Mimo że minęło niemal 70 lat od zakończenia II wojny światowej, kilka miast leżących na zachodzie Polski nadal nie potrafi pozbawić honorowego obywatelstwa znanych przywódców III Rzeszy i jej zasłużonych obywateli. Z kolei po 24 latach tzw. wolnej Polski, wiele miejscowości nie anulowało honorowego obywatelstwa komunistycznych aparatczyków PRL czy sowieckich generałów i dygnitarzy.
W sprawę pozbawienia Adolfa Hitlera i Hermanna Göringa tytułu honorowego obywatela miasta Szczecina zaangażowało się Stowarzyszenie Patriotyczne Kontra 2000. Organizacja ta na co dzień działa na rzecz polepszenia losu zepchniętych na margines społeczny Szczecinian. Stara się również promować postawę patriotyzmu.
Adolf Hitler otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Szczecina w 1933 r. Dokument stwierdzający ten fakt odebrał pięć lat później, w 1938 r., kiedy odwiedził to miasto. Urząd Miasta zaprzecza, żeby tytuł ten nadal przysługiwał jednemu z największych zbrodniarzy XX wieku: „Ani Adolf Hitler, ani Hermann Göring nie są Honorowymi Obywatelami Miasta Szczecin. Byli oni honorowymi obywatelami niemieckiego Szczecina. III Rzeczpospolita nie jest sukcesorem III Rzeszy” – napisał w 2010 r. portalowi gs24.pl Rafał Miszczuk z biura rady miasta Szczecina.
Odmiennego zdania jest adwokat Roman Nowosielski z Gdańska, który zajmował się procesami „historycznymi”, m.in. reprywatyzacjami zabużańskimi: – Czym innym jest porządek państwowy, prawo na tym poziomie, a czym innym miejski, status miasta. Miasto żyje, także w sensie prawnym, niezależnie od zmian państwowych, okupacji, przesunięć granic. Czy chodzi o Szczecin, Gdańsk, Wilno czy Warszawę, w ciągu wieków zmieniały one przynależność państwową, a jako miasta, w sensie organizacyjnym, a nieraz prawnym, np. podział na nieruchomości, funkcjonowały cały czas. Dlatego obecne władze miasta mogą odciąć się od decyzji swoich poprzedników w mieście i mogą uchwalić wygaśnięcie obywatelstwa Hitlera czy innego zbrodniarza np. z chwilą przejęcia miasta przez Polskę w 1945 r. – powiedział dziennikowi „Rzeczpospolita”.
Jakkolwiek sprawa odebrania honorowego obywatelstwa Hitlerowi i Göringowi jest za przyczyną mediów dość dobrze znana, brak jest informacji na temat prób anulacji honorowego obywatelstwa miasta Szczecina Bolesławowi Bierutowi (tytuł nadany w 1946), Władysławowi Gomułce (1946), Edwardowi Osóbce-Morawskiemu (1946), czy też sowieckim generałom: Konstantemu Rokossowskiemu (1949) czy Pawłowi Batowi (1965), nie mówiąc już o przywódcy ZSRS Nikicie Chruszczowie (1959). W tym wypadku zachodzi ciągłość prawna między Szczecinem z roku 2013 a Szczecinem w latach 1946-1965 r. Rafał Miszczuk, odpowiadając na naszą wiadomość poinformował, że faktycznie pod względem prawnym komuniści są honorowymi obywatelami Szczecina, ale w sprawie anulowania tych tytułów „nie wpłynął żaden wniosek”.
Osobą, która do teraz posiada tytuł honorowego obywatela wielu miast w Polsce, jest Michał Rola-Źymierski, komunistyczny generał, który przyczynił się do skazania na karę śmierci wielu żołnierzy podziemia niepodległościowego. Był przewodniczącym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, która miała za zadanie koordynować akcje LWP, KBW, ORMO, milicji i UB w celu likwidacji zbrojnego podziemia niepodległościowego. Część miast pozbawiła Rolę-Źymierskiego tytułu honorowego obywatela. Wśród nich jest Włocławek, którego rada miasta 30 maja 2005 r. uchwaliła anulację tytułu nadanego 25 września 1947 r. Podobnie uczyniły Bielsko-Biała w 1991 r. (tytuł nadany w 1948), Sosnowiec w czerwcu 2008 r. (tytuł nadany w 1985) oraz Płock w 2011 r.
Michał Rola-Źymierski nadal jest honorowym obywatelem kilku miast w Polsce. Wśród nich jest Łęczyca, gdzie tytuł nadano 30 marca 1947 r. W rozmowie telefonicznej z naszym portalem przedstawiciel miasta stwierdził, że nie ma możliwości prawnej, aby pozbawić Rolę-Źymierskiego tego tytułu, ponieważ już nie żyje. Dodał również, że byłoby to nieetyczne. Podobnej argumentacji użyli urzędnicy Kłodzka, którzy po stwierdzeniu, że nie można odebrać tytułu honorowego obywatela, poradzili skierować do nich sprawę drogą pisemną. Również Bydgoszcz i Toruń nie odebrały Roli-Źymierskiemu honorowego obywatelstwa. Urzędnicy z tych miast odpowiedzieli portalowi PCh24.pl, że Michał Rola-Źymierski nadal funkcjonuje w spisie honorowych obywateli. W wypadku Torunia tytuł ten posiada również pułkownik Armii Czerwonej Jurij Mironowicz Kosenko (1945). Ze strony rzecznika prasowego Aleksandry Iżyckiej padła deklaracja, że „w ostatnim czasie nie było wniosków o anulowanie” tytułów.
Również Oświęcim, miasto tak bardzo dotknięte przez II wojnę światową, nie odebrało tytułu honorowego obywatela miasta pułkownikowi Fiodorowi Daniłowiczowi Bolbatowi, dowódcy Perekopskiej Dywizji Armii Czerwonej (tytuł nadany w 1966 r.). Z kolei w Kielcach tytuł ten posiada kilkunastu oficerów Armii Czerwonej. Rzecznik prasowy kieleckiego magistratu odmawia komentowania tej sprawy.
Hitler otrzymał honorowe obywatelstwo Gdańska 20 czerwca 1939 r. Tam jednak na oficjalnej stronie internetowej miasta zamieszczono komunikat, że obywatelstwa honorowe nadane przed 1945 r. utraciły swoją moc prawną wskutek dekretu Krajowej Rady Narodowej z 30 marca 1945 r. o utworzeniu województwa gdańskiego. Po II wojnie światowej honorowymi obywatelami miasta Gdańska zostali m.in. Bolesław Bierut (1947), Konstanty Rokossowski (1949), Paweł Batow (1965) czy Wiktor Kulikow (1977). Ci z kolei zostali pozbawieni tytułu uchwałą Rady Miasta Gdańska z 18 grudnia 1990 r.
Rada Miasta Krakowa już 8 maja 1992 r. pozbawiła honorowego obywatelstwa miasta Krakowa marszałka ZSRS Iwana Koniewa, Józefa Cyrankiewicza, czy Michała Rolę-Źymierskiego. Dlaczego na podobny gest nie mogą zdecydować się inne miasta?
Kajetan Rajski