożywocie); wyrok odbywał w ciężkim więzieniu Riom w Puy-de-Dôme, a następnie w Clairvaux; warunkowo zwolniony w październiku 1947; od 1951 redagował tygodnik „Aspects de la France”, będący kontynuacją dziennika „L’Action Française” (ten tytuł był objęty interdyktem); przygotowywał odbudowanie struktury Action française, która formalnie odrodziła się tuż po jego śmierci, pod nazwą Restauracja Narodowa – Centrum Propagandy Rojalistycznej i Akcji Francuskiej; ojciec Pierre’a Pujo (1929-2007), redaktora „Aspects de la France” od 1966 i szefa AF (RN) od 1977 roku.

70 lat temu, 13 września 1945 roku, urodził się Xavier Martin, historyk idei politycznych, profesor uniwersytetów w Nancy i Angers (obecnie emerytowany), jako profesor wizytujący wykładał m.in. w Polsce; współautor Czarnej księgi rewolucji francuskiej; za dzieło Francja zniszczona otrzymał w 2011 Nagrodę Renesansu; jako badacz instytucji Ancien régime’u, rewolucji i epoki napoleońskiej koncentruje się na oświeceniowej i rewolucyjnej koncepcji człowieka, w rezultacie czego dochodzi do wniosku, że antropologia oświeceniowych les philosophes, aktorów rewolucji oraz Kodeksu Napoleona opiera się na koncepcji człowieka-maszyny i sensacjonisty, reagującego wyłącznie na bodźce zmysłowe, materialisty, utylitarysty i egoisty; jego zdaniem w czasie rewolucji koncepcja ta służyła rozwinięciu polityki terroru.

10 lat temu, 14 września 2005 roku, zmarł w Bourdeilles (Akwitania), w wieku 72 lat (ur. 7 XI 1932), Vladimir Volkoff [Władimir Nikołajewicz Wołkow, ros. Владимир Ðиколаевич Волков], pisarz; pochodził z rodziny (pochodzenia tatarskiego) należącej do „białej” emigracji rosyjskiej (był też ciotecznym wnukiem Piotra Czajkowskiego) i mimo naturalizacji we Francji zachował wszystkie jej ideały oraz rosyjską, monarchistyczną i prawosławną tożsamość; ukończył studia klasyczne na Sorbonie i otrzymał doktorat z filozofii na belgijskim uniwersytecie w Liège, po czym nauczał języka angielskiego w kolegium jezuickim w Amiens; w latach 1966-1977 mieszkał w USA i wykładał literaturę francuską oraz rosyjską; doświadczenia zdobyte podczas służby we francuskim wywiadzie podczas wojny algierskiej oraz kontakty z szefem francuskiej agencji wywiadu i kontrwywiadu (SDECE) za prezydentur G. Pompidou i V. Giscarda d’Estaing – Alexandre’em hr. de Marenches – wykorzystał najpierw w powieściach szpiegowskich (w których wykreował postać podporucznika Langelota) i w pracach z dziedziny teorii dezinformacji i propagandy, a niektóre ze stosowanych przez niego pojęć (wsporniki, pudła rezonansowe, grupa docelowa) należą do klasyki tej dyscypliny; następnie zaś w (znakomitej) beletrystyce, z której lwią część stanowią thrillery polityczne (acz pisał także powieści dla dzieci i fantastyczno-naukowe, sztuki teatralne i wiersze), umocowane w prawdziwej empirii (w tym w biografii domowej), a jednocześnie mające wymiar metafizyczny i wręcz eschatologiczny; jego duchowość kształtowała się zwłaszcza pod wpływem lektur o. Sergiusza Bułgakowa; również jego monarchizm miał wymiar mistyczny i uczuciowy (władca jako pomazaniec, ojciec, wódz i poeta); jak mało kto, uplastycznił demoniczną grozę sowieckiego komunizmu (i jego służb specjalnych), nie szczędząc także krytyki demoliberalnej rusofobii; po upadku ZSSR z uznaniem oceniał działalność prezydenta W. Putina; otrzymał nagrody: Juliusza Verne’a (1963, za powieść Metro do piekła), Chateaubrianda (1979, za powieść Werbunek, sprzedaną w nakładzie 100 000 egzemplarzy) oraz Wielką Nagrodę Powieściową Akademii Francuskiej (1982, za powieść Montaż, po której żydowski dziennikarz Pierre Joffroy [właśc. Maurice Weil] oskarżył go o bycie faszystą oraz antyżydowskim i antymuzułmańskim rasistą, lecz został skazany za zniesławienie w wytoczonym mu przez Volkoffa procesie); w Polsce jego najwybitniejsze powieści wydał Klub Książki Katolickiej.

70 lat temu, 15 września 1945 roku, zmarł w Menton (Prowansja), w wieku 68 lat (ur. 22 IX 1876), André-Pierre-Gabriel-Amédée Tardieu, polityk, dyplomata i publicysta; absolwent elitarnego Liceum Condorceta i École normale supérieure; redaktor działu zagranicznego w dzienniku „Le Temps” i współzałożyciel (z Georgesem Mandelem) konserwatywnego „L’Echo National”; od 1914 do 1924 (ponownie w latach 1926-1936) deputowany z ramienia Sojuszu Demokratycznego (Alliance démocratique); jako polityk zdecydowanie antyniemiecki współpracował zarówno z radykałem Georgesem Clemenceau, jak i konserwatystą Raymondem Poincare’em (uważanym za jego następcę); trzykrotny (XI 1929 – II 1930, III-XII 1930, II-V 1932) premier Francji; do 1934 był typowym reprezentantem republikańskiej „centroprawicy”, lecz od krwawej rozprawy reżimu z manifestacją lig prawicowych na Concorde (6 II 1934) zwrócił się przeciwko establishmentowi: wzywał do zerwania z systemem parlamentarnym jako zgubnym dla interesów narodu oraz przyznania szefowi rządu prawa rozwiązania Izby Deputowanych; po dojściu do władzy Frontu Ludowego jeszcze bardziej zradykalizował się, nawołując do zerwania z dziedzictwem oświecenia i rewolucji oraz uwolnienia „uwięzionego suwerena”; nawiązał też współpracę z antysystemowym tygodnikiem prawicy narodowej „Gringoire”; od tego czasu wypadł poza burtę oficjalnego życia politycznego, jedynie Charles Maurras czynił sobie iluzje, że Tardieu okaże się wymarzonym przezeń „francuskim Monckiem”, który (jak ów cromwellowski generał) obali republikę i przywoła na tron króla; udar mózgu, którego doznał w 1939, i w jego następstwie paraliż wyeliminowały go zupełnie z życia publicznego.

25 lat temu, 16 września 1990 roku, zmarł w Luarca (Asturia), w wieku 77 lat (ur. 7 lub 13 XI 1913), Jesús Evaristo Casariego y Fernández-Noriega, powieściopisarz, publicysta, historyk i politolog; potomek arystokratycznego rodu konkwistadorów (jego XVI-wieczny przodek był gubernatorem Florydy); teoretyk tradycjonalizmu i legitymizmu; założyciel (1932) Młodzieży Karlistowskiej (Juventud Carlista) w Madrycie i felietonista integrystycznego „El Siglo Futuro” [„Przyszły Wiek”]; za czasów II Republiki wielokrotnie aresztowany; w okresie Krucjaty kapitan requetés (uczestnik obrony Oviedo); po wojnie organizator i profesor (1942-1948) Wydziału Nauk Politycznych na Uniwersytecie Madryckim, w latach 1939-1945 redaktor naczelny dziennika kombatantów „El Alcázar” i korespondent monarchistycznego „ABC” w Ameryce Południowej, następnie profesor prawa politycznego na uniwersytecie w Oviedo; od 1978 prezes Królewskiego Instytutu Studiów Asturyjskich i inicjator Wielkiej Encyklopedii Asturyjskiej; po upadku frankizmu współpracował z wierną jego zasadom Nową Siłą (Fuerza Nueva) Blasa Piñara; protektor odbudowanej w 1986 Tradycjonalistycznej Wspólnoty Karlistowskiej (CTC), współpracownik „Acción Carlista” i „Aportes”.

350 lat temu, 17 września 1665 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 60 lat (ur. 8 IV 1605), Filip IV Habsburg [Felipe IV Habsburgo], król Hiszpanij (Kastylii, Leonu, Aragonii, Nawarry etc. etc.), (do 1640 i jako Filip III) Portugalii i (jako Filip III) Neapolu i Sycylii, zwany „Królem Planetą” (El Rey Planeta); syn i następca Filipa III oraz Małgorzaty Austriackiej (Styryjskiej), siostry cesarza Ferdynanda II i dwóch kolejnych żon Zygmunta III Wazy (Anny i Konstancji); trony odziedziczył 31 III 1621; jego długoletnim faworytem politycznym był hrabia-książę (conde-duque) Olivares (Gaspar de Guzmán), a pod koniec życia wielki wpływ miała na niego mistyczka, Służebnica Boża Maria z Argedy; początek jego panowania był politycznie pomyślny, wskutek zdobycia w 1625 niderlandzkiej Bredy (potraktowanej niezwykle wielkodusznie), lecz dalsze lata przyniosły klęski, znacząc zmierzch Monarchii Hiszpańskiej: utrata Portugalii (1640), bunt w Katalonii (1640), wsparty przez Francuzów, którzy przejściowo (do 1652) zdobyli Barcelonę, klęska w bitwie z Francuzami pod Rocroi (1643), utrata Roussilon i Artois w pokoju pirenejskim (1659), utrata Jamajki na rzecz Anglików (1665), na co nałożył się dotkliwy kryzys gospodarczy, spowodowany (paradoksalnie) nadmierną ilością srebra i złota w obiegu; ów drugi z „Habsburgów mniejszych” (minores) był jednak wielkim mecenasem kultury, która za jego panowania przeżywała apogeum Złotego Wieku (Siglo de Oro), w stylistycznej fazie baroku, zwłaszcza na polu teatru (w ostatniej fazie twórczości Lope de Vega oraz Pedro Calderón de la Barca, Tirso de Molina), malarstwa (Diego Velázquez, Francisco de Zurbarán, Jusepe de Ribera, Bartolomé Murillo) i architektury (pałac Buen Retiro); sam przetłumaczył na kastylijski dzieło historyczne Francesco Guicciardiniego.

250 lat temu, 18 września 1765 roku, urodził się w Belluno k. Wenecji, w rodzinie szlacheckiej, Bartolomeo Alberto Cappellari EC; kiedy miał 18 lat, wstąpił do zakonu kamedułów (imię zakonne: Mauro), a w 1787 otrzymał święcenia kapłańskie; po śmierci (1799) uwięzionego przez Bonapartego i wywiezionego do Francji papieża Piusa VI opublikował kontrrewolucyjne dzieło Triumf Stolicy Świętej i Kościoła nad nowatorami, które dodało otuchy kardynałom do zwołania konklawe (w Wenecji) i dokonania wyboru nowego papieża (Piusa VII); w 1805 został opatem klasztoru św. Grzegorza na Monte Celio w Rzymie, a w 1823 wikariuszem generalnym kamedułów, dwukrotnie natomiast odmówił objęcia biskupstwa; 21 III 1825 został kreowany przez papieża Leona XII kardynałem in pectore – nominację ogłoszono rok później, mianując go jednocześnie członkiem (a następnie prefektem) Kongregacji Rozkrzewiania Wiary oraz kilku innych kongregacji; po dwumiesięcznym konklawe oraz z poparciem ultrakonserwatywnego stronnictwa zelanti i kanclerza Austrii, księcia Metternicha, został 6 II 1831 wybrany 254. papieżem Świętego Kościoła Rzymskiego; przybrał imię Grzegorza XVI [Gregorius Sextus Decimus]; ponieważ w chwili wyboru nie był biskupem, został jednocześnie konsekrowany i intronizowany; przez cały pontyfikat zachował skromność mnicha zakonu o wyjątkowo surowej regule; był najbardziej reakcyjnym i kontrrewolucyjnym papieżem w XIX wieku: wspierał monarchie Świętego Przymierza, prawowitych władców państw włoskich przeciwko nacjonalizmowi oraz (dyskrecjonalnie) legitymistycznych królów de iure Hiszpanii i Portugalii; w encyklikach Singulari nos (1832) i Mirari vos (1834) potępił demokratyczno-liberalną i sekularystyczną herezję ks. de Lamennais (wkrótce apostaty); bardziej skomplikowana (i źle zrozumiana przez część polskiej opinii publicznej) była kwestia potępienia powstania listopadowego w Cum primum (1832), ponieważ papież nie potępił dążeń narodowych Polaków, lecz związek z rewolucją ogólnoeuropejską, co wyjaśniał później; potępił także prześladowania unitów przez władze rosyjskie, a w brewe In supremo (1839) – niewolnictwo i handel niewolnikami; jego ultrakonserwatyzm przejawiał się także w niechęci do wynalazków technicznych (kolei żelaznych i oświetlenia gazowego); był natomiast mecenasem sztuki: powiększył Muzeum Watykańskie, ukończył budowę Pinakoteki, utworzył Muzeum Etruskie i Egipskie oraz Muzeum Chrześcijaństwa na Lateranie. Zmarł w 1846 roku.

30 lat temu, 19 września 1985 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 78 lat (ur. 20 II 1907), Eugenio Vegas Latapie, intelektualista i polityk katolicko-monarchistyczny; syn oficera i francuskiej nauczycielki; już w wieku 16 lat został redaktorem dziennika partii integrystycznej (katolicko-narodowej) „Cruz y Verdad” [„Krzyż i Prawda”]; ukończył prawo na uniwersytecie w Oviedo i do upadku monarchii w 1931 był członkiem Rady Państwa z ramienia Korpusu Prawników Wojskowych; w 1931 założył wraz z Ramiro de Maeztu i hr. de Santibañez del Río stowarzyszenie kulturalne oraz miesięcznik pod tą samą nazwą – „Acción Española”, wypracowujący doktrynę nacionalcatolicismo i będący najpoważniejszym organem metapolitycznym opozycji względem II Republiki (znakomita część redaktorów i współpracowników pisma stała się po 1936 ofiarami czerwonego terroru); skazany na banicję za udział w antyrepublikańskiej próbie przewrotu gen. J. Sanjurjo w 1932, towarzyszył wygnanemu wcześniej «Alfonsowi XIII» w jego podróżach oraz kontaktach z Kurią Rzymską; w czasie wojny domowej walczył w 11. kompanii IV bandery Legii Hiszpańskiej; w 1937 został mianowany radcą narodowym Hiszpańskiej Falangi Tradycjonalistycznej (FET y de las JONS) oraz członkiem Komisji Kultury i Nauczania w Juncie Technicznej Państwa, lecz w 1939 zerwał z frankizmem, zrażony totalizacją systemu i nieprzywróceniem monarchii; zagrożony zesłaniem na Wyspy Kanaryjskie, w 1942 wyemigrował do Portugalii (Estoril), gdzie został sekretarzem politycznym oraz członkiem Rady Prywatnej Hrabiego Barcelony – pretendenta do korony hiszpańskiej z linii izabelicko-alfonsjańskiej – Jana Burbońskiego (1913-1993); w latach 1947-1948 był we Fryburgu nauczycielem jego syna, Jana Karola (wyznaczonego przez Franco sukcesorem w 1969); w 1949 powrócił do ojczyzny i zamieszkał w Santander, zostając doradcą prawnym Banku Centralnego; zainspirowany ruchem Cité catholique Jeana Ousseta (1914-1994), wraz z prof. Juanem Vallet de Goytisolo (1917-2011) założył w 1962 Stowarzyszenie Przyjaciół Państwa Katolickiego (Asociación Amigos de la Ciudad Católica), wydawnictwo Speiro i dwumiesięczny przegląd formacji obywatelskiej i akcji kulturalnej podług prawa naturalnego i chrześcijańskiego „Verbo”, będący do dziś najważniejszym periodykiem tradycjonalistyczno-katolickim w Hiszpanii; w 1963 wybrany do Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych, laureat Nagrody Dziennikarskiej Luca de Tena; jego dwutomowe pamiętniki są jednym z najcenniejszych źródeł do dziejów hiszpańskiej prawicy katolicko-monarchistycznej w XX wieku; jego wychowankiem jest najwybitniejszy obecnie myśliciel karlistowski, prof. Miguel Ayuso.

10 lat temu, 19 września 2005 roku, zmarł w San Isidro (Buenos Aires), w wieku 72 lat (ur. 31 XII 1932), Víctor Eduardo Ordóñez, pisarz i publicysta tradycjonalistyczno-katolicki, argentyński nacjonalista i karlista, redaktor przeglądu „Gladius”, założyciel i redaktor „Maritornes. Cuadernos de la Hispanidad”.

600 lat temu, 21 września 1415 roku, urodził się w Innsbrucku Fryderyk III Habsburg [Friedrich III. von Habsburg], syn księcia Styrii, Karyntii i Krainy, Ernesta Źelaznego i Cymbarki, córki Siemowita IV, księcia mazowieckiego; w wieku 9 lat objął formalnie dziedzictwo po ojcu, lecz faktyczne rządy przejął w 1435; jako najstarszy krewny (jednorocznego) króla Niemiec (Rzymian) Albrechta II Habsburga został po jego śmierci (27 X 1439) wybrany przez elektorów Rzeszy królem Niemiec (2 II 1440); 19 marca 1452 został koronowany w Rzymie przez papieża Mikołaja V cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego; od 1457 był również arcyksięciem Austrii; podczas swojego długiego panowania odbudował autorytet cesarstwa oraz umocnił dominującą w nim rolę Austrii (co wyrażał akronim AEIOU – Austria est imperare orbi universum) i dynastii habsburskiej, wybieranej już odtąd (z jednym wyjątkiem) nieprzerwanie na cesarzy rzymskich (od 1508 – rzymsko-niemieckich) aż do likwidacji cesarstwa w 1806; czynił to m.in. poprzez umiejętnie aranżowane małżeństwa członków dynastii, zgodnie z dewizą: „niech inni prowadzą wojny, a ty, szczęśliwa Austrio (felix Austria), żeń się!”; w 1442 wydał konstytucję Reformatio Friderici, zapoczątkowującą proces ujednolicania niemieckiego systemu prawnego; za jego panowania Sejm Rzeszy uchwalił (1471) zakaz prowadzenia wojen prywatnych; w wojnie trzynastoletniej Polski z zakonem krzyżackim sprzyjał (biernie) Krzyżakom, lecz później współpracował z Jagiellonami; w 1486 doprowadził do wybrania swojego syna Maksymiliana na koregenta cesarstwa (vivente imperatore); zmarł w 1493 i został pochowany we wspaniałym grobowcu z czerwonego marmuru w wiedeńskiej katedrze św. Szczepana – arcydziele późnogotyckiej rzeźby dłuta Mikołaja z Lejdy.

150 lat temu, 22 września 1865 roku, urodził się w Źabokrzyczu k. Winnicy na Podolu Władysław Jabłonowski h. Prus III, pseudonim literacki Gryf, krytyk literacki, nowelista, eseista, memuarysta i polityk narodowy; syn Juliana (doktora medycyny) i Marii z książąt Woronieckich, bratanek historyka i podróżnika Aleksandra Waleriana (1829-1913) oraz lekarza i etnografa, naczelnika powiatu węgrowskiego w powstaniu styczniowym i płk. wojsk tureckich Władysława (1841-1894); studiował nauki przyrodnicze na Politechnice Lwowskiej, filozofię i filologię w Genewie, psychologię, filozofię i filologię na Sorbonie i w Collège de France oraz w Lipsku; od 1888 należał do tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a w 1893 był współzałożycielem Ligi Narodowej; jako organizator nielegalnych obchodów setnej rocznicy insurekcji kościuszkowskiej został zesłany do Orenburga (1894-1895), a później trafił jeszcze do X pawilonu Cytadeli Warszawskiej; w 1905 współorganizował Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne w Galicji; w latach 1909-1912 był posłem do rosyjskiej III Dumy Państwowej; w 1914 podpisał telegram dziękczynny w odpowiedzi na deklarację naczelnego wodza wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza, zapowiadającą „nowe życie w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich”; w 1918 został członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego; w latach 1919-1922 poseł na Sejm Ustawodawczy RP, a od 1922 do 1935 senator I, II i III kadencji, z ramienia Związku Ludowo-Narodowego (następnie Stronnictwa Narodowego); miłośnik Włoch i kultury włoskiej, propagował też doktrynę włoskiego nacjonalizmu i faszyzmu, będąc zaprzyjaźnionym z ich czołowymi reprezentantami; dzięki kontaktom w Watykanie (m.in. z sekretarzem stanu, kard. Pietro Gasparrim) utorował drogę do godności Prymasa Polski Augustowi Hlondowi, utrącając zarazem kandydaturę proniemieckiego jezuity Stanisława Sopucha; w literaturze reprezentował modernizm Młodej Polski; współpracownik „Głosu”, „Ateneum”, „Myśli Polskiej”, „Tygodnika Ilustrowanego”, redaktor Biblioteki Dzieł Wyborowych, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; kawaler Krzyża Komandorskiego włoskiego Orderu Św. Maurycego i Św. Łazarza, filister honoris causa poznańskiej Korporacji Akademickiej Baltia; ostatnie lata życia spędził w Sopocie; zmarł w 1956 roku.

5 lat temu, 25 września 2010 roku zmarł, w wieku 92 lat (ur. 10 IV 1918), John Leslie William Yeowell Stubba, anglo-irlandzki jakobita; potomek w siódmym pokoleniu Bonnie Prince Charlie (Karola III Stuarta), tym samym zaś również Jana III Sobieskiego; weteran hiszpańskiej wojny domowej jako żołnierz irlandzkich „Zielonych Koszul” (Green Shirts) gen. Eoina O’Duffy’ego, także II wojny światowej jako oficer regularnej Armii Brytyjskiej w Norwegii (bitwa o Narvik), potem w Birmie, a wreszcie wojny w Indochinach (w tym obrony Điện Biên Phủ) we francuskiej Legii Cudzoziemskiej; jeden z wiceprzewodniczących Królewskiego Towarzystwa Stuartowskiego (The Royal Stuart Society); współzałożyciel Towarzystwa Polsko-Angielskiego oraz przyjaciel gen. Władysława Andersa, jego żony Ireny i córki; członek Wzniosłego Towarzystwa Befsztyków (The Sublime Society of Beefsteaks), mającego zawołanie: „Wołowina i Wolność!” (Beef and Liberty!); w 1973 założył Londyński Komitet Odynistyczny na rzecz Restauracji Rytu Odyna oraz magazyn „Raven Banner”, poświęcając się odtąd z niezwykłą pasją (pod imieniem Stubba) wskrzeszaniu tego nordyckiego rytu (jako tradycji kulturowej, a nie „wyznaniowej”, był bowiem anglokatolikiem i w takim obrządku został pochowany).

200 lat temu, 26 września 1815 roku, urodził się w Pontgouin k. Chartres bp Louis-Édouard-François-Desiré kard. Pie, jeden z największych przedstawicieli XIX-wiecznego ultramontanizmu; pochodził ze skromnej rodziny (ojciec był szewcem; rodzina matki, bardzo pobożna, ucierpiała z powodu antyreligijnych prześladowań podczas rewolucji); w 1833 otrzymał tonsurę, a po ukończeniu seminarium Św. Sulpicjusza oraz teologii na Sorbonie przyjął święcenie kapłańskie w 1839; już wówczas dał się poznać jako gorliwy ultramontanin (pod wpływem myśli J. de Maistre’a) zwalczający pozostałości gallikanizmu w Kościele francuskim; w kazaniach i konferencjach krytykował uzurpatora i liberała Ludwika Filipa, wskazując na antychrześcijański charakter reżimu orleańskiego; nie mniej ostro zwalczał rewolucyjną doktrynę suwerenności ludu, stawiającą człowieka na miejscu Boga oraz „partię neokatolików liberalnych”, będącą dzieckiem Rewolucji, „a Rewolucja jest sataniczna w swojej istocie”; od 1845 był wikariuszem generalnym diecezji Chartres; 23 IX 1849 papież Pius IX mianował go biskupem Poitiers; w swoim pierwszym liście pasterskim, wydanym w dniu wspomnienia liturgicznego św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki filozofów i sztuk wyzwolonych, ogłosił konieczność powrotu Społecznego Królestwa Jezusa Chrystusa, używając frazy (będącej później dewizą św. Piusa X) instaurare omnia in Christo; postawę tę podtrzymywał odważnie również w korespondencji z kolejnym (cezarystycznym) uzurpatorem, Napoleonem III; podczas pobytu w Rzymie w grudniu 1856 poznał osobiście prawowitego króla Francji Henryka V (hr. de Chambord), którego wytrwale wspierał, pokładając w nim nadzieję na restaurację monarchii arcychrześcijańskiej (très-chrétienne); w okresie II Cesarstwa koncentrował się na obronie Państwa Kościelnego przed agresją włoskich nacjonalistów liberalnych oraz na zwalczaniu antychrześcijańskiego i ateistycznego pozytywizmu (E. Renan); jako uczestnik Soboru Watykańskiego I (1870) należał do czołowych rzeczników dogmatu o nieomylności papieskiej; w 1876 odrzucił propozycję objęcia arcybiskupstwa w Lyonie (wiążącego się z tytułem Prymasa Galii); do godności kardynalskiej wyniósł go 12 maja 1879 papież Leon XII; jest autorem słynnej frazy (jej pierwszeństwo jest często mylnie przypisywane A. Malraux): „Francja albo będzie chrześcijańska, albo nie będzie jej wcale”; zmarł w 1880 roku.

15 lat temu, 26 września 2000 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 97 lat (ur. 23 X 1902), Luigi Gedda, lekarz, genetyk, wydawca i działacz katolicki; wenecjanin, ukończył medycynę w Turynie i w Rzymie, gdzie od 1960 miał katedrę genetyki medycznej; w latach 1934-1946 był przewodniczącym organizacji młodzieżowej (Gioventù Italiana) włoskiej Akcji Katolickiej, od 1946 do 1949 szefem jej sekcji męskiej, a od 1952 do 1959 przewodniczącym generalnym całej organizacji; w 1937 założył dom wydawniczy AVE (Anonima Veritas Editrice) i magazyn ilustrowany „Il Vittorioso” [„Zwycięzca”], który redagował do 1947; 3 września 1942 założył Società Operaia – stowarzyszenie katolików świeckich mające na celu ich „osobiste uświęcenie przez rozpamiętywanie Misterium agonii Chrystusa w Getsemani”; w 1944 założył Włoskie Towarzystwo Sportowe, przekształcone następnie w Federację Włoskich Stowarzyszeń Sportowców Katolickich, którego prezesem był do 1960; po wojnie stał się osobistością nr 1 w laikacie katolickim: jako szef Akcji Katolickiej, organizator katolickich komitetów wyborczych oraz mąż zaufania papieża Piusa XII i konserwatywnych kardynałów w Kurii Rzymskiej (A. Piazza, A. Ottaviani, G. Pizzardo) był sui generis „kuratorem” włoskiej chadecji, stawiającym i egzekwującym warunki jej poparcia przez Kościół oraz powstrzymującym ją przed zbaczaniem w lewo (apertura a sinistra); podobnie jak nestor chadecji, don Luigi Sturzo, postulował sojusz całej centroprawicy, czyli chadecji, monarchistów i Włoskiego Ruchu Społecznego; jego oponentem był natomiast liberalny abp Mediolanu, G.B. Montini (późniejszy papież Paweł VI); zmierzch jego wpływów nastąpił po 1959 wraz z objęciem Stolicy Piotrowej przez Jana XXIII i ogłoszeniem aggiornamento; jako lekarz specjalizował się w genetyce bliźniąt.

100 lat temu, 27 września 1915 roku, zmarł w Lizbonie, w wieku 78 lat (ur. 24 X 1836), José Duarte Ramalho Ortigão, pisarz i myśliciel; urodził się jako najstarszy z licznego potomstwa oficera artylerii; studiował (lecz studiów nie ukończył) prawo w Coimbrze i bardzo wcześnie zaczął pracę jako dziennikarz w licznych czasopismach; w 1866 został ranny w pojedynku na szpady z socjalistycznym pisarzem Antero de Quentalem, który w trakcie słynnego sporu literackiego (Questão Coimbrã) obraził ślepego starca, „ultraromantycznego” poetę Antónia Feliciano de Castilho; utworem Tajemnica drogi do Sintry (1870) zapoczątkował portugalską powieść detektywistyczną, a w tym samym roku opublikował również erotyczne Różowe historie, lecz jego głównym osiągnięciem literackim jest cykl Kolce (As Farpas); był jedną z głównych postaci Pokolenia 70 (Geração de 70), które zaczynało jako ruch o charakterze pozytywistycznym, postępowym, kosmopolitycznym, antyklerykalnym i „europeizatorskim”, lecz wielu jego uczestników – wraz z Ortigão – szybko rozczarowało się do projektu modernizacyjnego i wysunęło przeciwny mu postulat „reportugalizacji” (reaportuguesamento) Portugalii; wraz z takimi intelektualistami, jak historyk Oliveira Martins, Guerra Junqueiro, Carlos Lobo d’Ávila, António Cândido, hr. de Sabugosa, markiz de Soveral i hr. de Arnoso, założył grupę Os Vencidos da Vida [„Pokonani przez Źycie”], która wysunęła program odbudowania prestiżu monarchii; po zamordowaniu w 1908 króla (w porządku sukcesji monarchii konstytucyjnej, a nie legitymistycznej) Karola I opublikował książkę Dom Carlos, męczennik, po obaleniu monarchii złożył zaś na ręce tymczasowego prezydenta, prof. Teófila Bragi, dymisję ze stanowiska bibliotekarza Biblioteki Królewskiej i wyemigrował do Paryża, gdzie opublikował ostatnią serię Kolców, atakującą reżim republikański; powrócił do Portugalii w 1912 i zdążył jeszcze poprzeć założony w 1914 metapolityczny ruch monarchistyczny i tradycjonalistyczny pod nazwą Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano); był komandorem rycerskiego Zakonu Chrystusa (Ordem Militar de Cristo) oraz członkiem licznych towarzystw naukowych i literackich w Portugalii, Brazylii i Hiszpanii.

5 lat temu, 30 września 2010 roku, zmarł w Fairfax (Wirginia), w wieku 64 lat (ur. 23 II 1946) Michael Joseph („Joe”) Sobran, „paleokonserwatywny” publicysta i pisarz; pochodził z Ypsilanti w Michigan, gdzie ukończył anglistykę, specjalizował się w badaniach szekspirowskich (był „antystradfordczykiem”, uważającym, że dzieła przypisywane Szekspirowi napisał faktycznie Edward de Vere, 17. hr. Oksfordu); w 1972 został stałym współpracownikiem i felietonistą „National Review”, lecz po 21 latach został wyrzucony z redakcji pod naciskiem kół żydowskich (w tym „neokonserwatywnych”), oskarżony o myślozbrodnię „kontekstualnego antysemityzmu”; sprzeciwiał się istotnie „religii Holocaustu”, wpływowi lobby proizraelskiego na politykę amerykańską, awanturnictwu Izraela na Bliskim Wschodzie, oraz przypominał o żydo-bolszewickim obliczu komunizmu; od 1988 do 2007 pisał też do tradycjonalistyczno-katolickiego „The Wanderer” [„Wędrowiec”]; był również współpracownikiem paleokonserwatywnego magazynu „The Chronicles”, „The Human Life Review” i „The Free Market”; fellow Instytutu Misesa w Auburn (Alabama); trzykrotnie wspierał kandydaturę Pata Buchanana na prezydenta USA, ostatecznie uznając Partię Republikańską za straconą dla konserwatyzmu, został współzałożycielem Partii Konstytucyjnej; w swoich poglądach łączył tradycyjny katolicyzm (acz w życiu osobistym był dwukrotnie żonatym rozwodnikiem) i paleokonserwatyzm (wraz z jego wykładnią konstytucji amerykańskiej) z anarchokapitalistycznym „paleolibertarianizmem” M. Rothbarda i H.-H. Hoppego, określając się jako reakcjonista i theo-anarchist; jako historyk zwalczał zaciekle „amerykańskiego tyrana” Abrahama Lincolna; dzięki swadzie i humorowi swojej publicystyki zyskał miano „Chestertona naszych czasów”.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” październik

5 lat temu, 1 października 2010 roku, zmarł w Siderno (Kalabria), w wieku 76 lat (ur. 16 VII 1927), Nicola Zitara, historyk i publicysta; pochodził z rodziny sycylijskiej, ukończył liceum klasyczne i studia prawnicze w Palermo; w młodości był radykalnym socjalistą, współzałożycielem (1964) Włoskiej Partii Socjalistycznej Jedności Proletariackiej (PSIUP), a nawet współpracownikiem organu ultralewackiej Lotta Continua, jednak systematyczne studia historyczne i ekonomiczne nad „kwestią Południa” (meridionale) doprowadziły go do całkowitej zmiany pozycji politycznej, gdyż stał się patriotą Południa i legitymistą burbońskim (choć w kwestiach społeczno-gospodarczych pozostał socjalistą: poddając wprawdzie krytyce „niemiecki” socjalizm „naukowy” Marksa i Engelsa, skompromitowany nadto „matrycą bolszewicką”, który prowadzi dziś do dominacji „filozofii liberalno-kapitalistycznej”, proponował socialismo privatista, przez co rozumiał łączenie elementów rynkowych z uszlachetnieniem funkcji społecznej pracy przez współpracę z pracodawcami; domagał się również nowego prawa międzynarodowego, które gwarantowałoby wolność ekonomiczną narodów); w szeregu „rewizjonistycznych” książek, począwszy od Jedności Włoch: narodzin kolonii (1971) po Wynalezienie Południa – historia finansowa (2011), oraz w artykułach na łamach „Quaderni Calabresi” [„Zeszyty Kalabryjskie”] dowodził, iż ubóstwo Mezzogiorno było nie skutkiem naturalnego niedorozwoju czy „lenistwa” Południowców, lecz podboju połączonego z ekonomiczną dewastacją kwitnącego dotąd gospodarczo królestwa Neapolu oraz uczynienia jego mieszkańców „proletariatem zewnętrznym” (proletariato esterno); złupienie to nastąpiło zarówno w drodze bezpośredniej grabieży i wywiezienia na Północ całego parku maszynowego przemysłu, jak i destrukcji południowego systemu bankowego, a w konsekwencji transferu całego wypracowywanego dochodu do banków północnych; rehabilitował także brigantaggio (zniesławianą przez propagandę i historiografię oficjalną „bandyterkę”) po „zjednoczeniu”, jako akt heroizmu w obronie własnego państwa i dynastii burbońskiej, a przeciwko najeźdźcy „krzywoprzysiężnemu, drapieżnemu i despotycznemu”; pomimo 150 lat „zjednoczenia” wciąż nie ma jednego narodu włoskiego, albowiem istnieje odrębny od „narodu toskańsko-padańskiego” „naród południowców” (nazione meridionale) o korzeniach sięgających „państwa wielkohelleńskiego”; jedynym wyjściem prowadzącym do rozwiązania „kwestii Południa” jest przeto separacja oraz odbudowanie niezawisłego Królestwa Obojga Sycylii pod panowaniem Burbonów oraz urządzonego podług zasad prawa naturalnego; w 2003 założył Stowarzyszenie Obojga Sycylii (Associazione Due Sicilie); sztandar i hymn burboński towarzyszyły jego ceremonii pogrzebowej.

125 lat temu, 3 października 1890 roku, urodził się w San Lupo (Benewent, Kampania) Guido Lupo Maria De Giorgio, pseudonim Havismat [sanskr. „Śpiewający Szaman”], eseista i poeta; po ukończeniu studiów filozoficznych przeprowadził się do Tunezji, gdzie pracował jako nauczyciel włoskiego, nawiązując też kontakt z lokalnym bractwem ezoteryków islamskich; podczas I wojny światowej poznał René Guénona i za jego pośrednictwem nawiązał współpracę z francuskimi pismami ezoterycznymi: „Le Voile d’Isis” [„Zasłona Izis”] i „l’Initiation”; po powrocie do Włoch w latach 20. został współzałożycielem (wraz z Arturo Reghinim, Juliusem Evolą i Giulio Parisem) towarzystwa inicjatycznego Gruppo di Ur; współpracował także z pismem Evoli „La Torre” [„Wieża”], w którym postulował uniwersalizację i spirytualizację ruchu faszystowskiego; w 1939 opublikował i wręczył Mussoliniemu dzieło będące wprowadzeniem do doktryny „Świętego Faszyzmu Rzymskiego” (Sacro Fascismo Romano); ze stanowiska „Tradycji Rzymskiej” (w której akcentował ciągłość, a nie zerwanie pomiędzy poganizmem a chrystianizmem), będącej „Światłem Okcydentu”, które „nigdy nie umiera”, atakował materialistyczny scjentyzm powojennej Europy; jego mistyczne poezje są zapisem praktyk ascetycznych, którym się oddawał; znaczna część jego dorobku została opublikowana pośmiertnie, w latach 80. i 90. ubiegłego wieku. Zmarł w 1957 roku.

20 lat temu, 3 października 1995 roku, zmarł w São Paulo, w wieku 86 lat (ur. 13 XII 1908), Plinio Corrêa de Oliveira, myśliciel religijny, apologeta, pisarz ascetyczny, historyk cywilizacji, publicysta, animator katolickiego ruchu kontrrewolucyjnego; potomek (w linii męskiej) arystokracji plantatorskiej z Pernambuco, której jednym z najwybitniejszych członków był konserwatywny premier regentki Cesarstwa Brazylii, księżniczki Izabeli de Bragança, João Alfredo Correia de Oliveira (1835-1919), autor „Złotego Prawa” (Lei Áurea), znoszącego definitywnie niewolnictwo, po matce zaś (Lucilli Ribeiro dos Santos, otaczanej przez syna niemal religijną czcią) – tzw. paulistas, czyli założycieli São Paulo; ukończył kolegium jezuickie oraz (1930) nauki prawne i społeczne na Wydziale Prawa Uniwersytetu São Paulo, gdzie zorganizował także Uniwersytecką Akcję Katolicką (AUC); w 1928 wstąpił do Kongregacji Mariańskiej i rychło został liderem tego stowarzyszenia laikatu; w 1933 został najmłodszym w państwie deputowanym do Zgromadzenia Konstytucyjnego z ramienia Katolickiej Ligi Wyborczej (LEC); w tym samym roku założył tygodnik „O Legionário” (wychodzący do 1947), o statusie półoficjalnego organu Archidiecezji Sanpaulińskiej, na którego łamach zwalczał komunizm, faszyzm i narodowy socjalizm; od 1937 był również profesorem historii na Wydziale Prawa Uniwersytetu São Paulo, a następnie Papieskiego Uniwersytetu Katolickiego São Paulo (PUC-SP); w 1940 został przewodniczącym Rady Archidiecezjalnej Akcji Katolickiej; od 1943 prowadził kampanię „w obronie Akcji Katolickiej” przeciwko narastającym wpływom progresistowskim w Kościele brazylijskim; w 1951 założył, pod patronatem bpa Campos, D. Antonia de Castro Mayera, miesięcznik „O Catolicismo”; w 1959 opublikował swoje opus magnum, będące podręcznikiem „żołnierza Chrystusowego”, Rewolucja i kontrrewolucja, które (dwukrotnie uzupełniane w późniejszych latach) doczekało się 26 wydań w 10 językach; 26 VII 1960 założył Brazylijskie Stowarzyszenie w Obronie Tradycji, Rodziny i Własności (Sociedade Brasileira de Defesa da Tradição, Família e Propriedade; TFP), które rozwinęło się w dynamiczną formę apostolatu świeckich, istniejącą w 25 krajach na wszystkich kontynentach (w Polsce pod nazwą Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. ks. Piotra Skargi); w tym samym roku zainaugurował kampanię przeciwko wywłaszczeniowej „reformie agrarnej”; podczas Soboru Watykańskiego II zorganizował sekretariat zapewniający obsługę prasową obrońców Tradycji (Coetus Internationalis Patrum) na czele z zaprzyjaźnionymi z nim hierarchami brazylijskimi (abp Geraldo de Proença Sigaud, bp A. de Castro Mayer) oraz abpem M. Lefebvre’em i również po Soborze kontynuował walkę o zachowanie tradycyjnej doktryny i liturgii, a także z ugodową wobec komunizmu watykańską Ostpolitik; kolejne kampanie wymierzone były w „teologię wyzwolenia”, trybalizm indygenistyczny, „socjalizm samorządowy” (jako przyczółek komunizmu) oraz na rzecz niepodległości Litwy (największa w historii petycja, w której zebrano pięć milionów podpisów) i w obronie społecznej roli szlachty oraz innych, analogicznych elit tradycyjnych; ścisłe więzi łączyły go również z szefami Domu Cesarskiego Brazylii – JCW Ludwikiem I (Dom Luiz de Orléans e Bragança) i jego bratem, księciem Bertrandem; był kawalerem Krzyża Komandorskiego OOP, otrzymanego od prezydenta RP na wychodźstwie, Augusta Zaleskiego; nazywany „krzyżowcem XX wieku”, swoją walkę o Społeczne Królestwo Chrystusa prowadził pod natchnieniem Orędzia Fatimskiego NMP, przyjąwszy jako podstawę teoretyczną akcji analizę trzech (później czterech) faz rewolucji (religijnej, politycznej, społecznej oraz kulturalno-obyczajowej) w ich trzech warstwach (tendencje, idee, fakty), ale o wspólnym metafizycznym podkładzie satanicznej pychy i zmysłowości, w odpowiedzi zaś na to – kontrrewolucji, będącej „przywracaniem porządku”, czyli „cywilizacji chrześcijańskiej, surowej i hierarchicznej, sakralnej od podstaw, antyegalitarnej i antyliberalnej”; ma ona być „nowym średniowieczem”, ale doskonalszym od poprzedniego, w którym zapanuje Królestwo Maryi, jako ziemski przedsionek niebiańskiego Królestwa Chrystusa; eschatologiczny wymiar jego filozofii i teologii historii inspirowany był wizją „siódmej epoki” w Hexameronie św. Bonawentury.

70 lat temu, 5 października 1945 roku, zginął zamordowany w obozie specjalnym nr 7 NKWD w Sachsenhausen, w wieku 59 lat (ur. 17 II 1886), Eduard Stadtler, publicysta i polityk, uczestnik ruchu Rewolucji Konserwatywnej; urodził się w rodzinie katolickiej, studiował w Grazu i Strasburgu oraz doktoryzował się w 1911 pod kierunkiem Martina Spahna; w czasie I wojny światowej walczył na froncie wschodnim i w 1917 dostał się do rosyjskiej niewoli; w grudniu 1918 założył Ligę Antybolszewicką (Antibolschewistische Liga, późniejsza nazwa: Liga zum Schutze der deutschen Kultur); członek organizacji nurtu „młodokonserwatywnego”: Niemieckiego Klubu Panów (Deutsche Herrenklub), założonego przez Heinricha bar. von Gleichena, oraz Klubu Czerwcowego (Juniklub), redaktor „Das Gewissen” (1918-1925), a następnie „Das Großdeutsche Reich”; bojownik paramilitarnego Stahlhelm; działacz (i z jej ramienia poseł do pruskiego Landtagu oraz do Reichstagu) Niemieckiej Partii Narodowo-Ludowej (DNVP), a po jej rozwiązaniu w 1933 członek NSDAP oraz dyrektor Ullstein Verlag w Berlinie; teoretyk dyktatury oraz „niemieckiego” i „chrześcijańsko-narodowego” socjalizmu.

25 lat temu, 8 października 1990 roku, zmarł w Krakowie, w wieku 91 lat (ur. 10 XI 1898), Tadeusz Kudliński, teoretyk, historyk i krytyk teatru, prozaik, krakowianista; współpracownik „Gazety Literackiej” (1931-1934) oraz mesjanistycznego „Zet” (1932-1939); podczas okupacji niemieckiej członek konspiracyjnej organizacji katolickiej UNIA, założonej i kierowanej przez Jerzego Brauna (1901-1975); więziony przez Gestapo oraz (1949-1955) przez reżim komunistyczny; jego Vademecum teatromana oraz Rodowód polskiego teatru były pierwszym wprowadzeniem w świat Melpomeny dla tysięcy miłośników sztuki teatralnej.

625 lata temu, 9 października 1390 roku, zmarł tragicznie (wskutek upadku z konia) w Alcalá de Henares, w wieku 32 lat (ur. 24 VIII 1358), Jan I Kastylijski [Juan I de Castilla] z dynastii Trastámara, syn Henryka II Kastylijskiego, od 24 VIII 1379 król Kastylii i Leonu; na początku swego panowania odparł najazd wojsk angielsko-portugalskich, którego celem było osadzenie na tronie Jana z Gandawy, księcia Lancaster (1340-1399), zgłaszającego pretensje do tronu kastylijskiego jako zięć króla Piotra I Okrutnego (popierane przez króla Portugalii Ferdynanda I); sam z kolei usiłował objąć panowanie w Portugalii po bezpotomnej śmierci (1383) Ferdynanda, jako mąż jego córki, co jednak spotkało się z oporem narodu portugalskiego, którego powstanie wyniosło w 1385 na tron naturalnego brata zmarłego króla (oraz mistrza zakonu rycerskiego Avis), Jana I Dobrego; w 1388 zawarty został pokój w Bajonnie, na mocy którego Jan z Gandawy zrzekł się pretensji do tronu kastylijskiego, a Jan Kastylijski – do portugalskiego; był ostatnim w historii Kastylii (i połączonych Hiszpanii) królem formalnie ukoronowanym.

150 lat temu, 10 października 1865 roku, urodził się w Londynie Sługa Boży abp Rafael kard. Merry del Val y Zulueta, watykański mąż stanu i dyplomata; był synem hiszpańskiego ambasadora w Londynie i ukończył Papieską Akademię Szlachecką w Rzymie; święcenia kapłańskie przyjął w 1888, sakrę biskupią oraz tytularne arcybiskupstwo Nicei otrzymał w 1900; był sekretarzem konklawe po śmierci (1903) papieża Leona XIII, a po wyborze św. Piusa X (który wyniósł go do godności kardynalskiej) został jego najbliższym współpracownikiem jako sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej (1903-1914); od 1914 do śmierci był archiprezbiterem Bazyliki Watykańskiej oraz prefektem Świętego Oficjum, odpierającym nieugięcie zagrożenie modernistyczne; zmarł w 1930 roku; w 1953 wszczęto jego proces beatyfikacyjny.

90 lat temu, 13 października 1925 roku, urodziła się w Grantham (Lincolnshire) Margaret Hilda Thatcher (z d. Roberts), polityk; pochodziła z rodziny sklepikarza i pastora metodysty, ukończyła studia chemiczne w Oksfordzie (Somerville College); od 1946 była działaczką Partii Konserwatywnej; wybrana do Izby Gmin po raz pierwszy w 1958, w 1966 znalazła się w torysowskim „gabinecie cieni”; w rządzie Edwarda Heatha (1970-1974) była ministrem edukacji; w 1975 została liderem Partii Konserwatywnej, a po jej pierwszym antysowieckim przemówieniu (19 I 1976) „Krasnaja Zwiezda” nadała jej przydomek „Źelaznej Damy” (Iron Lady), który do niej przylgnął i wielce ją delektował; po wygraniu przez torysów wyborów w 1979 została pierwszą w historii Wielkiej Brytanii kobietą – premierem i sprawując tę funkcję (czterokrotnie) do 1990 okazała się też najdłużej urzędującym premierem brytyjskim w XX wieku oraz najdłużej sprawującym swoją funkcję nieprzerwanie od czasu kadencji (1812-1827) lorda Liverpool (Roberta Jenkinsona); jej nazwisko kojarzy się przede wszystkim z antyzwiązkową i leseferystyczną polityką gospodarczą („taczeryzm”), twardym stanowiskiem wobec IRA i ZSSR; po ustąpieniu z przywództwa partii, a w konsekwencji z urzędu premiera, w 1992 została (niedziedziczną) baronessą Thatcher of Kesteven, zasiadała odtąd w Izbie Lordów, a jej mąż Denis Thatcher otrzymał dodatkowo dziedziczny tytuł baroneta; występowała zdecydowanie przeciwko Traktatowi z Maastricht i zacieśnianiu integracji europejskiej; demonstracyjnie okazała solidarność z podstępnie zatrzymanym w Anglii gen. Augusto Pinochetem; otrzymała wiele doktoratów h.c., honorowych obywatelstw (m.in. Gdańska i Krakowa) oraz odznaczeń, w tym Orderu Podwiązki; zmarła w 2013 roku; wynoszona pod niebiosa przez zwolenników wolnorynkowego kapitalizmu za wyprowadzenie gospodarki brytyjskiej z głębokiej stagnacji, była postacią problematyczną dla tradycyjnych konserwatystów, wskazujących na jej klasycznie liberalne w istocie przekonania, socjologiczny atomizm („nie ma czegoś takiego jak społeczeństwo”), przyczynienie się do ruiny resztek wspólnotowości oraz tolerancję dla aktów sprzecznych z prawem naturalnym (aborcja, homoseksualizm).

40 lat temu, 17 października 1975 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 74 lat (ur. 1 IX 1901), Jerzy Bronisław Braun, pseudonim konspiracyjny Bronisław Rogowski, poeta, dramaturg, prozaik, scenarzysta filmowy, teoretyk teatru, filozof, publicysta, harcerz i polityk; pochodził z rodziny o bogatej tradycji kulturalnej i patriotycznej; od 1913 w skautingu (autor wielu pieśni harcerskich, w tym Płonie ognisko i szumią knieje); ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej, odznaczony Krzyżem Walecznych (którego nie odebrał, uważając się wówczas za pacyfistę); jako eseista debiutował w 1921, a jako poeta rok później; w 1923 ukończył studia polonistyczne na UJ; należał do grupy poetyckiej „Helion” i był prezesem koła „Lit-Art”; w latach 1926-1928 (a następnie 1931-1934) redagował krakowski dwutygodnik „Gazeta Literacka”; przełomowym wydarzeniem w jego intelektualnej biografii było zetknięcie się w 1928 z „filozofią absolutną” (resp. racjonalizmem kreacjonistycznym) mesjanisty Józefa Marii Hoene Wrońskiego, której propagowaniu i rozwijaniu podporządkował odtąd całą swoją aktywność pisarską i publiczną; początkowo działał w Towarzystwie im. Hoene Wrońskiego, lecz po konflikcie z jego prezesem Józefem Jankowskim, interpretującym wrońskizm w duchu ezoteryczno-mistycznym, trybuną dla propagowania swojej wykładni mesjanizmu uczynił dwutygodnik (od 1937 dwumiesięcznik) „Zet”, ukazujący się pod jego redakcją w Warszawie w latach 1932-1939 (tytuł symbolizuje zasadę „Z”, czyli Piękna Absolutnego, będącego „zbiegiem celowym” zasad „X” i „Y”, czyli Dobra i Prawdy Absolutnej); żarliwy piłsudczyk i zwolennik jedynowładztwa („władza nie należy do narodu, lecz wypływa z istoty praw moralnych, a sprawować ją może tylko jednostka”), w drugiej połowie lat 30. został współredaktorem tygodnika „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, założonego przez monarchistę Juliusza Babińskiego i bliskiego tzw. nacjonalistom legionowym (grupa „Jutra Pracy”); współorganizator Porozumienia Młodej Prasy („Słowo”, „Prosto z Mostu”, „Myśl Polska”, „Zet” i „Merkuriusz”) mającego budować front prawicy przeciwko zagrożeniu płynącemu od „Fołksfrontu”; w 1938 stanął na czele (wraz z konserwatystą Kazimierzem M. Morawskim) utworzonej wówczas Agencji Antymasońskiej oraz został redaktorem „Biuletynu Antymasońskiego”, wskutek czego był inwigilowany przez agentów MSW (będącego ośrodkiem wpływów masońskich w obozie sanacyjnym); podczas okupacji niemieckiej już w październiku 1939 utworzył konspiracyjną Nową Polskę, z której wiosną 1940 – po połączeniu się z „Warszawianką” Jana Hoppego, „Grunwaldem” Konrada Sieniewicza i „Wspólnotą” Kazimierza Studentowicza – wyłonił się ruch społeczno-kulturalny UNIA, skupiający liczne grono intelektualistów i artystów o poglądach katolicko-narodowych (członkiem Unii był również Karol Wojtyła); w ramach tego ruchu, którego był prezesem, redagował „Kulturę Jutra” oraz kierował pracami Instytutu Europy Środkowej i Wszechnicy Narodowej; wbrew stanowisku „ortodoksyjnych” wrońskistów z prof. Paulinem Chomiczem na czele w lutym 1943 połączył Unię z chadeckim Stronnictwem Pracy, zostając członkiem jego Zarządu Głównego; wszedł także do kierownictwa Egzekutywy Naczelnej Samoobrony Społecznej (SOS) i Komisji Głównej Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC); w czasie powstania warszawskiego stał na czele Inspektoratu Propagandy oraz BIP w Śródmieściu; był także redaktorem „Barykady Powiśla”; po upadku powstania udało mu się uniknąć niewoli i w marcu 1945 objął przewodnictwo podziemnego parlamentu – Rady Jedności Narodowej, a od 27 VI 1945 był także p.o. Delegata Rządu RP na Kraj; pod jego przewodnictwem 5 VII 1945 RJN odbyła w Krakowie ostatnie zebranie, uchwalając (antydatowany na 1 VII) opracowany przez niego i Z. Zarembę dokument, znany jako Testament Polski Walczącej; w listopadzie 1945 aresztowany wraz z żoną przez UB podczas próby przekroczenia granicy czechosłowackiej, w więzieniu przebywał do marca 1946; zwolniony, został redaktorem katolicko-narodowego „Tygodnika Warszawskiego”, a w styczniu 1948 uzyskał magisterium z filozofii na KUL; 3 IX 1948 ponownie aresztowany wraz z żoną Anną, bratem Juliuszem i całym zespołem redakcyjnym „Tygodnika Warszawskiego”; w śledztwie, nadzorowanym przez J. Różańskiego (Goldberga), przeszedł około 250 „badań”, wybito mu oko i miał dwa zawały; na rozprawie został ukarany za „harde” zachowanie odebraniem prawa do obrony, a prokurator wnosił o „wyeliminowanie go ze społeczeństwa przez wyrok śmierci”; w procesie „sojuszników Gestapo” 19 IV 1951 Wojskowy Sąd Rejonowy skazał go, na podstawie dekretu PKWN z 31 VIII 1944 o wymiarze kary dla „faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy (…) oraz zdrajców Narodu Polskiego”, na dożywocie; wyrok odbywał na Mokotowie, a następnie w Rawiczu i we Wronkach, gdzie mimo przebytego trzeciego zawału prowadził tajne wykłady dla współwięźniów i ułożył oraz zapamiętał dwa poematy; w maju 1956 obniżono mu wyrok do 12 lat więzienia i przyznano roczny urlop zdrowotny; wyrok został uchylony dopiero 12 VI 1957, a 5 V 1958 wojskowa prokuratura oczyściła go z fałszywych zarzutów; wiosną 1957 został wiceprezesem Oddziału Warszawskiego ZLP oraz KIK, gdzie zorganizował dwie sekcje: religioznawczą i filozofii polskiej; za pośrednictwem prymasa S. Wyszyńskiego przekazał dykasteriom watykańskim ponad tysiącstronicowy memoriał zawierający propozycje do schematów soborowych, a po długich staraniach otrzymał w maju 1965 paszport i wyjechał do Rzymu; dwukrotnie przyjął go na prywatnej audiencji Paweł VI; pisał artykuły do „L’Osservatore Romano”, wygłaszał prelekcje w Radio Watykańskim, brał udział w kongresach filozoficznych i teologicznych na obu półkulach, pisał i wydawał książki w językach: polskim, włoskim, francuskim, angielskim i niemieckim; był pomysłodawcą i redaktorem monumentalnego dzieła kilkudziesięciu autorów krajowych i emigracyjnych Poland in Christian Civilisation; jego ostatnim ukończonym dziełem była rozprawa Virgo Maria. Rola Marii w historii zbawienia (1975), napisana jako spełnienie votum uczynionego podczas zagrożenia karą śmierci; w 2006 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim OOP; mesjanizm, w jego rozumieniu, stanowić miał odpowiedź na kryzysowy stan kultury współczesnej, pogrążonej w materializmie teoretycznym i praktycznym, zwracającą umysły na powrót ku idei Boga i ideom Czystego Rozumu; miało to być możliwe dzięki odkryciu przez filozofię absolutną ontologicznych i intelektualnych warunków autokreacji (samostworzenia się) człowieka, interpretowanej jako eschatologiczny cel wskazany człowiekowi przez Chrystusa w rozmowie z Nikodemem: oportet vos nasci denuo („trzeba, abyście się na nowo narodzili”), przy czym imperatyw „powtórnych narodzin z Ducha Świętego” pojmowany jest tu nie tylko w sensie przemiany duchowo-moralnej, ale także jako nakaz transcendującego poznania intelektualnego, umożliwiającego finalnie przejście od credo do cognosco; autor postulował wytworzenie przez każdą kulturę narodową jej swoistego ideału posłanniczego; apelował o syntezę dziejowych ideałów „Polski Królewskiej” i „Polski Szlacheckiej” oraz o przezwyciężenie antynomii narodu i państwa w duchu „neonacjonalizmu posłanniczego” i „neoimperializmu konstruktywnego”, mającego doprowadzić do wytworzenia ideału „kultury ideokratycznej” (oznaczającej prymat ducha nad materią) i zbudowania przez Polskę – we współpracy z bałto-słowiańskimi narodami ościennymi – „katolickiego imperium apostolskiego, zdynamizowanego twórczo przez mesjanizm”; przyjęta w okresie wojennym formuła ideowa „unionizmu” oznaczała „unię człowieka z człowiekiem, unię pracy i kultury, unię człowieka z narodem, unię narodów w ludzkości, unię wszystkich w Chrystusie, unię człowieka i ludzkości z Bogiem”.

60 lat temu, 18 października 1955 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 72 lat (ur. 9 V 1883), José Ortega y Gasset, filozof i eseista; pochodził z kulturalnej rodziny mieszczańskiej; ukończył (mimo utraty wiary) jezuickie kolegium i uniwersytet w Deusdo oraz Uniwersytet Centralny w Madrycie, gdzie w 1904 doktoryzował się; następnie kontynuował studia w Niemczech (Lipsk, Norymberga, Kolonia, Berlin, Marburg), gdzie znalazł się pod wpływem neokantyzmu (Szkoła Marburska), lecz wypracowując swoją własną (programowo niesystemową) filozofię, nazwał ją „racjowitalizmem”, w tym sensie, iż „rozum witalny”, czyli spełniający funkcję uzasadniania aktywności człowieka, pozwala przezwyciężyć, z jednej strony, irracjonalizm witalizmu (Lebensphilosophie), z drugiej zaś strony, „ekstremalny” racjonalizm idealizmu, kulminujący w fenomenologii E. Husserla, będącej życiowo indyferentnym „poznawaniem dla poznawania”; zadaniem filozofii naszego czasu jest unaocznienie potrzeby równowagi obu elementów (witalnego i racjonalnego), tego, iż kultura musi być witalna, a życie – kulturalne oraz wielopostaciowe, tak, aby było w nim miejsce zarówno na powagę myślenia i stronę dramatyczną, jak i na spontaniczny, „festiwalowy i sportowy” sens życia, „akrobatyczną” radość gry; w 1910 objął Katedrę Metafizyki na Uniwersytecie Centralnym, którą kierował do 1936; w 1914 został wybrany do Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych oraz założył Hiszpańską Ligę Wychowania Publicznego o tendencji progresywno-liberalnej, proklamując „śmierć Restauracji”; w 1923 założył periodyk „Revista de Occidente”, w którym publikował większość swoich esejów; obalenie monarchii alfonsjańskiej przyjął z entuzjazmem, zakładając wraz z G. Marañónem i R. Perezem de Ayala Ugrupowanie w Służbie Republiki oraz zostając deputowanym do Kortezów i jednym z autorów republikańskiej konstytucji; już jednak po kilku miesiącach poddał nową rzeczywistość zdecydowanej krytyce, ogłaszając 9 IX 1931: ¡No es esto, no es esto! [„To nie jest to, to nie jest to!”], następnie zaś piętnując w serii artykułów Rectificación de la República (1931) antykatolicki terror partii lewicowych, otwarcie tolerowany przez władze; przestrzegał także przed zagrożeniem Hiszpanii bolszewizacją; w 1932 zaniechał aktywności politycznej, z zadowoleniem jednak przyjmując hołdy składane mu przez Falangę Hiszpańską; podczas wojny domowej zajął stanowisko niezdecydowane: najpierw (pod bezpośrednią presją fizyczną uzbrojonych bojówkarzy komunistycznych, którzy wtargnęli do jego domu) podpisał list intelektualistów „w obronie Republiki i jej ludu”, lecz przy pierwszej nadarzającej się okazji wyemigrował; powrócił do frankistowskiej Hiszpanii w 1945 na znak solidarności patriotycznej po ultimatum i wycofaniu z Madrytu ambasadorów państw koalicji antyhitlerowskiej; wskutek sprzeciwu środowisk katolickich nie otrzymał jednak proponowanej mu katedry na uniwersytecie, toteż założył w 1948 prywatny Instytut Nauk Humanistycznych; istnieją sprzeczne relacje co do jego domniemanego powrotu na łono Kościoła na łożu śmierci; bardzo wpływowe grono jego uczniów (X. Zubiri, J. Marías, P. Laín Entralgo, J. L. López Aranguren, J. Ferrater Mora, L. Díez del Corral, A. García Valdecasas) nazywane jest Szkołą Madrycką; zachodzi wyraźna i uderzająca wręcz sprzeczność pomiędzy jego publiczną działalnością w duchu republikańskim i lewicowo-liberalnym a częścią jego poglądów, wyrażanych w twórczości; z jego strony cechowała go wrogość do tradycji katolicko-hiszpańskiej (nazywanej przezeń pogardliwie „tybetanizacją”, „oligarchią śmierci” i „bezwładnym szkieletem”) oraz aprobata dla demokracji liberalnej (z gospodarką zorganizowaną w syndykaty pracujących), z drugiej zaś – jako liberał arystokratyczny – gardził ochlokratyczną „hiperdemokracją” powszechnego prawa wyborczego, będącą „wydzieliną ropiejących dusz plebejskich”; i w polityce, i w kulturze znamieniem demokracji jest „arystofobia”, czyli nienawiść do lepszych (odio a los mejores), „bunt mas”, czyli rozpychanie się w przestrzeni społecznej prymitywnego, lecz obeznanego z techniką „człowieka masowego”, panowanie przeciętności oraz marksistowski kult proletariusza; panować winna natomiast (jak rycerstwo w średniowieczu) elita „arystokratów ducha”, których koroną są geniusze – Platońscy miłośnicy prawdy (philotheamones).

275 lat temu, 20 października 1740 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 55 lat (ur. 1 X 1685), Karol VI Habsburg [Karl VI. Franz Joseph Wenzel Balthazar Johann Anton Ignaz von Habsburg], cesarz rzymsko-niemiecki, król Węgier (jako Karol III) i Czech (jako Karol II) oraz arcyksiążę Austrii; drugi syn cesarza Leopolda II i Eleonory Magdaleny z Wittelsbachów; po wygaśnięciu (1700) hiszpańskiej linii Habsburgów zgłosił pretensje do koron hiszpańskich, co zapoczątkowało tzw. wojnę sukcesyjną pomiędzy Francją Ludwika XIV (którego wnuk ks. Filip Andegaweński, najbliższy krewny zmarłego Karola II, odziedziczył tron hiszpański na mocy Ley de Partidas Alfonsa X Mądrego) a Austrią i jej sojusznikami (Anglia, Holandia, Portugalia, Sabaudia, Prusy), popierającymi jego pretensje; w trwającej 13 lat wojnie udało mu się dwukrotnie opanować Madryt (1704, 1710), lecz szersze poparcie zyskał jedynie w Katalonii (w Koronie Aragonu, której częścią było Księstwo Katalonii, przed unią z Kastylią obowiązywało prawo semisalickie, działające na jego korzyść); ponieważ po śmierci swego starszego brata Józefa I został cesarzem, dotychczasowi sojusznicy wycofali swoje dlań poparcie i zawarli z Francją oraz Hiszpanią pokój w Utrechcie (1713), co ostatecznie zmusiło Karola również do rezygnacji ze swoich pretensji i zawarcia z Francją pokoju w Rastatt (1714), w zamian za co otrzymał Mediolan i Neapol, acz Filipa V Hiszpańskiego uznał dopiero w 1720, zyskując przy okazji Sycylię; zdobyczy na południu Włoch musiał się jednak wyrzec na rzecz Burbonów po klęsce w wojnie sukcesyjnej polskiej (1733-1736), zatrzymując jedynie Lombardię oraz zyskując Toskanię i Parmę; jego panowanie w krajach odziedziczonych przyniosło ograniczenie swobód węgierskich (mimo tego monarchia habsburska pozostała tradycyjną monarchią stanową) oraz sukcesy w wojnach z Turcją, zawdzięczane militarnemu talentowi księcia Eugeniusza Sabaudzkiego: spod panowania otttomańskiego uwolnione zostały północna Serbia z Belgradem, Banat i Mała Wołoszczyzna (zdobycze te zostały jednak utracone w 1739); u schyłku jego panowania pod berłem Domu Habsburskiego żyło 20 milionów ludzi różnych narodowości, a dwór Karola VI uchodził za najbardziej ceremonialny w Europie; Wiedeń stał się również światową stolicą późnego baroku w sztuce sakralnej i świeckiej; cesarz był podporą papiestwa i czynił kroki na rzecz wyparcia protestantyzmu z Rzeszy; na mocy wydanej przez niego w 1713 Sankcji Pragmatycznej wszystkie kraje dziedziczne Habsburgów – połączone odtąd unią realną, a nie tylko personalną – miały przypaść jego najstarszej córce.

50 lat temu, 20 października 1965 roku, zmarł w Barcelonie, w wieku 54 lat (ur. 30 XI 1910), Jaime Bofill Bofill [katal. Jaume Bofill i Bofill], filozof tomistyczny i działacz katolicki; Katalończyk, syn poety i polityka, działacza Akcji Katalońskiej, następnie Ligi Regionalistycznej i Ligi Katalońskiej, Jaume’a Bofilla i Matesa (1878-1933); ukończył kolegium jezuickie oraz prawo na Uniwersytecie Barcelońskim; już jako student został członkiem bractwa Apostolado de Oración, skoncentrowanego na kulcie Najświętszego Serca Jezusa, którego założycielem był współtwórca Escuela Tomista de Barcelona, o. Ramón Orlandis Despuig SJ (1873-1958); sekcja, którą kierował, w 1940 przyjęła nazwę Schola Cordis Iesu; od 1943 był redaktorem przeglądu „Cristiandad”, gdzie zwalczał naturalizm i liberalizm; w 1949 doktoryzował się z filozofii na Uniwersytecie Madryckim, na podstawie tezy o pojęciu doskonałości u św. Tomasza z Akwinu; od 1951 był profesorem oraz kierownikiem Katedry Metafizyki, Ontologii i Teodycei na Uniwersytecie Barcelońskim; w 1956 założył pismo katedralne „Convivium”; w swoich dziełach koncentrował się na metafizyce osoby, broniąc też zasady autorytetu i hierarchii; dowodził także nieustającej aktualności Syllabusa św. Piusa IX.

40 lat temu, 22 października 1975 roku, zmarł w Yorku, w wieku 86 lat (ur. 14 IV 1889), Arnold Joseph Toynbee, historyk i historiozof; pracownik Departamentu Wywiadu brytyjskiego MSZ; wieloletni profesor historii oraz greki bizantyńskiej i nowożytnej na Uniwersytecie Londyńskim, pracował też w Londyńskiej Szkole Ekonomicznej oraz w Królewskim Instytucie Spraw Międzynarodowych; od 1937 członek Akademii Brytyjskiej; jego główne dzieło Studium historii liczy 12 tomów, acz posiada też jednotomową wersję skróconą; autor alternatywnej dla O. Spenglera i F. Konecznego koncepcji wielości cywilizacji (których wyróżnił 23 „pełnych” oraz 3 „poronione” i 5 „wstrzymanych w rozwoju”), przechodzących w swoim cyklu rozwojowym fazy genezy, wzrastania, załamania, dezintegracji oraz rozkładu; choć agnostyk, akcentował rolę religii w biegu cywilizacji, dawał wyraz trosce z powodu karłowacenia Europy od I wojny światowej.

10 lat temu, 23 października 2005 roku, zmarł w Pampelunie, w wieku 86 lat (ur. 11 XI 1912), Jaime del Burgo Torres, tradycjonalistyczny (karlistowski) bojownik, publicysta, historyk, prozaik, dramaturg i poeta; w 1930 został sekretarzem legitymistycznej (popierającej k.z.p. Jakuba III) Młodzieży Jakubickiej (Juventud Jaimista) i do 1936 był również przewodniczącym Studenckiego Ugrupowania Tradycjonalistycznego (AET); założył pismo „La Esperanza” (1931) i był współpracownikiem „El Pensamiento Navarro” [„Myśl Nawaryjska”]; otrzymał stopień porucznika requetés w podziemnej akademii Koła Karlistowskiego w Pampelunie oraz przeszedł szkolenie wojskowe we Włoszech Mussoliniego; w czasie Krucjaty, jako kapitan requetés w Batalionie Królewskim (Tercio del Rey), uczestniczył w próbie zdobycia Madrytu 19 VII 1936, a następnie (już jako dowódca Tercio de Begoña) zapobiegł zniszczeniu „świętego dębu” Basków w Guernice (Árbol de Guernica; Gernikako Arbola) przez falangistów; w 1937 opublikował Ideario Wspólnoty Tradycjonalistycznej, będące ideowym „brewiarzem” karlistów; jak większość karlistów nawaryjskich zaakceptował unifikację karlizmu z innymi ugrupowaniami el bando nacional w ramach Falangi Tradycjonalistycznej i w epoce frankizmu pełnił szereg funkcji publicznych: był członkiem kapituły Bractwa Rycerskiego Ochotników Krzyża, radcą stałym Fundacji Księstwa Viany, założycielem i dyrektorem (1939-1982) Biblioteki Głównej Nawarry, burmistrzem Pampeluny (1942-1944), delegatem prowincjonalnym ministerstwa informacji i turystyki (1950-1964), dyrektorem turystyki, bibliotek i kultury ludowej w Deputacji Foralnej Nawarry (1964-1982), radcą krajowym FET (następnie Movimiento), reprezentującym prowincję nawaryjską, prokuratorem (deputowanym) Kortezów VI i VII Legislatury (1958-1964); w karlizmie powojennym był zwolennikiem tzw. carloctavismo, czyli kandydatury toskańskiego arcyks. Karola Piusa Habsburga (wnuka po kądzieli Karola VII) jako «Karola VIII» i jako taki był od 1945 wiceprzewodniczącym Rady Królewskiej Królestwa Nawarry we Wspólnocie Katolicko-Monarchicznej (Comunión Católico-Monárquica), lecz pod koniec życia powrócił do głównego nurtu karlizmu; członek Królewskiej Akademii Historii, laureat Narodowej Nagrody Literackiej (1967) i kawaler Orderu Alfonsa X Mądrego.

60 lat temu, 27 października 1955 roku, urodził się w Nantes Reynald Secher, historyk, politolog, pisarz i scenarzysta; doktoryzował się i habilitował (doctorat d’État) na Sorbonie; od 1991 profesor stosunków międzynarodowych w Nantes i przewodniczący stowarzyszenia Pamięć o Przyszłości Europy (Mémoire du Futur de l’Europe); wsławiony przede wszystkim znakomicie udokumentowanym dziełem o rewolucyjnym ludobójstwie dokonanym na ludzie Wandei.

125 lat temu, 29 października 1890 roku, urodził się w Rzymie abp Alfredo kard. Ottaviani; był jedenastym z dwanaściorga dzieci w rodzinie robotniczej; święcenia kapłańskie przyjął w 1916, następnie otrzymał tytuły honorowe tajnego szambelana papieskiego (1922), prałata domowego (1927) i pronotariusza apostolskiego (1931); po studiach wykładał w kilku uczelniach katolickich i był rektorem Papieskiego Kolegium Czeskiego; w Kurii Rzymskiej był kolejno: sekretarzem Kongregacji Nadzwyczajnych Spraw Kościelnych (1928-1929), substytutem w Sekretariacie Stanu (1929-1935), asesorem w Kongregacji Św. Oficjum (1935-1953), prosekretarzem tejże kongregacji (1953-1959), jej sekretarzem (1959-1966) i wreszcie – po jej przemianowaniu – proprefektem Kongregacji Nauki Wiary (1966-1968); do godności kardynała diakona został wyniesiony w 1953, a kardynała prezbitera w 1967; w 1962 został arcybiskupem tytularnym diecezji Berea; 30 VI 1963 dokonał aktu koronacji Pawła VI; był autorem projektu schematu o Kościele w świecie współczesnym, odrzuconego i spostponowanego na Soborze Watykańskim II przez modernistyczną „konspirację nadreńską”; współsygnatariuszem (z A. kard. Bacci) Krótkiej analizy krytycznej NOM oraz autorem dwutomowej rozprawy o właściwych relacjach między Kościołem a państwem (Institutiones iuris publici ecclesiastici); był kapłanem wyjątkowo świątobliwym i wiernym swojej dewizie Semper idem („Zawsze ten sam”); ociemniały i pogrążony w smutku nad stanem chaosu w Kościele, zmarł w 1979 roku.

90 lat temu, 31 października 1925 roku, urodził się w Paryżu Roger Nimier, powieściopisarz, scenarzysta filmowy, krytyk literacki i dziennikarz; po ukończeniu w 1942 Liceum Pasteura w Neuilly (gdzie nazywano go „małym potworem inteligencji”) rozpoczął studia filozoficzne na Sorbonie, lecz pod koniec wojny zaciągnął się do 2. regimentu huzarów; intelektualny uczeń Ch. Maurrasa, był stałym współpracownikiem rojalistyczno-narodowego tygodnika „La Nation française” Pierre’a Boutanga; przywódca nieformalnej grupy literackiej „Huzarów” (Hussards) – biorącej nazwę od tytułu jego drugiej i sławnej powieści z 1950 Błękitny huzar, demonstracyjnie niepoprawnej politycznie, zuchwałej, cynicznej, afirmującej szybkość i uroki życia – skupiającej „nonkonformistów prawicy” (A. Blondin, M. Déon, J. Laurent, K. Haedens i in.), walczących z dominacją komunistów i egzystencjalistów w życiu kulturalnym i politycznym powojennej Francji, w poetyce zaś alternatywnych wobec eksperymentalnej Nouveau roman, pozbawionej intrygi, psychologii, a nawet osobowości (A. Robbe-Grillet, N. Sarrault, C. Simon); obrońca Algierii Francuskiej, wraz z innymi „Huzarami” sygnował w 1960 opublikowany w „Le Figaro” Manifest (300) Intelektualistów Francuskich, na czele z filozofem Gabrielem Marcelem i marsz. A. Juinem, będący repliką na Manifest 121 intelektualistów lewicy – na czele z M. Blachotem, J.-P. Sartre’em i M. Duras, stający w obronie wojny w Algierii, jako wojny sprawiedliwej, toczonej przeciwko „mniejszości fanatycznych rebeliantów, terrorystów i rasistów, dozbrajanych i finansowanych z zagranicy”; jego wspaniale rozwijającą się karierę literacką (F. Mauriac wróżył mu Nagrodę Nobla) przerwała tragiczna śmierć (proroczo opisana przezeń w powieści Smutne dzieci) w wypadku samochodowym na autostradzie Zachodniej, w 37 roku życia (1962).

70 lat temu, 31 października 1945 roku, zmarł w Krakowie, w wieku 61 lat (ur. 12 VIII 1884), Hieronim Jan hr. Tarnowski h. Leliwa, publicysta i działacz konserwatywno-monarchistyczny i katolicki; syn Stanisława hr. Tarnowskiego, jednego z czołowych „Stańczyków”, i Róży z Branickich, do wybuchu I wojny światowej członek stańczykowskiego Stronnictwa Prawicy Narodowej (SPN); w armii austriackiej porucznik 2. Pułku Lansjerów ks. Schwarzenberga, walczący na froncie wschodnim; w wojnie polsko-bolszewickiej oficer 8. Pułku Ułanów im. ks. Józefa Poniatowskiego, a następnie adiutant gen. Maxime’a Weyganda; współzałożyciel (z K.M. Morawskim, Konstantym hr. Platerem i in.) integralnie konserwatywnego Stronnictwa Zachowawczego (1922), a po jego „fuzji” (której nie akceptował) ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym – również (1926) Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego (KZ-M); współpracownik „Biuletynu Stronnictwa Zachowawczego”, rocznika „Pro Fide Rege et Lege”, „Pro Patria”, oraz „Bez Przyłbicy”; członek Rady Naczelnej efemerycznego (1926) Zjednoczenia Monarchistów Polskich, działacz Akcji Katolickiej; jako ostatni właściciel ordynacji w Rudniku nad Sanem w czasie okupacji niemieckiej ukrywał Żydów (m.in. prof. L. Erlicha); w październiku 1944 wywłaszczony i wypędzony z majątku przez „władzę” PKWN (część jego dóbr nieruchomych uratowali folwarczni chłopi); nieszczęśliwy w życiu rodzinnym, lecz bezkompromisowo wierny zasadom Religii, Etyki, Tradycji i Autorytetu, otaczał go nawet „nimb świętości”.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” listopad

90 lat temu, 3 listopada 1925 roku, zmarł we Lwowie, w wieku 69 lat (ur. 6 IV 1856), Tadeusz Celestyn Cieński z Cienic h. Pomian, ziemianin i polityk; syn komisarza wojennego w powstaniu styczniowym oraz posła na Sejm Galicyjski, Ludomira Cieńskiego (1822-1917); związany z konserwatywną grupą „Podolaków”, w latach 1903-1912 poseł do Sejmu Galicyjskiego, a w okresie 1908-1918 członek Rady Narodowej; od 1912 członek tajnej Ligi Narodowej, jako działacz Klubu Centrum dążył do zbliżenia konserwatystów wschodniogalicyjskich z Narodową Demokracją; w 1914 członek sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego: przeciwnik orientacji austriackiej w I wojnie światowej i z tego powodu internowany do 1916; organizator obrony Lwowa przed Ukraińcami w 1918/19, odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych; w latach 1922-1925 senator RP z Klubu Chrześcijańsko-Narodowego; pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa.

150 lat temu, 4 listopada 1865 roku, urodził się w Oleszewiczach k. Grodna Karol Stanisław Niezabytowski h. Lubicz, ziemianin i polityk konserwatywny; ukończył Uniwersytet Petersburski, a następnie był działaczem Mińskiego Towarzystwa Rolniczego i Związku Ziemian Mińskich; w latach 1911-1912 członek rosyjskiej Rady Państwa; w czerwcu 1918 członek Komitetu Rady Polskiej Ziemi Mińskiej; po utracie (w wyniku traktatu ryskiego) rodzinnych posiadłości na Mińszczyźnie zarządzał majątkiem żony k. Grodna; związany z wileńskim środowiskiem konserwatystów, zw. potocznie żubrami, w konsekwencji ich porozumienia z marsz. Józefem Piłsudskim na zjeździe w Nieświeżu (1926) został ministrem rolnictwa i dóbr narodowych w pierwszym rządzie Piłsudskiego, czwartym rządzie K. Bartla i rządzie K. Świtalskiego (1926-1929); współzałożyciel Organizacji Zachowawczej Pracy Państwowej; w latach 1928-1930 senator RP z listy BBWR; od września 1939 na emigracji we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł w ubóstwie w 1952 roku; kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP.

40 lat temu, 4 listopada 1975 roku, zmarł w Las Palmas (Wyspy Kanaryjskie), w wieku 60 lat (ur. 10 VII 1915), Gabriel de Armas Medina, historyk i dziennikarz katolicki; ukończył kolegium jezuickie św. Ignacego Loyoli oraz prawo na Uniwersytecie Św. Ferdynanda; działacz Akcji Katolickiej; w chwili wybuchu powstania 18 lipca 1936 przebywał w więzieniu republikańskim, lecz ocalił życie dzięki błyskawicznemu rozbiciu więzienia przez siły narodowe; współpracownik falangistowskiego „Ya” [„Teraz”], „Madrid”, „El Español”, „El Cruzado Español” i „La vida sobrenatural” [„Źycie nadprzyrodzone”]; konferencjonista Zgromadzeń Przyjaciół Państwa Katolickiego (Ciudad Católica); znawca twórczości Juana Donoso Cortesa (autor książek o jego duchowości i transcendentnym sensie życia); piętnował progresistowskich członków Towarzystwa Jezusowego, zdradzających regułę swojego założyciela o posłuszeństwie papieżowi.

125 lat temu, 8 listopada 1890 roku, zmarł w Wiedniu, w wieku 72 lat (ur. 3 IX 1818), Hermann Ludolph Karl Emil bar. (Freiherr) von Vogelsang, polityk konserwatywny i teoretyk katolicyzmu społecznego; pochodził ze starej (znanej już w XII wieku), meklemburskiej szlachty, od XVI wieku protestanckiej i służącej Hohenzollernom, a urodził się na pruskim podówczas Śląsku (w Legnicy); studiował prawo i nauki polityczne na uniwersytetach w Bonn, Rostocku i Berlinie, następnie pracował w pruskim sądownictwie; w rewolucyjnym 1848 roku został wybrany deputowanym do Landtagu meklemburskiego, gdzie ścierał się ze zwolennikami konstytucjonalizmu liberalnego, prezentując koncepcję ustroju organiczno-stanowego; w 1850 konwertował na katolicyzm, nie bez wpływu ówczesnego proboszcza katedry św. Jadwigi w Berlinie (a późniejszego bpa Moguncji) Wilhelma-Emmanuela von Kettelera; podobnie jak inni, dość liczni w tym czasie, konwertyci w Meklemburgii padł ofiarą postanowień Landtagu zakazujących szlachcie katolickiej sprawowania urzędów stanowych, co pociągało za sobą również utratę majątku dziedzicznego; odtąd musiał utrzymywać siebie i rodzinę z pracy dziennikarskiej; w 1859 przeniósł się do Bawarii oraz poznał księcia Liechtensteinu Jana II, który nadał mu tytuł barona; w 1864 przeprowadził się do Monarchii Austro-Węgierskiej – najpierw na Węgry, gdzie György hr. Apponyi zaproponował mu prowadzenie tygodnika „Der Katholik” (późniejsza nazwa „Das Recht”), a ostatecznie (1875) do Wiednia, gdzie redagował konserwatywno-katolicką i wspieraną przez arystokrację gazetę „Vaterland”, ścierającą się z prasą liberalno-żydowską, finansowaną przez bankierów i przemysłowców; od 1879 wydawał także miesięcznik teoretyczny „Österreichische Monatsschrift für Gesellschaftswissenschaft und Volkswirtschaft” (od 1883 pt. „Monatsschrift für christliche Sozialreform”); od 1883 był animatorem corocznych spotkań Wolnego Stowarzyszenia Katolickiej Polityki Społecznej (Freie Vereinigung katholischer Sozialpolitiker) księcia Karla von Löwenstein w jego morawskim zamku w Haid, a opracowane tam Tezy z Haid, mające na celu „odproletaryzowanie proletariatu”, stały się podstawą dwu kolejnych reform w Austrii dotyczących rzemiosła i rolnictwa – wprowadzały one ograniczenia wieku i czasu pracy robotników, nakaz odpoczynku niedzielnego, prawo do stowarzyszania się, ubezpieczenia etc.; wywarł wpływ na twórców ruchu chrześcijańsko-społecznego w Austrii oraz na encyklikę Leona XIII Rerum novarum; jego koncepcja ustroju korporacyjnego (i „monarchii społecznej”) należy do najbardziej rozwiniętych w katolickiej myśli społecznej; w jego ujęciu korporacje winny posiadać osobowość prawną – jako związki prawa publicznego – oraz własność (pojętą jako „lenno”, którego są „współwładcami”, traktującymi to, co posiadają, jako dzierżawę daru otrzymanego od Boga) środków produkcji; poza własnością korporacyjną musi pozostać, także jako niepodzielna, własność rodzinna; organizacja stanowo-zawodowa ma objąć zarówno przemysł, jak i rzemiosło i rolnictwo, z tą różnicą, że o ile przemysł byłby zorganizowany branżowo, o tyle rolnictwo – terytorialnie; korporacja winna być nie tylko reprezentacją zawodu, ale przedstawicielstwem politycznym społeczeństwa, zastępującym demoliberalny system partyjny; ponieważ stany są nie tylko produkcyjne, to reprezentowanych (na trzech szczeblach: lokalnym, prowincjonalnym i ogólnopaństwowym) winno być ich osiem: rolniczy, rzemieślniczy, przemysłowy, kupiecki, szlachecki, duchowny i wojskowy, ósmym, odrębnym i najwyższym, choć jednoosobowym, jest zaś monarcha.

1450 lat temu, 13 listopada 565 roku, zmarł w Konstantynopolu, w wieku 82 lat (ur. 11 V 483), Justynian I Wielki [właśc. Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus Magnus], najwybitniejszy z cesarzy bizantyńskich (właśc. wschodniorzymskich); drugi przedstawiciel dynastii justyniańskiej (pochodzenia trackiego), siostrzeniec cesarza Justyna I; za młodu był oficerem konnej straży przybocznej cesarza (Scholae Palatinae); w 525 poślubił Teodorę – mającą złą reputację, choć zapewne przejaskrawioną przez Prokopiusza z Cezarei i bez wątpienia niepospolitą; 1 IV 527 został podniesiony przez Justyna I do godności koregenta i cztery dni później koronowany (wraz z Teodorą), a po jego rychłej śmierci (1 VIII 527) był już jedynym władcą; ambitny zamiar odbudowy integralnego Cesarstwa Rzymskiego zaowocował – dzięki zwycięstwom jego wodzów: Belizariusza i Narsesa – odbiciem Afryki, Italii, Sardynii, Korsyki oraz płd. części Hiszpanii i choć zdobycze te nie okazały się trwałe, a w 532 zagroziło mu bezpośrednio tzw. powstanie „Nika” („zwyciężaj!”) w Konstantynopolu, to za jego panowania Bizancjum stanęło w zenicie swojej potęgi; był gorliwym szerzycielem chrześcijaństwa (acz skażonego cezaropapizmem), budowniczym trzeciej bazyliki Hagia Sophia, kościoła San Vitale w Rawennie i wielu innych świątyni (a także budowli świeckich użyteczności publicznej) oraz pogromcą pozostałości pogaństwa (czego ofiarą padła także w 529 Akademia Platońska); bezsprzecznie najtrwalszym – i przekazanym później średniowiecznemu Zachodowi – osiągnięciem jego panowania były wielkie kodyfikacje prawa rzymskiego, naprzód tzw. Digestów (czyli zbioru opinii wybitnych prawników), a następnie (528-534) spisanie Corpus iuris civilis, zwanego potocznie Kodeksem Justyniana.

25 lat temu, 14 listopada 1990 roku, zmarł w Robertsbridge (East Sussex), w wieku 87 lat (ur. 24 III 1903), Thomas Malcolm Muggeridge, dziennikarz, reportażysta i eseista; w 1924 ukończył Cambridge; pochodził z ateistycznej i lewicowej rodziny oraz sam był zafascynowany bolszewizmem, lecz jako korespondent „Manchester Guardian” w ZSSR przeżył szok w zetknięciu z tzw. Wielkim Głodem na Ukrainie, po czym rozmiary tego ludobójczego bestialstwa opisał; stopniowo zbliżał się coraz bardziej do konserwatyzmu, został też stałym współpracownikiem „Daily Telegraph”; w latach 1953-1957 redagował magazyn satyryczny „Punch”; 1966-1969 był rektorem Uniwersytetu Edynburskiego; w 1969 konwertował (pod wpływem spotkania z Matką Teresą z Kalkuty) na katolicyzm, stając się odtąd gorliwym apologetą chrześcijaństwa.

80 lat temu, 17 listopada 1935 roku, zmarł we Lwowie, w wieku 82 lat (ur. 18 IV 1853), Stanisław Starzyński h. Doliwa, prawnik i polityk, jeden z najwybitniejszych polskich konstytucjonalistów; ukończył (1876) Uniwersytet Lwowski, gdzie też uzyskał (1879) stopień doktora praw, a veniam legendi z austriackiego prawa państwowego uzyskał w Wiedniu; od 1883 do śmierci wykładał na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego (od 1919 UJK), a w 1889 został profesorem nadzwyczajnym pierwszej polskiej katedry prawa politycznego, w 1892 zaś – profesorem zwyczajnym; był też dwukrotnie (1895/96 i 1918/19) dziekanem Wydziału Prawa, rektorem (1913/14) i prorektorem (1914/15); po przejściu na emeryturę (1925) wykładał nadal w ramach Studium Dyplomatycznego UJK; członek Akademii Umiejętności (od 1918 PAU) i Towarzystwa Naukowego we Lwowie; doktor h.c. USB w Wilnie; poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie (1907-1913), członek wiedeńskiej Izby Poselskiej (1884-1888, 1901-1911) i jej wiceprezydent, który w 1909 przyczynił się do rozszerzenia autonomii Galicji (lex Starzyński), członek austriackiej Izby Panów (1917-1918), członek Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego; w 1928 ogłosił autorski projekt konstytucji; konserwatysta, związany kolejno ze Stronnictwem Prawicy Narodowej, Stronnictwem Zachowawczym (trzeci wiceprezes) i Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym.

200 lat temu, 18 listopada 1815 roku, urodził się w Eckernförde (Szlezwik-Holsztyn), Lorenz von Stein (zm. 23 IX 1890 w Wiedniu), prawnik-administratywista, ekonomista, socjolog i myśliciel liberalno-konserwatywny; urodził się jako poddany króla Danii; studiował prawo na uniwersytecie Christiana-Albrechta w Kilonii i w Jenie oraz na Sorbonie; w 1848 był członkiem Parlamentu Frankfurckiego; od 1846 był wykładowcą na uniwersytecie w Kilonii, lecz stracił tę posadę (1852) z powodu obrony niezawisłości swojego rodzinnego Szlezwiku; od 1855 do przejścia na emeryturę w 1885 był profesorem ekonomii politycznej na Uniwersytecie Wiedeńskim; członek korespondent Petersburskiej Akademii Nauk; w 1882 wprowadzał japońskiego premiera Itō Hirobumi w zasady europejskich systemów wyborczych i partyjnych, przez co uważa się, że wpłynął na kształt konstytucji Cesarstwa Japonii z 1890; jako pierwszy w historii konserwatysta podjął naukową analizę idei socjalistycznych i komunistycznych, zwłaszcza we Francji (gdzie poznał osobiście m.in. V. Considéranta, E. Cabeta i L. Blanca); sam był zwolennikiem deproletaryzacji drogą reform społecznych zapobiegających rewolucji.

40 lat temu, 20 listopada 1975 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 82 lat (ur. 4 XII 1892), gen. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade, żołnierz i mąż stanu, Caudillo Krucjaty i Hiszpanii; po ukończeniu (1910) Akademii Piechoty w Toledo walczył z Kabylami w Maroku Hiszpańskim; od 1920 zastępca dowódcy Hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej, a od 1923 – jej dowódca w stopniu podpułkownika; szlify generalskie otrzymał po rozbiciu powstańców rifeńskich w 1926 (będąc w tym momencie najmłodszym generałem w Europie); od 1928 komendant Głównej Akademii Wojskowej w Saragossie, zamkniętej po obaleniu monarchii w 1931; dłuższy czas pozostawał bez przydziału, dopiero w 1932 został dowódcą 15. Brygady Piechoty w La Coruñi, a w 1933 komendantem okręgu wojskowego Balearów; po zwycięstwie wyborczym centroprawicy został mianowany doradcą ministra wojny i jako taki kierował (zza biurka, przez telefon) operacją stłumienia komunistycznej rebelii w Asturii; w 1934 został naczelnym dowódcą w Maroku, a w 1935 szefem sztabu generalnego hiszpańskich sił zbrojnych; w lutym 1936 reżim Frontu Ludowego przesunął go na podrzędne stanowisko komendanta wojskowego Wysp Kanaryjskich; do sprzysiężenia wojskowego przystąpił dopiero 13 VII 1936 – po zamordowaniu przez bojówki reżimowe przywódcy opozycji (J. Calvo Sotelo); w dzień po wybuchu wojskowo-cywilnego Alzamiento Nacional objął dowództwo Armii Afrykańskiej, będącej najsilniejszą grupą wojsk powstańczych; 12 IX 1936 został mianowany przez juntę powstańczą głównodowodzącym (generalísimo), a 28 IX przejął także władzę cywilną; od 1 X 1936 był szefem państwa (Jefe de Estado), z pełną tytulaturą Wodza Ostatniej Krucjaty i Hiszpańskiej Schedy, Wodza Wojny Wyzwoleńczej przeciwko Komunizmowi i jego Współwinowajcom (El Caudillo de la Última Cruzada y de la Hispanidad, El Caudillo de la Guerra de Liberación contra el Comunismo y sus Cómplices); stanął też na czele Junty Technicznej Państwa (w 1938 zastąpionej regularnym rządem); 1 IV 1937 narzucił wszystkim siłom politycznym el bando nacional unifikację w ramach Hiszpańskiej Falangi Tradycjonalistycznej i Junt Ofensywy Narodowo-Syndykalistycznej (FET y de las JONS; od 1957 – Ruchu Narodowego), zostając z urzędu jej przewodniczącym; po zwycięstwie w kwietniu 1939 do śmierci suwerenny dyktator autorytarnego, katolicko-narodowego (nacionalcatolicismo) Państwa Hiszpańskiego (Estado Español), jako jego szef oraz (do 1973) również szef rządu (Jefe del Gobierno); w 1947 dokonał instauracji monarchii „katolickiej, społecznej, tradycyjnej i reprezentacyjnej”, rezerwując sobie jednocześnie prerogatywę wskazania osoby przyszłego króla spośród książąt Domu Hiszpańskiego oraz czas przekazania mu władzy; w 1953 zawarł (wzorcowy dla katolickiego prawa publicznego) konkordat ze Stolicą Apostolską; w 1969 desygnował na swojego następcę księcia Jana Karola Burbońskiego z linii izabelicko-alfonsjańskiej, nadając mu tytuł „księcia Hiszpanii” (el príncipe de España); kawaler wielu orderów hiszpańskich i zagranicznych, w tym papieskiego Orderu Najwyższego Chrystusa; decyzją swojego następcy został pochowany w Bazylice – mauzoleum (Narodowy Pomnik Świętego Krzyża) w Dolinie Poległych; jego prawnukiem po kądzieli jest obecny król z prawa Francji i Nawarry Ludwik XX.

225 lat temu, 21 listopada 1790 roku, zmarł w Białej Podlaskiej, w wieku 56 lat (ur. 27 II 1734), Karol Stanisław Onufry Jan Nepomucen Radziwiłł h. Trąby, książę Świętego Cesarstwa, zw. „Panie Kochanku”, syn Michała Kazimierza (1702-1762), zw. „Rybeńko”, i (poetki) Franciszki Urszuli z Wiśniowieckich (1705-1753), X ordynat nieświeski, VIII ordynat ołycki, VII pan na Birmach, najzamożniejszy magnat w Rzeczypospolitej i jeden z najbogatszych arystokratów w Europie (właściciel 16 miast, 863 wsi i 25 wójtostw); wielokrotny poseł na Sejm, od 1752 miecznik Wielkiego Księstwa Litewskiego i podczaszy litewski, od 1755 starosta lwowski, w 1759 mianowany generałem lejtnantem, od 1762 wojewoda wileński; jako przywódca (prowettyńskiego) obozu staroszlacheckiego i przeciwnik Familii Czartoryskich zaprotestował w 1764 przeciwko odbywaniu sejmu konwokacyjnego pod bagnetami wojsk rosyjskich, lecz po doznaniu od nich klęski w bitwie pod Słonikiem musiał wyemigrować i stracił urząd wojewody, a na jego dobra nałożono sekwestr; w 1767 powrócił i został marszałkiem generalnym konfederacji radomskiej; w 1768 wystąpił przeciwko traktatowi gwarancyjnemu, czyniącemu Rzeczpospolitą protektoratem rosyjskim i przyłączył się do konfederacji barskiej; za niezłożenie przysięgi Katarzynie II po I rozbiorze skonfiskowano mu dobra, które znalazły się pod zaborem rosyjskim; na Litwę powrócił w 1777; w 1785 pojednał się z królem Stanisławem Augustem, gotując mu wspaniałe przyjęcie w Nieświeżu; był uczestnikiem konfederackiego Sejmu Czteroletniego; kawaler Orderu Orła Białego oraz rosyjskich orderów Św. Andrzeja Apostoła i Aleksandra Newskiego; bohater niezliczonych anegdot, personifikujący zarówno wady (hulaszczy tryb życia, opilstwo, popędliwość, dzikie wybryki), jak i cnoty (patriotyzm, szczodrość, wielkoduszność) obyczajowości sarmackiej.

5 lat temu, 21 listopada 2010 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 81 lat (ur. w 1929), Jean Parvulesco [właśc. Ioan Pârvulescu], poeta, prozaik, eseista i filozof mistyczny; po opanowaniu jego ojczystej Rumunii przez komunistów uciekł (1948) na Zachód, z wieloma przygodami (m.in. aresztowanie w Austrii), i osiadł w 1950 w Paryżu; ukończył filozofię i literaturę na Sorbonie; zajmował się też kinematografią, zwłaszcza „Nową Falą”; w latach 50. był związany z ruchem nacjonalistyczno-rewolucyjnym (Ch. Bouchet, J. Dides), a na początku lat 60. z OAS (acz później rozwijał transcendentalną, metahistoryczną, metastrategiczną, sakralną i finalną „geopolitykę Wielkiego Gaullizmu”, która wychodząc od antyanglosaskiej „osi” Paryż – Berlin – Moskwa, zmierzałaby ku Wielkokontynentalnej Federacji i Wielkiemu Imperium Końca); katolik „nietypowy”, bo bliski „panteizmowi tellurycznemu” oraz perenialistycznej szkole Tradycjonalizmu Integralnego (R. Guénon); współpracował też z Nową Prawicą (GRECE, A. de Benoist); jego przyjaciółmi byli m.in. Raymond Abellio, Vintila Horia, M. Eliade, J. Evola, Arno Breker, E. Jünger, kard. J. Daniélou, D. de Roux, Pierre Boutang, mistyk rojalizmu Henry Montaigu, reżyser J.-L. Godard; do jego myśli (zwłaszcza koncepcji eurazjatyckiej) odwołuje się także A. Dugin; laureat kilku nagród literackich.

125 lat temu, 22 listopada 1890 roku, urodził się w Lille Charles-André-Joseph-Marie de Gaulle, żołnierz, mąż stanu, teoretyk wojskowości i memuarysta; pochodził z głęboko katolickiej (ojciec, Henri, był profesorem filozofii w liceach jezuickich) i monarchistycznej (orleanistycznej) rodziny; jako elew i oficer był podopiecznym ppłk. (później marszałka Francji) Ph. Pétaina; w czasie I wojny światowej trzykrotnie ranny, w bitwie pod Verdun dostał się do niewoli niemieckiej, z której pięciokrotnie próbował uciec, a w obozie w Ingolstadt poznał (późniejszego marszałka ZSSR) M. Tuchaczewskiego; w stopniu majora uczestniczył we Francuskiej Misji Wojskowej podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, a za udział w bitwie warszawskiej (w jednostce polskiej) otrzymał Virtuti Militari; z tego okresu pozostała mu fascynacja osobą marsz. J. Piłsudskiego, którego wybór pism poznał w języku niemieckim, a naśladował go nawet frazeologicznie („mój pierwszy most”, „mój Sulejówek”); w latach 20. podtrzymywał jeszcze promonarchistyczne nastawienie ojca, był abonentem „L’Action Française”, a swoją pierwszą książkę dedykował Ch. Maurrasowi; od 1927 pozostawał już w niezgodzie – jeszcze nie politycznej, lecz na tle koncepcji militarnych – z Petainem; w latach 30. postulował uzawodowienie armii oraz przewidywał manewrowy, a nie pozycyjny charakter przyszłej wojny, co wymagało położenia nacisku na rozwój broni pancernych; w tym okresie przesunął się też ideowo na pozycje chadeckie; jako protegowany premiera P. Reynauda w kampanii 1940 roku uzyskał awans na generała brygady czasu wojny; w dzień po wystąpieniu przez marszałka i premiera Pétaina o zawieszenie broni zbiegł do Londynu, gdzie 18 czerwca wygłosił na falach BBC apel wzywający do kontynuowania walki u boku Brytyjczyków, czego następstwem było też powołanie komitetu „Wolnej Francji”; oznaczało to jednak także wywołanie przezeń po raz pierwszy „wojny franko-francuskiej”, wprowadzającej rozłam pomiędzy patriotami na „marechalistów” i „gaullistów”; od 4 VI 1943 był szefem Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (CFLN), a od 4 VI 1945 – Tymczasowego Rządu Republiki Francuskiej, od 25 sierpnia urzędującym w wyzwolonym od Niemców Paryżu; jako szef rządu nie zrobił nic, aby zapobiec dzikim „czystkom” (épuration), dokonywanym głównie przez komunistów, którzy znaleźli się również w jego trójpartyjnym rządzie; za sprawą zachowanej z prawicowości wrogości do rządów partyjnych w 1946 zrezygnował z urzędu; po wygłoszeniu słynnej mowy w Bayonne ogłosił 7 IV 1947 w Strasburgu utworzenie Zgromadzenia Ludu Francuskiego (RPF), mającego jednoczyć siły zachowawcze (ale bez petainistów) w obliczu zagrożenia komunistycznego oraz przeciwko systemowi gabinetowo-parlamentarnemu IV Republiki; mimo początkowych sukcesów RPF zaczęło na początku lat 50. tracić wpływy, toteż de Gaulle najpierw (1953) zawiesił jego działalność, a następnie (1955) sam wycofał się z życia publicznego; powrócił do władzy (zrazu jako premier) jako „mąż opatrznościowy” w 1958 roku, balansując na krawędzi legalności i wykorzystując zaufanie, którym obdarzyła go armia oraz cywilni obrońcy Algierii Francuskiej (których oszukał i zdradził – od początku nie wierzył w utrzymanie Algierii przy Francji, obawiając się także nadmiernej ilości muzułmanów); od 21 XII 1959 był prezydentem Republiki z nową konstytucją (wybrany ponownie, już wyborach powszechnych, w 1965), przyznającą głowie państwa pozycję nadrzędną względem trzech władz „Monteskiuszowskich” i de facto suwerenną (system ten, zwany na ogół półprezydenckim albo jeszcze bardziej mętnie – „monarchią republikańską”, faktycznie był kontaminacją Constantowskiej koncepcji „władzy moderującej”, resp. „pośredniczącej”, oraz zrepublikanizowanego bonapartyzmu plebiscytarnego, w pewnej mierze także – zwłaszcza w stylu sprawowania władzy – cezarystycznego); na początku lat 60. prowadził drugą domową „wojnę franko-francuską” – z OAS i innymi obrońcami Algierii Francuskiej; w polityce zagranicznej zrewidował swój antygermanizm i zawarł Traktat Elizejski z RFN, ale konsekwentnie blokował rozwój EWG, przeciwstawiając koncepcjom federalistycznym wizję „Europy Państw” (nie „Europy Ojczyzn”, jak to się nagminnie twierdzi); dążył też do uniezależnienia Francji i Europy Zachodniej od USA (wystąpienie ze struktur wojskowych NATO w 1966), uważając jednocześnie, że należy wspierać ewolucyjną drogę do uniezależnienia się Europy Wschodniej od ZSSR; w wymiarze globalnej geopolityki przeciwstawiał dominacji „atlantyzmu” de facto „eurazjatycką” (obejmującą więc także Rosję: uważał, że ustrój sowiecki jest kwestią przemijającą, a Rosja pozostanie zawsze) wizję Europy „od Atlantyku po Ural”; ustąpił z urzędu przed upływem kadencji, 28 IV 1969, po przegraniu prestiżowo przezeń traktowanego referendum w sprawie reformy Senatu; już jako osoba prywatna odwiedził dwóch mężów stanu, których (z wzajemnością) podziwiał: gen. F. Franco i E. de Valerę; zmarł w 1970 roku.

175 lat temu, 23 listopada 1840 roku, zmarł w Millau (Aveyron, Midi-Pyrénée), w wieku 86 lat (ur. 2 X 1754), Louis-Gabriel-Ambroise wicehr. (vicomte) de Bonald, filozof, publicysta, polityk, prekursor socjologii oraz gramatyki generatywnej w językoznawstwie, tradycjonalista i legitymista, jeden z największych „Doktorów Kontrrewolucji”; pochodził z rodziny starej i zasłużonej dla monarchii, lecz uszlachconej dopiero w 1698; był wychowankiem oratorianów, służył jako muszkieter królewski, a w 1785 został merem Millau; początek rewolucji przyjął wręcz życzliwie, został też ponownie wybrany merem oraz deputowanym do Zgromadzenia Departamentalnego i jego przewodniczącym; kontrrewolucjonistą uczyniła go dopiero grabież dóbr kościelnych oraz de facto schizmatycka Konstytucja Cywilna Kleru, która wstrząsnęła jego katolickim sumieniem; 31 I 1791 złożył wszystkie urzędy i wyemigrował z Francji, udając się do Heidelbergu, gdzie zaciągnął się do rojalistycznej armii książąt Kondeuszy (Bourbon-Condé); po jej klęsce zamieszkał w Konstancji, gdzie żył w skrajnym ubóstwie; dopiero wówczas, aby zrozumieć fenomen rewolucji, podjął systematycznie studia zarówno nad myślą klasyków (Platon, Tacyt, Ojcowie Kościoła, Pascal, Bossuet, Leibniz), jak i ideologów Oświecenia (Monteskiusz, Rousseau), czego owocem było jego pierwsze fundamentalne dzieło Teoria władzy politycznej i religijnej (1796); za Dyrektoriatu powrócił (w 1797) potajemnie do Paryża, ujawniając się po 18 brumaire’a (1799) oraz amnestii dla emigrantów; rozpoczął regularną współpracę z „Mercure de France” i „Journal des débats” oraz publikował kolejne książki, w tym zawierającą gwałtowny protest przeciwko prawu rozwodowemu (Du divorce); odrzucił umizgi Napoleona (będącego jego czytelnikiem), który proponował mu reedycję Teorii władzy pod warunkiem usunięcia wszelkich wzmianek o prawowitym królu oraz objęcie redakcji „Journal de l’Empire”: przyjął jedynie w 1810 stanowisko radcy Uniwersytetu; Restaurację monarchii prawowitej (1814) powitał z radością, lecz rychło kompromisowa postawa Ludwika XVIII przyniosła mu rozczarowanie (już samą Kartę konstytucyjną uważał za legalizację Rewolucji); jako deputowany z Aveyron (1815-1822) i przewodniczący Izby (1821-1822) stanął na czele ultrasowskiej (resp. ultrarojalistycznej) opozycji przeciwko liberalnym ministrom króla, czyli de facto jemu samemu; w 1814 został kawalerem Orderu Św. Ludwika, a w 1816 – członkiem Akademii Francuskiej (fotel 30 „odziedziczył” po rewolucjoniście i drugim konsulu, Cambacérèsie); w latach 1818-1820 był jednym z najbardziej aktywnych współpracowników – założonego przez Chateaubrianda – „Le Conservateur” (a następnie „Le Défenseur”); po zmianie kursu politycznego monarchii na ultrasowski (wskutek zabójstwa diuka de Berry) został w 1823 roku ministrem stanu, wicehrabią i członkiem Izby Parów; po rewolucji lipcowej (1830) odmówił złożenia przysięgi na wierność uzurpatorowi (Ludwikowi Filipowi Orleańskiemu), rezygnując tym samym z godności para Francji; po wycofaniu się z życia politycznego powrócił w rodzinne strony; jeden z jego czterech synów – Louis-Jacques-Maurice de Bonald (1787-1870) – był abpem Lyonu i prymasem Galii oraz kardynałem. Pomimo zastrzeżenia: „moim systemem jest… nie mieć systemu” Bonald był umysłem najbardziej systemowym pośród kontrrewolucjonistów oraz najsilniej powiązanym z dziedzictwem scholastyki; znanych mu myślicieli dzielił na „ludzi idei”, którzy (od Platona po Leibniza) rzeczywiście oświecali świat, oraz na „ludzi wyobraźni” (jak XVIII-wieczni Encyklopedyści), zwodzących innych na umysłowe manowce, w które uprzednio sami wpadli przez wyprowadzanie swoich koncepcji z doświadczenia zmysłowego; obiektywny fakt pierwotny, leżący u podstaw człowieczeństwa i społeczeństwa, odnalazł w języku, który nie jest tworem wymyślonym przez człowieka (gdyż człowiek, aby wyrazić jakąkolwiek myśl, musi już być istotą używającą języka, a sama myśl, zawierając pojęcia ogólne, zakłada istnienie jakiegoś rodzaju języka), lecz darem Boga; okoliczność ta, wskazująca na konieczność istnienia istoty przewyższającej inteligencją człowieka, stanowi więc również dowód na istnienia Boga; obdarzając człowieka zdolnością mówienia i myślenia, przydał mu jednocześnie Bóg naturę społeczną, czyli zdolność rozwijania form życia wspólnotowego, podczas których myśli-idee nabierają znaczeń i są przechowywane oraz transmitowane z pokolenia w pokolenie za pośrednictwem tradycji; atomistycznemu indywidualizmowi („filozofii ja”) oświeceniowych les philosophes przeciwstawiał Bonald koncepcję człowieka wspólnotowego („filozofię my”), doktrynie suwerenności ludu – teorię suwerenności boskiej i (pochodnej od niej) monarszej; konstytucjonalizmowi „prawniczemu” – ideę „konstytucji naturalnej”; „Deklaracji Praw Człowieka” – „Deklarację Praw Boga”; prawdziwym „stanem natury” jest życie społeczne, ten zaś, o którym rozprawiali naturaliści, jest tylko urojeniem spekulującego rozumu: człowiek izolowany (Rousseau’owski „dobry dzikus”) nie jest w ogóle człowiekiem; „ludźmi natury” są Bossuet, Fénelon czy Leibniz, a nie „Karaib lub Irokez”; naturalne i konieczne jest wszystko to, co ustanowił Stwórca i czemu nadał On swoiste dla każdej rzeczy stworzonej prawo (inne dla społeczeństwa mrówek czy pszczół, a inne dla społeczeństwa ludzkiego); jeśli ustrojem naturalnym dla społeczności ludzkiej jest monarchia (a jest nim niewątpliwie), to każdy różny od niej ustrój właściwie realnie nie istnieje: jest „niebytem”, negacją, antyzasadą jedynego realnego bytowo porządku; naturalne i konieczne są tedy: rodzina, władza królewska, własność prywatna, hierarchia, posłuszeństwo dzieci względem rodziców, a poddanych – monarsze, religia (nawet gdyby nie było żadnych chrześcijan, religia objawiona i tak byłaby religią naturalną i konieczną), a nawet gatunki literackie: wszystkie one tworzą razem „konstytucję naturalną”, w której obliczu ustawy pisane są tylko „świstkami papieru”, oraz „społeczeństwo konieczne”, w porównaniu z którym zadekretowane przez buntowników „społeczeństwo obywatelskie” jest tworem sztucznym i pozbawionym życia; również władcy prawowici nie mogą, choćby tego pragnęli, uczynić nic przeciwko koniecznemu porządkowi społecznemu, król jest bowiem nikim innym, jak „sekretarzem natury” ustanowionej przez Boga i strażnikiem jej praw; natomiast rewolucjoniści, którzy usiłują wywrócić ten porządek, są żałosnymi Herostratesami, których wysiłek na ostatek obraca się przeciwko nim samym, i tak jak ich patron – szatan, buntujący się przeciwko Bogu, ale zmuszony do uczestniczenia w realizacji planów Bożej Opatrzności, również i oni muszą bezwiednie składać hołd idei ładu („Kiedy podli triumfują, parodiują oni społeczeństwo: mają swój rząd, swoje prawa, swoje trybunały, a nawet swoją religię i swojego boga; nadają oni prawa nieładowi, ażeby go utrwalić – oto jak głęboka i naturalna jest idea porządku”); rewolucyjne „społeczeństwo negatywne”, jako „ontologiczne minus” i „rozwiązanie” Francji, przetrwać nie może; wcześniej czy później porządek jednak zostanie przywrócony, a natura odzyska swoje prawa, bo jej twory są wieczne, podczas gdy ludzkie quasi-byty – znikome i nietrwałe; Restauracja będzie nawrotem do stanu naturalnego, czyli „zawiązaniem” społeczeństwa na nowo, pod warunkiem wszelako, że nie wejdzie w kompromis z rewolucyjnymi antyzasadami; zwycięstwo prawdy politycznej (legitymizmu monarchicznego) pociągnie za sobą zwycięstwo prawdy religijnej w całej Europie, a prawosławie i protestantyzm ukorzą się przed Rzymem; każda forma ustrojowa różna od monarchii „pełnej” jest „przeciw-bytem”, ontologicznym „nic”; istnieje analogia pomiędzy odmianami ustrojów i światopoglądami: jak teizmowi chrześcijańskiemu odpowiada tradycyjna, oparta na sakrze pomazania monarchia, tak też ateizmowi – demokracja, natomiast „pośrodku” sytuuje się twór najbardziej dziwaczny, tak w sensie religijnym, czyli dopuszczający istnienie Boga, ale odmawiający Mu prawa rządzenia światem deizm, jak politycznym, czyli również dopuszczająca istnienie króla, ale ubezwłasnowolniająca go konstytucją i parlamentaryzmem „demokracja monarchiczna”; na zasadzie analogii do dogmatu Trójcy Św. „w każdym społeczeństwie są trzy osoby”, troistość ta jest zaś jednością trzech składników: przyczyny, środka i skutku; na przykład w społeczności rodzinnej „przyczyną” jest ojciec, „środkiem” matka, a „skutkiem” są dzieci; w państwie „przyczyną” jest król, „środkiem” – arystokracja i urzędnicy, a „skutkiem” lud (i jego pomyślność); w Kościele „przyczyną” jest Bóg, „środkiem” kapłani, a „skutkiem” wierni powołani do zbawienia; społeczeństwo jest układem pluralistycznym, osiągającym jedność tylko w wielości: rodzin, korporacji, stanów i prowincji; odrzucenie liberalnej koncepcji wolności „abstrakcyjnej” idzie w parze z apologią przedrewolucyjnych i nieegalitarnych „wolności konkretnych”, należnych grupom i ciałom naturalnym; Bonald był antyliberałem również jako przeciwnik „polityków z kantoru”, prowadzących „rozważania kramarskie”, porównujące społeczeństwo do towarzystwa handlowego; w swoim „testamencie politycznym” po 1830 roku pisał: „Zaczęło się panowanie bankierów. (…) Rządy współczesne nie widzą w swych poddanych nikogo innego, jak producentów i konsumentów. (…) Konsekwencje tego są dwie dla świata: ateizm i nędza robotników”.

90 lat temu, 24 listopada 1925 roku, urodził się w Nowym Jorku William F(rank). Buckley Jr., konserwatywny dziennikarz, publicysta i powieściopisarz; przyszedł na świat w katolickiej rodzinie pochodzenia irlandzkiego (ojciec był prawnikiem i przemysłowcem), sam był również Rycerzem Maltańskim; na studiach w Yale (pod kierunkiem Willmore’a Kendalla) poznał swojego przyszłego szwagra – katolickiego tradycjonalistę L. Brenta Bozella Jr. (1926-1997), z którym wspólnie opublikował książkę w obronie senatora Joe McCarthy’ego; w 1955 założył tygodnik konserwatywny „National Reviev”, pomyślany jako organ radykalnej (od radix – korzeń) prawicy, lecz otwartej dla wszystkich nurtów ówczesnego konserwatyzmu amerykańskiego (organicznego, indywidualistycznego i antykomunistycznego); był również współzałożycielem stowarzyszenia Młodzi Amerykanie na rzecz Wolności (YAF) oraz założycielem (1964) Amerykańskiej Unii Konserwatywnej (ACU); w 1965 przegrał z liberalnym republikaninem J. Lindsayem walkę o urząd burmistrza Nowego Jorku; począwszy od lat 80. zagubił się ideowo, dopuszczając na łamy „National Review” tzw. neokonserwatystów, a ostatecznie (po 1990) pozwalając im przejąć pismo oraz usunąć z niego „antysemitów”; zmarł w 2008 roku.

100 lat temu, 25 listopada 1915 roku, zmarł w Nicei, w wieku 86 lat (ur. 17 II 1829), Léon Harmel, przemysłowiec, filantrop, teoretyk korporacjonizmu, tajny szambelan papieża Leona XIII, tercjarz franciszkański; odziedziczył po dziadku i ojcu oraz rozbudował szereg przedsiębiorstw, głównie w branży tekstylnej, w Belgii oraz francuskich Ardenach; swoje fabryki zorganizował (kierując się wskazaniami twórcy Szkoły Reformy Społecznej, F. Le Playa) jako „rodziny zawodowe”, które troszczą się o ekonomiczne, kulturalne i religijne potrzeby wszystkich swoich członków (nad tą ostatnią sferą czuwał kapelan każdego przedsiębiorstwa); do współzarządzania dopuszczona została Rada Zakładowa, a pracodawcy finansowali Kasę Rodzinną wypłacającą zapomogi potrzebującym; praca była dostosowana do sił i możliwości poszczególnych osób, obowiązywał też zakaz pracy nocnej; Harmel budował także liczne osiedla robotnicze, wyposażając je w niezbędną infrastrukturę; opracował Podręcznik korporacji chrześcijańskiej (1879), do którego wstęp napisał Leon XIII; współorganizował (1885, 1887, 1889, 1890) wielotysięczne pielgrzymki robotników chrześcijańskich do Rzymu, a w 1891 utworzył Stowarzyszenie Przemysłowe Pracodawców Chrześcijańskich; w katolickiej myśli społecznej reprezentował nurt paternalistyczny, akcentujący i zwierzchnictwo, i odpowiedzialność patrona za pracobiorców; jego dewizą było: „realizować dobro robotnika przez niego samego i razem z nim, nigdy bez niego, a tym bardziej wbrew niemu”; nazywany przez robotników „Dobrym Ojcem”, jest uważany za niedościgniony wzór chrześcijańskiego pracodawcy.

100 lat temu, 25 listopada 1915 roku, urodził się w Valparaiso gen. Augusto José Ramón Pinochet Ugarte, żołnierz i mąż stanu; Szkołę Wojskową ukończył w 1937, a Akademię Wojskową w 1948; następnie wykładał geografię i geopolitykę; stopień generała brygady otrzymał w 1968, a generała dywizji w 1971; w 1972 został szefem sztabu, a w 1973 (z nominacji S. Allende) głównodowodzącym Armii Chilijskiej; stanął na czele junty wojskowej, która 11 IX 1973 – na wezwanie parlamentu – obaliła łamiący konstytucję i przeprowadzający rewolucję od góry rząd lewicowego prezydenta S. Allende (który popełnił samobójstwo); w warunkach wojny domowej, a częściowo i zewnętrznej (obecność kubańskich „doradców”), powstrzymał rewolucję komunistyczną; przeprowadził też wolnorynkowe reformy gospodarcze i społeczne (nowy, prywatny system ubezpieczeń), dzięki czemu wyprowadził kraj z zapaści ekonomicznej (tzw. chilijski cud gospodarczy); od 27 VII 1974 pełnił z nominacji junty urząd prezydenta (przyjmując też stopień generała kapitana), jako de facto komisaryczny dyktator; od ustanowienia nowej konstytucji (zatwierdzonej w plebiscycie) w 1980 był prezydentem konstytucyjnym; w 1988 zrzekł się dobrowolnie władzy i ogłosił wybory prezydenckie, w których sam nie kandydował, zachował jedynie stanowisko głównodowodzącego armią (pozostał nim do 1998) oraz dożywotnie miejsce w Senacie (jako wirylista); kiedy przebywał na leczeniu w Wielkiej Brytanii, został (1998) podstępnie zatrzymany na wniosek hiszpańskiego sędziego (skazanego później za nadużycie władzy) B. Garzóna domagającego się jego ekstradycji za rzekome zbrodnie przeciw ludzkości; uwolniony dopiero po kilku miesiącach, po powrocie do ojczyzny został tam z kolei pozbawiony (w 2000) immunitetu przez Sąd Apelacyjny w Santiago, 13 XII 2004 nałożono nań areszt domowy, w listopadzie 2005 został zaś formalnie aresztowany (łącznie w przeciągu siedmiu lat aresztowano go cztery razy pod różnymi zarzutami, a aresztowania obejmowały też członków jego rodziny, na czele z żoną); zmarł w 2006 roku.

80 lat temu, 30 listopada 1935 roku, zmarł w Lizbonie, w wieku 47 lat (ur. 13 VI 1888), Fernando António Nogueira Pessoa, modernistyczny poeta (największy w Portugalii od czasów Camõesa i jeden z największych w XX wieku), krytyk literacki, eseista i tłumacz, piszący także pod wieloma fikcyjnymi heteronimami, jak Álvaro de Campos („inżynier i nihilista”), Ricardo Reis („lekarz i monarchista”), Alberto Caeiro („obserwator natury”) czy Bernardo Soares („księgowy-introwertyk”); „nacjonalista mistyczny”, antykomunista i antysocjalista, monarchista uznający ustrój monarchiczny za najbardziej właściwy dla narodu imperialnego, jak Portugalia, lecz za niemożliwy do przywrócenia współcześnie (poparł dyktaturę wojskową po przewrocie z 1926 roku), konserwatysta „w stylu angielskim”, „liberał wewnątrz konserwatyzmu”, „absolutnie antyreakcyjny”; „chrześcijański gnostyk” odległy od wszystkich „kościołów zorganizowanych”, a zwłaszcza od Kościoła katolickiego, „wierny” zaś „tradycji sekretnej” chrześcijaństwa, także w jej wewnętrznych związkach z tradycją sekretną Izraela („Święta Kabała”) i której esencję przechowuje wolnomularstwo okultystyczne; Mistrz Zakonu Templariuszy; nagrodzony za mesjanistyczny („nowy sebastianizm”) poemat Przesłanie przez Sekretariat Propagandy Narodowej za rządów A. Salazara, lecz poróżniony z nim z powodu delegalizacji masonerii.

 


 

Kalendarzyk reakcjonisty ”” grudzień

600 lat temu, 1 grudnia 1415 roku, urodził się w Brzeźnicy (Ziemia Sieradzka), w rodzinie szlacheckiej, ks. Jan Długosz [łac. Ioannes Dlugossius] h. Wieniawa, historyk, geograf, urzędnik królewski, dyplomata, „ojciec historiografii polskiej”; studiował (ale nie uzyskał żadnego tytułu naukowego) w Akademii Krakowskiej; następnie znalazł się na dworze bpa Zbigniewa Oleśnickiego, gdzie został kolejno (1433-1455) jego notariuszem, sekretarzem i kanclerzem; w 1436 został kanonikiem krakowskim; od 1455 służył królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi, który w 1467 powierzył mu wychowanie swoich sześciu synów (mimo iż nie był tajemnicą krytyczny stosunek wychowawcy do dynastii Jagiellonów), z których jeden (Kazimierz) został w przyszłości świętym, czterech (Władysław, Jan Olbracht, Aleksander, Zygmunt) królami Czech i Węgier lub Polski, jeden zaś (Fryderyk) prymasem Polski i kardynałem; był uczestnikiem wielu poselstw zagranicznych, zarówno Oleśnickiego, jak i króla, a w 1471 poprowadził Władysława II Jagiellończyka na koronację do Pragi; był kandydatem króla na arcybiskupstwo lwowskie, ale nie dożył już nominacji papieskiej, umierając w 1480 roku; jego najważniejszym dziełem – niemającym precedensu w ówczesnej Europie – były monumentalne (w 12 księgach) łacińskie Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego (przetłumaczone na polski dopiero w XIX wieku), poprzedzone równie rewelacyjną Chorographia Regni Poloniae, czyli dokładnym obrazem ziemi, a zwłaszcza hydrografii ziem polskich; kontrowersje budzi natomiast opis wierzeń naszych pogańskich przodków, acz w dzisiejszej historiografii ten krytycyzm znacznie się zmniejszył; w 1880 jego szczątki zostały złożone w Krypcie Zasłużonych w kościele oo. Paulinów na Skałce.

150 lat temu, 4 grudnia 1865 roku, zmarł w Kolonii, w wieku niespełna 52 lat (ur. 8 XII 1813), Bł. ks. Adolf [Adolph] Kolping, duszpasterz, działacz społeczny i publicysta, jeden z wybitnych przedstawicieli katolicyzmu społecznego, zwłaszcza w praktyce; pochodził z ubogiej rodziny i od 13. roku życia pracował w warsztacie szewskim, po ukończeniu studiów teologicznych i przyjęciu święceń zajął się apostolatem społecznym, z czego głównym jego przedsięwzięciem było utworzenie (1851) Kolońskiego Związku Czeladników Katolickich; ceniony bardzo przez papieża bł. Piusa IX, został beatyfikowany przez papieża św. Jana Pawła II w 1991 roku.

75 lat temu, 8 grudnia 1940 roku, zmarł w KL Dachau k. Monachium, w wieku 70 lat (ur. 28 V 1870), Edward hr. Korwin-Krasiński z Krasnego h. Ślepowron, V i ostatni faktyczny ordynat opinogórski, kawaler Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego, działacz kulturalny, społeczny i polityczny, muzealnik, bibliotekarz i archiwista, pamiętnikarz; ordynację opinogórską odziedziczył po swoim kuzynie, Adamie hr. Krasińskim (1870-1909), wnuku poety Zygmunta; studiował w szkole rolniczej w Mödling k. Wiednia, następnie prowadził gospodarstwo rolno-leśne w rodzinnych Radziejowicach; w 1909 został zarządcą Biblioteki Ordynacji Krasińskich, dla której (i dla Muzeum) ufundował w 1930 nową siedzibę w Warszawie przy ul. Okólnik (spaloną celowo przez Niemców po powstaniu warszawskim, wbrew warunkom układu kapitulacyjnego); był również współtwórcą i prezesem Towarzystwa Akcyjnego Teatru Polskiego w Warszawie, prezesem (1910-1928) i od 1933 członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, członkiem honorowym Towarzystwa Bibliofilów Polskich, członkiem-korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; porządkował zbiory Muzeum Narodowego Polskiego w Raperswilu; przed I wojną światową członek konserwatywnego Stronnictwa Polityki Realnej i sygnatariusz telegramu dziękczynnego w odpowiedzi na deklarację naczelnego dowódcy wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza; w okresie międzywojennym sympatyzował z obozem narodowym; po rozpoczęciu okupacji niemieckiej internowany w areszcie domowym w Opinogórze, w kwietniu 1940 został aresztowany przez Gestapo, kiedy stanął w obronie skatowanego chłopca folwarcznego; wywieziony do KL w Buchenwaldzie, a następnie w Dachau, gdzie zmarł z wycieńczenia i choroby serca; kawaler (1931) Krzyża Komandorskiego i (1938) Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą OOP oraz krzyża Oficerskiego Legii Honorowej.

40 lat temu, 8 grudnia 1975 roku, zmarł w São Paulo, w wieku 80 lat (ur. 22 I 1895), Plinio Salgado, powieściopisarz, dziennikarz, teolog, myśliciel polityczny i polityk; w latach 20. współtwórca awangardowego, modernistycznego ruchu literacko-artystycznego zwanego Verde-Amarelo (od brazylijskich barw narodowych: zielonej i żółtej), organizującego w São Paulo Tygodnie Sztuki Współczesnej, promujące „kulturę wyłącznie brazylijską”; filozoficznie wychowany w duchu pozytywistycznym (oficjalnej doktryny Starej Republiki) i materialistycznym, pod wpływem lektury pisarzy katolickich (Raimundo Farias Brito, Jackson Figuereido) zwrócił się ku doktrynie katolickiej; w 1930 odbył podróż po Europie, gdzie zafascynował go włoski faszyzm; po powrocie założył Stowarzyszenie Studiów Politycznych (Sociedade de Estudos Politicos), na którego bazie 7 X 1932 założył Brazylijską Akcję Integralistyczną (Ação Integralista Brasileira, AIB), której głównym ideologiem, prócz niego samego, był filozof fenomenolog Miguel Reale (1910-2006); uważana za rodzimą odmianę faszyzmu, AIB nawiązywała również do portugalskiego Integralizmu Luzytańskiego, lecz w zradykalizowanej postaci; jej główne hasło brzmiało: „Bóg, Naród, Rodzina!”, program zaś był połączeniem wątków religijnych i narodowych z radykalizmem społecznym: położono w nim nacisk na „uginanie się Brazylii pod jarzmem obcego kapitalizmu” i sprowadzeniem jej do roli kolonii; „prawdziwą niepodległość” od amerykańsko-żydowskiej finansjery miała zapewnić nacjonalizacja banków, środków komunikacji, kopalń i źródeł energii hydroelektrycznej; z początku AIB była elitarnym ruchem intelektualistów, ale w szczytowym momencie rozwoju (1937) liczyła 250 000 członków i zbudowała strukturę dublującą struktury państwa, od sądów i policji po komórki artystyczne; wyróżniającą cechą – zorganizowanych według zasady „wodzowskiej” i hierarchicznej „zielonych koszul” – był rozbudowany rytuał nawiązujący po części do katolicyzmu, a po części do obrzędów Indian Tupi; symbolem ruchu był znak Sigmy, noszony na opasce na ramieniu zielonej koszuli; integraliści pozdrawiali się indiańskim okrzykiem Anauê!, a najważniejszą ceremonią integralistycznej „liturgii” były coroczne obchody pierwszego marszu AIB, kończone powitaniem wschodu słońca, „które oświeciło cztery wieki brazylijskiej historii”; w doktrynie Salgado „człowiek integralny” (homem integral) odrzuca wszystkie jednostronne antropologie: „optymizm liberalny” Locke’a, „pesymizm totalitarny” Hobbesa, kolektywizm Rousseau, ekonomizm Marksa, rasizm Gobineau i H.S. Chamberlaina, panseksualizm Freuda; do 1937 AIB współpracowała z autorytarno-populistycznym prezydentem dyktatorem, twórcą Nowej Republiki (z konstytucją wzorowaną na polskiej konstytucji kwietniowej), Getúlio D. Vargasem, kiedy jednak ten, rozwiązując wszystkie partie, rozwiązał także AIB, integraliści podjęli z 10/11 V 1938 próbę puczu, prawdopodobnie bez wiedzy i aprobaty przywódcy; mimo to Salgado został uwięziony, a następnie zmuszony do emigracji; po sześciu latach pobytu w salazarowskiej Portugalii powrócił do Brazylii po upadku Nowego Państwa (Estado Novo) i założył Partię Reprezentacji Ludowej (Partido de Representação Popular; PRP); w 1955 kandydował w wyborach prezydenckich, zajmując (z 8-procentowym wynikiem) ostatnie miejsce, lecz zwycięski prezydent Juscelino Kubitschek powołał go do Narodowego Instytutu Imigracji i Kolonizacji; jako dwukrotny (1958, 1962) deputowany ze stanu Paraná zwalczał lewicowego prezydenta João Goularta, a po jego obaleniu (1964) przez armię i zaprowadzeniu rządów wojskowych wstąpił do prorządowego, prawicowego Sojuszu Odrodzenia Narodowego (Aliança Renovadora Nacional; ARENA); na rok przed śmiercią wycofał się z życia politycznego; członek Paulińskiej Akademii Literatury.

850 lat temu, 9 grudnia 1165 roku, zmarł w Jedburgh (Szkocja), w wieku 24 lat (ur. pomiędzy 23 IV a 24 V 1141), Malkolm IV Dziewica [ang. Malcolm the Maiden, średn. gael. Máel Coluim mac Eanric], król Szkotów z dynastii Dunkeld; najstarszy syn księcia Henryka Szkockiego i wnuk króla Dawida I Świętego, po którym przejął tron (po przedwczesnej śmierci swego ojca) w 1153; w 1157 został zmuszony do złożenia hołdu lennego królowi Anglii Henrykowi II, natomiast pod koniec panowania pokonał Celtów z Galloway i lorda Hebrydów Somerelda; swój przydomek zawdzięczał niezwykłej pobożności, czystości i wstrętowi do prowadzenia wojen; fundował liczne kościoły i klasztory; był ostatnim władcą Szkocji noszącym rdzennie gaelickie imię.

450 lat temu, 9 grudnia 1565 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 66 lat (ur. 31 III 1499), Pius IV [Pius Quartus], 224. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; urodził się jako Giovanni Angeli de Medici w rodzinie mediolańskiego notariusza (niespokrewnionej z florenckim rodem Medyceuszy); studia filozoficzne, medyczne i prawnicze w Bolonii i Padwie uwieńczył (1525) doktoratem obojga praw (utroque iure); papież Paweł III mianował go kolejno: administratorem miast Państwa Kościelnego (1534), abpem Raguzy (1545) i kardynałem (1549); od 1556 był członkiem trybunału Inkwizycji Rzymskiej, a w 1558 został abpem Mediolanu; po czteromiesięcznym konklawe po śmierci Pawła IV został wybrany papieżem 25 grudnia 1559; w walce z nepotyzmem ograniczył wpływy rodziny Carafów (z której pochodził jego poprzednik), acz swoim głównym doradcą uczynił własnego siostrzeńca Karola Boromeusza; największym osiągnięciem jego pontyfikatu było wznowienie i doprowadzenie do pomyślnego końca obrad Soboru Trydenckiego, którego dokumenty (oraz Trydenckie Wyznanie Wiary) zatwierdził 26 I 1564, a bullą Benedictus Deus rozpoczął wdrażanie jego reform w życie.

20 lat temu, 12 grudnia 1995 roku, zmarł w Monteagle (Tennessee), w wieku 92 lat (ur. 26 XII 1902), Andrew Nelson Lytle, powieściopisarz, dramaturg, eseista i literaturoznawca; pochodził z Południa i ukończył Uniwersytet Vanderbilta; początkowo zamierzał zostać aktorem – studiował aktorstwo w Yale i występował w latach 20. na Broadwayu; zwróciwszy się ku literaturze, związał się z „neokonfederackim” ruchem Ziemian Południa (Southern Agrarians) i został sygnatariuszem ich manifestu z 1930 roku I’ll Take My Stand; opublikował m.in. biografię gen. Nathana B. Forresta, a jego powieść The Velvet Horn (1957) była nominowana do Narodowej Nagrody Literackiej; wykładał na Uniwersytecie Florydzkim oraz (od 1973) na episkopalistycznym Uniwersytecie Południa (University of the South) w Sewanee.

90 lat temu, 13 grudnia 1925 roku, zmarł w Torrelodones k. Madrytu, w wieku 72 lat (ur. 2 V 1853), Antonio Maura y Montaner, prawnik i polityk, pięciokrotny premier Hiszpanii w epoce Restauracji, od 1903 członek i od 1913 dyrektor Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; pochodził z Majorki, a w jego żyłach płynęła krew „nowochrześcijan”, czyli nawróconych żydów; ukończył prawo na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie; początkowo (od 1881) należał do Partii Liberalnej, wiążąc się z frakcją Germana Gamazo (poślubił też jego siostrę), z jej ramienia pełnił urzędy ministra terytoriów zamorskich (1892-1894) oraz sprawiedliwości (1894-1895) w gabinetach Praxedesa M. Sagasty; w 1902 przeszedł do Partii Konserwatywnej (Partido Conservador) i po śmierci (1905) Raimunda Fernandeza Villaverde został jej długoletnim przywódcą; po raz pierwszy na czele rządu stał od grudnia 1903 do 1904, wciągnął wtedy do rządu prawicową frakcję Ligi Katalońskiej oraz zainaugurował (wzorowany na Disraelim i Bismarcku) program „rewolucji z góry” (revolución desde arriba), czyli program reform społecznych ubiegających „rewolucję z dołu”; w drugiej kadencji (I 1907 – X 1909) został zmuszony do ustąpienia wskutek kampanii propagandowej (której uległ również król de facto Alfons XIII) prowadzonej przeciwko niemu przez lewicową „opinię publiczną” z powodu przykładnego ukarania anarchistycznych i masońskich sprawców podpaleń kościołów i mordów na księżach podczas tzw. Tragicznego Tygodnia (Semana Trágica) w Barcelonie; w 1913 utracił też przywództwo partii na rzecz Eduarda Dato (1856-1921); powrócił jako „mąż opatrznościowy” mający ratować monarchię podupadającą wskutek wzrostu sił ekstremistycznych (anarchiści, socjaliści i komuniści) oraz wzniecanych przez nie strajków i aktów terrorystycznych – od 1918 stanął trzykrotnie (III-XI 1918, IV-VII 1919, VIII 1921 – III 1922) na czele rządów „koncentracji narodowej”; jako reprezentant reformistycznego i protekcjonistycznego w gospodarce „konserwatyzmu społecznego” uważany jest za najwybitniejszego po Antoniu Canovasie (1828-1897) polityka epoki Restauracji; na uwagę zasługuje jego życzliwy i pełen szacunku stosunek do karlizmu, którego ówczesnemu przywódcy i głównemu teoretykowi,  J. Vazquezowi de Melli, proponował kilkakrotnie wejście do rządu; gorący katolik, lecz nie klerykał, uważał, że Hiszpanię przed anarchią i bolszewizmem może ocalić tylko solidarna współpraca wszystkich „partii porządku”, czyli konserwatystów, liberałów, umiarkowanych nacjonalistów i regionalistów oraz tradycjonalistów (co w pewnej mierze zrealizował dopiero, wysoko go ceniący, gen Franco); jego polityczni wychowankowie, zwani mauristas (m.in. jego syn Gabriel Maura Gamazo, Antonio Goichoechea, J. Calvo Sotelo), przyswajali sobie również dorobek Ch. Maurrasa i Action française, zapoczątkowując zwrot w stronę konserwatyzmu autorytarnego, acz inny maurista, Ángel Ossorio y Gallardo (1873-1946), zwrócił się w stronę chadecji, natomiast drugi syn Maury, Miguel Maura Gamazo (1887-1971), po upadku monarchii przeszedł na pozycje prawicy republikańskiej i w 1936 stanął też po stronie reżimowej.

125 lat temu, 15 grudnia 1890 roku, zmarł w Londynie, w wieku 90 lat (ur. 10 VI 1800), António Ribeiro Saraiva de Morais Figueiredo, prawnik, polityk, dyplomata, myśliciel polityczny i poeta; potomek rodu synów naturalnych (fidalgo) portugalskiego Domu Królewskiego; w 1823 ukończył studia prawnicze (prawo cywilne i kanoniczne), matematykę i filozofię na uniwersytecie w Coimbrze; od 1826 związał swoje losy z Partią Legitymistyczną popierającą króla Michała I (Dom Miguel) i był jego ambasadorem w Wielkiej Brytanii; również po obaleniu prawowitej monarchii przez liberałów wskutek „Wojny Dwóch Braci” (Dom Miguela i Dom Pedra) oraz interwencji angielskiej spełniał różne misje dyplomatyczne w imieniu wygnanego władcy we Francji, Austrii, państwach niemieckich, włoskich, Rosji i Hiszpanii; jako czołowy teoretyk portugalskiego legitymizmu monarchicznego (miguelizmu) kładł nacisk na średniowieczną tradycję monarchii luzytańskiej, według której uprawnienie Księcia do panowania wywodzi się z zawarcia przezeń – i przestrzegania – paktów zawartych z reprezentantami Trzech Stanów (Três Estados) tworzących Naród (Nação), czyli duchowieństwa (Clero), szlachty (Nobreza) i delegatów ludu (Procuradores de Povo).

40 lat temu, 16 grudnia 1975 roku, zmarł w Prien am Chiemsee (Bawaria), w wieku 92 lat (ur. 24 IX 1883), Wilhelm Stählin, konserwatywny teolog i pastor luterański; doktorat na uniwersytecie w Marburgu uzyskał (1913) na podstawie dysertacji o metaforach biblijnych, a w 1914 założył Gesellschaft für Religionspsychologie; od 1926 był profesorem teologii praktycznej na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münster; uczestnik ruchu Rewolucji Konserwatywnej; po 1933 współtworzył antyhitlerowski nurt w niemieckim protestantyzmie pod nazwą „Kościół Wyznający” (Bekennende Kirche); od 1945 do 1952 luterański „biskup” Oldenburga; po II wojnie światowej był też uczestnikiem konserwatywno-monarchistycznej Akcji Zachodniej (Abendlandische Aktion) i Akademii Zachodniej (Abendlandische Akademie) oraz głową luterańskiej strony w ekumenicznym kółku dyskusyjnym, którego głową katolicką był abp Padeborn, Lorenz kard. Jaeger.

250 lat temu, 17 grudnia 1765 roku, urodził się w zamku La Ferte w Reuilly (Berry, Francja) Charles-François de Riffardeau, wicehr. (vicomte), następnie markiz (marquis) i wreszcie pierwszy diuk (duc) de Rivière, dowódca, dyplomata i polityk rojalistyczny; ze starej szlachty osiadłej w Bourdonnais na początku XV wieku; zgodnie z tradycją rodzinną ukończył Szkołę Wojenną i służył w wojsku jako grenadier królewski w stopniu porucznika; po rewolucji nie mógł się pogodzić z anarchią i niezdyscyplinowaniem, dlatego wystąpił z armii i udał się na emigrację, gdzie walczył z rewolucją w Armii Książąt; w 1792 został mianowany pułkownikiem przez hr. Prowansji (późniejszego Ludwika XVIII), lecz najbliżej współpracował z hr. Artois (późniejszym Karolem X), stając się odtąd jego najwierniejszym powiernikiem; odbywał też liczne misje dyplomatyczne do Rosji i Anglii, przedzierał się jako oficer łącznikowy do Wandei i Bretanii i przygotowywał (nieudaną) ekspedycję rojalistów z Anglii w Quiberon (VII 1795); w 1795 był w obozie F.-A. Charette’a w Belleville, gdzie organizował planowane lądowanie Monsieur (hr. Artois), odwołane jednak przez Księcia; aresztowany i przewieziony do twierdzy w Nantes, salwował się brawurową ucieczką; odtąd z Londynu organizował niestrudzenie, we współpracy z ocalałymi Wandejczykami i bretońskimi szuanami, kolejne próby rojalistycznych powstań w Bretanii i Normandii; w styczniu 1803 (w porozumieniu z Georgesem Cadoudalem i gen. J.-Ch. Pichegru) wylądował wraz z 32 innymi rojalistami w Normandii z zamiarem obalenia Konsulatu i ustanowienia prowizorycznego rządu w imieniu Burbonów; w marcu 1804 wpadł jednak w ręce policji i 10 VI 1804 został skazany na karę śmierci wraz z ośmioma innymi osobami; życie uratował dzięki wstawiennictwu żony Bonapartego, Józefiny de Beauharnais: osadzony w forcie Joux we Franche-Comté, przebywał tam do 1810; zwolniony, żył do upadku Napoleona pod nadzorem policji w departamencie Cher; z chwilą upadku reżimu imperialnego stawił się natychmiast do dyspozycji Burbonów; 28 II 1814 Monsieur mianował go swoim adiutantem i marszałkiem polnym (gen. brygady), a 11 września tegoż roku Ludwik XVIII kreował go komandorem Orderu Św. Ludwika oraz dowódcą 21 dywizji; w lutym 1815 został mianowany ambasadorem w Konstantynopolu, lecz rozpoczęcie jego misji odwlokła ucieczka Napoleona z Elby; pod komendą diuka d’Angoulême (późniejszego Ludwika XIX de iure), dowodzącego na Południu, walczył z oddziałami uzurpatora na czele 8 dywizji, już w stopniu generała porucznika; 17 VIII 1815 został parem Francji i w tym samym miesiącu na czele 29 dywizji odbił z rąk Murata Korsykę; dopiero w 1816 mógł rozpocząć misję dyplomatyczną nad Bosforem, którą zakończył w 1821, wcześniej nabywszy świeżo odkryty posąg Wenus z Milo, który sprezentował Ludwikowi XVIII; po powrocie był dowódcą gwardii Monsieur – od 1824 króla Karola X; w 1826 został mianowany wychowawcą diuka de Bordeaux (późniejszego Henryka V de iure), lecz obowiązków nie mógł już faktycznie podjąć z powodu zapadnięcia na zdrowiu; zmarł w 1828 roku.

150 lat temu, 17 grudnia 1865 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 65 lat (ur. 17 V 1800), Pedro de la Hoz y de la Torre, dziennikarz i publicysta; we wczesnej młodości liberał, ale już od 1822 tradycjonalista i legitymista, mianowany rok później sekretarzem rządu cywilnego w León przez Regencję z Urgel; następnie redaktor urzędowej „Gaceta de Madrid”; w 1825 ożenił się z córką 10. wicekróla Río de la Plata, Santiago de Liniersa, rozstrzelanego (1810) przez kreolskich rebeliantów; w sporze dynastycznym po śmierci Ferdynanda VII (1833) opowiedział się po stronie prawowitego króla Karola V (Don Carlos), a przeciwko uzurpacji córki Ferdynanda – Izabeli, stając się odtąd jednym z najbliższych współpracowników Don Carlosa, a następnie jego syna, Karola VI; po przegraniu przez karlistów wojny znalazł się na emigracji we Francji; w 1844 powrócił do Hiszpanii i założył dziennik „La Esperanza” [„Nadzieja”], z podtytułem „Diario Monárquico”, który na przeciąg trzech dekad stał się flagowym pismem tradycjonalistów i de facto organem prawowitych władców, mimo iż, wychodząc pod izabelicką cenzurą, nie mógł oficjalnie ich popierać i określać się jako legitymistyczny; był faktycznym współautorem (obok bpa J. Caixala) Carta a los españoles z sierpnia 1864 księżnej de Beira (María Teresa de Braganza, 1793-1874), wdowy po Karolu V i macochy Jana III, w której wezwała ona swojego pasierba do abdykacji na rzecz jego syna, Karola VII, z powodu sprzeniewierzenia się zasadzie „prawowitości wykonywania” (legitimidad de ejercicio) poprzez wyznawanie poglądów liberalnych; redakcję „La Esperanza” po jego śmierci objął jego syn – Vicente de la Hoz y de Liniers (1841-1886) i prowadził pismo aż do jego zamknięcia przez reżim republikański w 1874 roku.

70 lat temu, 17 grudnia 1945 roku, urodził się w Loudun (Poitou, Francja) Alain Texier, historyk, heraldyk i powieściopisarz, działacz katolicki i monarchistyczny; ukończył prawo w Limoges i nauki polityczne (Paris-X, Nanterre), wieńcząc studia doktoratem państwowym; założył Instytut Badań Europejskich nad Szlachtą i Arystokracją (IRENA); autor Karty z Fontevrault (Charte de Fontevrault), z dewizą Wierność – Jedność Królewska (Fidélité – Unité Royale), przyjętej 25 VIII 1988 w benedyktyńskim opactwie królewskim (Plantagenetów) w Fontevrault i będącej manifestacją zasad tzw. rojalizmu prowidencjalistycznego, czyli transcendentalizującego kwestię powrotu monarchii przez złożenie decyzji zarówno o czasie, jak osobie tego, który będzie Jego porucznikiem na tronie Francji, w ręce Boga, co oznacza, że królestwo powróci, „jeśli Bóg zechce, kiedy Bóg zechce i z tym, kogo Bóg zechce”; kwestią kluczową jest tu wypełnienie (zignorowanego przez Ludwika XIV) wezwania św. Małgorzaty Marii Alacoque do poświęcenia Francji Najświętszemu Sercu Jezusa, które musi także znaleźć się w sztandarze Francji królewskiej; prawa fundamentalne Królestwa Francji, które obserwują legitymiści, są jedynie pomocną wskazówką, ale żadna norma jurydyczna nie może zostać postawiona ponad objawioną wolą Bożą; fontevrists skłaniają się zresztą ku afirmacji księcia Andegaweńskiego, ale nie jako Ludwika XX, lecz jako „oczywistego pierworodnego” (aîné visible) Burbonów, tym samym zaś uprzywilejowanego w oczekiwaniu na wybór swojego porucznika przez Boga, do tego zaś czasu pozostającego niejako regentem królestwa; to stanowisko określane jest przeto też mianem rojalizmu regentystycznego (royalisme régentiste), dla którego książę Ludwik jest „prowidencjalistyczną hipotezą”.

100 lat temu, 18 grudnia 1915 roku, urodził się w Segarcea (Rumunia) Vintilă Horia [właśc. Vintilă Caftangioglu], dyplomata, pedagog, filozof, eseista, poeta i powieściopisarz trójjęzyczny (rumuński, francuski i hiszpański); był uczniem prawosławnego mistyka, teologa i tradycjonalistycznego filozofa Nichifora Crainica (1889-1972) oraz współpracownikiem jego pisma „Gândirea” [„Myśl”]; podczas studiów na Uniwersytecie Bukareszteńskim (prawo, literatura, filozofia) związał się z klubem AXA (N. Ionescu, M. Eliade, E.M. Cioran, E. Ionesco, C. Noica), afiliowanym do narodowo-radykalnego Legionu Michała Archanioła (Corneliu Z. Codreanu), jednak po 1938 przeszedł do Partii Narodowo-Chrześcijańskiej Alexandru C. Cuzy (1857-1947); po ustanowieniu (1940) dyktatury marsz. Iona Antonescu (1882-1946) został szefem gabinetu w Ministerstwie Propagandy, a następnie pracował w dyplomacji jako attaché prasowy ambasady w Rzymie, po czym zamieszkał w Wiedniu; po upadku Antonescu i zajęciu Rumunii przez Armię Czerwoną został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym w Karpaczu, a następnie w Maria Pfarr, wyzwolili go żołnierze brytyjscy; wyjechał wówczas do Włoch, gdzie współpracował z prasą literacką i zaprzyjaźnił się z katolickim pisarzem Giovannim Papinim; w 1946 bukareszteński „Trybunał Ludowy” skazał go zaocznie na 25 lat więzienia pod zarzutem „zbrodni rozboju” (nb. zaszła pomyłka, gdyż oskarżono go o czyny przypisywane jego bratu – legioniście Gheorghe Caftangioglu); w 1948 przeniósł się do Buenos Aires w Argentynie, lecz w 1953 powrócił do Europy; w 1960 zamieszkał w Paryżu i w tym samym roku otrzymał Nagrodę Goncourtów za powieść Bóg urodził się na wygnaniu, lecz komunistyczny reżim rumuński, posługując się także prokomunistycznymi pisarzami francuskimi (m.in. J.-P. Sartre’em), wszczął oszczerczą kampanię przeciwko niemu, oskarżając go o falsyfikat (utworu napisanego rzekomo przez nieżyjącego legionistę), w następstwie czego Horia odmówił przyjęcia nagrody; ostatecznie osiadł (1964) we frankistowskiej Hiszpanii, gdzie zmarł w 1992; określany jako „reakcjonista”, „skrajny prawicowiec” i „faszysta”, sam najchętniej nazywał siebie „rycerzem rezygnacji” (co jest także tytułem jego powieści o hospodarze mołdawskim, Stefanie Wielkim), którego emblematyczną figurą był wygnany do Dacji poeta Owidiusz, zmuszony jeść „chleb twardy i gorzki”; bohaterami jego „powieści metafizycznych” byli też m.in. Platon, Boecjusz, El Greco i Rilke; w listopadzie 2015 ekshumowano jego szczątki i pochowano je w rodzinnym mieście.

25 lat temu, 19 grudnia 1990 roku, zmarł w Acton (Dorset, Anglia), w wieku 89 lat (ur. 11 XII 1901), Michael Joseph Oakeshott, filozof polityki (uprawiający także historię filozofii, filozofię religii, estetykę, filozofię wychowania i filozofię prawa); ukończył Goinville and Caius College w Cambridge, gdzie znalazł się pod (trwałym) wpływem brytyjskiego idealizmu (zwłaszcza J.M.E. McTaggarta); w czasie II wojny światowej służył w wydziale operacji specjalnych (SOE) armii brytyjskiej; po demobilizacji powrócił do Cambridge, lecz w 1947 przeniósł się do Oksfordu (Nuffield College), a w 1948 zajął – po socjaliście H. Laskim – katedrę nauk politycznych w Londyńskiej Szkole Ekonomicznej (LSE), którą zajmował do 1969; publikował stosunkowo niewiele, lecz zawsze teksty ważkie i finezyjne; przez historyków idei traktowany jest zazwyczaj jako konserwatysta, głównie na podstawie jego deklaracji, iż „być konserwatystą oznacza woleć znane od nieznanego, sprawdzone od niesprawdzonego, fakt od tajemnicy, rzeczywiste od możliwego, ograniczone od nieograniczonego, dostępne od doskonałego, śmiech dzisiaj od utopijnego raju”; jest to wszelako stosunkowo wąskie rozumienie konserwatyzmu, znamienne partykularnie dla tradycji anglosaskiej (zwłaszcza empiryzmu i sceptycyzmu) i to jeszcze wzmocnionego bardzo daleko posuniętą akceptacją dla zmiany społecznej (podążania za „tym, co utajone”) oraz pozbawionego transcendencji („to, co nadaje sens konserwatywnemu usposobieniu w polityce, nie ma nic wspólnego z jakimś prawem naturalnym czy ładem opatrznościowym, z moralnością czy religią; (…). Rozpocznijmy (…) nie od niebios, lecz od nas samych, jacy dziś jesteśmy”); również jego (zbieżna z konserwatyzmem) krytyka „politycznego racjonalizmu”, czyli utopijno-konstruktywistycznej „polityki z książki”, miast praktycznego doskonalenia się w rzemiośle, nie oznacza bynajmniej odrzucenia a totali nowożytności – przeciwnie, akceptowanym przez niego punktem wyjścia jest Hobbesowskie pojmowanie społeczeństwa jako „stowarzyszenia” (civil association), w tym sensie jest zatem liberałem; od klasycznego pojmowania polityki różni go także – mimo posługiwania się tą samą metaforą nawigacji – przeczenie, jakoby polityka zdążała ku jakiemuś celowi (Tomaszowy portus salutis), bo w jego ujęciu jest ona tylko sztuką utrzymywania się na tafli wzburzonego morza i unikaniu roztrzaskania okrętu o skały i rafy; na uwagę zasługuje jego rozróżnienie filozofii polityki od innych typów refleksji politycznej podług kryterium stopnia „burzycielstwa” (nieulegania „prawdom” obiegowym): filozofia polityki w tym ujęciu jest burzycielstwem radykalnym, podczas gdy doktryna polityczna tylko umiarkowanym, a „kurs polityczny” – praktycznie żadnym.

200 lat temu, 22 grudnia 1815 roku, urodził się w Bazylei Johann Jakob Bachofen, prawnik, etnolog i historyk starożytności, filozof religii i kultury; pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiego patrycjatu i odebrał staranne wykształcenie, zarówno prawnicze, jak i klasyczne, również na uniwersytetach zagranicznych (Oksford, Cambridge, Sorbona); w 1841 został profesorem prawa rzymskiego na uniwersytecie w Bazylei, lecz już trzy lata później zrezygnował z kariery akademickiej i poświęcił się badaniom mitograficznym, wiele przy tym podróżując (Grecja, Włochy, Hiszpania); został też mianowany radcą apelacyjnym; otaczał istnym kultem swoją matkę – Walerię, co stanowi psychologiczne podłoże jego teorii; w historii nauki zasłynął przede wszystkim jako autor teorii („demetryjskiego”) matriarchatu (ginajkokracji) jako bardziej archaicznej od („apollińskiego”) patriarchatu formy ustroju społecznego, w którym głową rodziny jest matka, będąca też fundamentem ładu i odbierająca cześć jako życiodajna bogini (teorię tę wywiódł z analizy mitów egipskich i greckich); nie była to jednak forma pierwotna, gdyż miała ją jeszcze poprzedzać faza („afrodyjskiego”) heteryzmu, kiedy nie znano ani małżeństwa, ani prawa; w historii i filozofii religii jest prekursorem tzw. morfologii religii (M. Eliade), dzięki akcentowaniu roli mitu i symbolu religijnego (zwłaszcza symbolu jaja, wyobrażającego kosmos, z jego powszechnie spotykaną dwoistą kolorystyką, gdzie dolna i czarna połowa wyobraża ziemię oraz śmierć, górna zaś i biała – niebo i życie) jako formy przekazu doświadczenia sacrum; w empirycznych badaniach nad religią i mitologią szczególną wagę przywiązywał do studiowania grobowców i inskrypcji nagrobnych; w filozofii kultury (pośrednio zaś – polityki) był głównym reprezentantem, obok swego niemal rówieśnika i krajana – Jakoba Burckhardta (1818-1897), elitarystycznego i pesymistycznego „kulturalizmu” oraz konserwatywnego, a nawet reakcyjnego liberalizmu, który ze zgrozą spogląda na demokratyzację społeczną i polityczną oraz umasowienie kultury, czego nieuchronnym skutkiem będzie stoczenie się w otchłań socjalizmu, biurokracji, niewoli i nowego barbarzyństwa (także jako promiskuitystycznego „nowego heteryzmu”); jego najbardziej znaną gnomą jest: „nienawidzę demokracji, bo kocham wolność!”; zmarł w 1887 roku.

40 lat temu, 24 grudnia 1975 roku, zmarł w Mesnil Saint-Loup (Szampania-Ardeny), w wieku 92 lat (ur. 18 IV 1883), Henri Charlier, malarz, rzeźbiarz, teoretyk sztuk plastycznych i muzyki, jeden z największych artystów chrześcijańskich naszych czasów, tradycjonalista katolicki; pochodził z rodziny ateistycznej (jego ojciec był też masonem); w Szkole Sztuk Pięknych, którą ukończył w 1903, był uczniem Jean-Paula Laurensa (1838-1921), specjalizującego się w realistycznym malarstwie historycznym (z przekonań republikanina i antyklerykała); w wieku 30 lat nawrócił się (m.in. pod wpływem Ch. Péguya i J. Maritaina) i w 1914 przystąpił do Towarzystwa Św. Jana dla rozwoju Sztuki Chrześcijańskiej (założonego jeszcze w 1839 przez kaznodzieję w Notre-Dame de Paris, o. H.-D. Lacordaire’a OP), a w 1916 miał swoją pierwszą wystawę w Pawilonie Sztuk Liturgicznych Salonu Niezależnych; w 1917 przystąpił do grupy artystów i rzemieślników katolickich „L’Arche” [„Arka”], założonej przez architekta Maurice’a Storeza (1875-1959) i malarza Maurice’a Denisa (1870-1943); jego bliskim przyjacielem był też kompozytor muzyki sakralnej Claude Duboscq (1897-1940); w 1925 został oblatem wspólnoty benedyktyńskiej linii oliwetańskiej (olivétains) z klasztoru Notre-Dame de la Sainte-Espérance w Mesnil Saint-Loup, gdzie też zamieszkał do końca życia i urządził swoje atelier; spośród jego dzieł ozdabiających liczne kościoły wznoszone po I wojnie światowej wymienić należy zwłaszcza: grobowiec Dom Guérangera OSB w Solesmes, pomnik św. Józefa w opactwie Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire oraz rzeźby w kościele św. Józefa w La Bourboule (Owernia); jako miłośnik tradycyjnej liturgii i śpiewu gregoriańskiego prowadził (pod pseudonimem Minimus) przez 20 lat (1956-1975) rubrykę liturgiczną w tradycjonalistycznym przeglądzie „Itinéraires” swojego wychowanka Jeana Madirana (1920-2013) oraz publikował w wydawnictwie Dominique Martin Morin; jego młodszym bratem był katolicki pedagog, dyrektor szkoły w Maslacq (i również oblat benedyktyński), André Charlier (1895-1971); w 1980 działacz katolicko-narodowy Bernard Antony (ur. 1944), znany też jako Romain Marie, założył kulturalne Centre Henri-et-André-Charlier, formujące swoich słuchaczy w duchu Tradycji katolickiej.

325 lat temu, 25 grudnia 1690 roku, urodził się w Andoain (Guipúzcoa, Kraj Basków) ks. Manuel Larramendi SJ [właśc. Aita Manuel de Garagorri Itaztxe], duchowny, apologeta, filolog i historyk, pierwszy folklorysta baskijski; ukończył kolegium jezuickie w Bilbao, a następnie sam wstąpił do Towarzystwa Jezusowego; studiował filozofię w Medina del Campo, a teologię w Salamance, gdzie w latach 1715-20 wykładał gramatykę, a od 1730 był maestro de alumnos; był spowiednikiem wdowy po Karolu II (Habsburgu) – Marii Anny Neuburskiej, a w 1724 wygłosił mowę na pogrzebie Ludwika I (Burbona); przyczynił się do restytuowania (1734) przez Filipa V Sanktuarium św. Ignacego Loyoli w Azpeitii; dziełem jego życia był opublikowany w 1745 pod auspicjami Akademii Królewskiej trójjęzyczny słownik kastylijsko-baskijsko-łaciński; pisał zarówno w kastylijskim, jak i w euzkera, przyczyniając się ogromnie do przywrócenia literaturze tego języka (acz zarzuca mu się nadmierne tworzenie neologizmów); jako obrońca roli szlachty oraz baskijskich fueros przed centralistycznymi zakusami absolutyzmu (proponował utworzenie basko-nawaryjskich Zjednoczonych Prowincji Pirenejskich) był jednym z pierwszych prekursorów tradycjonalizmu karlistowskiego, acz powołują się na niego także baskijscy nacjonaliści; zmarł w 1766 roku.

80 lat temu, 25 grudnia 1935 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 83 lat (ur. 2 IX 1852), Paul-Charles-Joseph Bourget, powieściopisarz, poeta, dramaturg i eseista; pochodził z rodziny mieszczańskiej (jego ojciec był profesorem matematyki w Clermont); w 15. roku życia utracił wiarę; już w latach 70. wszedł w krąg czołowych pisarz francuskich tej epoki, zarówno parnasistów (Th. de Bainville), symbolistów (P. Verlaine, A. Rimbaud, S. Mallarmé), jak i naturalistów (É. Zola, G. de Maupassant), oraz malarzy (impresjoniści); bywał także w salonie literackim sławnej kurtyzany Laury Hayman (1851-1932), którą zresztą literacko sportretował; był też zapalonym globtroterem i kolekcjonerem sztuki; do literatury wszedł przebojem jako autor „powieści z tezą” (zwanych też „powieściami idei”, na których w Polsce wzorował się – w Bez dogmatu i w Rodzinie Połanieckich – H. Sienkiewicz), na czele z Uczniem (1889), w których proklamował „bankructwo nauki” oraz demaskował niszczący dla duszy wpływ edukacji pozytywistycznej i materialistycznej (acz sam jeszcze wówczas nie był wierzący); dzieła te oraz „antydekadenckie” Szkice z psychologii współczesnej (1885) i Psychologia miłości współczesnej (1889) przyniosły mu uznanie skutkujące wyborem (1894) już w 43. roku życia do Akademii Francuskiej (fotel 33); od lat 90. zbliżał się coraz bardziej do katolicyzmu, ale ostatecznie nawrócił się w 1901, co pociągnęło za sobą także (począwszy od powieści Etap z 1902) zmianę jego poetyki – odtąd uprawiał powieść psychologiczną (opartą o studia z zakresu psychologii asocjacyjnej i eksperymentalnej Th. Ribota), w której analizował rozmaite objawy kryzysu duchowego (ateizm), doktrynalnego (modernizm), moralnego (rozwody, rozkład rodziny) i społecznego epoki, naświetlając je z katolickiego punktu widzenia; już od 1894 był także zdeklarowanym rojalistą (orleanistycznym); jako antidreyfusard wstąpił w 1898 do nacjonalistycznej Ligi Ojczyzny Francuskiej (Ligue de la Patrie française), lecz zrażony zbytnim umiarkowaniem jej szefów: Julesa Lemaître’a („w głębi duszy anarchista”) i Françoisa Coppée („typowy jakobin”), w 1900 przeniósł się do narodowo-rojalistycznej Action française Charlesa Maurrasa; jako admirator przedrewolucyjnych wolności prowincjonalnych założył też w 1904 Sojusz Narodowy na rzecz Pełnego Przywrócenia Wolności Francuskich; w kolejnych esejach (jak W służbie Ładu z 1912) prezentował się jako integralny tradycjonalista (tradycjonalizm to przekonanie, że „każda generacja jest tylko piętrem dobudowywanym do wznoszonego przez stulecia gmachu społeczeństwa”, a nasza „dusza zbiorowa, to znaczy dzieło rodzinnej ziemi i umarłych, jest mądrzejsza od rozumu indywidualnego”), inspirowany myślą kontrrewolucyjnych filozofów (J. de Maistre, L. de Bonald), pisarzy (H. de Balzac) socjologów (F. Le Play) i historyków (N. Fustel de Coulanges), postulując przywrócenie politycznego autorytetu papiestwa, monarchii, Izby Parów, nierozerwalności małżeństwa, zwalczając zaś „ducha demokratycznego i rewolucyjnego”, protestantyzm, żydostwo, masonerię, socjalizm i bolszewizm, przez które „społeczeństwo ginie, bo wyrzekło się Boga i Bożego prawa”; jego program streszczał się w następujących postulatach: „musimy poszukiwać tego, co pozostało ze starej Francji, i złączyć się z tym wszystkimi nerwami duszy; odkryć pod powierzchnią sztucznie skrojonych departamentów naturalną jedność i dziedzictwo prowincji, a pod administracyjną centralizacją autonomię municypalną, podobnie płodne uniwersytety lokalne, przesłonięte Sorboną oficjalną i martwą; odbudować rodzinę ziemiańską przez przywrócenie wolności testowania dziedzictwa; ochraniać pracę przez ustanowienie korporacji; przywrócić życiu religijnemu jego wigor i godność przez skasowanie budżetu kultów i zapewnienie kongregacjom religijnym prawa własności; jednym słowem, tego wszystkiego, co było systematycznie niszczone przez śmiercionośne dzieło Rewolucji francuskiej”; jako pisarz przeżył jednak własną sławę – już w okresie międzywojennym uważano jego technikę powieściową za przestarzałą, a jego „wzór” na powieść psychologiczną zaćmił zwłaszcza cykl powieściowy Marcela Prousta; lekceważąco potraktował go zarówno faszysta L.-F. Céline, jak i (z powodów politycznych) demoliberał J. Benda, który zaliczył go do grona „złych mistrzów”; mimo to jego pogrzeb był wydarzeniem narodowym: obrzędom funeralnym przewodniczył abp Paryża, Jean kard. Verdier, a hołd oddał mu m.in. marsz. Ph. Pétain.

950 lat temu, 27 grudnia 1065 roku, zmarł w León (León), w wieku ok. 49 lat (ur. ok. 1016), Ferdynand I Wielki [Fernando el Magno vel el Grande] z pampeluńskiej dynastii Jimena, hr. Kastylii od 1029 i król Leonu od 1038 (tradycyjnie uchodzi także za pierwszego króla Kastylii, chociaż tytułu tego używał dopiero jego syn Alfons); drugi prawowity syn króla Nawarry, Sancza III Wielkiego, i córki hr. Kastylii – Sancza I; zwierzchność nad Kastylią otrzymał jeszcze za życia ojca; po jego śmierci sprzymierzył się ze starszym bratem Garcíą III (który w spadku po ojcu otrzymał Nawarrę) przeciwko królowi Leonu (i swojemu szwagrowi) Bermudo III, a gdy ten poległ w bitwie pod Tamaron (4 III 1037), zajął opustoszały po nim tron; wzmocnienie jego pozycji zaniepokoiło króla Nawarry, co rozpoczęło ciąg bratobójczych walk, zakończonych śmiercią Garcíi III w bitwie pod Atapuerca (1054); stając się wówczas najpotężniejszym władcą iberyjskim, Ferdynand zamierzał przyjąć tytuł cesarski, czemu jednak sprzeciwili się i papież, i cesarz rzymski; po uporządkowaniu spraw wewnętrznych rozpoczął kolejny etap rekonkwisty – odbił z rąk Maurów Viseu, Lamego i Coimbrę (które dały początek hrabstwu Portugalii) oraz podporządkował sobie pomniejsze królestwa (taifas) muzułmańskie (Saragossa, Toledo, Sewilla, Badajoz), powstałe po rozpadzie kalifatu kordobańskiego; jego zasługą było również przyjęcie reformy kluniackiej w klasztorach reguły św. Benedykta; został pochowany we wspaniałym, romańskim Panteonie Królów w Bazylice św. Izydora z Sewilli; zgodnie z zasadami feudalnymi jego imperium uległo po jego śmierci podziałowi na królestwa Kastylii, Leonu i Galicji, które otrzymali trzej kolejni synowie: Sanczo II Mocny, Alfons VI Dzielny i García.

150 lat temu, 28 grudnia 1865 roku, zmarł w Madrycie, w wieku 66 lat (ur. 25 XI 1799), Pedro José Pidal y Carniado, I markiz (marqués) de Pidal i wicehr. (vizconde) de Villaviciosa, konserwatywny polityk, dyplomata, historyk mediewista  i krytyk literacki; pochodził z asturyjskiej rodziny szlacheckiej; doktoryzował się z prawa na uniwersytecie w Oviedo; w młodości liberał exaltado, współzałożyciel Towarzystwa Literackiego (Compañia Literaria) w Oviedo, popierający pucz (1820) płk. Rafaela del Riego oraz redaktor liberalnych pism: „El Ciudadano” [„Obywatel”] i „El Aristarco” [„Arystarch”], po interwencji francuskiej (1823), przywracającej suwerenność Ferdynandowi VII, skazany na osiem lat więzienia (ułaskawiony w 1828); od ustanowienia monarchii konstytucyjnej (1834) związany z Partią Umiarkowaną (Partido Moderado), stanowiącą konserwatywne skrzydło establishmentu Nowego Porządku; redaktor madryckiego „El Espectador” [„Obserwator”], gdzie prowadził Kroniki polityczne, oraz „Revista de Madrid”, w którym publikował m.in. zaprzyjaźniony z nim J. Donoso Cortés; w Dekadzie Umiarkowanej minister spraw wewnętrznych (1844-1847), a następnie (1848-1851) stanu w rządach gen. Ramona Narvaeza (1800-1868); negocjował i podpisywał w imieniu Hiszpanii (1851) konkordat ze Stolicą Apostolską; w 1856 był przewodniczącym Kongresu Deputowanych w Kortezach; w 1857 mianowany ambasadorem Hiszpanii przy Stolicy Świętej, musiał dwa lata później zakończyć misję, gdyż uległ paraliżowi; mianowany senatorem dożywotnim i udekorowany Orderem Złotego Runa oraz wieloma innymi orderami hiszpańskimi i zagranicznymi; znawca średniowiecznej poezji kastylijskiej, w krytyce literackiej reprezentował kierunek romantyczny; był członkiem Królewskiej Akademii Literatury oraz Królewskiej Akademii Historii, a także dobroczyńcą Siedziby Królewskiej (Real Sitio) w Covadonga, gdzie został (w tamtejszej kolegiacie) pochowany; wybitnym politykiem konserwatywno-katolickim i akademikiem był też jego młodszy syn – Alejandro Pidal y Mon (1846-1913).

70 lat temu, 28 grudnia 1945 roku, zmarł (w więzieniu NKWD) w Kijowie, w wieku 78 lat (ur. 25 III 1867), Bł. Grzegorz [Hrihoryj] Chomyszyn, biskup greckokatolicki, męczennik; w latach 1902-1904 rektor seminarium duchownego we Lwowie, od 1904 ordynariusz stanisławowski; przyjmując specyfikę Cerkwi greckokatolickiej i upatrując jej misję w doprowadzeniu schizmatyków do jedności z Kościołem pod przewodnictwem papieża, starał się ograniczać separatyzm w obrzędowości oraz wpływy moskalofilstwa i prawosławia; zastąpił w liturgii słowo „prawosławny” [chrześcijanin] terminem „prawowierny”, popularyzował kult Najświętszego Sakramentu, święto Bożego Ciała i kult św. Jozafata Kuncewicza; wprowadził w diecezji obowiązkowy celibat księży; zwalczał szowinistyczny i zbrodniczy nacjonalizm ukraiński, popierał zaś Ukraińską Katolicką Partię Ludową (UKNP); współpracował też z konserwatystami i monarchistami polskimi (Jan Bobrzyński, „Nasza Przyszłość”); aresztowany po raz pierwszy przez NKWD w 1939, lecz wówczas zwolniony, ponownie aresztowany w kwietniu 1945, zmarł w więzieniu łukianowskim; beatyfikowany (wraz z 28 innymi męczennikami greckokatolickimi) przez papieża Jana Pawła II 27 czerwca 2001 roku.

30 lat temu, 28 grudnia 1985 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 64 lat, Henryk Krzeczkowski [właśc. Herman Gerner], tłumacz, eseista i publicysta polityczny; pochodził z rodziny żydowskiej ze Stanisławowa, gdzie w 1939 zdał maturę (uzyskiwał też sukcesy sportowe w klubie Makabi); podczas pierwszej okupacji sowieckiej wywieziony w głąb ZSSR, w latach 1942-1943 pracował w ambasadzie polskiej w Kujbyszewie; od 1943 w Armii Berlinga, ze względu na znajomość języków skierowany do II Oddziału; po wojnie wysłany na Zachód, zdekonspirował się przed redaktorem „Kultury” J. Giedroyciem, którego miał za zadanie rozpracowywać; w 1950 sprowokował incydent w kasynie oficerskim (był już wówczas w stopniu majora), aby zostać wyrzuconym z wojska; odtąd utrzymywał się z tłumaczeń z języków francuskiego, angielskiego i niemieckiego (przełożył m.in. dzieła J.W. Goethego, lorda Byrona, J. Conrada, J. Frazera, R. Gravesa i A. Nicolla); w 1957 uczestniczył w próbie utworzenia tygodnika literackiego (pod redakcją Jerzego Andrzejewskiego) „Europa”, którego miał być sekretarzem redakcji (po odmowie debitu dla czasopisma wypowiedział ów słynny bon mot „Panowie, nie dajmy się zwariować!”); współpracował z miesięcznikiem „Twórczość”, a w latach 70. został członkiem zespołu redakcyjnego „Tygodnika Powszechnego”; w 1974 otrzymał nagrodę polskiego PEN-Clubu za zasługi translatorskie; w latach 80. był (obok S. Stommy) spiritus movens Klubu Myśli Politycznej „Dziekania”, korzystającego z ochrony Kościoła warszawskiego; wraz z Pawłem Hertzem był mentorem młodych środowisk prawicowych („Res Publica”, Ruch Młodej Polski), przestrzegał też przed awanturnictwem kół posttrockistowskich („komandosi”, „lewica laicka”), wskazując – również w publikowanych na emigracji i w wydawnictwach podziemnych (m.in. „Polityka Polska”) broszurach pod pseudonimami Mikołaj Sawulak i XYZ – na potrzebę roztropności w dążeniu do odzyskania niepodległości, które zależy głównie od zmiany koniunktur międzynarodowych, podczas gdy rolą odradzającej się opozycji jest wypracowywanie alternatywnej dla ideologii lewicowych myśli politycznej, nawiązującej do najlepszych polskich tradycji (konserwatywnej oraz narodowej); choć publikował stosunkowo niewiele, potrafił również w „sokratejskich” dialogach ukazać czar, elegancję i mądrość stylu konserwatywnego („torysowskiego”), zgodnie z jego dewizą: „z moimi poglądami jest tak, jak z butami: kupuję je tylko w firmie Coombs i raz na dwadzieścia lat daję je do podzelowania”; został pochowany na cmentarzu tynieckim.

15 lat temu, 29 grudnia 2000 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 81 lat (ur. 5 I 1919), Jacques Laurent [właśc. Laurent-Cély, używał też pseudonimu literackiego Cecil Saint-Laurent], powieściopisarz, eseista i dziennikarz, określał się jako „anarchista prawicy”; pochodził z rodziny o licznych koneksjach prawicowych – jego ojciec, kombatant Wielkiej Wojny, był bojownikiem ligi Solidarność Francuska (Solidarité française), założonej przez słynnego producenta perfum i „francuskiego Duce” – Françoisa Coty’ego (1874-1934), matka zaś była siostrą Eugène’a Deloncle’a (1890-1944) – też kombatanta i kawalera Legii Honorowej, przede wszystkim zaś „dysydenta” Action française i współzałożyciela w 1935 słynnego „Kaptura” (la Cagoule), czyli Tajnego Komitetu Akcji Rewolucyjnej (CSAR), następnie (1940) Ruchu Społeczno-Rewolucyjnego (MSR), zamordowanego przez Gestapo z racji kontaktów z adm. W. Canarisem, spiskującym przeciwko Hitlerowi; ukończył Liceum Condorceta i uzyskał licencjat z filozofii na Sorbonie; podczas studiów związał się z Action française i redagował jego organ akademicki „L’Étudiant français”; jak później wspominał, „dzięki temu, że spotkałem Action française, wymknąłem się faszyzmowi”; zmobilizowany w 1939, po „Rewolucji Narodowej” rozpoczął pracę w Biurze Studiów Sekretariatu Informacji Państwa Francuskiego, gdzie poznał m.in. byłego (antystalinowskiego) komunistę włoskiego – Angela Tascę (1892-1960) oraz Françoisa Mitterranda (skoligaconego przez swojego brata z rodzinami Deloncle’ów i Laurentów), oraz współpracował z przeglądem Rewolucji Narodowej „Idées”; w sierpniu 1944 pośredniczył w kontaktach pomiędzy marsz. Ph. Pétainem z Francuskimi Siłami Wewnętrznymi (FFI), podlegającymi operacyjnie gen. Jeanowi de Lattre de Tassigny (1889-1952); w ramach powojennej „czystki” (épuration) był krótko uwięziony, lecz bez sądowych konsekwencji; po wojnie rozpoczął (pod wieloma różnymi pseudonimami) karierę literacką; rozgłos przyniosły mu także polemiki z egzystencjalistami, w tym ironiczny pamflet na J.-P. Sartre’a; związał się z nonkonformistycznym ruchem pisarzy prawicowych pn. „Huzarów” (Hussards), któremu przewodził Roger Nimier (1925-1962); w czasie wojny algierskiej zaangażował się w obronę Algierii Francuskiej, wiążąc się z antygaullistowskim przeglądem „L’Esprit public” [„Duch publiczny”], uchodzącym za organ OAS, który opuścił w 1963 z powodu niezgody z rewolucyjnymi i europejskimi ideami Jeana Mabire’a (1927-2006), ale nie zaprzestał piętnować Ch. de Gaulle’a, m.in. porównując go (w pamflecie Mauriac sous de Gaulle) ze zdrajcą Caillaux w czasie I wojny światowej; po powrocie do pracy literackiej otrzymał dwukrotnie (1971, 1981) nagrodę Gouncourtów, Wielką Nagrodę Literacką Akademii Francuskiej (1981) oraz Nagrodę Literacką Księcia Monaco; w 1986 został wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 15); w sierpniu 2011 jego przyjaciel Christophe Mercier ujawnił, że pisarz zadał sobie śmierć z żalu i poczucia bezradności po zgonie żony, ale nie podał w jaki sposób.

10 lat temu, 29 grudnia 2005 roku, zmarł w Caumont-l’Éventé (Calvados, Normandia), w wieku 93 lat (ur. 3 II 1912), płk Pierre Yvon Alexandre Jean Chateau-Jobert, alias Conan, żołnierz i teoretyk kontrrewolucji; ukończył Instytut Politechniczny w Paryżu; ranny w kampanii 1940, przedostał się do Anglii na polskim okręcie; służba w siłach zbrojnych Wolnej Francji przyniosła mu m.in. Legię Honorową i tytuł Compagnon de la Libération; w 1945 założył Centralną Szkołę Wojskową Spadochroniarzy; od 1947 do 1952 dowodził 13. Półbrygadą Kolonialną Spadochroniarzy w Indochinach, a w listopadzie 1956 – 2. Brygadą, która zdobyła Port Said i Port Fuad w ekspedycji francusko-brytyjskiej na Suez; w 1958, wspólnie z przywódcą kolonistów francuskich w Algierii, (rojalistą) Robertem Martelem (1920-1997), zwanym „szuanem z Mitidji”, utworzył konspiracyjną Armię Kontrrewolucyjną (Armée contre-révolutionnaire), którą po zdradzie sprawy algierskiej przez prezydenta Ch. de Gaulle’a podporządkował OAS; już jako komendant OAS w Algierii Wschodniej (od 1962) został skazany zaocznie na śmierć przez sąd francuski w 1965; po sześciu latach ukrywania się (głównie w Hiszpanii), skorzystał amnestii w 1968, po której wrócił do Francji; przymusową bezczynność w czasie ukrywania się wykorzystał na gruntowne studia nad zagadnieniem kontrrewolucji, dla których punktem wyjścia było nękające go jeszcze jako żołnierza klasyczne pytanie teologii moralnej o wojnę sprawiedliwą, a zwłaszcza o to, czy cel „uświęca środki” i jakie środki są dozwolone w walce; rozważania te doprowadziły go do przekonania, że kontrrewolucja nie może być pojmowana jako akcja negatywna, czyli rewolucja, która zwalcza inną, już dokonaną, lecz musi być rozumiana jako akcja pozytywna, przeciwstawiająca się rewolucji na podstawie zasad ładu moralnego i społecznego, wyprowadzanych z nauki Kościoła (ideę tę wyrażała również zmiana pisowni z contre-révolution na Contrerévolution); ostatecznie została ona zdefiniowana jako „wyraz doktryny chrześcijańskiej w zastosowaniu do spraw świeckich, a zwłaszcza w dziedzinie politycznej i społecznej, w walce przeciwko Rewolucji dla przywrócenia ładowi naturalnemu i chrześcijańskiemu należnych im praw i miejsca”; pozwala to także odróżnić Kontrrewolucję jako doktrynę fundamentalnie sprzeczną z doktryną Rewolucji, ponieważ integralnie chrześcijańską, od sytuacyjnej jedynie „kontr-rewolucji”, to znaczy stawania w opozycji z jakichkolwiek powodów wobec już ustabilizowanego reżimu rewolucyjnego; Kontrrewolucja jest zarazem akcją polityczną (lecz nie partią) i „szkołą myśli”, która jednak niczego nie „wymyśla”, a tylko służy Prawdzie, którą jest jej Mistrz – Chrystus.

150 lat temu, 30 grudnia 1865 roku, urodził się w Bombaju, a 80 lat temu, 18 stycznia 1936 roku, zmarł w Londynie Rudyard Kipling, prozaik i poeta; „Anglo-Hindus”, czyli Brytyjczyk urodzony i zamieszkały w Indiach, lecz wykształcony w Anglii; pisał zarówno opowiadania realistyczne, jak i fantastyczne, powieści pikarejskie i dydaktyczne bildungsroman, bajki oraz powieści dla dzieci i młodzieży (które przyniosły mu największą popularność), wiersze patriotyczne; piewca Imperium Brytyjskiego (nazywany żartobliwie jego „generalnym inspektorem literackim”) oraz „brzemienia białego człowieka” (The White Man’s Burden) jako cywilizacyjnego posłannictwa niesienia wartości moralnych (w ich angloprotestanckiej i wolnomularskiej wersji) wśród pogan; popierał politykę torysów (choć nie był członkiem Partii Konserwatywnej), zwalczał zaś liberałów; był wrogiem sufrażystek, bolszewizmu, faszyzmu i narodowego socjalizmu; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1907 i doktor h.c. pięciu uniwersytetów.

Jacek Bartyzel

Źródła tekstów:

.