Niewesołe wnioski można wyciągnąć z moich obserwacji poczynionych podczas niedawnego pobytu w Italii. Oczywiście, można byłoby przemilczeć całą sprawę i uznać, że wszystko jest w porządku, ale nawet dla człowieka przyzwyczajonego do posoborowej liturgii pewne, widoczne „gołym okiem” zjawiska wydają się być trudne do zaakceptowania.

Do Wiecznego Miasta przyjechałem na początku sierpnia br. i od razu natknąłem się tam na tłumy bynajmniej nie pielgrzymów, lecz…ministrantów przybyłych na ich światowy zjazd w Watykanie. Pomijam już fakt, że wszędzie w tym gronie było słychać niemal wyłącznie niemiecką mowę, ale szczególną uwagę zwracały jednak na siebie…dziewczyny–ministrantki, które paradowały po rzymskich ulicach w białych komżach. Początkowo pomyślałem, że są to może jakieś chórzystki, lecz po krótkiej rozmowie z nimi zostałem szybko wyprowadzony z błędu. Czuły się dumne z tego, że zostały zaliczone do służby przy ołtarzu.

Groty Watykańskie i grób Sługi Bożego Jana Pawła II. Atmosfera jak na ul. Marszałkowskiej: przechodzące, głośno rozmawiające tłumy, żadnej refleksji ani modlitwy przy grobie Papieża, bo ludzi się popędza, by czym prędzej wychodzili. Starszy ksiądz z szufelką i szczotką w ręku ustawicznie chodzi i oczyszcza grobowiec z wszelkiego kurzu””zupełnie, jakby sprzątał własne mieszkanie, a nie przebywał w miejscu wiecznego spoczynku. Przeciwwagą dla tego typu dziwnych zachowań jest jednak bazylika San Lorenzo Fuori Le Mura (św. Wawrzyńca Za Murami), gdzie daleko od głównych tras zwiedzania, w tyle za prezbiterium kościoła, w trudno dostępnej kaplicy spoczywa ciało bł. Piusa IX wystawione na widok publiczny w szklanej trumnie. Nad trumną ustawiono ołtarz, na którym miejscowi zakonnicy odprawiają Najświętszą Ofiarę, a potem””przez wiele godzin klęczą przed relikwiami Papieża w niesamowitej ciszy; słychać wtedy tylko szelest przesuwanych paciorków Różańca, a nieruchome figury modlących się przypominają rzeźby…

Msza św. niedzielna w Święto Przemienienia Pańskiego przy ołtarzu głównym w Bazylice św. Piotra. Zgodnie z zapowiedzią, Jej główne części są odmawiane wprawdzie po łacinie, a i chór watykański śpiewa piękne pieśni w tym języku, lecz już czytania Mszalne przedstawiane są przez dwie kobiety świeckie po włosku i po francusku; nie ma także I Modlitwy Eucharystycznej przy tak wielkim Święcie.

Miłym zaskoczeniem są właściwie tylko dwudniowe uroczystości odpustowe w większej bazylice papieskiej Santa Maria Maggiore z okazji Święta Matki Boskiej Śnieżnej. Wszystkie Msze św. i Nieszpory odbywają się tam bowiem wg rzymskiego kanonu i””zgodnie z kilkuwiekową tradycją””podczas głównej Mszy sypane są białe płatki kwiatów z kasetonowego sklepienia bazyliki na pamiątkę dokonanego tutaj cudu w 352 r., gdy Matka Boża””poprzez opady śniegu w środku lata””wyraźnie wskazała miejsce w Rzymie, gdzie miałaby stanąć bazylika Jej właśnie poświęcona.

Po tygodniu spędzonym w Wiecznym Mieście jadę do Neapolu, a tutaj już otwiera się większe pole do refleksji nad sytuacją Kościoła w Italii. Oto bowiem okazuje się, że na okres wakacji jest po prostu zamykana większość tamtejszych kościołów parafialnych i całe dzielnice są pozbawiane jakiejkolwiek pomocy duszpasterskiej! Proboszczowie ostatnią Mszę św. odprawiają w czerwcu, po czym następna jest dopiero we wrześniu, a parafianie muszą wędrować do centrum, gdzie zresztą także liczba niedzielnych Mszy św. nie jest imponująca. Widocznie uważa się, że w wakacje trzeba dać sobie całkowity odpoczynek od Pana Boga…

Mszom św. w tych kościołach, jakie pozostały otwarte, nie towarzyszą żadne pieśni ani muzyka””z wyjątkiem jedynej Mszy św. w języku…srilankijskim, gdzie katoliccy przybysze ze Sri Lanki (Cejlonu) sami przynoszą sprzęt muzyczny i pięknie śpiewają w kościele, ku zdumieniu miejscowych Włochów. O ile jeszcze kilkanaście lat temu księża wysilali się, aby uczyć wiernych pieśni przed rozpoczęciem Mszy św., o tyle obecnie zwyczaj ten zaniknął całkowicie!

Najbardziej ciekawie wygląda jednak posługa duszpasterska w miejscowym kościele OO. Jezuitów Gesu Nuovo. Otóż tamtejsi jezuici, przeważnie już w starszym wieku, przychodzą do konfesjonałów w jednolitych koszulach w kratę (bez koloratek) i w czarnych spodniach oraz z czarnymi torbami na zakupy w ręku, a na czas spowiadania zakładają tylko fioletową stułę i to wszystko. Ponadto podwoje konfesjonałów są otwarte szeroko i spowiadający się stoją (a nie klęczą) na wprost kapłana i nie są oddzieleni od niego żadną kratą. Źaden ze spowiadających nie podchodzi potem rozdawać Komunii św., albowiem czynią to…siostry zakonne w białych fartuchach (nie są to bowiem habity!) z wypchanymi kieszeniami. Siostry te odczytują również pierwsze dwa czytania Mszalne.

Nie twierdzę, że tak jest wszędzie (tym bardziej, że spotkałem się także i ze wzorowo prowadzonymi, nielicznymi parafiami), jednak zachowania aprobowane w zakonie stanowiącym niegdyś podporę Kontrreformacji muszą budzić zdumienie i zniesmaczenie. Zasadne jest też stwierdzenie, że kondycja Kościoła w Italii jest dużo gorsza niż w Polsce. Nie zdziwiłem się więc, gdy arcybiskup Neapolu, kardynał Crescenzio Sepe (były prefekt watykańskiej Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów) zasugerował w rozmowie ze mną, aby diecezje polskie mogły przysyłać do jego archidiecezji swoich kapłanów””i to nie tylko do pracy z tutejszymi Polakami.

Mariusz Affek