17 stycznia br. papież Franciszek rozwiązał Papieską Komisję Ecclesia Dei (PCED), założoną w 1988 r. przez swego poprzednika, papieża Jana Pawła II. Informujący o tej decyzji list apostolski w formie motu proprio Circa la Pontifica Commissione Ecclesia Dei (zredagowany w języku włoskim) został opublikowany w południe 19 stycznia przez biuro prasowe Watykanu, a następnie zamieszczony w watykańskim dzienniku „L’Osservatore Romano”. Kompetencje komisji zostały w całości przyporządkowane Kongregacji Nauki Wiary, która ma powołać specjalną komórkę organizacyjną. Jak tłumaczy Franciszek, jego decyzja jest odpowiedzią na wyrażoną 15 listopada 2018 r. w czasie zebrania kongregacji prośbę, do której papież przychylił się 24 listopada i którą ostatecznie zatwierdzono na sesji plenarnej w styczniu br.
W swoim motu proprio papież napisał, że Jan Paweł II po konsekracjach biskupich w 1988 r. chciał ułatwić „zachowanie pełnej jedności kościelnej kapłanom, seminarzystom oraz wspólnotom zakonnym, związanym z Bractwem założonym przez abp. Marcelego Lefebvre’a […] przy zachowaniu własnych tradycji duchowych i liturgicznych”. Zachowanie tych duchowych i liturgicznych tradycji zostało ostatecznie zapewnione przez Summorum Pontificum papieża Benedykta XVI, jednak warto podkreślić, że w swoim motu proprio papież Franciszek przyznaje, iż podstawą powołania PCED było potępienie abp. Lefebvre’a i jego dzieła.
W ciągu 30 lat swego istnienia komisja zajmowała się głównie zagadnieniami związanymi z liturgią, odpowiadając na pytania konserwatywnych – przynajmniej właśnie pod względem liturgicznym – kapłanów i wiernych oraz starając się przeciwdziałać wzrostowi dzieła Bractwa Św. Piusa X na całym świecie. Po odwołaniu w 2009 r. ekskomuniki, rzekomo ciążącej na biskupach Bractwa, Benedykt XVI uznał, że pozostałe do omówienia kwestie doktrynalne uzasadniają przyłączenie Papieskiej Komisji Ecclesia Dei do Kongregacji Nauki Wiary.
Prymat doktryny wiary
Papież Franciszek zauważa, że podlegające PCED wspólnoty zakonne odprawiające Mszę św. w „formie nadzwyczajnej” osiągnęły stabilność zarówno liczebną, jak i organizacyjną, jednak „cele i kwestie, którymi zajmuje się Papieska Komisja Ecclesia Dei, mają co do istoty doktrynalny charakter”. Najwyraźniej te cele i kwestie nie mają żadnego związku z tymi wspólnotami, a są związane z samym Bractwem Św. Piusa X. Analogiczny wniosek przedstawili kardynałowie 15 listopada 2017 r.: „poproszono, aby dialog między Stolicą Apostolską a Bractwem Kapłańskim Św. Piusa X był prowadzony bezpośrednio przez Kongregację [Nauki Wiary], zważywszy na doktrynalny charakter poruszanych kwestii”.
Narzuca się następująca konkluzja: tzw. wspólnoty Ecclesia Dei zachowujące „swe duchowe i liturgiczne tradycje” najwyraźniej nie liczą się w dyskusji. Jeśli pozostają związane z jakąś komórką organizacyjną Kongregacji Nauki Wiary, to dzieje się to per accidens – owszem, mogą korzystać z Mszy a także „duchowych i liturgicznych tradycji”, ale nie z doktryny, która im towarzyszy.
Oto wielki zarzut, który Bractwo Św. Piusa X od 1988 r. czyniło o. Gerardowi, założycielowi benedyktyńskiej wspólnoty z Barroux oraz tym wszystkim, którzy postanowili zerwać jedność Tradycji w celu wynegocjowania czysto praktycznego porozumienia. Kryzys Kościoła nie sprowadza się jedynie do kwestii duchowych czy liturgicznych. Jest on o wiele głębszy, albowiem dotyka serca wiary i doktryny Objawienia – prawa Chrystusa Króla do panowania tu na ziemi nad ludźmi i społeczeństwami.