Zmiana tekstu o Piusie XII w jerozolimskim Yad Vashem to wprawdzie dopiero pierwszy krok, ale we właściwym kierunku.
Tak ocenił decyzję o wprowadzonych tam poprawkach nuncjusz apostolski w Izraelu. Abp Antonio Franco od dawna domagał się zmian i otrzymał od dyrektora muzeum zapewnienie, że zostaną one dokonane. Nowy tekst jest obszerniejszy i bardziej wyważony. W poprzednim twierdzono np., że Pius XII „nie interweniował” wobec deportacji Żydów rzymskich do Auschwitz, a obecnie tylko, że „nie protestował publicznie”. Przyznaje się, że instytucje kościelne pomagały Żydom, choć cytuje się też krytyków tego papieża, którzy oceniają go negatywnie.
„Trzeba w tym widzieć pierwszy krok w kierunku wizji trochę bardziej odpowiadającej temu, jaki był duch działań tego papieża i Stolicy Apostolskiej – powiedział Radiu Watykańskiemu abp Franco. – Poprzedni tekst zawierał bardzo wyraźny osąd potępiający w imieniu samego muzeum Yad Vashem. Obecnie natomiast przedstawia się kontrowersję jeszcze istniejącą. Obok nurtu historiografii bardzo negatywnego są bowiem tacy, którzy widzą działania tego Papieża i Stolicy Apostolskiej pozytywnie, gdyż doprowadziły do uratowania życia wielu ludzi, a publicznego potępienia nazistów nie było z obawy, że miałoby to katastrofalne skutki. W Yad Vashem wyrażono następnie życzenie, by zostały otwarte archiwa watykańskie dla osiągnięcia lepszych wyjaśnień. Wysunięto więc aspekty pozytywne i krytyczne” – stwierdził nuncjusz.
ak/ rv
Yad Vashem dementuje
W Muzeum Yad Vashem zmieniono tablicę w gablocie dotyczącej Piusa XII. Dotychczasowy napis krytykował Kościół i Papieża za brak reakcji wobec działań Niemców dokonujących eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej.
(ARCH. YAD VASHEM)
Podpisy, które umieszczono w muzeum, opracowano na podstawie wiedzy z początku XX wieku. Ostatnio jednak Międzynarodowy Instytut Badań nad Holokaustem przy Yad Vashem zarekomendował zmianę tablicy w gablocie Piusa XII. Decyzja jest podyktowana wynikami badań wykazujących zaangażowanie tego Papieża w ratowanie Żydów. Ważnym krokiem prowadzącym do tej zmiany była międzynarodowa konferencja pt. „Papież Pius XII i Holokaust – obecny stan badań”, która odbyła się w Yad Vashem z inicjatywy prof. Davida Bankiera, ówczesnego dyrektora Międzynarodowego Instytutu Badań nad Holokaustem. Książka z tej konferencji zostanie wkrótce opublikowana w języku angielskim. Tymczasem poprzedza ją zmiana tablicy w gablocie Piusa XII, która obecnie informuje, iż Watykan podczas pontyfikatu Piusa XI, Achille Rattiego, i reprezentowany przez sekretarza stanu Eugenio Pacellego w lipcu 1933 r. podpisał konkordat z nazistowskimi Niemcami, aby zachować prawa Kościoła katolickiego w Niemczech. Zapis na tablicy informuje również, że reakcja Piusa XII na mord Żydów podczas holokaustu jest wciąż kwestią sporną w środowisku naukowców. Jednak muzeum zezwoliło na notę: „Papież wstrzymał się od podpisania 17 grudnia 1942 r. deklaracji Aliantów potępiającej eksterminację Żydów. Jednak podczas swego bożonarodzeniowego przemówienia 24 grudnia 1942 r. odniósł się do »setek tysięcy osób, które, bez jakiejkolwiek winy z ich strony, czasem tylko z powodu ich narodowości lub pochodzenia etnicznego, zostały wysłane na śmierć lub do powolnego zniszczenia«”.
Napisano, że Stolica Apostolska, reagując na masowe wywózki Żydów z Rzymu, zaapelowała o wparcie rządzących Słowacją i Węgrami, natomiast nie zaprotestowała publicznie. Podano też fakt, iż dyplomatyczne „działania Papieża zapobiegły okrutniejszym reakcjom przeciw Watykanowi i instytucjom Kościoła w Europie” i umożliwiły znacznie tajne działania ratujących Żydów na różnych poziomach Kościoła. Zapis na tablicy jasno określa również, że Papież wspomagał „działania, w których Żydzi zostali uratowani”.
Naukowcy zdają sobie sprawę, iż oskarżenia wobec Piusa XII skupiają się na tym, że nie występował publicznie w obronie Żydów. Notatka pomija jednak informacje, że dzięki działaniom Papieża w rzymskich klasztorach i budynkach Watykanu udało się ocalić życie około 5000 Żydów.ks. Paweł Rytel-Andrianik
