22 marca w rozmowie telefonicznej z premierem Turcji Recepem Tayyipem ErdoÄŸanem premier Izraela Beniamin Netanjahu przeprosił za atak komandosów na statek, który miał wieźć pomoc humanitarną dla Strefy Gazy w maju 2010 roku. W wyniku ataku zginęło 9 obywateli Turcji. Netanjahu zapowiedział wypłatę odszkodowania rodzinom ofiar, wyraził chęć współpracy z Turcją w celu poprawy sytuacji humanitarnej w Strefie Gazy oraz zadeklarował wolę przywrócenia dwustronnych relacji, które Ankara zamroziła po ataku.Według komentarzy prasowych, premier Netanjahu został nakłoniony do tego gestu przez przebywającego wówczas w Izraelu prezydenta USA Baracka Obamę.

Od trzech lat Turcja stawiała przeprosiny, wypłatę odszkodowania i zniesienie embarga ze Strefy Gazy jako warunki odmrożenia stosunków z Izraelem. W trakcie rozmowy ErdoÄŸan przyjął przeprosiny i zapowiedział chęć odbudowy relacji, o ile zostaną spełnione pozostałe warunki. W najbliższych dniach dyplomaci Turcji i Izraela mają opracować szczegółowe zasady wypłaty odszkodowania, zaś w kwietniu premier ErdoÄŸan ma odbyć wizytę w Strefie Gazy w celu kontroli zniesienia izraelskiego embarga.

Komentarz

Uzyskanie oficjalnych przeprosin od Izraela jest znaczącym sukcesem dyplomatycznym Turcji. Wzmacnia jej wizerunek jako państwa na tyle ważnego dla układu sił na Bliskim Wschodzie, że o jego przychylność zabiegają takie regionalne i światowe potęgi jak Izrael czy Stany Zjednoczone. Turcja wyrasta na jedno z niewielu państw na Bliskim Wschodzie, które jest w stanie wygrać spór z Izraelem. Sukces ten wzmacnia też pozycję rządzącej partii AKP na wewnętrznej scenie politycznej.

Normalizacja stosunków Ankary i Tel Awiwu otwiera drogę dla wznowienia taktycznej współpracy w kwestiach bezpieczeństwa regionalnego, m.in. dla wymiany informacji dotyczących wojny domowej w Syrii. Ewentualna współpraca byłaby prawdopodobnie ważniejsza dla Izraela, który w wyniku zamrożenia relacji z Turcją, zmiany władzy w Egipcie, wojny domowej w Syrii, ekspansji wpływów Iranu znalazł się w stanie niebezpiecznej, regionalnej izolacji.

Prawdopodobnie Turcja wykorzysta gest Izraela nie tyle do naprawy dwustronnych relacji, ile budowy swojej pozycji w świecie muzułmańskim kosztem Tel Awiwu. Czyniąc zniesienie embarga ze Strefy Gazy warunkiem normalizacji, Turcja uzyskuje stały wpływ na stosunki izraelsko-palestyńskie. Niejednoznaczność tego warunku (tj. zakresu embarga, np. czy embargo odnosi się tylko do handlu, czy także do kontroli granicznych; większość barier dla handlu Izrael zniósł w ostatnich latach) daje Ankarze możliwość manipulowania procesem odbudowy dwustronnych stosunków poprzez uzależnianie go od postępów w izraelsko-palestyńskim procesie pokojowym. Zapowiedź wizyty w Palestynie premiera ErdoÄŸana w celu przeprowadzenia kontroli zniesienia embarga zdaje się potwierdzać ten scenariusz.

Ochłodzenie relacji miało głębsze podłoże niż atak z 2010 roku i wynikało głównie z narastającej rozbieżności interesów Izraela i Turcji w odniesieniu do Bliskiego Wschodu, a szczególnie do konfliktu izraelsko-palestyńskiego. W ostatnich latach priorytetem Ankary była budowa relacji z państwami muzułmańskimi. Pogorszenie stosunków z Tel Awiwem oraz jednoznaczne zaangażowanie się w konflikt izraelsko-palestyński po stronie Palestyny (w tym Hamasu) miało zwiększyć wiarygodność Ankary w świecie muzułmańskim. Można się spodziewać, że Turcja będzie kontynuować tę strategię.

Szymon Ananicz

Źródło: http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien-na-wschodzie/2013-03-27/izrael-przeprasza-turcje, 2013-03-27
Zdjęcie: Zaatakowany przez Izrael Turecki statek Mavi Marmara wiozacy pomoc humanitarna do Strefy Gazy. Fot. Reuters zaibtimes.co.uk / Wybor zdjecia wg.PCO

Read in English: 
Israel to Turkey: We apologize for deadly raid on Gaza-bound flotilla by Sara Sidner, Ivan Watson and Joe Sterling, CNN, March 24, 2013