Aktualizacja strony została wstrzymana

Wniosek o pomoc w ustaleniu losów Józefa Światło (Izak Fleischfarb) trafi do USA

W ciągu kilku dni do USA trafi wniosek śledczych z katowickiego pionu śledczego IPN o pomoc w ustaleniu losów podpułkownika Józefa Światło, osławionego wiceszefa Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który w 1953 uciekł z Polski na Zachód – dowiedział się serwis tvp.info. Prokuratorzy chcą uzyskać od amerykańskiego departamentu sprawiedliwości informację czy Światło żyje, a jeżeli nie, to kiedy i gdzie zmarł.

O tym, że IPN chce ustalić losy podpułkownika Józefa Światły i sprawdzić, czy rzeczywiście nie żyje, serwis tvp.info informował jako pierwszy w styczniu tego roku.

– Wniosek jest już przetłumaczony i w ciągu kilku najbliższych dni zostanie przesłany stronie amerykańskiej. To normalna procedura na podstawie umowy między Polską a USA o wzajemnej pomocy w sprawach karnych – tłumaczy Anna Wiśniewska, zastępca dyrektora Biura Obrotu Prawnego z Zagranicą Prokuratury Krajowej.

Przed kilkoma tygodniami wniosek o pomoc prawną przesłali do ministerstwa sprawiedliwości prokuratorzy z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach (pion śledczy IPN).

– W naszym wniosku zwracamy się do strony amerykańskiej o ustalenie, czy Józef Światło żyje, a w razie potwierdzenia tego faktu o potwierdzenie jego ostatniego miejsca zamieszkania na terenie USA. Chcemy także wiedzieć, czy po ucieczce z Polski zmieniał on dane personalne. W przypadku informacji o śmierci prosimy o nadesłanie odpisu aktu zgony oraz dokumentów dotyczących okoliczności śmierci – mówi prok. Marzena Folga z pionu śledczego katowickiego IPN. – Ustalenie tych informacji jest niezbędne dla potrzeb naszego śledztwa. – dodaje prok. Folga.

IPN podejrzewa, że dane personalne Światły mogły zostać zmienione, ponieważ oficer bezpieki został objęty specjalnym programem ochrony uciekinierów z krajów komunistycznych.

Według historyków Światło mógł zginąć w latach 60 lub 70 w tajemniczym wypadku drogowym. Nie ma jednak żadnych wiarygodnych informacji na ten temat.

Nie wiemy jakie były losy Światły w USA po pierwszym okresie aktywności w Radiu Wolna Europa. Nie znamy ani jego nowego nazwiska, ani adresów pod jakim przebywał. Zupełnie zniknął. Podobno zmieniono mu tożsamość i przeszedł operację plastyczną – mówi prof. Andrzej Paczkowski, autor książki „Trzy twarze Józefa Światły”, pierwszej tak obszernej publikacji na temat uciekiniera.

Według prof. Paczkowskiego, Światło odegrał ważną rolę w skróceniu w Polsce mroków Stalinizmu. – Uważam, że był to niewątpliwie ideologicznie umotywowany przestępca polityczny. Był ważnym elementem tej maszyny zbrodni. Jednak jego ucieczka i późniejsze audycje w RWE przyczyniły się do zmian w Polsce. Być może, gdyby nie jego audycje, zmiany byłyby opóźnione o wiele lat. Niestety Światło nigdy nie wyraził żalu za to co robił i starał się zminimalizować swój udział w tych wszystkich dramatycznych wydarzeniach – dodaje prof. Paczkowski.

Katowicki IPN prowadzi śledztwo dotyczące działań Józefa Światły jako urzędnika Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Dotyczy ono aresztowań żołnierzy Armii Krajowej lub ludzi związanych z AK.

Z ustaleń IPN wynika, że Światło mógł być zamieszany w aresztowanie w latach 1944-45 ok. 150 członków AK związanych z pismem Alarm. Ok. 100 z tych osób miało zostać wywiezionych do łagrów na terenie ZSRR. Józefa Światłę obciąża także akcja bezpieki ze stycznia 1945 r. kiedy to zatrzymano Józefa Lipkę i jego syna Józefa Henryka Lipkę, żołnierzy AK i przekazano ich NKWD. Sowieccy oprawcy po brutalnym śledztwie wysłali ich do łagru w Workucie.

Józef Światło zyskał sławę gdy dnia, 5 grudnia 1953, podczas podróży służbowej do Berlina Wschodniego uciekł na Zachód. Szybko został przechwycony przez amerykański wywiad i ewakuowany do USA. Na prośbę Amerykanów w 1954 r. zaczął występować w specjalnych audycjach Radia Wolna Europa pt. „Za kulisami partii i bezpieki”. Demaskował prace bezpieki i pokazywał luksusowe życie partyjnych bonzów.

Fakt ucieczki Józefa Światły ujawniono w Polsce dopiero 25 października 1954 r. Miesiąc wcześniej uciekinier wziął udział w konferencji prasowej zastępcy prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych, który ogłosił, że rząd amerykański przyznał Światle prawo do azylu.

Rafał Pasztelański


Za: Serwis Informacyjny TVP
„Wniosek o pomoc w ustaleniu losów Światły trafi do USA”


Skip to content