Akt poświęcenia Rosji przez papieża Franciszka 25 marca 2022 r. rodzi pytania o to, jak ten fakt jest postrzegany przez rosyjskich prawosławnych.
Jak przypomniał biskup Atanazy Schneider w rozmowie z Dianą Montagna dla amerykańskiej strony OnePeterFive, 21 marca: „W Fatimie, w Portugalii, Matka Boża objawiła: Rosja nawróci się do jedności katolickiej. Bolesny podział na Kościół Wschodu i Zachodu już od 900 lat odrywa Rosję od prawdziwego Kościoła Chrystusa.” Jak na to nawrócenie zapatrują się dziś prawosławni?
17 marca szwajcarska agencja cath.ch poinformowała o sympozjum na temat roli Kościołów w wojnie na Ukrainie, które odbyło się 16 marca na Uniwersytecie we Fryburgu. Z tej okazji Kristina Stöckl, naukowiec z Innsbrucka w Austrii, oświadczyła, że wyraźne poparcie patriarchy moskiewskiego Cyryla dla agresji Włodzimierza Putina na Ukrainę ma swoje korzenie w ewolucji rosyjskiego prawosławia jaka ma miejsce od kilku dziesięcioleci.
Według niej, w 1988 r., przed końcem istnienia ZSRR, kiedy hucznie obchodzono tysiąclecie Rusi Kijowskiej i pojawienie się chrześcijaństwa w tym kraju, miał miejsce również ruch odnowy i restytucji, wykazujący się silnym zbliżeniem między władzą polityczną a prawosławiem.
Statystyki religijne są wymowne: w ciągu 20 lat liczba osób określających się jako prawosławne wzrosła z 31% do 72% populacji, a liczba ateistów lub osób „bez religii” spadła z 61% do 18%. Nie ma już sprzeczności między obywatelem a wierzącym.
Inną ilustracją tego zjawiska jest rekonstrukcja soboru Chrystusa Zbawiciela w Moskwie [1995-2000], do stanu sprzed zniszczenia świątyni przez komunistów. [1931].
Metropolita Cyryl, który w 2009 roku został patriarchą, już w 2000 roku [rok dojścia Putina do władzy] ostrzegał: chodzi o obronę wartości rosyjskiej narodowej tożsamości kulturowej i religijnej w obliczu liberalnych form cywilizacji zachodniej. Według niego, musi być prowadzona debata teologiczna przeciwko tyglowi kultur i cywilizacji.
W 2012 roku nastąpił nowy etap. W tym roku po raz trzeci wybrano Putina na urząd prezydenta Federacji Rosyjskiej. Były to trudne wybory, najtrudniejsze dla Putina, z towarzyszącymi im silnymi protestami społecznymi.
Dla prawosławnych dostojników było to bluźnierstwo. Nasilił się dyskurs o obronie „rosyjskich wartości”. Uzyskali oni od państwa ustawę o ochronie uczuć religijnych, zgodnie z którą, ataki na uczucia religijne zagrożone są karą do trzech lat więzienia.
Wojna w Donbasie stała się nowym epizodem tej radykalizacji. Dążenie regionu do uniezależnienia się od Kijowa ma również podłoże religijne. Uznanie autokefalii niezależnego Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego przez Bartłomieja, patriarchę Konstantynopola, w 2019 r. stanowi punkt kulminacyjny.
Od tej pory patriarcha Cyryl, z poparciem Putina, kreował się na obrońcę wartości chrześcijańskich. Na przykład rosyjska interwencja w Syrii została przeprowadzona w imię obrony chrześcijan. Charakterystyczna dla tej postawy jest walka z homoseksualizmem, małżeństwem dla wszystkich, teorią gender, aborcją i eutanazją, a także z islamem i imigracją. Ruch antyaborcyjny w Rosji został zapoczątkowany przy wsparciu amerykańskich grup pro-life.
Drugim gościem tego sympozjum był polski dominikanin Zdzisław Szmańda – obecnie przebywający w Genewie, ale od wielu lat mieszkający na Ukrainie, który podkreślił pewne specyficzne cechy rosyjskiego ducha prawosławnego.
Według niego, w Rosji kolektyw jest ważniejszy od jednostki. Takie przekonanie panuje zarówno wśród zwolenników, jak i przeciwników wojny.
Zwrócił też uwagę, że prawosławni nie oddzielają rzeczywistości ziemskiej od nadprzyrodzonej. Dla nich jest to jedna wielka całość, podlegająca boskiej władzy. Z kolei zsekularyzowany Zachód przez długi czas ewoluował w kierunku oddzielenia dwóch autonomicznych światów, ziemskiego i nadprzyrodzonego.
Właśnie w tym kontekście historycznym, politycznym i religijnym należy rozumieć stanowisko rosyjskiego prawosławia wobec przejścia do jedności katolickiej.
Tłum. Sławomir Soja
Źródło: „FSSPX.NEWS is the communication agency of the Priestly Society of St. Pius X (May 02, 2022)” – „Orthodox Russia and Roman Catholicism (1)”